Մասնակից:An.Hovhannisyan/Ավազարկղ4
Չինաստան-Ճապոնիա հարաբերություններ, կամ չին-ճապոնական հարաբերություններ (ճապոներեն՝ 日本中关系〔日中关系〕／にっちゅうかんけい ), վերաբերում են Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության և Ճապոնիայի միջև երկկողմ հարաբերություններին։ 1949 թվականին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության հիմնադրումից հետո Ճապոնիան վերսկսեց դիվանագիտական հարաբերությունները Չինաստանի Հանրապետության հետ, որը նահանջեց Թայվան 1952 թվականին։ 1972 թվականին Ճապոնիան խզեց դիվանագիտական հարաբերությունները Չինաստանի Հանրապետության հետ և դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատեց Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության հետ։ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունն այժմ երկու երկրների հարաբերություններն անվանում է «փոխշահավետ ռազմավարական հարաբերություններ»։
Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության և Ճապոնիայի հարաբերություններն ունեցել են իրենց վերելքներն ու վայրէջքները: Շոուայի դարաշրջանի վերջում և Հեյսեի (1989-1995) սկզբին (2018-ից մինչ այժմ), չին-ճապոնական հարաբերություննվիրել Ճապոնիաերը եղել են համեմատաբար լավ և Ջունիչիրո Կոիզումին վեց անգամ այցելել է Յասուկունի Սրբավայրը : Ճապոնիայի կողմից Տիաոյու կղզիների միակողմանի ազգայնացումը 2012 թվականին սառեցրել են չին-ճապոնական հարաբերությունները: Ի պատասխան 2020 թվականին Տոկիոյի Օլիմպիական խաղերի, այն ժամանակ Ճապոնիայի վարչապետ Սինձո Աբեն ծրագրում էր ապրիլին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության ղեկավար Սի Ծինփինին որպես պետական հյուր հրավիրել Ճապոնիա: Այնուամենայնիվ, այն հետաձգվեց COVID-19 համաճարակի և Հոնկոնգի Ազգային անվտանգության օրենքի պատճառով: 2020 թվականի օգոստոսի 28-ին Սինձո Աբեն հայտարարեց իր՝ վարչապետի պաշտոնից հրաժարվելու մասին ՝ առողջական պատճառներով, ինչը անորոշություն ավելացրեց Սի Ծինփինի՝ Ճապոնիա կատարած այցի հետաձգման վրա։。[1]
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վաղ սառը պատերազմ (1949-1972)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
[2]1949 թվականի հունիսի 2-ին Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության կենտրոնական կոմիտեն կանչեց Հյուսիսարևելյան բյուրոյին Ճապոնիայի հետ ուղղակի առևտրի հարցով, որտեղ ասվում էր. «Պետք է ողջունել ճապոնական բեռնափոխադրումները չինական նավահանգիստներ: Եկեք գործենք»: Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության հիմնադրումից ի վեր, այն դիվանագիտորեն մեկուսացված է արևմտյան երկրներից: [3]1951 թվականի սեպտեմբերի 8-ին Միացյալ Նահանգները և Ճապոնիան ընդունեցին Սան Ֆրանցիսկոյի խաղաղության պայմանագիրը Ճապոնիայի խաղաղության կոնֆերանսում, որպեսզի ռազմավարականորեն արգելափակեն մայրցամաքային Չինաստանը: Ռազմական դաշինքից տասը օր անց Կենտրոնական ժողովրդական կառավարության վարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Ճոու Էնլայը հայտարարություն է տարածել, որում նշվում է, որ Ճապոնիայի հետ կնքված խաղաղության պայմանագիրը «անօրինական» է և «անվավեր»։ 1952 թվականի ապրիլի 28-ին Ճապոնիան պաշտոնական դիվանագիտական հարաբերությունները վերականգնելու նպատակով Չինաստանի Հանրապետության հետ ստորագրեց «Չինաստանի Հանրապետության և Ճապոնիայի միջև խաղաղության պայմանագիրը»։ Յոթ օր անց վարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Ճոու Էնլայը հայտարարություն տարածեց, որում վճռականոչեն դեմ էր արտահայտվում պայմանագրին։
