Թզուկներ (Պարացելս)
Թզուկ (գերմ.՝ Gnom, լատին․՝ gēnomos՝ «ստորգետնյա բնակիչ», կամ հին հունարեն՝ Γνώση՝ գիտելիք), փոքր չափի ֆանտաստիկ արարած, որը նկարագրված է վերածննդի դարաշրջանի կախարդական և ալքիմիական տրակտատներում։ Ենթադրվում է, որ հայեցակարգը առաջին անգամ ներդրվել է Պարացելսի կողմից[1][2][3]։ Նրա ֆիզիկական և կենսակերպի առանձնահատկությունները հաճախ տարբերվում են գրողների միջև, բայց շատ դեպքերում թզուկը փոքր հասակի մարդանման արարած է, որն ապրում է գետնի տակ[1]։
«Թզուկ» բառը հավանաբար առաջացել է լատիներեն gnomus տերմինից, որն առաջին անգամ հայտնվել է 16-րդ դարի շվեյցարացի ալքիմիկոս Պարացելսի աշխատություններում, որն իր հերթին կարող է լինել հունարեն gēnomos բառի այլասերումը, որը բառացիորեն նշանակում է «ստորգետնյա բնակիչ»։ Պարացելսը օգտագործում է այս բառը որպես պիգմեյների հոմանիշ[4] և նկարագրում է թզուկներին որպես երկրային տարերքի մի մաս, որոնց բարձրությունը հասնում է երկու բացվածքի (մոտ 40 սմ), նրանք չափազանց դժկամությամբ են շփվում մարդկանց հետ և կարող են անցնել երկրային երկնաքարի միջով նույնքան հեշտությամբ, որքան մարդիկ շարժվում են տարածության մեջ, նույն հեշտությամբ, ինչ մարդիկ տեղաշարժվում են տիեզերքում[5][6]։ Նմանատիպ նկարագրություն կարելի է գտնել Վիլարի 1670 թվականի աշխատության մեջ, որտեղ, սակայն, նա թզուկներին նկարագրում է որպես մարդու ընկերներ, որոնք պատրաստ են սիրով օգնել նրան փոքր վարձատրության դեպքում[7]։
Անգլիական ֆանտաստիկ գրականության մեջ «թզուկ» բառը հայտնվել է մոտավորապես 18-րդ դարում։ Ամենից հաճախ թզուկներ ասելով հասկանում էին գետնի տակ ապրող փոքրիկ մարդուկներ՝ գլխարկներով, խելացի և հնարամիտ, բայց ագահ և խոհեմ[8]։ 20-21-րդ դարերում թզուկի կերպարը հաճախ օգտագործվում է ֆանտաստիկ ստեղծագործությունների տարբեր հեղինակների կողմից։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 «Gnome». Encyclopaedia Britannica Online. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 12-ին.
- ↑ gnome Արխիվացված 2015-07-14 Wayback Machine // Oxford Advanced Learner’s Dictionary
- ↑ Борхес Х. Л.. Гномы Արխիվացված 2007-12-12 Wayback Machine // Книга вымышленных существ
- ↑ Paracelsus Liber de nymphis, sylphis, pygmaeis et salamandris et de caeteris spiritibus. — Nissae Silesiorum, 1566.
- ↑ C. S. Lewis The Discarded Image - An Introduction to Medieval and Renaissance Literature. — Cambridge University Press, 1964. — С. 135. — ISBN 0-521-47735-2
- ↑ «Gnome - Encyclopedia». Experiencefestival.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 11-ին.
- ↑ Abbé de Villars, Le comte de Gabalis ou Entretiens sur les sciences occultes, 1670, p. 45-48
- ↑ Clute, John; Grant, John Elemental // The Encyclopedia of Fantasy. — New York: St. Martin's Press. — С. 313—314. — ISBN 0-312-19869-8