Սաղմնաբանություն

ՍԱՂՄՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, էմբրիոլոգիա սաղմնաբանություն և Լոգիկա կենդանիների և մարդու, նեղ իմաստով գիտություն սաղմնային զարգացման մասին։Ավելի լայն իմաստով այն ուսումնասիրում է նաև օրգանիզմների նախասաղմնային զարգացումը (սեռական բջիջների առաջացումը), բեղմնավորումը, սաղմնածագումը, զարգացման թրթուրային, ետսաղմնային և ետծննդյան շրջանները մինչև հասուն, բազմացման ընդունակ օրգանիզմի առաջացումը։ Այսպիսով դժվար է հստակ սահման անցկացնել Ս-յան և անհատական զարգացման օրինաչափություններն ուսումնասիրող գիտության՝ զարգացման կենսաբանության միջև։ Ս-յան հիմնադիրներն են Հիպոկրատը և Արիստոտելը։ Գիտության հետագա զարգացումը կապված է Վ․ Հէսրվեի, Ա․ Լնենհուկի, Մ․ Մաչպիգիի և ուրիշների անունների հետ։ ժամանակակից Ս-յան հիմնադիրը Կ․ Մ․ Բերն է։ Չ․ Դարվինի տեսության վրա հիմնված էվոլյուցիոն համեմատական Ս-յան հիմքը դրվել է Ա․ Կովափսկու և Ի․ Սեչնիկովի աշխատանքներում։ ժամանակակից Ս-յան մեջ մեծ ավանդ ունեն Ա․ Սևերցովը, Հ․ Շպևէանը, Վ․ ՇիէՏկևիչը և ուրիշներ։ Ս-յան հիմնական խնդիրը մեկ բջջից առաջացած հարյուր միլիարդավոր բջիջներից կազմված կառուցվածքային, ֆունկցիոնալ և կենսաքիմիական բարդ համակարգի՝ օրգանիզմի առաջացման պարզաբանումն է։ Կախված հետազոտության խնդիրներից և մեթոդներից՝ տարբերում են Ս-յան ընդհանուր, համեմատական, էկոլոգիական և փորձառական ուղղություններ։ Վերջին տասնամյակներում ամենամեծ զարգացման է հասել փորձառական Սաղմնաբանություն, որի նվաճումների շնորհիվ բացահայտվել են բջիջների և հյուսվածքների ձևագոյացման, տարբերակման, բազմացման և աճի կարգավորման, ինչպես նաև ամբողջ օրգանիզմի և նրա առանձին մասերի փոխազդեցության կարևորագույն մեխանիզմները։ Ըստ ժամանակակից Ս-յան սաղմնածագումը և անհատական զարգացումը տեղի են ունենում բեղմնավորում։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։