[4] 1956 թվականի հունիսի 27-ին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության Պետական խորհրդի վարչապետ Ճոու Էնլայը հայտարարեց, որ բոլոր ճապոնացի ռազմական հանցագործները, բացի 45-ից, ազատ կարձակվեն։ Այնուամենայնիվ, այն ժամանակվա Ճապոնիայի վարչապետ Նոբուսուկե Կիշին այցելեց Թայվան 1957 թվականի հունիսի 2-ին՝ հայտնելով իր աջակցությունը ՌՕԿ կառավարությանը մայրցամաքը վերականգնելու համար: Ճապոնիայի կառավարությունը թույլատրեց Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությանը հիմնել Տոկիոյում LT գրասենյակ՝ Լիաո Չընծիի և Տացունոսուկե Տակասակիի անունով, որոնք պատասխանատու են բիզնեսի և ոչ կառավարական փոխանակումների համար։ Նոբուսուկե Կիշին հավանություն է տվել մայրցամաքային Չինաստանի սեղանի թենիսիստների մասնակցությանը սեղանի թենիսի համաշխարհային մրցույթին: 1958 թվականի մայիսի 2-ին Նագասակիում տեղի ունեցավ ճապոնական Նագասակի դրոշի միջադեպը, և չին-ճապոնական առևտուրն ընդհատվեց։ Հուլիսի 7-ին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը առաջ քաշեց չին-ճապոնական հարաբերությունների «երեք քաղաքական սկզբունքները»։ 1959 թվականի մարտի 12-ին Պեկինում ելույթ ունեցավ Ճապոնիայի Սոցիալիստական կուսակցության գլխավոր քարտուղար Ինեջիրո Ասանուման՝ նշելով, որ «ԱՄՆ իմպերիալիզմը Ճապոնիայի և Չինաստանի ժողովուրդների ընդհանուր թշնամին է», ինչի արդյունքում նրան սպանեցին 1960թ. նախընտրական հանդիպման ժամանակ։
Ճապոնիայի վրա ԱՄՆ-ի ճնշման պատճառով երկու երկրները դիվանագիտական հարաբերություններ չհաստատեցին, իսկ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի մասին խաղաղության պայմանագիր չստորագրելու պատճառով Չինաստանն ու Ճապոնիան մինչև 1972 թվականը գտնվում էին իրավական թշնամանքի վիճակում: Այնուհետև Չինաստանը և Ճապոնիան զարգացրեցին ակտիվ ոչ կառավարական առևտուրը Սառը պատերազմի սկզբնական փուլում և 1950-ականներին չորս անգամ ստորագրեցին ոչ կառավարական առևտրային համաձայնագրեր: 1960 թվականի օգոստոսի 27-ին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության Պետական խորհրդի վարչապետ Ճոու Էնլայը հանդիպեց ճապոնական առևտրային շրջանակներին և առաջարկեց «Ճապոնիայի հետ առևտրի երեք սկզբունքներ»՝ կառավարության համաձայնագիր, [3]մասնավոր պայմանագիր, անհատական քննարկում: 1950-ականների կեսերից առևտուրը Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության և Ճապոնիայի միջև զգալիորեն աճեՑ, իսկ 1960-ականների կեսերից հետո Ճապոնիան փոխարինեՑ Խորհրդային Միությանը որպես Չինաստանի ամենամեծ առևտրային գործընկերոջ: Մեծ թռիչքի և մշակութային հեղափոխության միջև հարմարվողականության ժամանակաշրջանում Ճապոնիան դարձավ Չինաստանի զարգացման համար կարևոր ուսումնասիրության առարկա:
[5]1962 թվականի նոյեմբերի 9-ին Չինաստանի ներկայացուցիչ Լիաո Չընճին և Ճապոնիայի ներկայացուցիչ Տացունոսուկե Տակամոտոն Պեկինում ստորագրեցին «Չին-ճապոնական երկարաժամկետ համապարփակ առևտրի հուշագիրը»՝ սկսելով «LT առևտուրը» երկու կողմերի միջև։ Թեև Ճապոնիայի իշխող Լիբերալ-դեմոկրատական կուսակցությունը պաշտոնապես չի ճանաչել Չինաստանի կոմունիստական կուսակցությունը նրանց կողմից մայրցամաքային Չինաստանը գրավելուց հետո երկու կողմերը 1962 թվականից ստեղծեցին «Փոխըմբռնման հուշագիր առևտրային գրասենյակներ»՝ [5]ապրանքային գործարքներով զբաղվելու համար: Ճապոնացիները բազմիցս այցելել են Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն, Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը նաև հաճախ մշակութային խմբեր է ուղարկում Ճապոնիա՝ տարատեսակ գործունեությամբ զբաղվելու համար:«Մշակութային հեղափոխությունից» հետո Չինաստանի և Ճապոնիայի միջև առևտրի ընդհանուր ծավալը փոքր-ինչ ավելացավ, քանի որ ճապոնացի քաղաքական գործիչները ակտիվորեն զբաղվում էին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության [5]հետ «դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու» գործունեությամբ:[5] Չինաստանի կառավարության և Ճապոնիայի Սատո գրասենյակի միջև փոխադարձ թշնամանքի պատճառով «դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման» շուրջ բանակցությունները դեռ կոնկրետ արդյունքներ չեն տվել.
