Թեյք աութ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Թեյք աութ (անգլ.՝ take out), պատրաստի կամ այլ տեսակի սնունդ է, որը պատրաստվում է ռեստորաններում կամ արագ սննդի կետում այլ վայրում ուտելու մտադրությամբ։ Հայեցակարգը, որը հայտնաբերվել է շատ հին մշակույթներում, տարածված է ամբողջ աշխարհում` տալով լայն հնարավորություն պատվիրելու տարբեր խոհանոցների այս կամ այն ուտեստները։

Այլ անվանումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նման սնունդը կարելի է անվանել նաև carry-out (Միացյալ Նահանգներում, Կանադայում և Ֆիլիպիններում); a to-go (Շոտլանդիայում, ինչպես նաև Միացյալ Նահանգների որոշ բարբառներում, Կանադայում);[1] a takeaway (Անգլիայում, Ուելսում, Ավստրալյայում, Լիբանանում, Հարավային Աֆրիկայում, Հյուսիսային Իռլանդիայում, Իռլանդիայի հանրապետությունում, և, երբեմն, Հյուսիսային Ամերիկայում);[1] takeaways (, Նոր Զելանդիայում); grab 'n go (Կանադայում); a pack (Նեպալում); կամ parcel (Բանգլադեշում, Պակիստանում).[2]

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թերմոպոլիում Հերկուլանում

Դրսում որևէ տեղ ուտելու համար նախատեսված սննդի գաղափարը սկիզբ է առել դեռևս հնագույն ժամանակներում։ Հին Հունաստանում և հռոմում սովորական էին դարձել շուկաներն ու ճամփեզրի խանութները, որոնք արագ սնունդ էին վաճառում[3]:Պոմպեյում հնագետները հայտնաբերել են մի քանի վաճառասեղաններ, որոնք ուղղված էին ճաշասենյակից և խոհանոցից, ինչը վկայում է այն մասին, որ տեղացիների համար տանը ուտելը կամ ուտելիք պատրաստելը անսովոր բան էր։ Պոմպպեյի ավերակներում հայտաբերվել է ավելի քան 200 նմանատիպ վաճառասեղաններ[4]։

