Մասնակից:Սյուզի2000/Ավազարկղ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Փերի- կելտական և գերմանական բանահյուսություններում մետաֆիզիկական բնության արարծ: Փերիները տիրապետում են անբացատրելի և անհավանական ուժի: Նրանք ուղեկցողն են թաքնված կյանքի, այդ իսկ պատճառով շատ են միջամտում առօրյա կյանքում`բարի, համերաշխ և առանց վնաս պատճառելու: Փերիները սովորաբար լինում են նրբագեղ և գրավիչ կնոջ տեսքով, այն ձևավորել է արևմտյան գրականության ռոմանտիզմի ծաղկման ժամանակաշրջանում և իր զարգացումն է ապրել վիկտորիական ժամանակաշրջանում: Լայն իմաստով ասած <<Փերի>> բառը իր մեջ արևմտաեվրոպական բանահյուսությունում ըդգրկում է նրանց մոտ ազգակից արարածներին, սակայն նրանք իրարից տարբերվում են իրենքց տեսքով և բարքերով:

Տերմինի և ֆենոմենի պատմությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փերի բառը ինչպես և նրա fairy բառը փոխառնված է հին ֆրանսիական «faerie» բառից, որը ընդգրկում է այն բոլորը, որը ինչ որ ձևով կապվում է բնակության վայրի և դիցաբանական <<փոքր մարդկանց>> գործունեության հետ: Ֆրանսիական բառի աղբյուրը հանդիսանում է լատինական fata բառը: Fata բառը օգտագործվում է իգական սեռի հոլովով, ռոմանական խմբի լեզուներում: Սկզբում հանդիսացել է գոյականի միջին հոլովով` հոգնակի թվով, որը առաջացել է fatum բառից: Բառակազմությունը կապված փերիների հետ ենթարկվել է փոփոխությունների և չի առանձնացվել իր հետևողականությամբ, ինչպես Անգլիայում` սկզբնական շրջանում գերակշռել է էլֆերի մասին պատկերացումները, փերիները ֆրանսիական բանահյուսությունից եկել են այստեղ ուշ: Բացի այդ համաձայն <<Օքսֆորդի կելտերի մասին բանահյուսության բառարանում>> փերիների մասին խոսակցությունը շատ դժվարացել է, որովհետև փերիների մասին այստեղ թարգմանությունները կատարվում են տասնյակից ավելի յուրահատուկ բառերով, որոնք նշանակում են տարատեսակ էակներ` իռլանդական, շոտլանդական, վալիական և այլն բանահյուսական սովորություններից: Փերների մասին առաջին հաղորդումները ի հայտ են միջնադարյան Եվրոպայում: Ավելի մեծ տարածում են գտել Իռլանդիայում, Ուելսում և Շոտլանդիայում: Առաջին գրավոր վերապատմությունները փերիների մասին պատմություններում կատարվել է Հիրալդ Կամբրենսկու (Giraldus Cambrensis, 1146-1223) կողմից: Սակայն այդպիսի գրառումները հաճախակի չեն, հիմնականում լեգենդները և պատմությունները փոխանցվել են բանավոր: Ուսումնասիրողները շեշտում են նրանց նմանությունը կելտական, անգլիական, սկանդինավյան բանահյուսական սովորություններին: Ժամանակի ընթացքում մարդկանց փաստագրական վկայությունները,որոնք իբր շփվել են փերիների հետ խառնվել են լեգենդների և գրական կերպարների, ինչպես միջնադարի այնպես էլ ժամանակակիցների հետ: Գործը դժվարանումկ է այն փաստով, որ փերիների ձևով բանահյուսություն են մտել հնագույն բանահյուսության կերպարներ: Բացի այդ այնպիսի հեղինակավոր ուսումնասիրող, ինչպիսին է Ռոբերտ Կիրկը ստանձնել է փերիների մասին ուսումնասիրությունը Շոտլանդիայում դարձել է նրանց իրական գոյության կողմնակիցը (ուսումնասիրության արդյունքում առաջացել է մի լեգենդ, ըստ որի փերիները նրան տարել են իրենց թագավորությունը): Բանահյուսագետները հավագում են բազմաթիվ փաստեր այդ մասին, բայց նրանց աշխատությունները լայն հասարակության համար անհայտ են մնացել և լուրջ չի ընդունվել միչև Կատարինա Մ. Բրիգսը բոլոր փաստերը չի հավագում այդ երևույթի մասին, ցուցադրելով դրա տարածումը, ինչպես նաև մի շարք ընդհանուր գծեր:

Փերիների նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փերիների մասին պատկերացումները որպես մարդանման փոքրիկ էակներ հաճախ թևիկներով առաջացել է համեմատաբար ոչ ուշ` 19-րդ երկրորդ կեսում: Սկզբնական շրջանում փերիներին նկարագրել են երկդեմ կամ բարձր փայլատակող հրեշտականման էակ կամ էլ նման տրոլներին: Շոտլանդական փերին և <<Կթսա>> հեքիաթում պահպանվել է հետևյալ նկարագրությունը.<<Այդ փերին փոքրիկ կինէ, սուր դեմքով, փայլող աչքերով, թուխ մաշկով` ընկույզի գույնով: Նա ապրել է կանաչ խոտով ծածկված բլրակի վրա, որը վեր է խոյանում հովիվի տանից ոչ հեռու>>: Դրա հետ միաժամանակ փերի էին կոչվում ինչպես իգական այնպես էլ արական սեռի էակները, իսկ չափերը հիմնական հատկանիշ չէին, բացի այդ համարվում էր, որ այդ բնութագրումները փերիները ձեռք են բերվում կախարդական միջոցներով` կապված էր նրա հետ, թե ինչպիսի տպավորություն են ուզում թողնել: Հաստատվել է, որ փերիները կարող են ընդունել կենդանու կերպարանք: Եթե հավատանք Ժյուստիան Գոի հաղորդումներին փերիների ունակությունները վերածնվելու ` սահմաններ չեն ունեցել: 14-րդ դարի հեղինակը հաստատել է, որ իր աչքերի առջև փերիները վերածվել են երկու թշնամի բանակների, որոնք անմիջապես արյունալի մարտի են բռնվում` դաշտում թողնելով 700 դիակ, և այդ ամենը այն բանից հետո, երբ այդ ամենի պատասխանատու փերին հսցրել է ընդունել իր սկզբնական կերպարանքը և դեպքի վայրից հեռացել է: Պատվելի Ռոբերտ Կիրկը` շոտլանդական Աբերֆոլ ծխի քահանան փերիների արտաքին տեսքի մասին 1691 թվականին գրել է. <<Այդ խելացի շարժունակ հոգիները տիրապետում են լուսավոր ձևափոխվող մարմինների>>: Ավելի փայլուն նրաք երևում են մթնշաղին: Նրանց մարմինները այնքան փոփոխական են իրենց հոգու զգայնությամբ, որ կարող են իրենց ցանկությամբ հեռանալ կամ ներկայանալ: Փերիների իլյուզոնիստական հատկությունները արտահայտվել են նաև մարդկանց դարմանելու մասին պատմություններում: Սկանդինավյան պատմությունների հանրահայտ հերոսուհին, որին փերիները կանչում են, որպեսզի ծնունդը ընդունեն (ծննդականը այդ դեպքերում հանդես է գալիս մահկանացուներից այն կինը, որին փերիները փախցրել էին): Ծնունդ ընդունողին հաճախ պարգևատրում են բուժող քսուք, որը նախատեսված էր երեխայի աչքերին քսելու համար: Հետաքրքրասիրությունից կամ հասկանալի չլինելու պատճառով փորձում է քսուքը օգտագործել իր վրա, որից հետո նա կարծես թե բացահայտում է իրականությունը (այդպիսի մի ծնունդ ընդունող պատմում է, որ ինքը դրա օգտագործելուց հետո պարզել է, որ ինքը քարանձավում մի մուրացիկ կնոջ ծնունդ է ընդունել, այլ ոչ թե ազնվական մի կնոջ), երբ վերադառնում է իր աշխարհ կա՛մ կուրացած (գիտակցական կուրություն), կա՛մ վտանգավոր ունակությամբ օժտված` տեսնել փերիներին: Կելտական բանահյուսության մեջ փերին կամ փոքրիկ ցածրահասակ էակ է, հաճախ կախարդական գլխարկ հագնելով ` աներևույթ: Փերիների սիրած գույնը կանաչն է, դա վերաբերվում է ոչ միայն հագուստին, այլ նաև հաղորդումներ են եղել կանաչ մաշկով կամ կանաչ մազերով փերիների մասին: Թևավոր փերիներին առաջին անգամ պատկերել են վիկտորիական ժամանակաշրջանի նկարիչները և պատկերահանողները, որտեղ փերիները մասայական գիտակցության մեջ վերակերպվում են, որպես բարի գեղեցկուհիներ մանկական հեքիաթներից:

Փերիների դասակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընդունված է, որ փերիները բաժանված են երկու հիմնական խմբի` սոցիալական և անհատական, չնայած առաջին անգամ այդ դասակարգումը արվել է ոչ վաղ ժամանակաշրջանում: Փերիների առաջին խումբը ապրում է համայնքներում և զբաղված են զվարճանքի գործունեությամբ` հիմնականում պարելով, շքեղ խնջույքներին մասնակցելով և այլն: Մահկանացուները հըիմնականում ընդունակ են լսելու այդպիսի զվարճությունների ձայները, բավական է բարձրանալ միայն փերիների բլուր: Այդպիսի հավաքույթների հետքեր հայտնաբերվել են խոտի և ծաղկաթմբերի վրա: Կելտական աղբյուրներում հաստատվում է, որ փերիների երաժշտությունը աստվածային բնույթի է, ավելին` որոշ ժողովրդական մեղեդիներ ձևավորվել են փերիների երաժշտության հիման վրա: <<Շփվող>> փերիները նախընտրում են կանաչ գույնը և տարբերվում են չափերով: Նրանցից ամենափոքրերը կարող են ծաղկի չափ լինել, ամենախոշորները ընդունակ են ինտիմ կապի մեջ մտնել մահկանացուների հետ, որի մասին գոյություն ունեն տարբեր փաստական վկայություններ: Միայնակ փերիները ընդհակառակը խուսափում են ընտանիքավոր փերիների չկառավարվող խնջույքներից: Նրանք կա՛մ միանում են մարդուն և դառնում են բնակության վայրի մի մասը` աշխատելով օգնել տան տերերին և հաջողություն են բերում, կա՛մ լավնում են բաց տարածությունները և այստեղ հանդիսանում են այս կամ այն չափի վտանգ պատահական անցորդների համար: Տնային փերիները նախընտրում են կարմիր, մաոխրագույն, գորշ գույնի հագուստներ: Նա հաճախ մահկանացուների հետ շփվում է սպառնալից տոնով և արագ բռնկվում է, բայց ամեն դեպքում մարդու հետ կապված է և դատելով` ամենինչով կախվածություն է զգում շփվելով մեծահասակների և երեխաների հետ: Միայնակ փերիները սիրում են բարի գործեր կատարել, կարող են վերցնել փողը և սնունդը և տալ աղքատներին, երեխաների համար խաղալիքներ են բերում, կամ կախարդների կախարդանքից են բուժում: Եթե շփվող փերիները համարվում են արիստոկրատներ, այդ դեպքում համեմատելի բարի հոգիներ են, իսկ միայնակ ցեղակիցները` բանվորներ: Վերջիններիս ժողովրդական խոսքով բնութագրում են, որպես հատուկ դյուրագռգիռներ: Տնային էակները տան տերերի օգնում են ամանները լվալով, կրակ վառելով, բայց խնդրում են, որպեսզի իրենց վերաբերվեն հարգանքով և իրենց հոգածության համար կաթով բաժակ նվիրեն: Զայրութի պահին նրանք ընդունակ են ճչալու ու գոռգոռալու, քարեր նետելու, տան մեջ ծուխ անելու և այլն: Սոցիալական փերիների աշխարհը բնակեցված է շատ մարդկանցով: Բոլոր հաղորդագրություններում դա միապետություն էէ Թագուհիների կողմից կառավարվող: Փերիների արքա հանդիպում է հազվադեպ: Սակայն եղել են հիշեցումներ կառավարիչների մասին` ամուսնական զույգեր: Ինչպես նշում է <<Օքսֆորդի կելտական դիցաբանության բառարանը>> փերիների թագավորություը հիշեցնում է մարդկային պատկերացումները երկնային կայանքի մասին: Այստեղ ժամանակ գոյություն չունի, ինչպես նաև գոյություն չունի խեղանդամությունը, հիվանդությունը, տարիքը և մահը: Մահկանացուները ընկնելով