Էբինհաուզի տեսողական պատրանք

Կենտրոնի նարնջագույն երկու շրջաններն ունեն նույն չափերը, սակայն ձախ շրջանն ավելի փոքր է ընկալվում:

Էբինհաուզի տեսողական պատրանք կամ Տիտչեների շրջաններ, չափերի ընկալման տեսողական պատրանք։ Ամենահայտնի տարբերակը իրար մետ տեղադրված նույն չափի երկու շրջաններն են, որոնցից մեկի շուրջը մեծ չափերի շրջաններ են, իսկ մյուսինը` մանր։ Նույն չափեր ունենալով հանդերձ` առաջին շրջանը երկրորդից փոքր է թվում։

Պատրանքը բացահայտել է գերմանացի հոգեբան Հերման Էբինհաուզը (1850-1909)։ Անգլախոս միջավայրում այն հանրաճանաչ է դարձել 1901 թվականին հրատարակված Տիտչեների հեղինակած փորձնական հոգեբանության դասագրքից։ Այստեղից էլ ծագել է երևույթի երկրորդ անվանումը` Տիտչեների շրջաններ^[1]։

Չնայած սովորաբար համարվում է, որ տեսողական այս պատրանքը կապված է չափերի ընկալման հետ, սակայն արտահայտվել է տեսակետ, որ այս պատրանքի ստեղծման վճռորոշ գործոնը կենտրոնական շրջանի հեռավորությունն է նրան մերձակա մյուս շրջաններից, ինչպես նաև շրջանի փակված լինելու աստիճանը։ Էբինհաուզի պատրանքը Դելբյոֆի տեսողական պատրանքի տարատեսակ կարելի է դիտարկել։ Եթե շրջապատող օղակները կենտրոնական շրջանին մոտ են տեղակայված, ապա այն ավելի մեծ է թվում, և հակառակը։ Շրջանն ընդգրկող օղակների չափը որոշում է, թե ինչքան մոտ կարող են նրանք գտնվել կենտրոնական շրջանին` առաջացնելով երկու ցուցանիշների` չափերի և հեռավորության շփոթ^[1]։

Էբինհաուզի պատրանքը էական դեր ունի ժամանակակից գիտական վեճերում, որոնք կապված են տեսողական կեղևում տեղեկության մշակման երկու տարբեր կենտրոնների (ընկալում և գործողությունների կատարում) գոյության հետ։ Ապացուցված է, որ Էբինհաուզի պատրանքն աղավաղում է չափերի ընկալումը, բայց երբ օբյեկտը տեսողական ընկալումից հետո փորձում է որոշակի գործողություններ կատարել, օբյեկտի չափերն ընկալվում են առանց աղավաղումների։ Վերջին շրջանում լույս է տեսել հրապարակում, որ իրական փորձեր են կատարվել մեծ անճշտություններով։ Այդ փորձերում ազդակները սահմանափակել են սխալի հնարավորությունը` հենց դրանով պատասխան գործողություններն ավելի ճիշտ դարձնելով։ Ընդ որում երկու ազդակները` մեծ և փոքր, ներկայացվել են տարանջատված, այսինքն` համեմատության համար երկրորդ շրջանը չի եղել, ինչն էլ Վ. Ֆրանցի և համահեղինակների կարծիքով խոսում է պատրանքի բացակայության մասին։ Հոդվածի հեղինակներն արտահայտում են տեսակետ, որ Էբինհաուզի պատրանքն աղավաղված է` անկախ տեսողական տեղեկության մշակումից^[2]^[3]։

Ժամանակակից մեկ այլ աշխատանքում պնդվում է, որ այս, ինչպես նաև Պոնցոյի տեսողական պատրանքի ընկալումը կախված է առանձին անհատների ընկալումից^[4]։

Դրսևորումը կենդանիների մոտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կա կարծիք, որ Էբինհաուզի պատրանքին ենթարկվում են թռչունների մի շարք տեսակներ` հավեր, աղավնիներ, սոսնձակեռնեխներ, ժակո թութակներ։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Roberts B, Harris MG, Yates TA. (2005). «The roles of inducer size and distance in the Ebbinghaus illusion (Titchener circles)». Perception. 34 (7): 847–56. doi:10.1068/p5273. PMID 16124270.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
↑ M. A. Goodale & David Milner (1992 թ․ հունվար). «Separate pathways for perception and action». Trends in Neuroscience. 15 (1): 20–25. doi:10.1016/0166-2236(92)90344-8. PMID 1374953.
↑ V. H. Franz, F. Scharnowski and K. R. Gegenfurtner (2005). «Illusion effects on grasping are temporally constant not dynamic» (PDF). J Exp Psychol Hum Percept Perform. 31 (6): 1359–1378. doi:10.1037/0096-1523.31.6.1359. PMID 16366795. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 16-ին.
↑ D Samuel Schwarzkopf, Chen Song & Geraint Rees (2011 թ․ հունվար). «The surface area of human V1 predicts the subjective experience of object size». Nature Neuroscience. 14: 28–30. doi:10.1038/nn.2706.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էբինհաուզի տեսողական պատրանք» հոդվածին։

[Roberts-1] 1,0 ^1,1 Roberts B, Harris MG, Yates TA. (2005). «The roles of inducer size and distance in the Ebbinghaus illusion (Titchener circles)». Perception. 34 (7): 847–56. doi:10.1068/p5273. PMID 16124270.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

[Goodale-2] M. A. Goodale & David Milner (1992 թ․ հունվար). «Separate pathways for perception and action». Trends in Neuroscience. 15 (1): 20–25. doi:10.1016/0166-2236(92)90344-8. PMID 1374953.

[Franz-3] V. H. Franz, F. Scharnowski and K. R. Gegenfurtner (2005). «Illusion effects on grasping are temporally constant not dynamic» (PDF). J Exp Psychol Hum Percept Perform. 31 (6): 1359–1378. doi:10.1037/0096-1523.31.6.1359. PMID 16366795. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 16-ին.

[Schwarzkopf-4] D Samuel Schwarzkopf, Chen Song & Geraint Rees (2011 թ․ հունվար). «The surface area of human V1 predicts the subjective experience of object size». Nature Neuroscience. 14: 28–30. doi:10.1038/nn.2706.

[1]

[2]

[3]

[4]