Սերգեյ Չավայն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից


Սերգեյ Գրիգորևիչ Չավայն ծննդյան ժամանակ՝(Ստրելկով, հետագայում՝Գրիգորիև[1],) - մարի բանաստեղծ, թարգմանիչ և դրամատուրգ, խմբագիր, լրագրող, ուսուցիչ: Մարիական գրականության հիմնադիրներից մեկը: Բանաստեղծությունների, պատմվածքների, պատմվածքների, պիեսների, ռուս դասականներից (Ա. Ս. Պուշկին, Ն.Ա. Նեկրասով, ն. Վ. Գոգոլ, Մ. Գորկի և այլն)թարգմանությունների հեղինակ :

Հոկտեմբերյան հեղափոխությունից հետո Մարի ժողովրդի 1-ին Խորհրդային շրջիկ թատրոնի համար գրել է «Ինքնավարություն» և «Արևը ծագում է, սև ամպերը ցրվում են» պիեսները ։ Չավայնի ստեղծագործությունները թարգմանվել են Ռուսաստանի ժողովուրդների լեզուներով ։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1888 թվականին աղքատ գյուղացիական ընտանիքում ։ Նրա հայրը ՝ Գրիգորի Միխայլովիչը, գյուղացի էր, կպրաթորիչ բանվոր։ Մայրը ՝ Տատյանա Անիսիմովնան, շնորհալի հեքիաթասաց էր, գիտեր բազմաթիվ ժողովրդական հեքիաթներ և երգեր, որոնց նա ծանոթացրել էր իր որդուն [2]։

1908 թվականին ավարտել է Կազանի ուսուցչական ճեմարանը։ Մինչև 1915թ.աշխատել է Մարիի դպրոցներում որպես ուսուցիչ:

1915 թվականին մեկնել է Արալսկ (Ղազախստան) քաղաք, որտեղ մինչև 1919 թվականը աշխատել է որպես ուսուցիչ երկաթուղային կայարանին կից ավանում ՝ վախենալով ցարական բանակ զորակոչվելուց և իմպերիալիստական պատերազմին մասնակցելուց ։

1919 թվականին վերադարձել է հայրենիք, կարևոր դեր է խաղացել Մարի ժողովրդի ինքնավարության ստեղծման գործում ։ Նա ղեկավարում էր քաղխորհուրդը:

1922-1923 թվականներին սկսել է աշխատել «Յոշկար քեչե» թերթում ՝ հետագայում դառնալով նրա գլխավոր խմբագիրը ։

1923թ. վերադարձել է դպրոց՝ դասավանդելու. ղեկավարել է Մորկինսկի շրջանի Արինո գյուղի դպրոցը:

1927 թվականին վերադարձել է լրագրողական գործունեության, տեղափոխվել է ապրելու Յոշկար-Օլուում, աշխատել Մարի գրքերի հրատարակչությունում։

1934 թվականին դարձավ ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ։Եղել է պրոլետարական գրողների Մարիի ասոցիացիայի (ՄԱՊ) կազմակերպիչներից և ստեղծողներից մեկը, 1934 թվականից՝ ԽՍՀՄ գրողների միության Մարիի մարզային մասնաճյուղի վարչության անդամ, Գորկու երկրամասի գրողների կազմակերպության վարչության անդամ։

Նա աշխատել է որպես երաժշտական-դրամատիկական արվեստի Մարի ստուդիայի ուսուցիչ, Մարի պետական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար:

1937 թվականի մայիսին Սերգեյ Չավայնը ձերբակալվեց, մեղադրվեց ընդհատակյա ազգայնական կազմակերպության խմբին պատկանելու և երկրի ղեկավարների դեմ ահաբեկչական գործողություններ նախապատրաստելու մեջ ։ 1937 թվականի նոյեմբերի 11-ին գնդակահարվել է ։

Կեղծանվան ծագումը

Դեռ Կազանի ուսուցչական ճեմարանում սովորելու տարիներին երիտասարդ գրող Սերգեյ Գրիգորևը ընտրեց Չավինի գրական կեղծանունը: Ինչ վերաբերում է այս կեղծանվան ծագմանը, մորդովացի գրականագետ Ն. Ի.Չերապկինը իր «Վտակներ» գրքում (Մոսկվա, 1973) նշում է, որ Չավայնը 16 — րդ[1] դարում ապրած Մարի լեգենդար հերոս է: Չավայն նշանակում է «Աստված»:

Ընտանիքը

  • Հայր՝ Գրիգորի Միխայլովիչ, գյուղացի-կպրաթորիչ բանվոր[2]:
  • Մայր՝ Տատյանա Անիսիմովնա[2]:
  • Կինը՝ Տատյանա Գոլուբկինա, ուսուցիչ, ուսուցչական ճեմարանի շրջանավարտ:
  • Դուստր՝ Գալինա Սերգեևնա Չավայն[3], հեռուստատեսային ռեժիսոր, թատրոնի դերասանուհի, ՌՍՖՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ[4]