Միջնադարյան Եվրոպայի քաղաքներում փողոցային վաճառականներից շատերը զբաղվում էին հենց սննդի վաճառքով։ Միջնադարյան Լոնդոնում փողոցային առևտրականները մսով տաք կարկանդակներ, սագեր ոչխարի ոտքեր և ֆրանսիական գինի իսկ Փարիզում` տապակած միս, կաղամար, կարկանդակներ և ֆլաններ, պանիր և ձու:Հասարակության գերակշիռ մասը ապրանքները գնում է նմանատիպ վաճառականներից բայց դա հատկապես տարածված էր քաղաքի առավել աղքատ շրջաններում, նրանց մոտ, ովքեր չունեին խոհանոց իրենց կերակուրը պատրաստելու համար[5]։ Այնուամենայնիվ,այս վաճառականները շատ հաճախ վատ համբավ էին վայելում` խնդիրներ ունենալով քաղաքային իշխանությունների հետ, որոնք նրանց նկատողություն էին անում աղտոտված միս կամ մի քանի անգամ տաքացված սնունդ վաճառելու համար։ Նորվիչի խոհարարները դատարանում հաճախ պաշտպանում էին իրենց, չընդունելով այն փաստը, որ նրանք վաճառում են այնպիսի բաներ, ինչպիսիքն են (Պոկկի կարկանդակները և գարշահոտ սկումբիան)[6]:10-րդ 11-րդ դարերի Չինաստանում Կայֆենգի և Հանչժոուի նման քաղաքներում բնակիչները կարող էին գնել տորթեր կամ փքաբլիթներ:13-րդ դարի սկզբում Կայֆենի երկու ամենահաջողակ խանութներն ունեին ավելի քան հիսուն վառարան[7]։ 14-րդ դարի վերջին ճանապարհորդող մի ֆլորենտացի հաղորդեց, որ Կահիրեում մարդիկ իրենց հետ վերցնում են անմշակ կաշվե սփռոցներ, որպեսզի դրանք փռեն փողոցներում և ուտեն գառան միս, բրինձ և նրբաբլիթներ, որոնք գնում էին փողոցային վաճառակններից[8]։ Թուրքիայում վերածննդի ժամանակաշրջանում շատ ու շատ խաչմերուկներում առևտրականները վաճառում էին "տաք մսի անուշաբույր կտորներ", այդ թվում` հավի և գառան միս, որոնք տապակում էին շամփուրների վրա[9]։ Ացտեկները շուկաներում վաճառում էին այնպիսի ըմպելիքներ, ինչպիսիք են ատոլլին (պատրաստված եգիպտացորենից), գրեթե 50 տեսակի Տամալե ( բաղադրիչներով, որոնք ներառում էին հնդկահավ, նապաստակ, գորտ և ձկնեղեն, մրգեր, ձու և եգիպտացորենի փաթիլներ[10], ինչպես նաև շոգեխաշված միջատներ[11]։ Պերուի իսպանական գաղութացումից և Եվրոպական աննդի (ներառյալ ցորենը, շաքարեղեգը և կենդանիները) պաշարների ներմուծումից հետո, հասարակ բաղադրիչների մեծ մասը շարունակում էր ուտել իրենց ավանդական կերակուրները, սակայն դա նրանց չէր խանգարում ճաշացանկին ավելացնել տապակած տավարի սիրտ, որը նույնպես վաճառվում էր վաճառականների կողմից[12]։ 19-րդ դարի Լիմայի փողոցային առևտրականներից մի քանիսը, ինչպիսիքն են էրասմոն, սևամորթ վաճառական ( Նա Ագուեդիտան) մինչ այսօր մնում են պատմության էջերում[13]։

Փողոցային սննդի վաճառողները 20-րդ դարի սկզբին Նյու Յորքում։

Ամերիկյան գաղութային ժամանակաշրջանում փողոցային վաճառականները վաճառում էին (պղպեղով ապուր, ոստրենի, բոված եգիպտացորենի հասկեր, մրգեր և քաղցրավենիք) իսկ ոստրեները էժան ապրանքներ էին մինչև 1910-ական թվականները, երբ ավելորդ ձկնորսությունը հանգեցրեց գների բարձրացման[14]։ 1707 թվականին, փողոցային վաճառականների աշխատանքային ժամերի սահմանափակումից հետո, Նյու Յորքում արգելվեց փողոցային սննդի վաճառքը[15]։ Աֆրիկյան ծագում ունեցող շատ կանայք իրենց ապրուստը վաստակում էին 18-րդ և 19-րդ դարերում Ամերիկայում փողոցային սնունդ վաճառելով, ինչը տարբեր տարածաշրձաններում ներառում էր տարբեր սննդամթերքներ` Վրաստանում և Սավաննայում մրգեր, տորթեր և ընկույզներ, Նոր Օռլեանում` սուրճ, թխվածքաբլիթներ և այլ քաղցրավենիքներ[16]:19-րդ դարում Տրանսլիվանյայում փողոցային սննդի առևտրականները վաճառում էին կոճապղպեղի բլիթներ, ընկույզ, եգիպտացորենի հետ խառնված սերուցք, ինչպես նաև բեկոն և այլ տեսակի միս, որը տապակում էին կերամիկական անոթների կափարիչների վրա տաք ածուխով[17]։

Արդյունաբերական փոփոխությունները հանգեցրեց սննդի հեշտ հասանելիության։ 20-րդ դարի սկզբին չիպսն ու ձուկը Բրիտանյայում իրենց ուրույն տեղն էին զբաղեցնում։ Մոտավորապես հենց այդ ժամանակ համբուրգերը ներմուծվեց Ամերիկա։ Արդյունաբերական աշխատողների սննդակարգը բավականին աղքատիկ էր, և այդ ուտեստները կազմում էին նրանց սննդի (կարևոր բաղադրիչը)[18]։ Հնդկաստանում տեղական ձեռնարկություններն ու կոպերատիվները 19-րդ դարի վերջին սկսեցին Բոմբեյ քաղաքում (այժմ` Մումբայ) աշխատողներին ապահովել առաքման տուփերով[19]։

