Բելիզի դոլար
 | |
| Տեսակ | տարադրամ և դոլար |
|---|---|
| ISO 4217 կոդ | BZD |
| Երկիր |  Բելիզ |
| Ներդրման ամսաթիվը | 1885 |
| Նշան | Bz$ և Bz$ |
| Նշանի նկարագրություն | dollar sign |
| Կենտրոնական բանկ | Central Bank of Belize? |
Բելիզի դոլար, Բելիզի պաշտոնական արժույթն է։ Այն սովորաբար կրճատվում է որպես դոլարի նշան $ կամ, որպես այլընտրանք, ԲԶ$՝ դոլարով արտահայտված այլ արժույթներից տարբերվելու համար։
Բելիզի դոլարը բաժանվում է 100 ցենտի։ Բելիզի դոլար պաշտոնական արժեքը՝ 2 բելիզյան դոլար = 1 ԱՄՆ դոլար[1]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1825 թվականին կայսերական հրամանագիր է ընդունվել Բրիտանական բոլոր գաղութներում Բրիտանական ֆունտ ստեռլինգով մետաղադրամների հատումը մտցնելու մասին։ Այս հրամանագիրը ֆունտ ստեռլինգով մետաղադրամները դարձրեց օրինական վճար։ Այն սահմանեց ֆունտ ստեռլինգի և իսպանական դոլարի միջև փոխարժեքը՝ 1 դոլար = 4 շիլլինգ 4 կոպեկ։ Ենթադրվում էր, որ այս փոխարժեքը հիմնված կլինի իսպանական դոլարով արծաթի արժեքի վրա՝ համեմատած Բրիտանական սովերենում ոսկու արժեքի հետ։ Իրական փոխարժեքը կլիներ 4,80 ԱՄՆ դոլար = 1 ֆունտ ստեռլինգ (համարժեք է 1 ԱՄՆ դոլարի = 4 շիլինգ 2 դինար), և, հետևաբար, անիրատեսական փոխարժեքը, որը պարունակվում էր խորհրդի 1825 թվականի որոշման մեջ, հանգեցրեց նրան, որ նախաձեռնությունը հիմնականում ձախողվեց։ 1838 թ.-ին ընդունվեց խորհրդի նոր կարգի փոփոխության մասին օրենքը, որը չտարածվեց Բրիտանական հյուսիսամերիկյան գաղութներում վերին և ստորին Կանադայում տեղի ունեցած փոքր ապստամբությունների պատճառով։ 1838 թվականի օրենսդրությունը ներկայացրեց ճիշտ գնահատականը ՝ $ 1 = 4 միավոր։
Երբ 1825 թ - ին Ջամայկան, Բերմուդայում և Բրիտանական Հոնդուրասում հաստատվեց խորհրդի նախնական կարգը, տեղական իշխանությունները վերացրեցին սխալ վարկանիշը, որը հավասար էր 1 ԱՄՆ դոլարի = 4 ֆունտ ստեռլինգի, և ոչ պաշտոնապես օգտագործեցին այլընտրանքային վարկանիշ, որը հավասար էր 1 ԱՄՆ դոլարի = 4 ֆունտ ստեռլինգի։ Հետագայում Բահամյան կղզիները նույն մոտեցումն ունեցան։ Երբ 1838 թ- ին ուժի մեջ մտավ ուղղիչ օրենսդրությունը, ֆունտ ստեռլինգը հաստատապես հաստատվեց այդ տարածքներում, իսպանական դոլարն արգելվեց շրջանառվել, և իշխանությունները ցանկություն չունեին իրականացնել արժեզրկում, որը կապված էր 1 դոլար = 4,2 միավորի ճիշտ հարաբերակցության հետ։ Բրիտանական շիլինգը, որը տեղացիներն անվանում են մակարոնի, հավասար էր մեկ քառորդ դոլարի, և համակարգը բավականին գոհացուցիչ էր աշխատում։