[3]1971 թվականի հոկտեմբերի 2-ին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը առաջ քաշեց «Չինաստանի և Ճապոնիայի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների վերականգնման երեք սկզբունքները». Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության՝ «Սան Ֆրանցիսկոյի խաղաղության պայմանագիրը» անօրինական է, անվավեր, պետք է չեղյալ համարվի: Չինաստանի Հանրապետության կառավարությունը դատապարտող հայտարարություն տարածեց՝ հաստատելով, որ Չինաստանի Հանրապետությունը միակ օրինական կառավարությունն է, որը ներկայացնում է Չինաստանը։ 1972 թվականին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը բարելավել է չին-ամերիկյան հարաբերությունները «պինգ-պոնգ դիվանագիտության» միջոցով։ 1972 թվականի փետրվարի 21-ին ԱՄՆ նախագահ Նիքսոնը այցելեց Չինաստան, և չին-ամերիկյան հարաբերությունները սկսեցին զարգանալ։ Ճապոնիան նույնպես հետևեց ԱՄՆ-ին չին-ճապոնական հարաբերությունների «նորմալիզացման» հարցում և, ի վերջո, հրաժարվեց Թայվանում Չինաստանի Հանրապետության կառավարության հետ դիվանագիտական հարաբերություններից և դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատեց Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության հետ:
[3]1972 թվականի հուլիսին Կակուեյ Տանակային հաջողվեց դառնալ Ճապոնիայի վարչապետ: Չինաստանի վարչապետ Ճոու Էնլայն օգտվեց առիթից՝ նախաձեռնելով հանդես գալ երկու կողմերի միջև որքան հնարավոր է շուտ «դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու» մասին հայտարարությամբ։ Սեպտեմբերի 25-ին Կակուեյ Տանական այցելեց [5]Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն։[5] Սեպտեմբերի 27-ին Կակուեյ Տանական հանդիպեց Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի նախագահ Մաո Ցզեդունի հետ։ Սեպտեմբերի 29-ին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության և Ճապոնիայի կառավարությունները հրապարակեցին «Չին-ճապոնական համատեղ հայտարարություն»՝ հայտարարելով պաշտոնական դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման և միմյանց[5] «դիվանագիտության» ճանաչման մասին։ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը և Ճապոնիան վերջ տվեցին իրենց «թշնամական պետություններ» լինելուն և հիմք դրեցին հավատարիմ բարեկամական և համագործակցային հարաբերությունների զարգացմանը։ Նույն օրը Չինաստանի Հանրապետության կառավարությունը տեղեկություն հայտարարեց Ճապոնիայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունները խզելու մասին։
Կապի շրջանը (1973-1989 թթ.)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
[6]Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության և Ճապոնիայի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումից ի վեր կառավարությունն ակտիվորեն զարգացրել է հարաբերությունները երկու երկրների միջև և երկկողմ համագործակցություն է իրականացրել բազմաթիվ ոլորտներում, ինչպիսիք են տնտեսությունը, մշակույթը, գիտությունը և տեխնոլոգիան: Տիանծինը և Քոբին պաշտոնապես հաստատել են քույր քաղաքների հարաբերությունները 1973 թվականի հունիսի 24-ին։ Քույր քաղաքները առաջին զույգն են, որ ստեղծվեց Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության և Ճապոնիայի միջև: 1974 թվականի սեպտեմբերի 29-ին պաշտոնապես բացվեց Չինաստան-Ճապոնիա կանոնավոր օդային երթուղին։
