Հեղինակային իրավունքը Ֆրանսիայում
Հեղինակի իրավունք (ֆր.՝ droit d'auteur) կամ ֆրանսիական հեղինակային իրավունքի մասին օրենքը իրավաբանորեն սահմանում է ստեղծագործական և գեղարվեստական ստեղծագործություններ ստեղծողների իրավունքները՝ համաձայն ֆրանսիական օրենսդրության:Հեղինակային իրավունքի և նրա ստեղծած մտավոր սեփականության օրենսգիրքը (ֆր. Code de la propriété intellectuelle, CPI-ներառում է հին օրենքների մեծ մասը. վերջին տարբերակը 2016 թվականի հունվարի 16-ի դրությամբ-2016 թվականի հունվարի 1-ի ամփոփ տարբերակ) և հեղինակային իրավունքի ոլորտը կարգավորող հիմնական նորմատիվ իրավական ակտեր-1992 թվականի հուլիսի 1-ի թիվ 92-597 օրենք (ֆր. Loi n° 92-597 du 1 juillet 1992 relative au code de la propriété intellectuelle)[1] և նրա ստեղծած մտավոր սեփականության օրենսգիրքը (fr. Code de la propriété intellectuelle, CPI-ներառում է հին օրենքների մեծ մասը՝ վերջին տարբերակը 2016 թվականի հունվարի 16-ի դրությամբ-2016 թվականի հունվարի 1-ի ամփոփ տարբերակ)[2]։
Հեղինակային իրավունքի պատմությունը Ֆրանսիայում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
15-րդ դարի վերջից թագավորական իշխանությունը արտոնագրով տրամադրել է ստեղծագործությունների օգտագործման մենաշնորհային իրավունք (արտոնություններ)։ Արտոնության պաշտպանություն ստանալու համար Աշխատանքները բաժանվեցին բաժինների, որոնք համապատասխանում էին տարբեր գրական ուղղություններին՝ պոեզիա, թարգմանություն, աստվածաբանություն և այլն։ Թագավորական գրաքննիչը զեկուցեց կոմիտեում կատարված աշխատանքի մասին, որը եզրակացություն տվեց ստեղծագործության պաշտպանության աստիճանի և տևողության վերաբերյալ։ Այս զեկույցը կենտրոնանում էր ստեղծագործության ինքնատիպության, հեղինակի կամ հրատարակչի կատարած ծախսերի որակի և հանրության հետաքրքրության վրա։
Ֆրանսիական մեծ հեղափոխության ժամանակ բոլոր արտոնությունները վերացվեցին, բայց հեղինակների իրավունքները պաշտպանվեցին 1791-1793 թվականներին ընդունված յոթ օրենքներով, որոնք ուժի մեջ մնացին մինչև 1957 թվականը։ 1791 թվականի հունվարի 13-ի[3] և 19-ի օրենքները դրամատուրգներին մենաշնորհ են տալիս իրենց գործերը ներկայացնելու համար, հեղինակային իրավունքը տրվում է հեղինակի կյանքի ընթացքում և պահպանվում է նրա մահից հետո հինգ տարի՝ ի շահ նրա կախվածության:1793 թվականի հուլիսի 19-ի[4] և 24-ի օրենքը մենաշնորհ է տարածում բոլոր հեղինակների (բոլոր ժանրերի, ոչ միայն դրամատուրգների) վրա և երկարացնում է պաշտպանությունը հեղինակի մահից հետո մինչև տասը տարի։ 1866 թվականի հուլիսի 14-ի օրենքը այս ժամանակահատվածը հասցնում է մահից հիսուն տարի անց։ Այս ընթացքում անձնական ոչ գույքային իրավունքները ստեղծվում են նախադեպային իրավունքի հիման վրա՝ հեղինակի և նրա ստեղծագործության միջև կապը պահպանելու նպատակով։
Ժամանակակից հեղինակային իրավունքի հիմունքները սահմանվում են երեք օրենքներով՝
- 1957 թվականի մարտի 11-ի օրենքը հեղինակներին ճանաչում է դատարանի կողմից ստեղծված տնտեսական և բարոյական իրավունքները[5]։
- 1985 թվականի հուլիսի 3-ի օրենք։
