Էրմանարիկ

Էրմանարիկ; գոթ.՝ 𐌰𐌹𐍂𐌼𐌰𐌽𐌰𐍂𐌴𐌹𐌺𐍃
Ծնվել է	մոտ 265
Մահացել է	մոտ 376
Կրոն	հեթանոսություն
Մասնագիտություն	գերիշխան
Ծնողներ	հայր՝ Achiulf?
Զբաղեցրած պաշտոններ	King of the Ostrogoths?
Երեխաներ	Hunimund?

Էրմանարիկ (մոտ 265 - մոտ 376^[1]) Գրեյթունգական գոթական թագավոր, ով նախքան Հունների արշավանքը, ակներևաբար, կառավարում էր Օիումի մի զգալի մասը՝ Սկյութիայի այն մասը, որտեղ այն ժամանակ բնակվում էին գոթերը։ Նա հիշատակվում է հռոմեական երկու աղբյուրներում՝ Ամմիանուս Մարցելինոսի ժամանակակից գրվածքներում և վեցերորդ դարի պատմիչ Հորդանանի Գետիկայի գրքում։ Նա նաև գեղարվեստական տեսքով հայտնվում է ավելի ուշ գերմանական հերոսական լեգենդներում:

Ժամանակակից պատմաբանները տարակարծիք են Էրմանարի թագավորության չափերի վերաբերյալ։ Հերվիգ Վոլֆրամը ենթադրում է, որ նա մի պահ ղեկավարում էր մի թագավորություն, որը ձգվում էր Բալթիկ ծովից մինչև Սև ծով մինչև Ուրալ լեռները դեպի արևելք^[2]։ Փիթեր Հիզերը թերահավատորեն է վերաբերվում այն պնդմանը, որ Էրմանարիկը կառավարել է բոլոր գոթերին, բացի Տերվինգիներից, և ավելին մատնանշում է այն փաստը, որ նման հսկայական կայսրությունը ավելի մեծ կլիներ, քան գոթական որևէ հայտնի քաղաքական միավոր, որ այն ավելի մեծ հետքեր կթողներ աղբյուրներում և որ աղբյուրները, որոնց վրա հիմնված է հայցը, այնքան էլ վստահելի չեն, որպեսզի դրանք ընդունվեն անվանական արժեքով^[3]։

Ստուգաբանություն

Էրմանարիկ անվան առաջին տարրը, ըստ երևույթին, հիմնված է նախագերմանական *ermena- արմատի վրա, որը նշանակում է «համընդհանուր»^[4]։ Երկրորդ տարրը -rīks, գոթական reiks տարրից է, որը նշանակում է «տիրակալ», սա հաճախ հանդիպում է գոթական թագավորական անուններում^[5]։

Հռոմեական աղբյուրներում

Ըստ Ամմիանուսի՝ Էրմանարիկը «ամենամարտասեր թագավորն էր», որն ի վերջո ինքնասպան եղավ՝ բախվելով ալանիների և հոների ագրեսիային, որոնք 370-ական թվականներին ներխուժեցին նրա տարածքները։ Ամմիանուսն ասում է, որ ինքը «իշխում էր շատ լայն և բերրի շրջանների վրա»^[6]^[7]։ Ամմիանուսը նաև ասում է, որ Էրմանարիկի մահից հետո նոր թագավոր է ընտրվել, ոմն Վիթիմիրիս։

Ըստ Յորդանեսի «Գետիկա»-ի, Էրմանարիկը կառավարում էր Օիումի թագավորությունը: Յորդանեսը նկարագրում է նրան որպես «գոթական Ալեքսանդր», ով «կառավարում էր Սկյութիայի և Գերմանիայի բոլոր ազգերին, կարծես դրանք իրենն էին»: Յորդանեսը նաև նշում է, որ թագավորը սպանել է Սունիլդա (Սվանհիլդր) անունով մի երիտասարդ կնոջ՝ ձիերի օգնությամբ, որպես պատիժ նրա ամուսնու դավաճանության համար: Դրանից հետո նրա երկու եղբայրները՝ Սարուսը և Ամմիուսը, ծանր վիրավորել են Էրմանարիկին՝ թողնելով նրան անպաշտպան հոների արշավանքներից: Այս լեգենդի տարբերակները մեծ ազդեցություն են թողել միջնադարյան գերմանական գրականության վրա, ներառյալ Անգլիայի և Սկանդինավիայի: Յորդանեսը պնդում է, որ նա հաջողությամբ կառավարել է գոթերին մինչև իր մահը 110 տարեկան հասակում:

Էդվարդ Գիբբոնը Ամմիանուսի և Յորդանեսի տարբերակը ներկայացնում է որպես պատմական, հաղորդելով, որ Էրմանարիկը հաջորդաբար նվաճել է, մոտ 30 տարվա կառավարման ընթացքում՝ ք.հ. 337-ից 367 թվականները, արևմտագոթերին, հերուլներին, վենեդներին և էստիներին՝ հիմնելով մի թագավորություն, որը տարածվում էր Բալթիկ ծովից մինչև Սև ծով: Նա մահացել է 110 տարեկան հասակում՝ վերքից, որը հասցրել էին այն կնոջ եղբայրները, ում նա դաժանորեն մահապատժի էր ենթարկել նրա ամուսնու ապստամբության համար: Նրան հաջորդել է եղբայրը՝ Վիթիմիրիսը^[8]:

Գերմանական աղբյուրներում և լեգենդներում

Էրմանարիկը հայտնվում է տարբեր գերմանական հերոսական լեգենդներում:

Iormunrek (Jörmunrekkr) անվան սկանդինավյան ձևն է^[9]: Էրմանարիկը հայտնվում է անգլո-սաքսոնական և սկանդինավյան լեգենդում: Նախկինում Բեովուլֆի պոեմը կենտրոնացած էր «Էրմանարիկի նենգությունների և ատելության» կերպարի վրա^[10]: Նա նկարագրվում է տասներորդ դարի «Դեոր» պոեմում որպես հզոր, բայց դավաճան թագավոր. «Մենք լսել ենք Էորմանրիկի գայլային մտքի մասին. նա կառավարում էր գոթերի թագավորության ժողովրդին. նա դաժան թագավոր էր»^[9]։

Սվանհիլդրի (Սվանհիլդր Սիգուրդարդոթիր) մահը և Էրմանարիկի (Յորմունրեկ) հետագա մահը Յոնակրի որդիների ձեռքից կարևոր տեղ է զբաղեցնում գերմանական լեգենդների աշխարհում: Պատմությունը վերապատմվում է հյուսիսային Եվրոպայի բազմաթիվ պատմություններում, այդ թվում՝ իսլանդական Պոետիկ Էդդայում (Համդիսմալ և Գուդրունարհվոտ), Արձակ Էդդայում և Վոլսունգա սագայում, նորվեգական Ռագնարսդրապայում, դանիական Գեստա Դանորումում և գերմանական Նիբելունգների երգում և Քվեդլինբուրգի տարեգրություններում^[11]։

Նորվեգական Թիդրեկս սագայում, որը թարգմանված է հին գերմաներենից, Էրմանարիկին վատ խորհուրդ է տալիս նրա դավաճան խորհրդատուն՝ Բիկե, Բիկկա, Սիֆկա կամ Սեվեկեն (ով վրեժ է ուզում Էրմանարիկի կողմից իր կնոջ բռնաբարության համար), որի արդյունքում թագավորը մահվան է դատապարտում իր սեփական կնոջը՝ որդու հետ ենթադրյալ շնության համար. հետագայում նա հաշմանդամ է դառնում իր աներձագների վրեժխնդրության պատճառով^[12]։

Գերմաներեն պոեմներում՝ «Դիտրիխի փախուստը», «Ռաբենշլախտը» և «Ալֆարտի մահը», որոնք պատմում են Բեռնի Դիտրիխի մասին, Էրմանարիկը Դիտրիխի հորեղբայրն է, ով աքսորել է իր եղբորորդուն^[13]։

Անուն

Էրմանարիկի գոթական անունը վերականգնված է որպես Այրմանարեյկս: Այն գրանցված է տարբեր լատինականացված ձևերով.

Յորդանեսի «Գետիկայում» նա կոչվում է Էրմանարիկուս կամ Հերմանարիկուս, բայց ձեռագրերի որոշ տարբերակներում հանդիպում են նաև Արմանարիկուս, Հերմերիկուս, Հերմաներիկուս և այլն:
Ամմիանուսի «Res gestae»-ում նա Էրմենրիխուս է (նրա անունը հանդիպում է միայն մեկ անգամ):

Միջնադարյան գերմանական հերոսական լեգենդներում անունը հայտնվում է որպես.

