Մասնակից:Ռիթա/Ավազարկղ

Մոսկուայի Հայկական Տպագրութիւն 1819-ին, Մոսկվայի մէջ, ֆրանսացի Օկիւսդ Սեմենի տպարանին մէջ հրատարակուեցաւ առաջին հայերէն գիրքը՝ Սերովբէ Վարդապետին «Ծաղիկ Գիտութեանց» հանրագիտական բառարանը։ Յետագայ տասը տարիներուն ընթացքին ան հրատարակեց Հ․ Ալամդարեանի «Համառօտ Բառարան Ի Ռուսաց Լեզուէ Ի Հայ» (1821), Լազարեան Ճեմարանի սաներուն ստեղծագործություններուն «Մուգայք Արարատեան» ժողովածուն (1829), Ալ․ Խուդաբաշյանի Մոսկուայի Հայկական տպագրութեան հրատարակութիւններէն «Բառարան Ի Հայկական Լեզուէ Ի Ռուսաց Բարբառ»-ը (հ․ 1—2, 1838) եւ շարք մը դասագիրքեր։ Բոլոր հրատարակութիւններուն վրայ տպարանատիրոջ անունը յիշուած է որպէս Օգոսա Սեմենեանց կամ Օգոսաեան Սեմեն։ Յետագային Օ․ Սեմենի հայերեն տառերը փոխանցուած են Վլատիմիր Դոտիէին, որու Հայերէն հրատարակություններէն են՝ «Ծաղկաքաղ Յառակացն Քռիլովի, Տմիթրինւի Ա Խեմնիցերի» (1849), Մ․ Էմինի «Վեպք Հնոյն Հայաստանի» (1850), Ս․ Նազարեանի «Ցաղագս Փորձնական Հոգեբանութեան․․․» (1851) և «Առաջին Հոգեղեն Կերակուր․․․» (1853), Գ․ Ախվերդեանի յայտնաբերած Սայաթ Նովայի տաղերը (1852), Ոսկան Երեանցիի աշխատասիրութեամբ գուսաններ Ազբար-Ադամի, Նիրանիի, Շիրինի, Սեյյադի երգերը (1855—1859), Ստ․ Օրբելեանի «Պատմութիւն Ի Վերայծագման Տոհմին Օրբելեանց․․․» (1858), Մ․ Մսերեանի «Պատմութիւն Կաթողիկոսաց Էջմիածնի»-ն (1876)։ Մոսկուայի մէջ առաջին Հայկական տպարանը 1829—1860 թուականներու վերջերը գոյատեւած Լազարյան Ճեմարանի ապարանն է։ XIX դարու 60-ական թուականներէն սկսեալ, Մոսկուայի մէջ Հայերէն գիրքեր տպագրուեցան Մոսկուայի Համալսարանի, Կատկովի եւ ընկ՝․ Կուդրեավցևի, Օ․ Հերբեկի, Ե․ Գուդվիլդովիչի, է․ Բարֆինեհթի, Վ․ Գատցուկի եւ այլ տպարաններու մէջ։ XIX դարու վերջաւորութեան և XX դարու առաջին տասնամեակին Մոսկուայի Հայկական ամենամեծ տպարանը Մկրտիչ Բարխուդարեանինն էր (վերջին շրջանին տպարանը ղեկավարեց անոր այրին՝ Քրիստինէ Բարխուդարեանը)։ Այս տպարանի հրատարակութիւնները կը հասնին շուրջ 150 անուններու։ Անոնցմէ են Հ․ Թումանեանի, Ալ․ Ծատուրեանի բանաստեղծութիւններու ժողովածուները, գրական-բանասիրական ծանրակշիռ գործեր,«Հիւսիսափայլ»-ը, «Ճռաքաղ»-ը, «Համբաւաբեր Ռուսիո»-ն եւլն։ Նշանաւոր էին նաեւ Ե․ Ավետիքեանի եւ Կ․ Մուրադեանցի տպարանները։ Ետհոկտեմբերեան առաջին տարիներուն բեղումնաւոր էր Հայկական գործերու կոմիսարիատի տպարանը, ուր հրատարակուած են «Կարմիր Դրոշակ» թերթը, Վ․ Ի․ Լենինի «Պետութիւն եւ Յեղափոխութիւն» գործը՝ Վ․ Տերեանի թարգմանութեամբ (1920)եւ այլ գիրքեր։ Գրկ․ Թ և Ո Դ ի կ, Տիպ ՈԼ ասա, ԿՊ, 1912, էջ 180—181։ Արշարունի Ա․ Մ․, Մոսկուայի Հայ Մամուլը, Ե․, 1971։tՀ․tԴավթեան