Մասնակից:Arpine Sargsyan/Ավազարկղ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Տիցիուս-Բոդեի կանոնը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տիցիուս-Բոդեի կանոնը իրենից ներկայացնում է մի բանաձև,որը նկարագրում է մոլորակների ունեցած հեռավորությունները արեգակից:Օրենքը առանձին ներկայացվել է Ի.Դ.Տիցիուսի (1766թ.) կողմից,իսկ հայտնի է դարձել արդեն Ի.Է.Բոդեի կողմից 1772 թ.:

<mathուցվախքէ>R_i = 0{,}4 + 0{,}3 \cdot 2^i.</math>
Ի,Դ՚.Տիցիուս
Ի.Է. Բոդե

Երբ Տիցիուսն առաջին անգամ ձևակերպում էր այս օրենքը,նրան բավարարում էին արդեն այդ ժամամանկ հայտնի բոլոր մոլորակների մասին ունեցաժ տեղեկություններըՙ,իսկ այդ մոլորակներն էին Մերկուրի,Վեներա,Մարս,Յուպիտեր,Սատուրն:Եվ Տիցիուսը սկսեց փնտրել բացակա մոլորակը:Հենց այդ տիրույթում գտնվեց Ցերեան:Սրանով Տիցիուսի բանաձն ավելի մեծ վստահություն ձեռք բերեց:Երբ խաչզ դարձավ,որ բացի Ցերերայից,աչեգակից ունեցած նույն հեռավորության վրա կան բազմաթիվ երկրային մարմիններ,որոնք ձևավորում են աստղայերպերի գոտին,առաջացավ այնպիսի մի վարկած,որ նրանք ձևավորվել են ինչ-որ մոլորակի փոփոխությունից,որն գտնվել է հենց այդ տիրույթում:

Հիմնավորման փորձեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օրենքը չունի մաթեմատիկական և անալիտիկ բացատրություն և հիմնված է միայն գրավիտացիայի տեսության վրա:Ճիշտ թվային մոդելավուրումը կապված է մեծածավալ աշխատանքների հետ:Ամենահավանական հիմնավորումներից մեկը կայանում է հետրյալում.սկսած արեգակնային համակարգի ձևավորումից,ձևավորվել է իրար հաջորդող տիրույթների կանոնավոր կառուցվածք,որում կարող էին կամ էլ չեին կարող գոյություն ունենալ ուղեծրեր,համաձայն ուղեծրային ռեզոնանսների օրենքի:[1]: Արդյունքում աստղագետների մեծ մասը գտնում է,որ դա պարզապես համընկնում է:Ռեզոնանսային ուղեծրերով համընկնում են այն մոլորակները և աստերոիդները,որոնք միլիոնավոր տարիների ընտացքում դուրս են եկել այդ ուղեծրերի վրա:Այն դեպքերում,երբ մոլորակները,ինչպես նաև աստերոիդները,և Պլուտոնից այն կողմ գտնվող աստղակերպերը,դասավորված չեն ստաբիլ ուղեծրերի վրա,ինչպես օրինակ Նեպտունը,և մոլորակային հարթության վրա ինչպես Պլուտոնը,հավանաբար եղել մի միջադեպ,որը խախտել է նրանց ուղեծրերը:ժամանաակի ընթացքում նրանք անպայմանորեն կզբաղեցնեն ստաբիլ ուղեծրեր,եթե իհարկե նոր միջադեպ չխանգարի:Ուղեծրային ռեզոնանսի երևույթը մեր արեգակնային համակարգում հիմնվում է փորձնական տվյալների հիման վրա,որոնք դասավորված են ըստ աստերոիդների ուղեծրերի շառավիղների և Կոյպերի գոտու աստղակերպերի շառաավիղ վեկտորների։ Համեմատելով արեգակնային համակարգի մոլորակների կայուն ուղեծրային կառուցվածքները ատոմի էլէկտրոնային թաղանթների հետ,կարելի է գտնել համանմանություններ։ [[Պատկեր:TheKuiperBelt classes-en.svg|250px|մինի|Կոյպեր գոտին և ուղեծրային թաղանթները

Ստուգում մոլորակների արբանյակների համար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արեգակնային համակարգի երեք մոլորակներ՝ Յուպիտերը(Լուսնթագ),Սատուրնը(Երևակ),Ուրանը,ունեն արբանյակներ,որոնք հավանաբար ստեղծվել են այնպիսի պրոցեսների արդյունքում,ինչպես հենց իրենք՝ մոլորակները։Այդ արբանյակների խումբը ունի կայուն կառուցվածք ՝ հիմնված ուղեծրային ռեզոնանսների հիման վրա․,որոնք չեն ենթարկվում Տիցիուս-Բոդեի կանոնին։Բաըց ինչպես պարզեց աստղագետ Ստենլի Դերմոնտը՝ 1960-ական թվականներին,եթե մի փոքր ընդհանրացնենք կանոնը,ապա , որտեղ T-ն՝ ուղեծրերի պտտման պարբերությունն է։ Այս բանաձևն ավելի ճշգրիտ է նկարագրում վերը նշված մոլորակների արբանյակների ուղեծրերը։ [2]

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ньето М. Закон Тициуса-Боде. История и теория. М.: Мир, 1976.
  • Планетарные орбиты и протон. «Наука и жизнь» № 1, 1993.
  • Hahn, J.M., Malhotra, R. Orbital evolution of planets embedded in a massive planetesimal disk, AJ 117:3041-3053 (1999)
  • Malhotra, R. Migrating Planets, Scientific American 281(3):56-63 (1999)
  • Malhotra, R. Chaotic planet formation, Nature 402:599-600 (1999)
  • Malhotra, R. Orbital resonances and chaos in the Solar system, in Solar System Formation and Evolution, Rio de Janeiro, Brazil, ASP Conference Series vol. 149 (1998). Preprint
  • Showman, A., Malhotra, R. The Galilean Satellites, Science 286:77 (1999)

Կատեգորիա:Աստղագիտություն

  1. Правило Тициуса—Боде. Проверено 12 января 2011. Архивировано из первоисточника 25 августа 2011
  2. Timothy Bovaird, Charles H. Lineweaver