Մասնակից:Ananyan Syuzanna/Գեհեն

Գեհեն (եբրայերեն՝ גהנום, גהנם‎, հուն․՝ γέεννα), հուդաիզմում և քրիստոնեությունում դատաստանի օրվա խորհրդանիշ: Իսլամում համարվում է «Դժոխք» բառի հոմանիշը, իսկ համաձայն ուղղափառ ուսմունքի, այն կգա դժոխքի փոխարեն^[1]:

Ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հունարենում (հին հունարեն՝ γεεννα)։Հանդիպում է Նոր Կտակարանում, որը հանդիսանում է հնչյունական տառադարձության արամեյական Gēhannā (גהנא) ձևը։

Ղուրանում «Գեհեն» (արաբ․՝ جهنم‎‎, Gahannam, Джаханнам) հանդիսանում է Դժոխքի հոմանիշը և հարում է սեմական լեզուներց արամեերենին (արամե. גהנא, Gēhannā; եբրայերեն՝ גהנם‎, Gehinnam):

Թալմուդում հանդիպում է ինչպես Gehinnam (եբրայերեն՝ גהנם‎) կամ Gehinnom (եբրայերեն՝ גהנום‎): Եբրաերենում Ge Hinnom «Էնոմի հարթավայրը», որը հայտնի է Թորում ինչպես Gai Ben-Hinnom, տառացի նշանակում է «էնոմի որդիների հարթավայրը»:

ԷՆՈՄԻ ՀԱՐԹԱՎԱՅՐ

Էնոմի Հարթավայրը, Էնոմների Հարթավայրը, կամ Էնոմի որդիների ( եբրայերեն՝ גיא בן הִנֹּם‎ ) երկու հարթավայրերից առաջինն է։ Երկրորդը՝Կեդրոնյան հարթավայր հին Երուսաղեմի մոտ: Արաբական անվանումը Վադի-Էր-Ռաբի^[2]^[3]^[4]: Սկզբում այս տեղանքի անվանումը կապ չուներ կրակի և տանջանքի հետ: Այդ հարթավայրը գտնվում էր Երուսաղեմից հարավ, «Արևային դարպաս»-ից ոչ հեռու: Ականատեսները տեղեկացրել են, որ այդ հարթավայրում վառում էին աղբ և մահացած կենդանիներին:Դրա հիման վրա ժամանակակից բառարանները այդ տեղ նվանումը կապում են տանջանքների վայրի հետ, որտեղ այրվում են տարբեր մնացորդներ^[5]:

Սակայն Գեհենի խոհրդանիշը ավելի խորը արմատներ ունի: Պետք է հիշեցնենք, որ հին մշակույթում ամեն մի գործողություն կրոնա-մոգական արարողական բնույթ էր կրում: Կենդանիների և աղբի այրումը նույնպես բացառություն չէ: Էնոմի հարթավայրը համապատասխանաբար եղել է կրակի հետ կապված տարբեր արարողությունների և հեթանոսական ծեսերի վայր: Վ. Վ. Եմելյանովն իր գրքում նշում է, որ «Էնոմի հայտնի հարթավայրը» մոտիկ էր գնվում Երուսաղեմի հյուսիսում գտնվող Արևային դարպասներից, իսկ այդտեղ հաստատված օրենքների համաձայն, երեխաներին պետք է կրակի միջով անցկացնեին: Հին Կտակարանի մարգաներենը սպառնում էին Էնոմի հարթավայրին Աստծո պատիժով, անեծքով, որոնք հիմք հանդիսացան աստվածաշնչային և ղուրանական քարոզողների համար, որոնք խոստանում էին մեղավորներին կրակի մեջ հավերժական տանջանքները^[6]:

Կտակարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հին Կտակարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այստեղ է տեղակայված եղել Տոֆետը, վայր, որտեղ կռապաշտնորը այրում էին երեխաներին զոհաբերելով Մոլոհին:

Կտակարանը ասում է, որ Աստծո դատաստանից հետո Երուսաղեմում այդ վայրը պետք է անվանվեր «սպանվածների հարթավայր» մահացածներին թաղելու համար նախատեսված տեղերի պակասության պատճառով:

Հրեա գիտնական Դավիթ Կիմհինի (David Kimḥi) բերում է հետևյալ պատմական տեղեկությանը «գեհինոմ» բառի մասին:

« Սարսափելի տեղանք, որ գտնվում է Երկրի վրա Երուսաղեմին մոտ, այնտեղ գցում են աղբեր և դիակներ»:
Այնտեղ նաև,  անմար կրակ է  վառվում, որտեղ վառում են աղբ և դիակների ոսկորներ:

Այդ պատճառով վայրը անվանեցին «գեհեն»^[7]:Նոր կտակարանում «գեհեն» բառը հանդիպում է 12 անգամ^[8]: 5 անգամ «Ավետարան ըստ Մատթեոսի» գրքում 5:22, 5:29-30, 10:28, 18:8-9, 23:15, 23:33,: 3-ը «Ավտետարան ըստ Մարկոսի» 9:43, 9:45-47 «Ավետարան ըստ Ղուկասի», «Հակոբոս առաքյալի ընդհանրական նամակ», «Հայտնություն Հովհաննեսի»^[9]:

Հուդաիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միշնում ասվում է մեծ վախի մասին Համաշխարհային դատաստանից առաջ ^[10] ^[11]: «Իմ առջև կա երկու ճանապարհ. առաջինը դեպի Էդեմ, երկրորդը դեպի այրվող Գեհեն, և ես չգիտեմ ինձ որ ճանապարհով կտանեն: Ինչպես կարող եմ չլացել»^[12]^[13]^[14]^[15]

Միջին դարերում Եվրեական ավանդույթը ասում է, որ Շաբբատի օրը կհանգչեն բոլոր գեհենները, որտեղ մեղավորները կքավեն իրենց բոլոր մեղքերը. իսկ իրենց ոգիները Շաբբաթի ժամանակ ազատություն կստանան: Շաբբաթի վերջում այդ մահացածները նորից վերադառնում են գեհեն^[16]:

Քրիստոնեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՈՒղղափառ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հասարակ ժողովրդի մոտ հասկացվում է ինչպես Դժողք, հետմահու տանջանքների վայր:

Սպասիր, դու չես խուսափի տանջանքներից, մութ խավարից, ատամների կրճտոցից... Կրակ, բոց, այրվող մազութ...

Սակայն այդպիսի երկու հասկացությունների միավորումը Դժոխքի և Գեհենի մոլորության մեջ է գցում: Այդ պատճառով քահանա Դանիլ Սիսոեվը բացատրում է տարբերությունը

Աստվածաշնչին համաձայն, աշխարհի վերջում դժողք չի լինելու:

Դժողքը «նախնական կալանքի խուց է»: Դժողքի փոխարեն աշխարհի վերջից հետո այրվող Գեհենն է լինելու: 
«Դժողքը տվեց ծով մահացածների, որոնք եղել էին նրա մեջ, և      դատվել է ամենքն ըստ իր գործերի: 
Եվ մահը և դժողքը դատապարտում է այրվող լճի մեջ: Դա երկրորդ մահն է։

Իսլամ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Գեհեն» բառը արաբերեն Ջահանդամ (արաբ․՝ جهنم‎‎) հարում է սեմական լեզվընտնիքին (եբրայերեն՝ גהנם‎), դժողքի հոմանիշն է:

Ղուրանում հիշեցվում է որպես մեղավորների տանջանքների վայր:

Ծանոթագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Вопросы священнику Даниилу Сысоеву. — М.: Благотворительный фонд «Миссионерский центр имени иерея Даниила Сысоева», 2013. Стр. 130
↑ Bailey, L. R. Gehenna: The Topography of Hell. Biblical Archaeologist 49, no. 3 9.1986 p187-191
↑ Dalman, Gustaf. Jerusalem und sein Gelände. Schriften des Deutschen Palästina-Institutes, 4. Gütersloh 1930 ISBN 3-487-04403-X
↑ Smith, G. A. Jerusalem: The Topography, Economics and History from the Earliest Times to A.D. 70. London 1907.
↑ Thayer, H. Greek Lexicon GEHENNA
↑ Емельянов В. В. Ниппурский календарь и ранняя история Зодиака. СПб., 1999. — С. 90, прим. 1.
↑ Philippe Mattmann. Visit the Louvre With the Bible. Near Eastern Antiquities. Leer-e, 2013. С. 159.(անգլ.)
↑ «Gehenna (12 Occurrences)». bibleapps.com. Վերցված է 2016-06-30-ին.
↑ Milikowsky, C. 1988. Which Gehenna? Retribution and Eschatology in the Synoptic Gospels and in Early Jewish Texts. NTS 34 Кембридж. 238—249
↑ «He who speaks much with a woman draws down misfortune on himself, neglects the words of the Law, and finally earns Gehenna.» (Mishnah Aboth 1,5)
↑ Мишна m.Qidd. 4.14; m.Abot 1.5; 5.19, 20
↑ Менора — Симеон ХАЙКОРН Արխիվացված է Մայիս 7, 2010 Wayback Machine-ի միջոցով:
↑ Tosefta (t. Ber. 6.15)
↑ Талмуд b. Ros Has 16b7a; b. Ber. 28b t. Sanh. 13.3
↑ Мидраш M.Tehillim 31.3
↑ Shachar 1975, с.4

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Геенна // Православная Богословская Энциклопедия. Том 4. Издание Петроград. Приложение к духовному журналу «Странник» за 1903 г.
Словари и энциклопедии на Академике — Долина сыновей Еннома
Статья «Gehenna» в Электронной еврейской энциклопедии.

[O.Daniil-1] Вопросы священнику Даниилу Сысоеву. — М.: Благотворительный фонд «Миссионерский центр имени иерея Даниила Сысоева», 2013. Стр. 130

[2] Bailey, L. R. Gehenna: The Topography of Hell. Biblical Archaeologist 49, no. 3 9.1986 p187-191

[3] Dalman, Gustaf. Jerusalem und sein Gelände. Schriften des Deutschen Palästina-Institutes, 4. Gütersloh 1930 ISBN 3-487-04403-X

[4] Smith, G. A. Jerusalem: The Topography, Economics and History from the Earliest Times to A.D. 70. London 1907.

[5] Thayer, H. Greek Lexicon GEHENNA

[6] Емельянов В. В. Ниппурский календарь и ранняя история Зодиака. СПб., 1999. — С. 90, прим. 1.

[7] Philippe Mattmann. Visit the Louvre With the Bible. Near Eastern Antiquities. Leer-e, 2013. С. 159.(անգլ.)

[8] «Gehenna (12 Occurrences)». bibleapps.com. Վերցված է 2016-06-30-ին.

[9] Milikowsky, C. 1988. Which Gehenna? Retribution and Eschatology in the Synoptic Gospels and in Early Jewish Texts. NTS 34 Кембридж. 238—249

[10] «He who speaks much with a woman draws down misfortune on himself, neglects the words of the Law, and finally earns Gehenna.» (Mishnah Aboth 1,5)

[11] Мишна m.Qidd. 4.14; m.Abot 1.5; 5.19, 20

[12] Менора — Симеон ХАЙКОРН Արխիվացված է Մայիս 7, 2010 Wayback Machine-ի միջոցով:

[13] Tosefta (t. Ber. 6.15)

[14] Талмуд b. Ros Has 16b7a; b. Ber. 28b t. Sanh. 13.3

[15] Мидраш M.Tehillim 31.3

[16] Shachar 1975, с.4

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]