19-րդ դարի կեսերին Բրիտանական Հոնդուրասը, ինչպես Ջամայկան և Բերմուդյան կղզիները, օգտագործում էին Բրիտանական ֆունտ ստեռլինգի դրամական համակարգը։ 1873 թվականի միջազգային արծաթե ճգնաժամից հետո հարևան Գվատեմալայի արծաթե պեսոն դուրս մղեց բրիտանական արժույթը շրջանառությունից։ Փորձելով Բրիտանական Հոնդուրասը վերադարձնել ոսկու ստանդարտին և ազդվելով այն փաստի վրա, որ ներմուծման մեծ մասը գալիս էր Նոր Օռլեանից Միացյալ Նահանգներ, Բրիտանական Հոնդուրասը ներմուծեց նոր արժույթ, որը հիմնված էր ԱՄՆ դոլարի վրա, ինչը Բրիտանական Հոնդուրասը համապատասխանեցրեց Կանադային։
Այդ ժամանակ կանադական դոլարը համապատասխանում էր ոսկու ստանդարտին, և մեկ կանադական դոլարը հավասար էր մեկ ամերիկյան դոլարի։ Այս կետում Բրիտանական Հոնդուրասի արժույթի պատմությունը տարբերվում է բրիտանական Արևմտյան Հնդկաստանի այլ երկրների պատմությունից։ 1885 թվականին թողարկվել են 1 ցենտ արժողությամբ մետաղադրամներ, իսկ 1894 թվականին ՝ ավելի բարձր անվանական արժեքով մետաղադրամներ։ Այս տարի կառավարությունը նաև առաջին անգամ թողարկեց թղթադրամներ և Գվատեմալայի արծաթե պեսոյից անցավ ԱՄՆ ոսկու դոլարին ՝ որպես բազային արժույթ, որտեղ 4,866 դոլար = 1 ֆունտ։ 4,866 ԱՄՆ դոլարի փոխարժեքը 4,80 դոլարի համեմատ բացատրվում է նրանով, որ երբ 1792 թվականին առաջին անգամ ստեղծվեց ԱՄՆ դոլարը, Այն հիմնված էր մի քանի մաշված իսպանական դոլարի միջին քաշի վրա։ Այսպիսով, ԱՄՆ դոլարի փոխարժեքը փոքր-ինչ նվազել է իսպանական դոլարի նկատմամբ։ Բրիտանական Հոնդուրասում ԱՄՆ դոլարի ոսկու ստանդարտի ներդրումից հետո 25 ցենտ արժողությամբ մետաղադրամները սկսեցին կոչվել շիլլինգներ՝ շիլլինգին իրենց արժեքով մոտ լինելու պատճառով։
Երբ Միացյալ Թագավորությունը հրաժարվեց ոսկու ստանդարտից 1931 թվականին, Բրիտանական Հոնդուրասի դոլարը պահպանեց իր կապը ԱՄՆ դոլարի հետ և, որպես այդպիսին, չդարձավ ստերլինգի բլոկի մաս։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի բռնկմամբ, ի տարբերություն Կանադայի, Նյուֆաունդլենդի և Հոնկոնգի, Բրիտանական Հոնդուրասը միացավ ստերլինգի գոտուն, չնայած այն պահպանեց ֆիքսված փոխարժեքը ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ։ Ստերլինգի բլոկը չպետք է շփոթել ստերլինգի գոտու հետ։ Առաջինը մի խումբ երկրներ էին, որոնք իրենց տեղական արժույթները կապում էին ֆունտ ստեռլինգի հետ, երբ Միացյալ Թագավորությունը 1931 թ. - ին հրաժարվեց ոսկու ստանդարտից, մինչդեռ երկրորդը արժութային վերահսկողության մեխանիզմ էր, որը ներդրվեց որպես արտակարգ միջոց Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկսվելուն պես։
1949 թվականին բրիտանական ֆունտը արժեզրկվեց ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ։ Քանի որ Բրիտանական Հոնդուրասի դոլարը կապված էր ԱՄՆ դոլարի հետ, Դա հանգեցրեց Բրիտանական Հոնդուրասի դոլարի արժեքի հանկարծակի բարձրացմանը ֆունտ ստեռլինգի նկատմամբ։ Դրան հաջորդեցին բողոքի ցույցերը, որոնք հանգեցրին Բրիտանական Հոնդուրասի դոլարի արժեզրկմանը մինչև 70 ցենտ (ինչը հավասար է 5 շիլինգ ստերլինգին)։