- 1992 թվականի հուլիսի 1-ի թիվ 92-597 օրենքը չեղյալ է հայտարարում 1957 և 1985 օրենքները և ներառում է դրանց դրույթները մտավոր սեփականության օրենսգրքում։
Կիրառման շրջանակը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բարոյական իրավունքը հեղինակին իրավունք է տալիս հարգել իր անունը և իր աշխատանքը (CPI 121-1 հոդվածներ)։
Մտավոր սեփականության օրենսգիրքը սահմանում է հեղինակային իրավունքը, որն ընդգրկում է մտքի բոլոր գործերը՝ անկախ դրանց տեսակից, արտահայտման ձևից կամ նպատակից»(CPI-ի 112-19-րդ հոդվածներ)։ «Աշխատանքը համարվում է ստեղծված, անկախ ցանկացած հանրային բացահայտումից, իրականացման բուն փաստի պատճառով, նույնիսկ անավարտ» (հոդված 111-2)։ Գրաֆիտիները պաշտպանված են հեղինակային իրավունքի մասին օրենքով, եթե դրանք օրինական են, և չեն պաշտպանվում, եթե աշխատանքը կատարվել է ապօրինի։
Պահպանության ժամկետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հեղինակն իր կյանքի ընթացքում օգտվում է ստեղծված ստեղծագործությունը ցանկացած ձևով օգտագործելու բացառիկ իրավունքներից:Ընդհանուր առմամբ, հեղինակի մահից հետո (հաշվարկը սկսվում է նրա մահվան տարվա դեկտեմբերի 31-ից), իրավունքը 70 տարի անցնում է նրա իրավահաջորդներին՝այս ժամանակահատվածից հետո աշխատանքը անցնում է հանրային տիրույթ։
Կարևոր իրադարձություններ՝
- Համահեղինակությամբ ստեղծված աշխատանքների համար օրացուցային տարին հաշվի է առնվում համահեղինակներից վերջինի մահից հետո։
- Տեսալսողական ստեղծագործությունների համար օրացուցային տարին հաշվարկվում է հետևյալ աշխատակիցներից վերջին ողջ մնացած անձի մահից հետո՝ սցենարի հեղինակ, երկխոսությունների հեղինակ, բառերով կամ առանց բառերի երաժշտական ստեղծագործությունների հեղինակ, գլխավոր ռեժիսոր։
- Կեղծանուններով ստեղծված աշխատանքների համար՝ անանուն կամ կոլեկտիվ, բացառիկ իրավունքի տևողությունը 70 տարի է՝ աշխատության հրապարակմանը հաջորդող օրացուցային տարվա հունվարի 1-ի դրությամբ։ Հրապարակման ամսաթիվը որոշվում է ընդհանուր իրավունքի ապացույցների ցանկացած ձևով։ Եթե այդպիսի աշխատանքը հրապարակվում է ապառիկ (մասերով), ապա ժամկետը հաշվարկվում է յուրաքանչյուր իրի (մասի) հրապարակման օրվան հաջորդող օրացուցային տարվա հունվարի 1-ից։ Այնուամենայնիվ, երբ կեղծանունով ստեղծված աշխատանքը, անանուն կամ հավաքականորեն, հրապարակվում է 70-ամյա ժամկետը լրանալուց հետո, դրա սեփականատերը բացառիկ իրավունքներից օգտվում է հրապարակման տարվան հաջորդող օրացուցային տարվա հունվարի 1-ից 25 տարի։
- Ընդարձակումներ, որոնք վերաբերում են Ֆրանսիայի համար պատերազմներում զոհված հեղինակներին-լրացուցիչ 30 տարի (այսինքն՝ հեղինակի մահվան 100 տարի)։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Loi du 1er juillet 1992 (France)
- ↑ «Code de la propriété intellectuelle». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 17-ին.
- ↑ См. отрывок из текста в Викитеке
- ↑ См. отрывок из текста в Викитеке
- ↑ «Loi du 11 mars 1957(France)». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 28-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 17-ին.