փերիների թագավորություն կարող են ապրել մինչև 900 տարի, որը իրենց կթվա մեկ գիշեր: Արստոկրատ փերիների բնակիչները միշտ ճոխ պճնված են` ոսկով և արծաթով: Ամենա ռոմանտիկ և հուզիցչ բանահյուսական պատմությունները խաղարկվում են ժամանակավոր կերպով: Դրանք ներկայացնում են փերիների թագուհուն սիրահարված մահկանացուների մասին, որը նրանց տեղափոխել է իր արքայությունը, նրանք կատարում են թագուհու բոլոր ցանկությունները, այնուհետև ինչ որ արգելք հաղթելով վերադառնում են հետ, որտեղ նա իմանում է, որ երկրի վարա 100-ից ավել տարի է անցել:


Օտտո I Մեծ (լատին․՝ Otto I der Große, 23 նոյեմբերի 912 թվական, Վալհաուզեն — 7 մայիսի 973 թվական, Մեմլեբեն), 936-961 թվականներից Սակսոնիայի հերցոգ, 936 թվականից Գերմանիայի թագավոր, 962 թվականից Սրբազան Հռոմեական Կայսրության կայսր, 961 թվականից Իտալիայի թագավորն է: Գերմանիայի թագավոր Հենրիխ I-ի և Մատիլդա Վեստֆալսկի որդին է: Նրա օրոք է ստեղծվել Սրբազան Հռոմեական Կայսրությունը:

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կառավարման սկիզբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թագավոր Օտտոն 24 տարեկան էր, երբ բազմեց Գերմանական պետության գահին, նա իր անունը ստացել է իր պապի պատվին, դեռ թոռան ծնվելուց առաջ (912 թվական): 929 թվականին, երբ նա 16 տարեկան էր, ամուսնանում է Էիտի հետ, նա անգլոսակսոնաիայի Էդուարդ թագավրի դուստրն էր: Նա սովորել է կարդալ կնոջ մաից հետո, և անգլոսակսոնացի պատմաբաններից մեկը նշում էր, որ նա շատ ընդունակ էր: Օտտոն կարդում էր և շատ արագ հասկանում էր, բացի այդ նա իր կարդացածը կարողանում էր բացատրել ռումիներեն և սլավոներեն լեզուներով: Королю Оттону было ровно 24 года, когда он был возведён на престол Германского государства; он получил имя в честь деда, дожившего до рождения внука (912 год). К шестнадцати годам, в 929 году, он вступил в брак с Эдит, дочерью англосаксонского короля Эдуарда, поскольку его отец Генрих I заботился о поддержке связей со своими земляками, переселившимися за море. Он научился читать только после смерти своей супруги, и саксонский историк не упускает случая заметить, что к книжной премудрости он был очень способен: «Быстро стал читать и понимать прочитанное»; кроме того, он умел объясняться на славянском и романском языках. Внешность у Оттона была отцовская; от отца к нему перешли наклонности и свойства: он был таким же страстным охотником и так же общителен, но его стремления были более возвышенны, он сознавал себя как бы «порфирородным» и смотрел на свое королевское призвание глубоко и серьёзно. Недаром о нём рассказывают, что он постоянно постился перед теми днями, когда ему необходимо было явиться перед народом с венцом на голове.


Սյուզի2000/Ավազարկղ
Հակառակորդներ
Հրամանատարներ
Կողմերի ուժեր
Ռազմական կորուստներ