COVID-19 համաճարակը պատճառ դարձավ, որ շատ ռեստորաններ փակեն իրենց ճաշասենյակները և առաջարկեն հաճախորդներին միայն սնունդն իրենց հետ վերցնելու տարբերակը[20][21]։

Բիզնես գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հաճախորդները հերթ են կանգնում Անգլիայի ձկան և չիպսի խանութում։

Նմանատիպ սնունդ կարելի է ձեռք բերել ռեստորաններում, որոնք ունեն տեղում սնունդն ուտելու հնարավորություն, կամ այնպիսի հաստատություններում, որոնք մասնագիտանում են միայն վերցնել սնունդն իրենց հետ[22]։ Այսպիսի ծառայությունն ունի իր լավ կողմը, այն խնայում է պատառաքաղների, սպասքի, ինչպես նաև վճարվող մատուցողների և աշխատողների ծախսերը։ Այն նաև թույլ է տալիս շատ հաճախորդների սպասարկվել շատ արագ` չսահմանափակելով վաճառքը` ստիպելով նրանց մնալ և ուտել իրենց սնունդը[23]։

Փողոցային սնունդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թալիանդում շուկայի կրպակ, որտեղ վաճառում են սննդամթերք։

Չնայած փողոցային սնունդը ժամանակին տարածված էր Եվրոպայում և Ամերիկայում[5], 20-րդ դարում վերջինիս արդյունավետությունը զգալիորեն նվազել է։ Դա մասամբ կարելի է բացատրել մասնագիտացված ռեստորանների տարածման և առողջության, ինչպես նաև անվտանգության օրենսդրության համադրությամբ[5]:Փողոցային սննդի վաճառականները մինչ օրս էլ լայն տարածում ունեն Ասիայի, Աֆրիկայի և Մերձավոր Արևելքի որոշ տարածքներում[24]։ Ընդ որում, Բանգլադեշում և Թաիլանդում փողոցային սննդի վաճառականների տարեկան շրջանառությունը բնութագրվում է, որպես հատկապես էական գործոն տեղական տնտեսության համար[25]։

Գնել սնունդ` դուրս չգալով մեքենայից[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միացյալ Նահանգներում շատ ռեստորաններ և հաստատություններ առաջարկում են սննդի վաճառքի այնպիսի կետեր[26] որոնք թույլ են տալիս հաճախորդներին պատվիրել, վճարել և սնունդ ստանալ առանց մեքենայից դուրս գալու։ Այս գաղափարն առաջին անգամ առաջ է քաշվել 1931 թվականին Կալիֆորնիայի արագ սննդի կետերից մեկում։ 1988 թվականին McDonald's -ի շրջանառության 51% բաժին էր ընկնում նմանատիպ սննդի կետերին, իսկ 1990 թվականին արդեն վերջինիս բաժին էր ընկնում ամբողջ Միացյալ Նահանգների շրջանառության 31%-ը[27]։