Ստեղծագործություններ

«Օտո» (ռուս. ՝ "Պուրակ») (1905), բանաստեղծությունը մարիական առաջին գրավոր բանաստեղծական ստեղծագործությունն է ։

«Մարի ժողովրդի անցյալից» (1908), պատմվածքների և բանաստեղծական բալլադների ժողովածու

«Վայրի բադը» (1912), պիես-երգիծանք ցարական պաշտոնյաների վերաբերյալ:

«Փախած» (1915), պոեմ։

«Ինքնավարություն» (1920), պիես։

«Արևը ծագում է, սև ամպերը ցրվում են» (1921), պիես ՝ նվիրված հեղափոխությանը և քաղաքացիական պատերազմին ։

«Մեղվանոց» (1928), պիես:

«Ակպատիր» (1935), պատմական դրամա է՝ ի. Պուգաչովի ղեկավարությամբ՝ 1773-1775 թվականների գյուղացիական պատերազմին Մարի ժողովրդի մասնակցության մասին։

«Էլնետ» (մաս 1, 1936; Մաս 2, հրատարակվել է 1963 թ.) վեպ 1908-1917 թվականներին Մարիական մտավորականության և գյուղացիների գաղափարական աճի մասին:

Բեմադրված ստեղծագործություններ

Մարիի թատերական ստուդիայում բեմադրվել են.

«Յամբլատով կամուրջ» (1927), պիես ։

«Մեղվանոց» (1928), երաժշտական դրամա։

«Կատվառյուծ»(1929), հեղափոխական դրամա 1905 թվականի իրադարձությունների մասին։

Մարիինյան թատրոնում բեմադրվել են:

«Հարյուր ռուբլի գլխագին» (1927), կատակերգություն, որը ծաղրում է բուրժուական նախապաշարմունքները, Ծն.

«Կենդանի ջուր»(1930), պիես նոր կոլտնտեսական գյուղի մասին։

«Անտառտնտեսություն» (1932), պիես կոլեկտիվացման շրջանում դասակարգային պայքարի մասին ։

«Մարի ընկերություն»(1934), պիես Կազանի պաշտպանության մասին Սպիտակ գվարդիականներից:

«Ակպատիր»(1935), պատմական և հեղափոխական դրամա է. Պուգաչովի գլխավորությամբ գյուղացիական պատերազմին Մարի ժողովրդի մասնակցության մասին։

«Մետաղադրամի լույսը» (1936), կատակերգություն Մարի ժողովրդական հավատալիքների հիման վրա ։

«Անտառը աղմկում է» (1936), պիես 1905 թվականի հեղափոխության իրադարձությունների մասին ։

Շարադրությունների հավաքածու

  • Сылнемутан произведений-влак, т. 1—5, Йошкар-Ола, 1967—1968

Թարգմանություններ

  • Я песни новые пою ՝ բանաստեղծություններ և պոեմներ. Йошкар-Ола, 1968. 88 с.
  • Элнет ՝ վեպ пер. на рус. В. Муравьёва. М., 1972. 272 с.

Հիշողություններ

Ենթադրաբար թաղված է Կոկշայի անտառում (այժմ ՝ Մենդուրի գերեզմանատուն) [5]։

Ս.Գ. Չավինի անվան ազգային գրադարան[6]:

Չավայնի բուլվար-բուլվար Յոշկար Օլեում (1957) քանդակագործ Բ.ի. Դյուժևի (1978) ստեղծագործությամբ գրողի հուշարձանով[7]։

Փողոց Մարի Էլ Հանրապետության Մեդվեդևո գյուղում:

Փողոց Մարի Էլ Հանրապետության Սեմյոնովկա գյուղում:

Մեդվեդևսկայայի թերի միջնակարգ դպրոց (1935)[6]:

Մորկինսկի շրջանի Արին դպրոց Մարի Էլ[6]:

Մարի Էլ շրջանում կոլտնտեսություն[6]:

Մարի Էլ Հանրապետության պետական մրցանակ գրականության բնագավառում[8]:

Չավայնուր գյուղում, որը ստեղծվել է Ս.Գ. Չավինի կողմից փոքր Քարամաս[9] գյուղի բնակիչների հետ միասին, Չավայն փողոցում է գտնվում գրողի հուշատուն-թանգարանը (1961) ։ Այժմ այն մտնում է նրա անվան գրական-ազգագրական համալիրի կազմի մեջ ։ Ս. Գ. Չավայնա (1988)[10]:

Մորկի Չավայնու Ավանում հուշարձան է կանգնեցվել (1979)[11] ։

Ամեն տարի գրողի հայրենիքում ՝ Չավայնուր գյուղում, ինչպես նաև Մորկի գյուղում, անցկացվում է «Չավայն լուդմաշ» ասմունքի մրցույթ («Չավայնովսկի ընթերցումներ», որի մասնակիցներն ավանդաբար մորկինսկի շրջանի դպրոցների ուսանողներ են[12]:

Примечания

  1. ↑ 1,0 1,1 «Псевдонимы Чавайна | Национальная библиотека имени С.Г. Чавайна Республики Марий Эл». nbmariel.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2021-01-15-ին. Վերցված է 2021-01-13-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Писатели МАССР, 1988, էջ 284
  3. ↑ «Чавайн Галина Сергеевна, дочь писателя, заслуженный работник культуры РСФСР | Национальная библиотека имени С.Г. Чавайна Республики Марий Эл». nbmariel.ru. Վերցված է 2021-12-23-ին.
  4. ↑ Патрушев А. С., Кузьминых Р. В. Царевококшайская учительская семинария (1917—1919 гг.) // Археографический вестник.— № 7.— Йошкар-Ола, 1997.— С.76.
  5. ↑ Писатели МЭ, 2008, էջ 642
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Мочаев, 2007, էջ 389
  7. ↑ Васин К. К. Йошкар-Ола. Красный город. — Справочник-путеводитель. — Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 1982. — С. 29. — 128 с.
  8. ↑ «Указ главы Республики Марий Эл от 17 ноября 2011 года № 108 "О государственных премиях Республики Марий Эл в области литературы, искусства, архитектуры, науки и техники». Консорциум Кодекс. Электронный фонд правовой и нормативно-технической документации. Արխիվացված օրիգինալից 2017-03-15-ին. Վերցված է 2017-03-14-ին.
  9. ↑ «Деревня Чавайнур». Արխիվացված օրիգինալից 2016-03-05-ին. Վերցված է 2010-08-08-ին.
  10. ↑ «Литературно - этнографический комплекс им. С. Г. Чавайна». Моркинский районный музей. Արխիվացված օրիգինալից 2016-10-28-ին. Վերցված է 2017-03-14-ին.
  11. ↑ «Морки, посёлок». ABOUTMARI.COM. Свободная марийская энциклопедия. Արխիվացված օրիգինալից 2016-04-15-ին. Վերցված է 2017-03-30-ին.
  12. ↑ «Чавайновские чтения». Официальный сайт МБУК "Моркинский районный музей". 2016-10-06.

Литература

  • Асылбаев А. А. Сергей Чавайн. Очерк жизни и творчества. — Йошкар-Ола, 1963.
  • С. Г. Чавайн. Жизнь и творчество. — Йошкар-Ола, 1968.
  • Чавайн Сергей Григорьевич|том=28
  • Писатели Марийской АССР 1976|282—289|С. Чавайн}}
  • Писатели Марийской АССР 1988|284—296|С. Г. Чавайн}}
  • История марийской литературы|157—174|С. Г. Чавайн}}
  • Кто есть кто в Марий Эл|639|Чавайн Сергей Григорьевич}}
  • Марийская биографическая энциклопедия|389|Чавайн Сергей Григорьевич}}
  • Писатели Марий Эл|640—646|Сергей Чавайн}}
  • 810|Чавайн Сергей Григорьевич
  • Сануков К. Н. Сергей Чавайн: трудные повороты судьбы / Сануков К. Н. // НАШИ ЗЕМЛЯКИ: ПУТИ И СУДЬБЫ. Очерки. — Йошкар-Ола: ООО «Издательство Мари Книга», 2011. — С. 146—186. — ISBN 978-5-91895-006-7.
  • Петров О. В. По дорогам С. Г. Чавайна // Музейный вестник: ежегодный сборник. Вып. № 8 / ГБУК «Национальный музей РМЭ им. Т. Евсеева»; науч. ред. Ан. В. Муравьёв. — Йошкар-Ола, 2014. — С. 317—319.
  • Чавайн (Стрелков, Григорьев) Сергей Григорьевич|Зайниев Г. З., Мочаев В. А., Степанова И. М., Титов А. А.}}
  • 344—349|Чавайн Сергей Григорьевич}}
  • Чавайн Сергей Григорьевич|id=4679173 |год=2017}}
  • Кутасова В. Е., Никифорова А. А. Улицы Йошкар-Олы, которые носят имена классиков марийской литературы // Музейный вестник: ежегодный сборник. Вып. № 12 / ГБУК «Национальный музей РМЭ им. Т. Евсеева»; науч. ред. Д. Ю. Ефремова. — Йошкар-Ола, 2018. — С. 243—246.
  • Чавайн Сергей Григорьевич}}

Ссылки

Внешние ссылки Марийская литература

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սերգեյ_Չավայն&oldid=9664471» էջից