Լատվիական այբուբեն
Արտաքին տեսք
Լատվիական այբուբենը (լատիշ․՝ latviešu alfabēts) հիմնված է լատինական այբուբենի վրա։
Ժամանակակից պաշտոնական այբուբենը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ժամանակակից լատվիական այբուբենը բաղկացած է 33 տառւց, որոնցից 11-ը կազմված են դիակրիտիկ նշանների օգնությամբ։ Լատինական հիմնական այբուբենի 26 տառերից լատվիական այբուբենում բացակայում են չորսը՝ Q q, W w, X x, Y y, այսինքն՝ լատվիական ժամանակակից այբուբենն ունի հետևյալ տեսքը՝
A a | Ā ā | B b | C c | Č č | D d | E e | Ē ē |
F f | G g | Ģ ģ | H h | I i | Ī ī | J j | K k |
Ķ ķ | L l | Ļ ļ | M m | N n | Ņ ņ | O o | P p |
R r | S s | Š š | T t | U u | Ū ū | V v | Z z |
Ž ž |
Լատվիական այբուբենում օգտագործվում են երեք տիպի դիակրիտիկ նշաններ՝
- հորիզոնական գիծ տառի վերևում (մակրոն), որով նշանակվում է երկար ձայնավորը (լատիշ․՝ garumzīme),
- գաչեկ, որ կազմում են [չ], [շ], [ժ] հնչյուններ նշանակող տառերը,
- սեդիլ, տառի ներքևում (կամ g տառի վերևում), որ նշանակում է փափկացում (քմայնացում)։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մինչ 1950-ական թվականները այբուբենում ներառված էին նաև Ō ō, Ŗ ŗ և Ch ch տառերը։ Ŗ տառը այբուբենից հանվել էր դեռ 1938 թվականին[1]։
Տառերի արտասանությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տառ | Անվանում | ՄՀԱ | Տառ | Անվանում | ՄՀԱ | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
A, a | a | ա | [ɑ] | Ķ, ķ | ķē | կե | [c] |
Ā, ā | garais a | երկար ա | [ɑː] | L, l | el | էլ | [l] |
B, b | bē | բե | [b] | Ļ, ļ | eļ | էլ | [ʎ] |
C, c | cē | ցե | [t͡s] | M, m | em | էմ | [m] |
Č, č | čē | չե | [t͡ʃ] | N, n | en | էն | [n], [ŋ] |
D, d | dē | դե | [d] | Ņ, ņ | eņ | էն | [ɲ] |
E, e | e | է | [e], [æ] | O, o | o | օ | [ua̯], [o], [oː] |
Ē, ē | garais e | երկար է | [eː], [æː] | P, p | pē | պե | [p] |
F, f | ef | էֆ | [f] | R, r | er | էռ | [r] |
G, g | gā | գա | [ɡ] | S, s | es | էս | [s] |
Ģ, ģ | ģē | գե | [ɟ] | Š, š | eš | էշ | [ʃ] |
H, h | hā | հա | [x] | T, t | tē | տե | [t] |
I, i | i | ի | [i] | U, u | u | ու | [u] |
Ī, ī | garais i | երկար ի | [iː] | Ū, ū | garais u | երկար ու | [uː] |
J, j | jē | յէ | [j] | V, v | vē | վե | [v] |
K, k | kā | կա | [k] | Z, z | zē | զե | [z] |
Ž, ž | žē | ժե | [ʒ] |