Սննդի առաքում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արագ սննդի պատրաստման որոշ ընկերություններ առաջարկում են պատրաստի սնունդ առաքման համար, ինչը սովորաբար տեղի է ունենում ռեստորան կատարած զանգի կամ էլ առցանց դիմում լրացման միջոցով։ Այնպիսի երկրներում, ինչպիսիք են Ավստրալիան, Կանադան, Հնդկաստանը, Բրազիլիան, Ճապոնիան, Եվրամիության մեծ մասը և Միացյալ նահանգները, սնունդը կարող է պատվիրվել առցանց ընտրացանկից, այսուհետև վերցվել հաճախորդի կողմից կամ առաքվել ռեստորանի կամ այլ առաքման ծառայության կողմից[28]։ 1980-ականներից ի վեր արդյունաբերությունը հետևում է տեխնոլոգիական զարգացմանը` սկսած անհատական համակարգիչների ստեղծումից, հասնելով մինչև բջջային սարքեր և առցանց առաքման հավելվածներ։ Սննդի առաքման մասնագիտացված համակարգչային ծրագրակազմն օգնում է որոծել փոխադրողների համար ամենարդյունավետ երթուղիները, հետևել պատվերներին և առաքման ժամկետներին, կառավարել զանգերն ու պատվերները PoS (ՓՈՍ)ծրագրակազմի և այլ գործառույթների միջոցով։ 2008 թվականից նավիգացիայի տեխնոլոգիան օգտագործվում է հաճախորդների կողմից ինտերնետի միջոցով իրական ժամանակում առաքման տրանսպորտային միջոցների մոնիտորինգի համար[29]։

Սկուտեր որն օգտագործվում է Հոնկոնգում պիցցայի առաքման համար։

Ռեստորանը կարող է կամ ունենալ իր սեփական առաքման անձնակազմը, կամ օգտագործել երրորդ անձանց, ովքեր պայմանագրեր են կնքում ռեստորանների հետ ոչ միայն սննդի պատվերներ առաքելու, այլ նաև շուկայավորման և պատվերների ընդունման տեխնոլոգիաներ տրամադրելու համար։ Այս ոլորտում արագ աչ է գրանցվել 2000-ականների վերջից սմարթֆոնների և հավելվածների տարածմամբ,որոնք թույլ են տալիս հաճախորդներին պատվերներ կատարել իրենց հեռախոսների միջոցով[30]: Ըստ New York Times[31],[32] 2019 թվականի դրությամբ ԱՄՆ ռեստորանային սննդի առաքման շուկայի գրեթե 80 տոկոսը բաժին է ընկնումերեք ընկերությունների` GrubHub, Uber Eats և DoorDash. Շուկայի մասնաբաժնի համար մրցակցությունը կատաղի էր,[33] և փոքր մրցակիցները կամ մղվում էին հետին պլան, կամ էլ ընդհանրապես փակվում էին։ Amazon Restaurants -ը 2019 թվականի հունիսին հայտարարեց, որ փակում է իր ռեստորանային սննդի առաքման ծառայությունը` կենտրոնանալու մթերային ապրանքների առաքման վրա[32]։

Որոշ ընկերություններ առաջարկում են առաքման երաշխիք նախապես սահմանված ժամկետներում սնունդը պատվիրատուին հասցնելու համար[34]։ Օրինակ 1980-ականներին և 1990-ականների սկզբին Domino's Pizza -ն գովազդային արշավ անցկացրեց իր պիցցայի առաքման ծառայության համար, որը խոստացավ "30 րոպե կամ անվճար": Այն դադարեցվել է Միացյալ Նահանգներում 1993 թ,-ին մի շարք դատական հայցերի պատճառով, որոնք առաջացել են առաքիչների հետ տեղի ունեցած դժբախտ պատահարներից[35]։

Փաթեթավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արագ սնունդը փաթեթավորում է թղթե, ստվարաթղթե, հաստ ստվարաթղթե, կարտոնե, պլաստմասե, կամ պենոպլաստե տարաների մեջ։ Շատ տարածված փաթեթավորման եղանակներից մեկը թղթե տարաններն են` որոնք պատված են մոմով կամ պլաստե ծածկույթով։ Փաթեթավորման այս տարբերակը շատ արագ ընդունվեց ու տարածվեց, հատկապես Արևմուտքում, որպես " չինական սննդի" փաթեփավորման միջոց.[36]:

Մեծ Բրիտանիայում հին թերթերն ավանդաբար օգտագործվում էին ձուկ կամ չիպս փաթեթավորվելու համար, մինչև 1980-ականներին դա արգելված էր սանատարահիգենիկ պատճառներով[37]։ Շատերը դեռևս հիշում ավանդական այս փաթեթավորման մասին։ Ձկան ու չիպսի որոշ ժամանակակից խանութներ իրենց սնունդը փաթաթում են արհեստական թերթի մեջ` սննդամթերքի համար անվտանգ թուղթ, որը տպված է այնպես, որ այն թղթերի տեսք ունենա[38]։

Ալյումինե տարաները նույնպես մեծ տարածում ունեն փաթեթավորման համար` իրենց ցածր գնի պատճառով։ Նմանատիպ տարաները հաճախ օգտագործվում են տաք խմիչքներ պահելու համար, քանի որ դրանք ջերմամեկուսիչ են[39]։

Բոլոր տեսակի փաթեթավորման տարաները կարող են պատրաստվել մատակարարի ցանկությամբ և դիզայնով կորպորատիվ ինքնություն ստեղծելու համար[40]։

Մեկանգամյա օգտագործման համար նախատեսված տարաների թափոններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեկանգամյա օգտագործման ձողիկներՃապոնիայի համալսարանական ճաշարանի աղբարկղում;

Արագ սննդի փաթեթավորումը անհրաժեշտ է հաճախորդների համար, սակայն նաև ներառում է զգալի քանակությամբ նյութ, ինչը այնուամենայնիվ հայտնվում է աղբանոցներում[41]։ Պենոպլաստե տարաները թիրախավորվել են ԱՄՆ-ի բնապահպանների կողմից և ռեստորանային խոշոր ցանցերում հիմնականում փոխարինվել են թղթե տոպրակներով[42]։

2002 թվականին Թայվանը սկսեց միջոցներ ձեռնարկել հաստատություններում և ձեռնարկություններում մեկանգամյա օգտագործման սպասքի օգտագործումը նվազեցնելու, ինչպես նաև պլաստիկ տոպրակների օգտագործումը նվազեցնելու համար։ 17.7 միլիոն բնակչություն ունեցող երկիրն արտադրում էր 59,000 տոննա մեկանգամյա օգտագործման սպասքի թափոններ և 105,000 տոննա պլաստիկ տոպրակների թափոններ, և այդ ժամանակից ի վեր ավելի ու ավելի միջոցներ են ձեռնարկվել թափոնները նվազեցնելու համար[43]։ 2013 թվականին Թայվանի շրջակա միջավայրի պահպանության վարչությունը (EPA) ամբողջությամբ արգելեց մեկանգամյա օգտագործման սպասքի օգտագործումը երկրի 968 դպրոցներում, կառավարական գրասենյակներում և հիվանդանոցներում։ Ակնկալվում էր, որ արգելքը կհանգեցնի տարեկան 2,600 տոննա թափոնների ոչնչացման[44]։

Գերմանիայում, Ավստրիայում և Շվեյցարիայում ընդունվել են օրենքներ, որոնք արգելվում են մեկանգամյա օգտագործման սննդի և խմիչքի տարաների օգտագործումը լայնածավալ միջոցառումների ժամանակ։ Նման արգելքը գործում է Մյունխենում (Գերմանիա) 1991թվականից և վերաբերում է քաղաքային բոլոր միջոցառումներին։ Սա ներառում է բոլոր չափերի միջոցառումներ, ներառյալ ( Սուրբ Ծննդյան տոնավաճառ, Auer-Dult տոնավաճառ, Oktoberfest և Մյուխենի քաղաքային մարաթոն)։ Փոքր միջոցառումների համար, որոնք նախատեսված էին մի քանի մարդու համար, քաղաքը կազմակերպեց մի կորպորացիա, որն առաջարկում էր սպասքի և աման լվացող մեքենաների վարձույթ։ Մասամբ այս առաջարկի շնորհիվ Մյուխենը նվազեցրեց միլիոնավոր մարդկանց գրավող Oktoberfest-ում առաջացած թափոնների քանակը[45]՝ 1990 թվականին 11,000 տոննայից մինչև 1999թվականին 550 տոննա[46]։