Նապոլեոնյան պատերազմներ, այս անվան տակ հիմնականում այն պատերազմներն են, որոնք վարել է Նապոլեոն I Եվրոպական տարբեր պետությունների հետ, երբ նա հանդիսանում էր առաջին կոնսուլ և կայսր (նոյեմբեր 1799 — հունիս 1815): Ավելի բարձր միտումով սրանց թվին է պատկանում նաև Նապոլեոնի իտալական արշավանք(1796—1797) և եգիպտական էքսպեդիցիան(1798—1799), չնայած սրանք (հատկապես իտալական արշավանքը) ընդունված են որպես հեղափոխական պատերազմներ: 18-ը բրյումերի (փետրվարի), (9 նոյեմբերի 1799 թվական) հեղաշրջումը իշխանությունը Ֆրանսիայում տվեց մի մարդու ձեռք, որը հանգամանքների բերումով հանկարծ բարձրացել էր իշխանության գագաթին: Դա պատահեց այն ժամանակ, երբ հին Եվրոպան գտնվում էր լրիվ կազմաքանդման դրության մեջ, կառավարությունները լրիվ անկարող էին միասնական գործողությունների և պատրաստ էին հանուն մասնավոր օգուտների դավաճանել ընդհանուր գործին, ամենուրեք թագավորում էին հին կարգերը և վարչակազմերում, և ֆինանսական ոլորտում, իսկ զորքերում՝ կարգերը անարդյունավետ էին, որոնք բացահայտվեցին Ֆրանսիայի հետ առաջին իսկ լուրջ բախման ժամանակ: Այս բոլորը Նապոլեոնին դարձրին ցամաքյին Եվրոպայի տիրակալը: Դեռևս 18-ը բրյումերի (փետրվարի) Իտալական բանակի գլխավոր հրամանատարի պաշտոնում Նապոլեոնը սկսում է Եվրոպայի քաղաքական քարտեզի ձևավորումը, իսկ եգիպտական և սիրիական էքսպեդիցիայի ժամանակաշրջանում պլանավորում է Արևելքի նկատմամբ հսկայական պլաններ: Դառնալով առաջին կոնսուլ, նա երազում էր ռուսական կայսեր հետ դուրս գցել անգլիացիներին այն դիրքերից, որոնք նրանք ունեին Հնդկաստանում:

Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իշխանություն ստանալով (1799), Նապոլեոնը Ֆրանսիան գտավ մեկուսացված, չնայած հակամարտող կոալիցիան այնքան էլ ամուր չէր: Ֆրանսիական զորքերը նահանջում են Ռեյն գետից այն կողմ, Իտալիայում կորսված էին այն բոլոր արդյունքները կապված նախկին հաղթանակից, Ցիզալպիական հանրապետությունը կազմաքանդվեց, իսկ Պարտենոպեյական հանրապետությունում միապետության վերականգնում տեղի ունեցավ: Հռոմեական հանրապետությունը նույնպես ընկավ: Միայն Շվեցարիայում ֆրանսիական գործերը լավ ընթացան, և ավստրո-ռուսական միասնական բանակին չհաջողվեց հանրապետականների զորքերին ետ մղել այնտեղից: Երկպառակչությունը դաշնակիցների միջև բերեցին Ռուսաստանի դուռս գալը կոալիցիայից, կայսր Պավել I սկսեց մոտենալ Ֆրանսիային, այն բանից հետո, երբ անիշխանությունը փոխարինվեց կոնսուլով և Նապոլեոնը բաց թողեց ռուսներին հայրենիք առանց փրկագնի, նորից հագնված և զինված: Նապոլեոնը իշխանությունը իր ձեռքերը վերցնելուց անմիջապես հետո, դիմում է նամակով անգլիական թագավորին և կայսրին, հրավիրելով նրանց պայքարը դադարեցնելու, բայց նրանք Նապոլեոնից պահանջեցին Բուրբոնների վերականգնում և Ֆրանսիայի վերադարձը նախկին սահմաններ: 1800 թվականի գարնանը Ֆրանսիական բանակը նորից ներխուժում է իտալիա: Ըստ այդմ ներխուժած բանակի գլխին կանգնած էր ինքը առաջին կոնսուլը: Մարենգոի մոտ տարած հաղթանակով նա Ավստրիային ստիպեց կնքել հրադադար, և նորից Լոմբարդիան վերադարձավ Նապոլեոնի տրամադրության տակ: Ֆրանսիական մյուս բանակը ներխուժում է Շվաբիա և Բավարիա, իսկ Գոգլինդենի մոտ տարած հաղթանակը սպառնում է անգամ Վիեննային: Ավստրիան 1801 թվականի փետրվարի 9-ին ստիպված գնում է հաշտության, համաձայնվողական պայմաններով: Ֆրանսիայի սահմանները ընդունվեցին Ռեյն և Էչ գետերով: Լոմբարդիա մարզը վերակազմվեց Իտալական հանրապետության: Կայսերական պաշտոնիաները, որոնք կորցրել էին իրենց հողերը Ռեյն գետի ձախ ափին, պետք է պարգևատրում