Մասնակից:Nare Hovakimyan/Ավազարկղ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Գամբելա
Gambela Region
Դրոշ Զինանշան


ԵրկիրԵթովպիա Եթովպիա
ՎարչկենտրոնԳամբելա
ՂեկավարOmot Ojulu Obub (GPDM)
Բնակչություն (2017)435,999 [1]
Տարածք29,782.82 km2 (11,499.21 sq mi) [2]
ISO 3166-2 կոդET-GA

Գամբելան կամ Գամբելլան, (ամհարերեն՝ ጋምቤላ), որը պաշտոնապես հայտնի է նաև որպես Գամբելա ժողովուրդների տարածաշրջան, տարածաշրջանային պետություն է Արևմտյան Եթովպիայում: Նախկինում հայտնի էր որպես «Մարզ 12»,մայրաքաղաքը Գամբելան է: Շրջանը տեղակայված է Բարո և Ակոբո գետերի արանքում, արևմտյան մասում ներառելով Բարո գետը կամ Օփենոն (Ագնուակի ժողովրդի տեղական լեզվով): Գամբելայում է գտնվում Գամբելա ազգային պարկը, որն ընդգրկում է մոտ 5,061 քառակուսի կիլոմետր կամ շրջանի տարածքի 17% -ը:

Ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եթովպիայի կենտրոնական վիճակագրական գործակալության (ՔՀԱ) կողմից անցկացված 2007 թ. մարդահամարի տվյալներով Գամբելայի մարզն ունի 307,096 բնակչություն `բաղկացած 159,787 տղամարդուց և 147,309 կանանցից,քաղաքային բնակիչները կազմում են 77.925 կամ բնակչության 25.37% -ը: 29,782,82 քառակուսի կիլոմետր գնահատված տարածքով ՝ այս տարածաշրջանում գնահատվում է 10 մարդ / կմ 2 խտություն: Ամբողջ տարածաշրջանի համար հաշվարկվել է 66,467 տնային տնտեսություն, ինչը նշանակում է, որ տարածաշրջանում միջինը 4,6 մարդ ապրում է տնային տնտեսություններում, քաղաքային ներքին տնտեսություններում միջինում 3,8 մարդ կա, իսկ գյուղական տնային տնտեսություններում `4,9 մարդ: Գամբելայի մարզում հիմնականում բնակվում են տարբեր նիլոտիկ էթնիկ փոքրամասնությունների բնակչություններ (նուեր64,66%,անուակներ 29,6%, մեժենգներ 5%):

Գամբելան անգուական ժողովրդի պատմական տունն է: Վերջին տարիներին լուրջ բախումներ են տեղի ունեցել Անուակի և նոր ժամանած եթովպացիների միջև, որոնց սովորաբար անվանում են «լեռնաբնակներ»: Բանն այն էր, որ Ագնուակի բնակիչները երեք օրվա ընթացքում ՝ ուրբաթ օրվանից կիրակի, զոհվում էին լեռնաշխարհի կողմից Ազգային պաշտպանության ուժերի աջակցությամբ։

Ցեղասպանությունից հետո Ագնուակի բնակիչները դեռ սգում ու արդարություն են պահանջում, որպեսզի դեպքի մեղավորները պատասխանատվության ենթարկվեն: Մոտավորապես 1994 թ.-ին ազգային մարդահամարը ցույց տվեց, որ շրջանի բնակչությունը 181.862 մարդ էր ` 35.940 տնային տնտեսություններում, որից 92.902-ը տղամարդ էին, իսկ 88.960-ը կին; 27,424-ը կամ բնակչության 15,08% -ը քաղաքային բնակիչներ էին:

Այս ընդհանուրը ներառում է նաև վորեայի բոլոր 19 և 6 այլ քեբելների գնահատականները, որոնք չեն հաշվարկվել: Այս տարածքներում հաշվարկվում էր 19,465 բնակիչ, որոնցից 9,203-ը տղամարդիկ էին և 10,262 կին: Վեց ամենամեծ էթնիկ Շրջանի խմբերն էին ՝ Նուերը (39,7%), Անիվավան (27,45%), Ամհարան (7,74%), Օրոմոն (6,49%), Մաջանգը (5,76%) և Կաֆիչոն (4,18%); մնացած բոլոր էթնիկ խմբերը կազմում էին բնակչության 8.68% -ը: Որպես առաջին լեզու ՝ Նուերերենով խոսում է 39,72% -ը, 27,47% -ը խոսում են անիվավերեն, 8,44% ամհարերեն, 6,45% աֆան օրոմոներեն, և 5,75% խոսում մաջանգերեն; մնացած 12,17% -ը խոսում էր հաղորդված մնացած բոլոր հիմնական լեզուներով [3]: Նախատեսված բնակչությունը 2017 թվականի համար կազմել է 435,999 մարդ[1] : 2005 թվականին Գամբելայի ընդհանուր կենսամակարդակը ներառում է հետևյալը՝ բնակիչների 44%-ին ընկնում է ամենացածր հարստության քվինտիլը. մեծահասակների գրագիտությունը տղամարդկանց համար կազմում է 57,5%, կանանց համար ՝ 22,8%; իսկ մանկական մահացության տարածաշրջանային մակարդակը կազմում է 92 նորածինների մահ `1000 կենդանի ծնվածի հաշվով, ավելի բարձր, քան ազգային միջին 77-ը, այս մահվան դեպքերի առնվազն կեսը տեղի է ունեցել նորածինների կյանքի առաջին ամսվա [4]:

Կրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շրջանի բնակչության 70.1% -ը բողոքական է, 16.8% ուղղափառ քրիստոնյա, 4.9% մահմեդական, 3.8% ավանդական կրոններ, 3.4% [5]:

Փախստականների ճամբարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գամբելա շրջանում տեղակայված են մի շարք փախստականների ճամբարներ, որոնք 2016-ի օգոստոսին տեղավորել են Հարավային Սուդանից շուրջ 268,000 փախստականներ [6]:


Caption text
Նգուենյի Պուգնիդո 1 Պուգնիդո 2 Թիերկիդի Կուլե Հրեա Լեյչուոր Օկուգո
2016թվեր – ~62,800 – ~54,750 ~49,410 ~42,570 ~4,480 –
2018 թվեր ~83,660 ~66,400 ~17,300 ~71,100 ~53,340 ~60,060 – ~13,630

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համայնքային գյուղատնտեսությունը հայտնել է, որ 2004-2005թթ. Գամբելայում արտադրել է 3734 տոննա սուրճ ՝ հիմնվելով Եթովպիայի սուրճի և թեյի ստուգող մարմնի հաշվետվությունների հիման վրա: Սա կազմում է Եթովպիայի ընդհանուր արտադրության 1.64% -ը: Համայնքային գյուղատնտեսությունը ի վիճակի չէր տրամադրել Գամբելի անասնագլխաքանակի հաշվարկները [7]:2000 թվականի մայիսի 26-ին թվագրված զեկույցում ՄԱԿ-ի Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպությունը նշել է, որ տրիպանոսոմիազը այդ ժամանակաշրջանում խոշոր եղջերավոր անասունների հիմնական խնդիրն էր [8]: 1970-ին տարածքում այս հիվանդության համաճարակ կար [9]: Ենթադրվում է, որ Գամբելան նավթային մեծ պաշարներ ունի: 2003-ի հունիսին Եթովպիայի կառավարությունը համաձայնագիր ստորագրեց Մալայզիայի Պետրոնասի հետ `համատեղ ուսումնասիրելու և զարգացնելու նավթային ռեսուրսները Գամբելլա շրջանում [10]: Հետո այդ տարվա հոկտեմբերին Պետրոնասին շնորհվեց սեյսմիկ տվյալների ձեռքբերման պայմանագիր Չինաստանի նավթի հետախուզության բյուրոյի հետ.[11]: 2007-ի հունվարին Գամբելայի ջրի և հանքերի զարգացման բյուրոն հայտարարեց ձեռքով շահագործվող 13 նոր հորատանցքերի, 54 խորը ջրերի նոր հորերի և չորս աղբյուրների հորատման ծրագրի մասին: Սա 26,000 բնակիչների համար կապահովի խմելու ջրի մատչելիությունը՝ պետության ծածկույթը առկա 27% -ից բարձրացնելով մինչև 42% 6 միլիոն բիր ծախսերով [12]: Իտանգով Գամբելան Ժիկավոյի հետ կապող 102 կմ ասֆալտապատ ճանապարհի շինարարությունը սկսվել է 2008-ին ՝ ավելի քան 446 միլիոն բիր բյուջեով [13]:

Վարչական ստորաբաժանումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած Գամբելան բաժանված է վարչական գոտիների և տարածված է Եթովպիայի մյուս շրջանների նման, այս տարածաշրջանում ամենամեծ փոփոխությունները գրանցվել են ավելի շատ քան ցանկացած այլ տարածաշրջանում, դրանք կարող են շփոթեցնել յուրաքանչյուրին, ով հետևում է դրանց զարգացմանը: Սկզբնապես Գամբելան բաժանված էր չորս վարչական գոտիների ՝ առանց համապատասխան անունների (1, 2, 3 և 4) և մեկ հատուկ վորեդա: 2001 թ.-ին, երբ CSA- ն թողարկեց իր Մոդելային մշակաբույսերի գույքագրումը, չորս գոտիները միավորվեցին երկու մասի, իսկ Գոդերը `երկրորդ վարչական գոտում:

2007 թվականի մարդահամարի արդյունքում Գամբելան վերաբաժանվել էր երեք գոտու (անվանվել է երեք ամենամեծ էթնիկ խմբերի անունով), իսկ Իթանգ քաղաքի շրջակայքը դարձել է հատուկ թափոն, առկա woredas- ի սահմանները տեղափոխվել են գոտիներ ստեղծելու համար մի քանի նոր: Այս գոտիներն են.