Չինաստանը, իր բնակչության չափի և սննդի առաքման հավելվածների աճող ժողովրդականության շնորհիվ, ինչպիսիքն են Meituan-ը և Ele.me, կանգնած է սննդամթերքի փաթեթավորման թափոնների հեռացման կամ վերամշակման զգալի մարտահրավերների առջև[47]։ Ըստ Resources, Conservation and Recycling, ամսագրում հրապարակված 2018 թվականի ուսումնասիրության,2017 թվականի առաջին կիսամյակում չինացի սպառողները պատվիրել են 4.6 միլիարդ սնունդ, ինչը առաջացրել է (զգալի բնապահպանական խնդիրներ)։ Հետազոտության հեղինակները գնահատել են, որ սննդամթերքի առաքումից փաթեթավորման թափոնները 2015 թվականին 20,000 տոննայից 2017 թվականին աճել են մինչև 1.5 միլիոն տոննա[48]։ 2018 թվականին Meituan -ը հաղորդել է ավելի քան 6.4 միլիարդի սննդի մատակարարման մասին՝ նախորդ տարվա 4 միլիարդից ցածր[49]։

Քանի որ Չինաստանում սնունդն իրենց հետ վերցնելը և առաքումը ներառում են մեկանգամյա օգտագործման ձողիկներ, որոնք պատրաստված են փայտից կամ բամբուկից, սննդի առաքման աճը նույնպես ազդում է Չինաստանի անտառների վրա[50]։ Չինաստանը տարեկան արտադրում է 80 միլիարդ զույգ մեկանգամյա օգտագործման ձողիկներ ինչը համարժեք է 20 միլիոն 20 տարեկան ծառերի[51]։ Մոտ 45 տոկոսը պատրաստված է ծառերից՝ հիմնականում բարդից, կեչուց, մնացածը՝ բամբուկից։ Ճապոնիան տարեկան օգտագործում է այս մեկանգամյա օգտագործման իրերի շուրջ 24 միլիարդ զույգ, իսկ ամբողջ աշխարհում շուրջ 80 միլիարդ զույգ է նետվում մոտավորապես 1.4 միլիարդ մարդու կողմից։ 2013-ին Ճապոնիայում մեկանգամյա օգտագործման ձողիկների մեկ զույգը արժեր 0.02 ԱՄՆ դոլար։ Մեկ զույգի բազմակի օգտագործման ձողիկների արժեքը1.17 ԱՄՆ դոլար էր, և յուրաքանչյուր զույգ կարող էր օգտագործվել 130 անգամ։ Մեկ զույգի համար 1.17 ԱՄՆ դոլար արժեքը, որը բաժանված է 130 օգտագործողի, կազմում է 0.9 դոլար մեկ կտորի համար, ինչը մեկ օգտագործման արժեքի կեսից պակաս է։ Մի քանի երկրներում այդ թափոնները նվազեցնելու արշավները սկսումեն որոշակի ազդեցություն ունենալ[52][53]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 «takeaway noun - Definition, pictures, pronunciation and usage notes». Oxford Advanced Learner's Dictionary at OxfordLearnersDictionaries.com. Վերցված է 2021 թ․ հունիսի 18-ին.
  2. «Sunday Levity: Paradise Secured». The Acorn. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 1-ին. «But we're only here for a take-away (or parcel, in local parlance).»
  3. Smith, Andrew F., ed. (2007). The Oxford Companion to American Food and Drink. Oxford, UK: Oxford University Press. էջեր 580. ISBN 9780195307962.
  4. Weiss Adamson, Melitta; Segan, Francine, eds. (2008 թ․ հոկտեմբերի 30). Entertaining from Ancient Rome to the Super Bowl: An Encyclopedia. CT, USA: Greenwood Press. էջեր 252–253. ISBN 9780313086892.
  5. 5,0 5,1 5,2 Harris, Stephen; Grigsby, Bryon L., eds. (2007). Misconceptions about the Middle Ages. London, UK: Routledge. էջ 166. ISBN 9781135986674.
  6. Harper-Bill, Christopher, ed. (2005). Medieval East Anglia. Sussex, UK: The Boydell Press. էջ 134. ISBN 9781843831518.
  7. Fredman Cernea, Ruth, ed. (2005). The Great Latke-Hamantash Debate. London, UK: University of Chicago Press. էջեր 181. ISBN 9780226100234.
