Լամենտո
Լամենտո (իտալ.՝ lamento – բողոք, ափսոսանք, ողբ, բողոքի երգ), թախծոտ երաժշտություն, սովորաբար՝ ավարտուն փոքրածավալ վոկալ-գործիքային ստեղծագործություն[1]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջացել է վաղ բարոկկո երաժշտության մեջ մոնոդիայի տարածման հետ միասին[2][3]։ 17-18-րդ դարերում լամենտոն՝ որպես արիա կամ վոկալ տեսարան, հաճախ ընդգրկվել է օպերայում՝ սյուժեի գագաթնակետից անմիջապես առաջ[1][4]. առաջին նմուշներից կարելի է համարել Արիադնայի ողբ Կլաուդիո Մոնտեվերդիի «Արիադնա» օպերայից (1608)[1][2]։
Լամենտոյին հատուկ են դանդաղ տեմպը, մեղեդու մարող ընթացքը, basso ostinato հնարքը, որոշակի ռիթմիկ բանաձևերը, վոկալ պարտիայում «հոգոցի» ինտոնացիան և այլն[1][5][4]։ Մասնավորապես, basso ostinato-ի վրա հիմնված լամենտոն հանդիպում է 17-րդ դարի վերջի և 18-րդ դարի սկզբի մադրիգալներում, կանտատներում և օրատորիաներում[1]։ Նրանք նաև զարգացում են ստացել 1640-ական թվականների վենետիկյան օպերայում[6]։ Լամենտոյի այս տեսակի ամենահայտնի օրինակներից է «Դիդոնաեի ողբը» Հենրի Պյորսելի «Դիդոնե և Էնեաս» օպերայից[2][6]։ Մարինա Լոբանովան նշում է, որ basso ostinato-ի հիման վրա ստեղծվող լամենտոն իրականում դարձել է ինքնուրույն ավանդույթ բարոկկո օպերայի շրջանակներում և ձեռք է բերել միջազգային բնույթ[7]։ Վալենտինա Խոլոպովան նաև նկատում է, որ «բաս լամենտոն» դարձել է ժանրի այնպիսի անքակտելի բնութագրիչ, որ վշտի նույն իմաստաբանությամբ անցել է այլ վոկալ և գործիքային ժանրերի[5]։
19-րդ դարում օպերային կոմպոզիտորները օգտագործել են լամենտոյի տարրերը՝ ընդգծելու վշտի ինտոնացիան[4]։ 20-րդ դարում Ռոդիոն Շչեդրինը «Լամենտո» անվանումն է տվել իր «Լենինը ժողովրդի սրտում է» (ռուս.՝ «Ленин в сердце народном») օրատորիայի երկու մասերին (առաջին և երրորդ), որը կրում է ողբի բնույթ[8]։
«Լամենտո» տերմինը կիրառվել է նաև գործիքային երաժշտության վերաբերյալ։ Այս իմաստով այն հոմանիշ է ֆրանսիական «tombeau» (գործիքային պիես՝ նվիրված մահացածի հիշատակին, լատ.՝ «տապանաքար») և «plainte» (լատ.՝ «բողոք») բառերին[1][6]։ Եզրույթը հանդիպում է նաև արևմտաեվրոպ. երաժշտության մեջ, որտեղ ունի նույն իմաստը, ինչ ֆրանս. «tombeau» (գործիք. պիես՝ մահացածի հիշատակին) անվանումը։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Музыкальная энциклопедия, 1976
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Randel, 1999, էջ 363
- ↑ Ellen Rosand. «Lamento (It.: 'lament')». Grove Music Online. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 12-ին.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Театральная энциклопедия, 1964, стб. 385
- ↑ 5,0 5,1 Холопова, 2014, էջ 220
- ↑ 6,0 6,1 6,2 «Ламенто». Большая российская энциклопедия.(չաշխատող հղում)
- ↑ Лобанова, 2013, էջ 259
- ↑ Данилевич Л. «Ленин в сердце народном» // Советская музыка. — 1970. — № 1. — С. 2—5.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ламенто // Театральная энциклопедия / П.А. Марков. — М: Советская энциклопедия, 1964. — Т. III.
- Лобанова М. Н. Западноевропейское музыкальное барокко: проблемы эстетики и поэтики. — СПб: Центр гуманитарных инициатив, 2013. — С. 259.
- Холопова В. Н. Музыка как вид искусства. — Спб: Лань, 2014. — С. 219—221.
- Ямпольский И. М. Ламенто // Музыкальная энциклопедия / Ю. В. Келдыш. — М: Советская энциклопедия, 1976. — Т. 3.
- Don Michael Randel Lamento // The Harvard Concise Dictionary of Music and Musicians. — Harvard University Press, 1999. — P. 363.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ««Плач Дидоны» в исполнении Эммы Киркби». YouTube.
- ««Плач Ариадны» в исполнении Роберты Мамели». YouTube.