Հին անգլերեն Էորմենրիկ «Բեովուլֆում»; այլընտրանքային ուղղագրությունը՝ Էորմանրիկ, հանդիպում է «Դեոր» և «Վիդսիթ» պոեմներում,
Հին նորվեգերեն Յորմունրեկկր
- (կամ, փոխառված ցածր գերմաներենից) Էրմենրեկուր, հին շվեդերեն Էրմենրիկ կամ Էրմենտրիկ շվեդական «Դիդրիկ սագայում»,
Միջին բարձր գերմաներեն Էրմենրիխ:

Քանի որ Հեյդրեկր անունը հնարավոր է շփոթված լինի Էրմանարիկի հետ ժողովրդական ստուգաբանության միջոցով, Էրմանարիկը հնարավոր է նույնականացվի «Հերվարար սագայի» Հեյդրեկր Ուլֆհամրի հետ:

Գրականություն

Gillespie, George T. (1973). Catalogue of Persons Named in German Heroic Literature, 700-1600: Including Named Animals and Objects and Ethnic Names. Oxford: Oxford University. ISBN 9780198157182.
Heinzle, Joachim (1999). Einführung in die mittelhochdeutsche Dietrichepik. Berlin, New York: De Gruyter. էջեր 58–82. ISBN 3-11-015094-8.
Millet, Victor (2008). Germanische Heldendichtung im Mittelalter. Berlin, New York: de Gruyter. էջեր 332–370. ISBN 978-3-11-020102-4.

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Deutsche Biographie (գերմ.) — München BSB, Historische Kommission bei der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, 2001.
↑ Wolfram, Herwig (1997). The Roman Empire and Its Germanic Peoples. University of California Press. էջ 27. ISBN 0-520-08511-6. Վերցված է 2 November 2013-ին.
↑ Heather, Peter (1991). Goths and Romans 332-489. Oxford University Press. էջեր 86–89. ISBN 0-19-820234-2.
↑ Gillespie, 1973, էջ 39
↑ Gillespie, 1973, էջ 30
↑ Michael Kulikowski (2007), Rome's Gothic Wars, էջեր 111, 112, ISBN 9780521846332
↑ Ammianus Marcellinus, Thayer (ed.), Res Gestae XXXI 3
↑ Gibbon, Ibid. chap. XXVI., pp. 920, 921
↑ ^9,0 ^9,1 Deor, quoted in J R R Tolkien, The Legend of Sigurd and Gudrun (London 2009) p. 322-323.
↑ Seamus Heaney trans., Beowulf (London 2000) p. 40
↑ Lettsom, William Nanson; Carpenter, William H. (1901), The Nibelungenlied, Colonial Press, Վերցված է 7 May 2011-ին
↑ Gillespie 1973, 117
↑ Millet 2008, p. 475

[_a9fefa3d6b86f2f8-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Deutsche Biographie (գերմ.) — München BSB, Historische Kommission bei der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, 2001.

[2] Wolfram, Herwig (1997). The Roman Empire and Its Germanic Peoples. University of California Press. էջ 27. ISBN 0-520-08511-6. Վերցված է 2 November 2013-ին.

[3] Heather, Peter (1991). Goths and Romans 332-489. Oxford University Press. էջեր 86–89. ISBN 0-19-820234-2.

[Gillespie—1973——39-4] Gillespie, 1973, էջ 39

[Gillespie—1973——30-5] Gillespie, 1973, էջ 30

[Kulikowski-6] Michael Kulikowski (2007), Rome's Gothic Wars, էջեր 111, 112, ISBN 9780521846332

[Ammianus-7] Ammianus Marcellinus, Thayer (ed.), Res Gestae XXXI 3

[8] Gibbon, Ibid. chap. XXVI., pp. 920, 921

[Tolkien2009-9] 9,0 ^9,1 Deor, quoted in J R R Tolkien, The Legend of Sigurd and Gudrun (London 2009) p. 322-323.

[10] Seamus Heaney trans., Beowulf (London 2000) p. 40

[11] Lettsom, William Nanson; Carpenter, William H. (1901), The Nibelungenlied, Colonial Press, Վերցված է 7 May 2011-ին

[12] Gillespie 1973, 117

[13] Millet 2008, p. 475

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]