[3] [3] [3]1982 թվականի հունիսին, երբ Ճապոնիայի կրթության նախարարությունը վերանայեց դասագրքերը, վերանայեց Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Ճապոնիայի ագրեսիվ պատերազմի պատմությունը, ինչը առաջացրեց Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության կառավարության դժգոհությունն ու բողոքը: Սեպտեմբերի 26-ին Ճապոնիայի վարչապետ Յոշիուկի Սուզուկին այցելեց Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն՝ ասելով, որ ճապոնա-չինական հարաբերությունները թևակոխել են հասուն շրջան, ինչ վերաբերում է դասագրքերի խնդրին, ապա Ճապոնիայի կառավարությունը այն կլուծի։ 1989 թվականի հունվարի 7-ին Ճապոնիայի կայսր Հիրոհիտոն մահացավ հիվանդությունից։ Փետրվարի 24-ին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Ցիան Ցիչընը մասնակցեց կայսր Հիրոհիտոյի հուղարկավորությանը՝ որպես նախագահ Յան Շանգկունի հատուկ բանագնաց։ 1989 թվականի ապրիլի 12-ին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության Պետական խորհրդի վարչապետ Լի Պընը այցելեց Ճապոնիա: Երբ Ճապոնիայի կայսր Ակիհիտոն Լի Պընի հետ հանդիպման ժամանակ խոսեց Չինաստանի և Ճապոնիայի միջև դժբախտ պատմության մասին, նա ներողություն խնդրեց։
Մեղրամսի շրջան (1989-1996)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
[3] [3]Հունիսի 4-ի միջադեպից հետո Յոթնյակի արևմտյան խումբը, ներառյալ Ճապոնիան, պատժամիջոցներ սահմանեց Պեկինի դեմ․ սառեցրեց պետական վարկերի երրորդ խմբաքանակը և դադարեցրեց բարձր մակարդակի փոխանակումները երկու կողմերի միջև: Մինչև 1990 թվականի հուլիսի 11-ը Ճապոնիայի վարչապետ Տոշիկի Կայֆուն Յոթ Արևմտյան երկրների գագաթնաժողովում հայտարարեց, որ վերսկսելու են Չինաստանին տրվող պետական վարկերը։ 1991 թվականի օգոստոսի 10-ին Ճապոնիայի վարչապետ Տոշիկի Կայֆուն արևմտյան զարգացած երկրներից առաջինն այցելեց Պեկին, ինչը բարելավեց Չինաստանի դիվանագիտական մեկուսացումն այն ժամանակ։
1992 թվականի ապրիլի 6-ին Չինաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի գլխավոր քարտուղար Ծիան Ծըմինը այցելեց Ճապոնիա և կայսր Ակիհիտոյին և Ճապոնիայի կայսրուհուն հրավիրեց Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն։ Հոկտեմբերի 23-ին կայսր Ակիհիտոն և Ճապոնիայի կայսրուհի Միչիկոն նախագահ Յան Շանկունի հրավերով այցելեցին Չինաստան։ Սա պատմության մեջ ճապոնական կայսրի առաջին այցն էր Չինաստան :
[3] 1995 թվականի մայիսի 2-ին Ճապոնիայի վարչապետ Տոմիիչի Մուրայաման այցելեց Չինաստան և առաջին անգամ այցելեց Մարկո Պոլո կամուրջ և Չինական ժողովրդական հակաճապոնական պատերազմի հուշահամալիր։ Օգոստոսի 15-ին Ճապոնիայի վարչապետ Տոմիիչի Մուրայաման հետպատերազմյան շրջանի 50-ամյակի կապակցությամբ Ճապոնիայի կառավարության անունից հայտարարություն արեց պատմական հարցերի վերաբերյալ՝ հստակորեն հայտնելով իր պատրաստակամությունը առերեսվելու պատմությանը և ընդունելու ագրեսիան, ապա խորը զղջում հայտնեց և ներողություն խնդրեց: Այս հատվածը հետագայում կոչվեց «Մուրայամա զրույց»: Սակայն «Մուրայամայի հայտարարությունից» ի վեր չին-ճապոնական հարաբերությունները չեն զարգացել Մուրայամայի ելույթով ակնկալվող ուղղությամբ։ 1995 թվականի օգոստոսի 29-ին Ճապոնիայի կառավարությունը բողոքեց Չինաստանի միջուկային փորձարկման դեմ և հայտարարեց Չինաստանին պետական վարկերի և օգնության սառեցման մասին։[3]
- ↑ «安倍晋三因病辞任日本首相 最长在任纪录终结». BBC News 中文 (պարզեցված չինարեն). 2020-08-28. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-08-28-ին. Վերցված է 2020-08-28-ին.
{{cite news}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ 《中華民國史大事記》. 北京: 中華書局. 2011.
{{cite book}}: Unknown parameter|editors=ignored (|editor=suggested) (օգնություն) - ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 «中国共产党新闻网中日双边关系». Արխիվացված է օրիգինալից 2007-09-11-ին. Վերցված է 2009-06-11-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «中日不再戰？». Արխիվացված է օրիգինալից 2017-06-20-ին. Վերցված է 2016-12-19-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 李守孔 (1973). 《中國現代史》. 台北: 三民書局. ISBN 9571406635.
- ↑ «热烈庆祝中日两国定期航线正式通航». 人民日报. 1974-09-30.