Կոմպրոմիս (նովելաշար)

Կոմպրոմիս Компромисс
Հեղինակ	Սերգեյ Դովլաթով
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ժանր	նովելաշար
Բնօրինակ լեզու	ռուսերեն
Ստեղծման տարեթիվ	1981
Հրատարակման տարեթիվ	1981
Թարգմանիչ հայերեն	Ներսես Աթաբեկյան
Հրատարակում հայերեն	«Հայաստան» հրատարակչություն, Երևան, 2011

«Կոմպրոմիս»-ը Սերգեյ Դովլաթովի նովելների շարքն է։ Գրքում տեղ են գտել 12 կոմպրոմիսներ (նովելներ), որոնք ստեղծվել են 1973—1980-ական թվականներին, իսկ մեկ գրքում ընդգրկվել՝ 1981 թվականին։

«Կոմպրոմիս»-ի նովելների սյուժեները վերցված են Սերգեյ Դովլաթովի սեփական փորձից՝ էստոնական ռուսալեզու «Սովետական Էստոնիա» թերթին թղթակցելու 1972—1975 տարիներից։ Յուրաքանչյուր նովելի հաջորդում է լրագրային ներածական։ Ներածականում ցույց է տրվում նովելի հերոսի լրագրողական աշխատանքը, իսկ հենց նովելում՝ աշխատանքի ընթացքը։

Բովանդակություն

Կոմպրոմիս առաջին

«Կոպիտ գաղափարական սխալ եք թույլ տվել», - ասում է «Սովետական Էստոնիա» թերթի խմբագիրը հերոսին. նրա հոդվածում երկրները շարադրված են այբբենական կարգով, սակայն դա որակվում է «ապադասակարգային մոտեցում» և նա պարտավորվում է փոխել կարգը. սոցիալիստական երկրները պիտի առաջնահերթ լինեն, բայց ոչ թե այբբենական կարգով, այլ թե որքանով են «քաղաքականությամբ հավատարիմ» «մեծ եղբորը»՝ ՍՍՀՄ-ին։

Կոմպրոմիս երկրորդ

Ուղարկվելով ձիարշավարան՝ ձիերի տոնի համար նյութ հավաքելու, պատմողը հրապուրուվում է խաղադրույքով և ձիավարժի օգնությամբ սկսում պարբերաբար հաղթել։

Կոմպրոմիս երրորդ

Խմբագրությունում հայտնվում է Աննան՝ ճամփորդուհի Դվինսկից։ Նա փող չունի, և հանուն աղջկան ֆինանսական օգնություն ցուցաբերելու Դովլաթովը հնարում է հարցազրույց «Տալինի հյուրերը» խորագրի ներքո։ Հերոսուհին ուսանողուհի էր, որը գոթական ճարտարապետության սիրահար էր և չէր բաժանվում Բլոկի հատորյակից։ Դրա համար Ալլային պիտի 20 ռուբլի վճարեին։

Կոմպրոմիս չորրորդ

Բանաստեղծությունը, տպագրված «Էստոնական այբբենարան» վերնագրով, դժգոհություն է առաջացնում Կենտրոնական կոմիտեի հրահանգչի մոտ։

Կոմպրոմիս հինգերորդ

Հեղինակը ստանում է հանձնարարություն՝ վարելու ռեպորտաժ Տալինի 400000-րդ բնակչի ծննդյան առթիվ։ Ըստ խմբագրի՝ ամենակարևոր դրույթները են երեխայի «սոցիալապես ապահովվածությունները» և «ճիշտ» ազգությունը։

Կոմպրոմիս վեցերորդ

Ռադիոլրագրող Լիդա Ագապովան պրոպագանդայի բաժնից հանձնարարություն է ստացել՝ գտնել հետաքրքիր մարդու։ Փնտրտուքները դժվարանում են, քանի որ բոլոր համապատասխան մարդիկ կենսագրության մեջ «մութ բծեր» են ունենում։

Կոմպրոմիս յոթերորդ

Թատերական ձևարարի մասին ճեպազրույցը, որը պատրաստել էր հեղինակը, արժանանում է գովասանքի։ Հաջորդ օրը խմբագիրը կանչում է վերջինի, տեղեկացնելով, որ ձևարարը, պարզվում է, Հայրենիքի դավաճան է։

Կոմպրոմիս ութերորդ

Հեղինակը և լուսանկարիչ Ժբանկովը ուղևորում են Պայդե, որպեսզի կթվորուհու անունից նամակ-հաշվետվություն պատրաստի ընկեր Բրեժնևի համար՝ պատմելով հասած «ռեկորդային արդյունքների» մասին։

Կոմպրոմիս իններորդ

Հեղինակին է դիմում քիմիայի ինստիտուտի ասպիրանտ՝ խնդրելով գտնել «անբարոյական ընկերոջ», որը կօգնի իրեն՝ լուծելու ընտանեկան խնդիրը։

Կոմպրոմիս տասներորդ

Նովելը ընթերցողին վերադարձնում է այն պահին, երբ հեղինակը, հեռացված լենինգրադյան թերթից, գնում է Տալին։ Այստեղ նրան ժամանակավորապես ապաստան են տալիս Գալինան և Էրիկ Բուշը։

Կոմպրոմիս տասնմեկերորդ

Դովլաթովին ուղարկում են հեռուստաստուդիայի տնօրենի հուղարկավորությանը։ Սգո արարողության ժամանակ պարզվում է, որ մորգի հերթապաքը շփոթել է դիակները։

Կոմպրոմիս տասներկուերորդ

Հեղինակը Ժբանկովի հետ ուղևորվում է Տարտու՝ այցելելու ֆաշիստական ճամբարի կալանավորներին։

Տպագրման պատմություն

Սերգեյ Դովլաթովի՝ Իգոր Եֆիմովին (1980 հոկտեմբեր) հասցեագրված նամակներից հետևում է, որ սկզբնական շրջանում պլանավորվում էր «Կոմպրոմիս»-ը կցել վեց պատմվածքների հետ։

Արդեն պատրաստ գիրքը լույս տեսած 1981 թվականի փետրվարին։ Ըստ Դովլաթովի ՝ թերություններն այդքան էլ քիչ չէին. պարբերություններից մեկը երկու անգամ կրկնվում էր, տեքստում գտնվել էին նույնանման անեկդոտներ։ Բոլոր թերությունների համար հեղինակը իր վրա վերցրեց պատասխանատվությունը։

Հատվածներ նովելաշարից

• Ես ընդամենը պատահական կետ եմ տարածության մեջ։
• -Փոխաբերությո՜ւն...Սուտը տասնյակ էդպիսի անուններ ունի։
• Չկա աշխահագրական գավառ, գավառամտությունը հոգևոր է։
• -Մենակ չե՞ս։

-Մենակ եմ։ Մարինայի հետ։

• Դովլաթովը կարողանում է լավ գրել ցանկացած հիմարության մասին։
• Ռեժիմը տապալելու համար ես պետք է դառնամ նրա հիմնասյուներից մեկը։
• Իսկական չարության համար իսկական ոգեշնչում է պետք։
• Անկեղծությո՞ւն։ Ժուռնալիստն անկեղծորեն լռում է այն, ինչ մտածում է։
• -Ապրեց, ապրեց մարդը ու մեռավ։

-Ուրիշ ի՞նչ էիր ուզում, - ասում եմ։

Աղբյուրներ

• Էլեկտրոնային տարբերակը