Մասնակից:Աստղիկ Կարապետյան/Ավազարկղ
Ուղեղը կոլբի մեջ, փիլիսոփայության մեջ մտավոր գիտափորձի տեսակ է, որը ցույց է տալիս մարդու իրականության ընկալումը և իր սուբյեկտիվ զգացողությունները։ Ծագում է Ռենե Դեկարտի Չար կախարդ հիպոթեզից և հաճախ օգտագործվում է սկեպտիցիզմի ցուցադրություններում[1].։
Մտավոր գիտափորձ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ընդհանուր առմամբ, գիտափորձի էությունը բխում է գիտաֆանտաստիկ ստեղծագործությունների հատկանշական գաղափարներից։ Մի հետաքրքրասեր գիտնական կարող է փորձարկվող մարդու մարմնից դուրս բերել ուղեղը, տեղավորել այն սնուցող լուծույթով կոլբի մեջ և միացնել նեյրոնները համակարգչին, որը գեներացնում է էլեկտրական իմպուլսները, նույնական նրան, ինչը կստանար ուղեղը՝ գտնվելով մարմնում, ինչպես նաև արձագանքելով ուղեղից ուղարկված նյարդային իմպուլսներին։ Համակարգիչը կարող է կեղծել վիրտուալ իրականությունը, այդպիսով մարդը, ում պատկանում է ուղեղը, չնայած մարմնի բացակայությանը կարող է գիտակցել իր կենդանի լինելը և ըմբռնել շրջակա աշխարհը՝ գեներացված համակարգչի կողմից։
Մտավոր գիտափորձը, որը ստացել է «Ուղեղը կոլբի մեջ» անվանումը, պատկանում է Հիլարի Փեթնամին։ Դա իր բնույթով Ջորջ Բերկլիի սուբյեկտիվ իդեալիզմի ֆիզոլոգիական մոդելն է։
Փիլիսոփայության մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տվյալ մտավոր գիտափորձի հնարավոր սցենարները օգտագործվում են սկեպտիցիզմի և սոլիպսիզմի փիլիսոփայության հետևյալ տիպի պնդումներում․ քանի որ ուղեղը կոլբում արտադրում և ստանում է նույնպիսի իմպուլսներ, ինչպիսին այն դա կաներ գանգում, ապա ուղեղի տեսանկյունից հնարավորություն չկա երաշխավորված պնդել, թե արդյոք այն գտնվում է գանգում, թե կոլբում։ Առաջին դեպքում, մարդու՝ սեփական զգացողությունների հանդեպ հավատը (օրինակ՝ մարդը քայլում է փողոցում, կամ պաղպաղակ է ուտում) կլինի իրական, իսկ երկրորդ դեպքում՝ կեղծ[1]։
Արվեստի մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ուղեղը կոլբում հիշատակվում է Հովարդ Լավքրաֆտի «Մթության մեջ շշնջացողը» (անգլ.՝ The Whisperer in Darkness) (1930) պատմվածքւմ, որտեղ Մի-գո այլմոլորակային ռասան միջմոլորակային ճանապարհորդությունների նպատակով տեղադրել էր մարդկային ուղեղը հատուկ անոթի մեջ, այնուամենայնիվ նրան միացնում էին սենսորներ՝ չգցելով պատրանքների մեջ։
«Ուղեղը կոլբի մեջ» ֊միայն էլեկտրոնային և էլեկտրոնային աշխարհում «ապրող» հիշեցնում են Ստանիսլավ Լեմի «Պրոֆեսոր Կոնկորանի տարօրինակ արկղերը» (1960) պատմվածքում նկարագրված ճգնավոր դարձած գիտնականի ստեղծածներին, ով իրականություն էր դարձրել այդ մտավոր գիտափորձն իր լաբորատորիայում։
Կինեմատոգրաֆիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Մատրիցա» եռաչափ ֆիլմում նկարագրված է ապագայի կյանքը, որում գրեթե ողջ մարդկությունը գտնվում է «Ուղեղը կոլբի մեջ» կարգավիճակում՝ ծառայելով որպես էներգիայի աղբյուր մեքենաների համար։
Համակարգչային խաղեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
SOMA համակարգչային խաղում երկնաքարի վայր ընկնելուց հետո, մարդկության փրկության նպատակով, գիտնականների մի խումբ ստեղծում է ինքնակառավարվող արբանյակ «Տապան», որում պահպանվում են բոլոր մարդկանց պատճենահանված ինքնությունները։ «Տապան»֊ի ներսում ստեղծվում է վիրտուալ իրականություն, որտեղ պատճենահանված անհատները կարող են շարունակել իրենց գոյությունը։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Патнэм, Х. Мозги в бочке (չաշխատող հղում — պատմություն, կրկնօրինակ) // Разум, истина и история / Хилари Патнэм. — М. : Праксис, 2002. — Гл. 1. — 296 с. — (Философия). — ISBN 5-901574-09-5.
- Павленко А. Н. Теорема о затылке // Вопросы философии. — 2005. — № 2. — С. 116—129.
- Савельев А. В. Эпистемология самопознания в нейрокомпьютерной парадигме // Философия науки. — 2007. — № 3 (34). — С. 41—59.