Մասնակից:Avedis.1998/Ավազարկղ 01
Կաղապար:ԱրևելահայերենՆիկոլ ՄԻքայէլեան (Վանի Իշխան) - (1881 Շուշի - 1915 Հիրճ Գիւղ) Ռազմիկ, Դաշնակցական Ազատամարտիկը, անպարտելի Հայ Յեղափոխականը:[1] Կաղապար:Տեղեկաքարտ Անձ (արեւմտահայերէն)
Կենսագրութիւն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծնած է Շուշի 1881-ին, կ'աշակերտէ տեղւոյն թեմական վարժարանին, պատանի տարիքին կը մտնէ Դաշնակցութեան մէջ: Խառնուածքով ըմբոստ, յանդուգն եւ վճռական ուր պատանի տարիքէն դրսեւորած էր քաջ, անվեհեր եւ ըմբոստ իր նկարագիրը: Նախ կ'անցնի Ալեքսանդրապօլ եւ Կարս, իբրեւ գործիչ: Հազիւ 21 տարեկան՝ 1903ին կը մասնակցի Նեվրուզի խումբին. զինախումբի ընդացքին ազատուող քիչերուն մէջ էր:
Իշխան 1904-ին կ'երթայ վան, Վահան Փափազեանի հետ: Իրեն համար գործունէութեան դաշտ կ'ընտրէ մասնաւորապէս գիւղական շրջանը՝ լեռնապարը: իր կազմած խումբերիւ հոգեառը կը դառնան: Հալածանքներու շրջանին իսկ, Իշխան Վանի մէջ կը նուիրուի մշակութային աշխատանքի, կազմակերպելով քառաձայն երգչախումբ:
Օսմանյան Սահամադրութեան շրջանին կը բարեկարգէ Աղթամարի վանքը, որ ունէր բազմաթիւ կալուածներ. կը հաստատէ վարժապետանոց եւ գիւղական վարժարաններու ցանց մը: Յետադէմ ու ծոյլ կղերականներ իր դէմ անազնիւ պայքար մղեցին, առանց յաջողութիւն գտնելու:
Իշխան բազմաթիւ միութիւններու կազմութեան կը ձեռնարկէ, ամէն կողմ դասխօսութիւններ կը կազամկերպէ: Ինք կը հիմնէ Վանի Աշխատանք թերթը եւ տարի մը կը վարէ անոր խմբագրութիւնը: Թերթին շուրջ կը հաւաքէ Վասպուրականի երիտասարդութիւնը, որ տոգորուեցաւ յառաջդիմական գաղափարներով: Շնորհիւ այդ ցանքին, 1915-ի դժնդակ տարին, երիտասարդութիւնը գտնուեցաւ իր կոչումի բարձրութեան վրայ ու փարեցաւ զէնքին:
Ահաբեկում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կուսակալ Ճէվտէթ պէյ, ամէն միջոց ձեռք կ'առնէ անզօր դարձնելու Վանի հայութիւնը, նախ անուշ լեզու գործածելով եւ հաւաքելով դասալիք զինուորները: Կ'որոշէ ամենէն առաջ ղեկավար դէմքեր ձեռք անցնել: Շատախի մէջ պատահած խռովութիւններուն վերջ տալու համար, կուսակալը կ'ուզէ որ թուրք ոստիկաններու եւ ոստիկանապետի ընկերակցութեամբ դէպքի վայրը մեկնի Իշխան: Ընկերները կը համաձայնին, որ Իշխան մեկնի. Ապրիլ 3-ին (1915) ճամբայ կ'ելլէ երեք զինակիցներով (Վահան Խռանեան, Պօղոս (Քոթոթ) եւ Միհրան Տէր Մարգարեան): Օր մը վերջ, երիտասարդ գործիչ Յովսէփ Խլղաթեան աղետալի լուրը կը հաղորդ է վասպուրականի կեդրոնական կոմիտէին.
Իշխանի նահատակութեան մանրամասնութիւնները եւ վռամեանի ձերբակալումի լուրը կը ցնցեն Վասպուրականի հայութիւնը: Վանի երիտասարդ գործիչներէն Հմայեակ Մանուկեան, որ մասնակցեցաւ հերոսամարտին, կը գրէ հետեւեալ.
Անմիջապէս կե ձեռնարկուի ինքնապաշտպանութեան: Ճէվտէթ պէյի բերած կանոնաւոր բանակը, թնդանօթները, քիւրտ աշիրէթները անզօր կը դառնան խորտակելու վասպուրականցիներու գիմադրական կորովը: Ապարդիւն չէր անցած Իշխանի եւ իր ընկերներուն տարիներով տարած աշխատանքը, իսկ վերջի պահուն Իշխանի արիւնը՝ խորհրդանշանը դարձաւ կռիւի եւ յաղթանակի:
Վանի վերապրող երիտասարդութիւնը, Հայաստանի եւ գաղութներու մէջ, հետագային ցոյց տուաւ իր կրած խոր ազդեցութիւնը մտաւորական ու հայդուկ Իշխանէն:
Ծանօթագրութիւններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Վանայ Իշխան (Նիկոլ Պօղոսեան, Միքայէլեան. 1883-1915). Անվեհեր Դաշնակցական Ազատամարտիկը, անպարտելի Հայ Յեղափոխականը». Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն (ամերիկյան անգլերեն). 2018-04-04. Վերցված է 2018-08-31-ին.
{{cite news}}
: soft hyphen character in|title=
at position 3 (օգնություն)
Աղբիւրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Յեղափոխական Դէմքեր Մտաւորականներ ու Հայդուկներ, Գաբրիէլ Լազեանի, 1990 Հալէպ