  8. Mary Snodgrass - (2004 թ․ սեպտեմբերի 27). Encyclopedia of Kitchen History. ISBN 9780203319178. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  9. Mary Snodgrass (2004 թ․ սեպտեմբերի 27). Encyclopedia of Kitchen History. ISBN 9780203319178. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  10. Susan Evans (2001). Archaeology of Ancient Mexico and Central America: An Encyclopedia. ISBN 9780815308874. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  11. Long Towell Long, Luis Alberto Vargas (2005). Food Culture In Mexico. ISBN 9780313324314. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  12. J. Pilcher (2005 թ․ դեկտեմբերի 20). Food In World History. ISBN 9780203970058. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  13. Ken Albala (2011 թ․ մայիսի 25). Food Cultures of the World Encyclopedia. Boo. ISBN 9780313376269. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  14. Katherine Leonard Turner (2008). Good Food for Little Money: Food and Cooking Among Urban Working-class ... ISBN 9780549754237. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  15. Artemis P. Simopoulos (2000). Street Foods. ISBN 9783805569279. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  16. Bower, Anne L. (2008 թ․ դեկտեմբեր). African American Foodways: Explorations of History and Culture -. ISBN 9780252076305. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  17. Walker, Harlan (1992). Oxford Symposium on Food and Cookery 1991: Public Eating : Proceedings. ISBN 9780907325475. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  18. Harbottle, Lynn (2004). Food for Health, Food for Wealth: Ethnic and Gender Identities in British Iranian Community. New York, USA: Berghahn Books. էջ 72. ISBN 9781571816344.
  19. Roncaglia, Sara (2013). Feeding the City: Work and Food Culture of the Mumbai Dabbawalas. London, UK: Open Book Publishers. էջեր xvi. ISBN 9781909254008.
  20. Daim, Nuradzimmah (2020 թ․ մարտի 17). «Restaurants, fast food outlets prepare for restricted movement order». New Straits Times. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 12-ին.
  21. Wong, Alexander (2020 թ․ մայիսի 3). «McDonald's Malaysia will not open for dine-in customers on 4th May». SoyaCincau. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 12-ին.
  22. Mason, Laura (2004). Food Culture in Great Britain. CT, USA: Greenwood Press. էջեր 170. ISBN 9780313327988.
  23. Gough, B; Gough, J (2008). FCS Hospitality Services L3. Cape Town, South Africa: Pearson Education South Africa. էջ 203. ISBN 9781770251373.
  24. Heine, Peter (2004). Food Culture in the Near East, Middle East, and North Africa. CT, USA: Greenwood Press. էջեր 119. ISBN 9780313329562.
  25. Sethuraman, S. V., ed. (1992). The Urban Informal Sector in Asia: An Annotated Bibliography. Geneva, Switzerland: International Labour Organization. էջ 192. ISBN 9789221082590.
  26. «Drive-through or drive-thru». Collins Dictionary. n.d. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  27. Sculle, Keith; Jakle, John (2002). Fast Food: Roadside Restaurants in the Automobile Age. Maryland, USA: Johns Hopkins University Press. էջ 61. ISBN 9780801869204.
  28. Kretzmann, David. «Why Domino's Digital Component Is Important». DailyFinance. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
  29. Marianne Kolbasuk McGee. "GPS Comes To High-Tech Pizza-Delivery Tracking", InformationWeek, February 1, 2008.
  30. Haddon, Heather; Jargon, Julie (2019 թ․ մարտի 9). «The Delivery Wars: Your Food Is Almost Here --- Grocery stores and restaurants are racing into the delivery business. The problem: figuring out how to make any money». WSJ. Dow Jones & Company. էջեր B1. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 1-ին.
  31. «DoorDash Surpasses GrubHub in National Market Share of Total Consumer Spend with 28% to 27%, with Uber Eats taking 25%». trends.edison.tech. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 21-ին.