ստանաին վանական աշխարհիկացված տիրույթներից և կազմալուծված կայսերական քաղաքներից: Լյունեվիլական խաղաղությունը Նապոլեոնի համար լավ հնարավորություններ են բացում Գերմանիայի և Իտալիայի մեծ մասերում իր ցանկությունները իրագործելու համար: Լիոնում իտալական հանրապետության ներկայացուցիչների հավագում նա դառնում է այդ հանրապետության նախագահը, լայն լիազորություններով, առկա դեկորատիվ սահմանադրությամբ և իրավունք է ստանում կառավարել մեծ զորքի: Մոդենական հերցոգը ստանում է իր գերաճած տիրույթները, Տոսկանիայի մեծ հերցոգը, հրաժարվում է իր իտալական տիրույթներից և Տոսկանայից, Էրտուրիյա թագավորություն անվանումով մարզը տրվում է պարմի հերցոգին: Գերմանիայում այսպես կոչված կայսերական դեպուտացիայի որոշումով հողային տիրույթների նոր վերաբաժանվում է կատարվում: Այս գործում ղեկավար դեր է վերապահվում առաջին կոնսուլին, հատկապես շատ է շահում Բավարիան, Ֆրանսիայի հետ սերտ միության պայմանագիր կնքելով: Մեծացվեցին բադենական մարկգրաֆի տիրույթները, միաժամանակ ստանալով կուրֆրյուստի սան տիտղոսով: Պարգևատրումներ ստացան նաև իրենց կորուստների դիմաց և իրենց նախկին տիրույթներին տիրացան Վյուրտեմբերգ, Գեսեն Կասել, Գեսեն Դարմշըատ, Նասաու, Հանովեր և այլ իշխանություններ: Հոգևոր տիրույթներից դիմացավ միայն մեկը, խիստ կրճատված մայնցյան արքեպիսկոպոսությունը: Կես հարյուրակ կայսերական քաղաքներից իրենց նախկին դրությունը պաշտպանեցին միայն 6-ը՝ Համբուրգը, Բրեմենը, Լյուբեկը, Ֆրանկֆուրտը Մայնի վրա, Նյուրնբերգը և Աուքսբուրգը: Բացի գերմանական պետություններից և ռուսաստանից Ֆրանսիայի հետ հաշտվեցին նաև Իսպանիան և Պորտուգալիան, իսկ 1802 թվականին Ամենական խաղաղության պայմանագրով հաշտվում են Անգլիայի հետ: Այս վերջին պայմանագիրը շուտով խաղտվում է, քանի որ Նապոլեոնը հաստատում է իր գերիշխանությունը պրոտեկտորատորի ձևով և Բատավյան հանրապետության վրա և Շվեցարիայի վրա, միջնորդական ակտով վերականգնվում է շվեցարական որոշ կանտոնների անկախությունը Ֆրանսիական ընդհանուր հովանավորությամբ:

Նապոլենոնյան պատերազմների սկիզբը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1803 թվականին առաջին կոնսուլը ֆրանսիական զորքերը ուղղորդում է Վեզերի վրա, որպեսզի նավաճի Հանովեր քաղաքը, որը պատկանում էր Անգլիայի թագավորին: Հունիս ամսին մարզը արդեն գտնվում էր ֆրանսիացիների իշխանության տակ, տեղական կառավարության վախկոտության պատճառով, շտապելով առաջին կոնսուլի հետ պայմանագի կնքելով, որով ֆրանսիական բանակին հնարավորություն էր տալիս գրավել ամբողջ երկիրը մինչև Էլբ, իսկ հանովերական զորքերը պետք է լուծարվեին:

Երրորդ կոալիցիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հերցոգ Էնգիենի մահը, որը նախորդել էր Նապոլեոնի կայսերական թագը ընդունելուն և Նապոլեոնի ինքնիշխան որոշումները Իտալիայում, Գերմանիայում, Իսպանիայում և Հոլանդիայում շատ ահանգստացնում էին այլ պետություններին: Իտալական Հանրապետությունը վերածվել էր թագավորության ևթագավոր էր հռչակվել Նապոլեոնը, որի թագադրությունը կայացել էր Միլանում 1805 թվականի մարտ ամսին, երկաթյա թագով: Նապոլեոնը կայսերական կոչումը ստանալուց հետո անցնելով Ախենով, Քյոլնով և Մայնցով իրեն պահում էր որպես ամբողջ մերձռեյնական մարզի տիրակալ: Իսպանիայում նա պայմանագրով պարտադրեց օգնել Ֆրանսիաին և՛ նավատորմով, և՛ փողով: Հոլանդիայում ինտրիգներով և սպառնալիքներով նա պատրաստեց միապետականություն հաստատել իր եղբայրներից մեկի օգտին, այս ամենի արդյունքում Անգլիան մերձեցավ Ռուսաստանի, Ավստրիայի, Շվեցիայի և Միապոլի հետ, ըստ այդմ Անգլիան պարտավորություն վերցրեց իր դաշնակիցներին դրամական սուբսիդիաներ վճարել: Նոր կոալիցիան աշխատում էր իր կողմը գրավել նաև Պրուսիային, բայց Պրուսիան կասկածում էր և նախընտրեց պահպանել իր չեզոքությունը, համենաին դեպս զինվելով, իր երկիմաստ պահվածքով նա իր վրա գրավեց Նապոլեոնի անբավարարությունը: Զինվելով հարավգերմանական իշխանների խոստումներվ օգնության մասին, Նապոլեոնը հանկարծակի իր զորքերը ուղղում է դեպի Գերմանիա, որտեղ զորքերի մի մասը անցնում են Չեզոք Պրուսիայով և որտեղ ուժեղացվում են Բադենի օգնական կորպուսներով, ինչպես նաև Վյուրտեմբերգի, Բավարիայի, Հեսենի, Նասաուի և մյուսների ջոկատներով: Հոկտեմբերի 20-ին ավստրիական զորքերը փակված Ուլմեում և Վիեննաից կապից կտրված կապիտուլիացիայի է ենթարկվում Ուլմի տակ ճակատամարտում: Նապոլեոնի այս հսկայական հաջողությունը մռայլվեց Անգլիական նավատորմի տարած հաղթանակով ֆրանսիացիների դեմ Թրաֆելգար մոտ: Իմիջիայլոց նյարթայանցած Պրուսիան իր չեզոքությունը խաղտելու պատճառով միանում է կոլիցիային, բայց արդեն ուշ էր: Նոյեմբերի 13-ին ֆրանսիացիները նվաճում են Վիեննան և ստիպում են Ռուսական և Ավստրիական զորքերին ետ քաշվել դեպի Մորավիա, որտեղ դեկտեմբերի 2-ին Նապոլեոնի թագադրման տարեդարձին տեղի է ունենում հանրահայտ «երեք կայսրերի ճակատամարտը», Աստրելիցի տակ ֆրանսիացիների հաղթանակը լիակատար էր: Ստորացված Ֆրանց կայսրը խնդրում է Նապոլեոնին հաշտություն կնքել, որին հաղթողը համաձայնվում է, բայց մի պայմանով, որ ռուսական զորքերը պետք է հեռանան Ավստրիական տարածքներից: Դեկտեմբերի 26-ին Ավստրիան Ֆրանսիայի հետ կնքում է Պրեսբուրգյան խաղաղության պայմանագիրը, զրկելով Հաբսբուրգների դինաստիային հարավ-արևմտյան Գերմանիայի, Տիրոլի և Վենետիկյան մարզից և վերջնականապես լուծարում է Սրբազան Հռոմեական Կայսրությունը, Նեապոլի ու Հոլանդիայի գահերը Նապոլեոնի եղբայրներին հանձնելով: Աուստերլիցի հաղթանակի և Պրեսբուրգյան խաղաղության պայմանագիրը կնքելու ընթացքում Նապոլեոնին հաջողվում է Ֆրանսիայի կողմը գրավել Պրուսիական թագավորի կողմից իր կողմ ուղարկված հատուկ ներկայացուցիչ Հաուգվիցին, որը Աուստերլիցից հետո չհամարձակվեց հաղթողին իր կռավարության պահանջները ներկայացնել, բացի այդ առանց իր կառավարության համաձայնության Նապոլեոնի հետ կնքում է Շեմբրունի պայմանագիրը: Պրուսիան Ֆրանսիայաի ետ դաշինք է կնքում նրան հանձնելով Կլևական հերցոգության մի մասը Ռեյնի աջ ափից, ինչպես նաև Լեզել ամրոցից: Միաժամանակ պարտավորվեց չթողնել անգլիացիներին իր նավահանգիստմերը, որի արդյունքում ստանում է Հանովերը: Պրուասակն թագավորը համաձայնվում է այդ գործարքին բայց տիրելով Հանովերին նա հայտարարում է, որ այն վերցնում է իր պաշտպանության տակ մինչև համընդանուր խաղաղություն կնքելը: Այդպիսի հայտարարությունը զայրացնում է Նապոլեոնին, այդ հայտարարության մեջ տեսնելով Ֆրիդրիխ Վիլհեմ III-ի մտադրությունը` կոալիցիայից վերջնականապես դուրս չգալու վերաբերյալ: Բավարիան