  • Անիվավա գոտի
  • Մաժանգի գոտի
  • Նուերի գոտի
  • Իտանգ (վորեդա)

Անիվավա գոտին Գամբելա շրջանի գոտիներից ամենամեծն է և ներառում է նաև Գամբելա մայրաքաղաքը: Ռելիեֆը հիմնականում հարթ է ծովի մակարդակից 400-ից 550 մետր բարձրության վրա, բայց Անուվաա գոտու արևելյան ծայրամասերում և, մասնավորապես, ամենաարևելյան գոտում ՝ Մաջանգը, մասամբ գտնվում է լեռնաշխարհում և բարձրանում է ~ 2000 բարձրության վրա: մետր արեւելյան մասի սահմանին

Իշխող կուսակցության նահանգապետեր և նախագահներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1991 թվականից 2018 թվականներին Գամբելլայի շրջանի նահանգապետերը և իշխող կուսակցության նախագահները

  • Ագվա Ալեմու(ԳԺԱՇ) 1991 – 1992
  • Օկելո Ուուման (ԳԺԱՇ) 1992 – 1997
  • Օկելլո Գնիգելո (ԳԺԺՃ) Օգոստոս 1997 – 2003
  • Օկելլո Աքվեյ 2003 – 2004
  • Քիթ Տուախ Բիթոու(գործող) Հունվար 2004 – 2005
  • Օմոդ Օբոնգ (ԳԺԺՇ) 29 Սեպտեմբեր 2005 – Ապրիլ 2013
  • Գաթլուակ տութ խոտ(ԳԺԺՇ) Ապրիլ 2013 – Հոկտեմբեր 2018
  • Օմուդ Օջուլու Օբուբ(ԳԺԺՇ) Հոկտեմբեր 2018 – մինչ այժմ

(Այս ցուցակը կազմված է Worldstatesmen.org- ի տեղեկատվության հիման վրա [14])

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Population Projection of Ethiopia for All Regions At Wereda Level from 2014 – 2017. Federal Democratic Republic of Ethiopia Central Statistical Agency. Արխիվացված է օրիգինալից 6 June 2018-ին. Վերցված է 4 June 2018-ին.
  2. ↑ 2011 National Statistics Արխիվացված Մարտ 30, 2013 Wayback Machine
  3. ↑ 1994 Population and Housing Census of Ethiopia: Results for Gambela Region, Vol. 1 Արխիվացված Նոյեմբեր 19, 2008 Wayback Machine, Tables 2.1, 2.7, 2.15, 2.18, 2.23 (accessed 1 September 2009)
  4. ↑ Macro International Inc. "2008. Ethiopia Atlas of Key Demographic and Health Indicators, 2005." (Calverton: Macro International, 2008), pp. 2, 3, 10 (accessed 28 January 2009)
  5. ↑ «Situation South Sudan». data.unhcr.org. Վերցված է 20 April 2018-ին.
  6. ↑ «Situation South Sudan». data.unhcr.org. Վերցված է 20 April 2018-ին.
  7. ↑ «Situation South Sudan». data.unhcr.org. Վերցված է 20 April 2018-ին.
  8. ↑ "Local History in Ethiopia" Արխիվացված 2008-02-27 Wayback Machine (pdf) The Nordic Africa Institute website (accessed 29 January 2008)
  9. ↑ "Local History in Ethiopia" Արխիվացված 2008-02-27 Wayback Machine (pdf) The Nordic Africa Institute website (accessed 29 January 2008)
  10. ↑ "Seismic Survey Project in Ethiopia Put into Operation" Արխիվացված 2007-09-29 Wayback Machine (ZPEB press release)
  11. ↑ "Seismic Survey Project in Ethiopia Put into Operation" Արխիվացված 2007-09-29 Wayback Machine (ZPEB press release)
  12. ↑ "Bureau launches 71 water projects in Gambella State" Արխիվացված 2007-09-27 Wayback Machine (Walta Information Center)
  13. ↑ "Construction of Gambella-Etang-Jikawo asphalt road well in progress"(չաշխատող հղում) , Ethiopian News Agency, 13 May 2009 (accessed 30 May 2009)
  14. ↑ According to the account provided by Human Rights Watch (HRW), there was a president of Gambela prior to Okello Ouman, who was killed by his own troops in 1991. HRW provides no further information on this individual, not even a name."Targeting the Anuak: Human Rights Violations and Crimes against Humanity in Ethiopia's Gambella Region"

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Nare_Hovakimyan/Ավազարկղ&oldid=9363870» էջից