  32. 32,0 32,1 Yaffe-Bellany, David (2019 թ․ հունիսի 11). «Amazon to End Its Restaurant Delivery Service». The New York Times Company. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 12-ին.
  33. Financial Times, Opinion Lex Team (2017 թ․ սեպտեմբերի 25). «Deliveroo: not so dishy -- Competition is going to force standards up and prices down in hotly contested sector». Financial Times Company. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 17-ին.
  34. «Pizza Pizza's Guarantee». pizzapizza.ca. Արխիվացված է օրիգինալից (Commercial website) 2007 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  35. «Jury award spurs Domino's to drop deadly policy». Georgia Trial Lawyers Association. Արխիվացված է օրիգինալից 2003 թ․ հունվարի 13-ին. Վերցված է 2007 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
  36. «Harvard Advocate poster with Chinese Take-out Carton». The Fortune Cookie Chronicles website. 2008 թ․ մարտի 17. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  37. James Alexander (2009 թ․ դեկտեմբերի 18). «The unlikely origin of fish and chips». BBC News Magazine.
  38. «Review of a fish and chip restaurant». Time Out. 2013 թ․ սեպտեմբերի 24. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 26-ին.
  39. Hill, J. (2003). Excel HSC & Preliminary Senior Science. NSW, Australia: Pascal Press. էջ 132. ISBN 9781741251166.
  40. Paine, Frank (1995). The Packaging User's Handbook. Glasgow, UK: Blackie Academic & Professional. էջ 287. ISBN 9780751401516.
  41. Reducing Wasted Food & Packaging: A Guide for Food Services and Restaurants (PDF), vol. EPA-909-K-14-002, US Environmental Protection Agency, Վերցված է 2015 թ․ մարտի 9-ին
  42. Some fast-food brands look beyond polystyrene, others embrace it, Plastics Today, Heather Caliendo, August 12, 2013
  43. Env. Research Foundation (undated). Taiwan's Plastics Ban. (Archived).
  44. China Post. June 5, 2013. EPA to ban disposable cups from June 1.
  45. «Realbeer.com: Beer News: Oktoberfest visitors set records». realbeer.com.
  46. Pre-Waste EU. (undated). Ban on disposable food and drink containers at events in Munich, Germany (Pre-waste factsheet 99) Արխիվացված 2014-09-08 Wayback Machine
  47. Zhong, Raymond; Zhang, Carolyn (2019 թ․ մայիսի 28). «Food Delivery Apps Are Drowning China in Plastic». The New York Times Company. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 4-ին. «The astronomical growth of food delivery apps in China is flooding the country»
  48. Song, Guanghan; Zhang, Hui; Duan, Huabo; Xu, Ming (2018 թ․ մարտ). «Packaging Waste from Food Delivery in China's Megacities». Resources, Conservation and Recycling. 130: 227–228. doi:10.1016/j.resconrec.2017.12.007. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 4-ին.
  49. 2018 company report from Meituan Արխիվացված Հունիս 4, 2019 Wayback Machine
  50. Luo, Chris (2013 թ․ մարտի 11). «China's 80 billion disposable chopsticks a 'burden' on forests». SOUTH CHINA MORNING POST PUBLISHERS LTD. South China Morning Post. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 4-ին.
  51. Gates, Sara (2013 թ․ մարտի 11). «Disposable Chopstick Demand Is Killing China's Forests As Annual Production Reaches 80 Billion». HuffPost.com. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 4-ին.
  52. Disposable Chopsticks Strip Asian Forests. By Rachel Nuwer. The New York Times. October 24, 2011.
  53. Ecopedia. 2013. How Wooden Chopsticks Are Killing Nature Արխիվացված 2020-07-15 Wayback Machine. By Alastair Shaw.