վերակազմվում է, որպես թագավորություն, նոր թագավորը իր աղջկան կնության է տալիս Նապոլեոնի խորթ զավակ, իշխան Եվգենի Բոգարին: Վյուրտեմբերգը նույնպես վերծվում է թագավորության և որոշ ժամանակ անց Վյուրտեմբերգյան արքայադստեր հետ ամուսնանում է Նապոլեոնի եղբայր Իերոն: Մեծանում է նաև Բադենը, հասնելով մեծ հերցոգության, մեծ հերցոգի թոռը ամուսնանում Ստեֆանի Բագերի հետ, որը կայսրուհի Ժոզեֆինայի բարեկամուհին է: Բերգից` որը զիջել էր Բավարիան և Կլյովեից, որը Նապոլեոը ձեռք էր բերել Պրուասիայից, Նապոլեոնը կազմում է նոր մեծ հերցոգություն իր փեսա Մյուրատի համար: Նևշատելը, որի իշխանը սկսած 1707 թվականից եղել է Պրուասիական թագավորը` նվիրում է մարշալ Բերտիեն: Ավստրան ձեռք է բերում Զացբուրգյան արքեպիսկոպոսությունը, որի փոխարեն տոսկանիայի նախկին հերցոգը ստանում է Վյուրցբուրգը: Այս փոփոխությունները ուղեկցվում էին Բավարիայում, Վյուրտեմբերգում, Բադենում և այլ պետություններում խոշոր փոփոխություններով ներքին հարաբերություններում, ազնվականների արտոնությունների կրճատմամբ, գկուղացիների վիճակի թեթևացմամբ, կրոնի ազտություններով, հոգևոր իշխանությունների կրճատումներով, վանքերի ոչնչացմամբ, տարբեր տեսկի վարչական, դատական, ֆինանսական, զինվորական ռեֆորմներով, մտցնելով Նապոլեոնի կոդեքսը: 1806 թվականի հուլիսի 12-ին Նապոլեոնի և շատ գերամանակն պետությունների միջև կնքվում է համաձայնագիր, որի համաձայն այդ պետությունների միջև ստեղշվում է դաշինք, որը ստանում է Ռեյնի դաշինք անանումը, Նապոլեոնի իշխանության ներքո պարտավորությամբ, որ իր համար 60000 զորք ունենան: Փարիզը նորից դառնում է տարբեր ողորմածություններ բաժանելու կենտրոն, որտեղ գերմանական իշխանները բոլոր հնարավոր միջոցներով զավթում ին իրենց օգտին ուրիշներ տիրույթները: Լիգուրական հանրապետությունը և Էտրուրիայի թագավորությունը միացրեցին Ֆրանսիային: Պրեսբուրգյան խաղաղության պայմանագրի կնքումից հետո, հաջորդ օրը Նապոլեոնը հասարակ դեկրետով հայտարարում է, որ Բուրբոնների դինաստիան Նեապոլոմ չեն թագավորում, քանի որ Նեապոլը ի հակասումը նախկին համաձայնագրի միացել ր կոալիցիային և թույլատրել էր անգլո-ռուսակն զորքերին նավատորմով թափանցելու Նեպոլի տարածք: Ֆրանսիակն զորքերի առաջխաղացումը դեպի Նեապոլ ստիպեց տեղական արքունիքին փախնել Սիցիլիա և Նապոլեոնը Նեոպոլիտանական թագավորությունը նվիրում է եղբորը` Ժոզեֆին: Բենեվենտոն և Պոնտեկորվոն առանձնահատուկ իրավունքներով տրվեցին Տալեյրանին և Բերնատոտուին որպես հերցոգություններ: Վենետիկի նախկին տիրույթներում Նապոլեոնը հիմնադրում է նշանակալի քանակություններով առանձնահատկություններ, որոնք կապված էին հերցոգյան կոչումներով, տալիս էին մեծ եկամուտներով, և հարգված էին Ֆրանսիական մարշալների և արքունական պաշտոնիաների կողմից: Նապոլեոնի քույրը Էլիզան դեռևս վաղուց ստացել էր Լուկու, այնուհետև Մասու և Կարարու, իսկ Էրուրիայի թագավորությունը ոչնչացնելուց ետո նշանակվում է Տոսկանիայի կառավարիչ: Մյուս քրոջը Պուլինե Բորգեզեին Նապոլեոնը տալիս է տիրույթներ: Իտալական, Լուկեում, Տոսկանիայում, Նեապոլում մտցվում են Ֆրասիական կարգեր, Հոլանդիայում թագավորում է Նապոլեոնի եղբայր Լյուդովիկը:

Չորորդ կոալիցիա (1806—1807)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]