1967-ի նոյեմբերին Հարոլդ Վիլսոնի կողմից ֆունտ ստեռլինգի արժեզրկումից հետո բրիտանական Հոնդուրասի դոլարի փոխարժեքը կրկին ընկավ Բրիտանական ֆունտի նկատմամբ՝ հասնելով ԱՄՆ 60 ցենտ-ի։ 1978-ին բրիտանական ֆունտի հետ կապը չեղարկվեց, 4 Բելիզի դոլարի հավասար էր 1 ֆունտ ստեռլինգի, և կրկին Բելիզի դրամական միավորը կապված էր ԱՄՆ դոլարի հետ՝ ֆիքսված փոխարժեքով։ 1979-ին Բելիզի դրամական միավորը հավասարվեց ԱՄՆ դոլարին՝ 2 բզ դոլարհավասար էր 1 ֆունտ ստեռլինգի ֆիքսված փոխարժեքով։ Այս նոր փոխարժեքը, որը պահպանվում է մինչ օրս, արտացոլում է 50% արժեզրկումը 1885 թվականի ԱՄՆ դոլարի հետ սկզբնական հավասարության նկատմամբ, որը վերջին անգամ կիրառվել է 1949 թվականին։
Մետաղադրամներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1885 թվականին թողարկվել են 1 ցենտ արժողությամբ բրոնզե մետաղադրամներ, իսկ 1894 թվականին՝ 5, 10, 25 և 50 ցենտ արժողությամբ արծաթե մետաղադրամներ։ Այս մետաղադրամները հատվել են թագավորական դրամահատարանում, և դրանց ոճը նման էր բրիտանական գաղութային դոլարային այլ մետաղադրամների, որոնք օգտագործվում էին Հոնկոնգում և Կանադայում։ 1907 թվականին 5 ցենտով արծաթը փոխարինեց պղինձ-նիկելի համաձուլվածքին։ 1942 թվականին այն փոխարինվել է նիկել-փողային համաձուլվածքով։
1952 թ- ին պղնձե-նիկելային մետաղադրամները փոխարինվեցին արծաթե մետաղադրամներով՝ 25 ցենտ անվանական արժեքով, նույն փոփոխությունը 1954 և 1956 թվականներին տեղի ունեցավ համապատասխանաբար 50 և 10 ցենտ մետաղադրամների հետ։ 1954 թվականին չափի նվազումից հետո 1956 թվականին 1 ցենտով մետաղադրամի ձևը փոխվեց ֆեստոնի։ 1976 թվականին թողարկվեցին 1 և 5 ցենտ ալյումինե մետաղադրամներ։ 1990 թվականին շրջանառության մեջ է դրվել 1 դոլար անվանական արժեքով նիկել-արույրե տասնանկյուն մետաղադրամը։
Թղթադրամներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դրամաշրջանառության հանձնաժողովը գործել է 1894-1976 թվականներին։ 1894 թվականին կառավարությունը շրջանառության մեջ դրեց 1, 2, 5, 10, 50 և 100 դոլարանոց թղթադրամներ։ 50 և 100 դոլար անվանական արժեքով թղթադրամների թողարկումը դադարեց 1928 թվականից հետո։ 20 դոլար անվանական արժեքով թղթադրամները շրջանառության մեջ են դրվել 1952 թվականին։ 1973 թվականին Բրիտանական Հոնդուրասը պաշտոնապես վերանվանվեց Բելիզ, իսկ հաջորդ տարի թողարկվեց թղթադրամների նոր ընտանիք՝ նոր երկրի անունով։ 1976 թվականի նոյեմբերի 1-ին ստեղծվեց Բելիզի դրամավարկային վարչությունը, որը ստանձնեց թղթադրամների թողարկումը։ Նրա անվան տակ թողարկված առաջին և միակ թղթադրամները թվագրվել են 1980 թվականի հունիսի 1-ին և առաջին անգամ ներառել են 100 դոլարանոց թղթադրամ։ Բելիզի Կենտրոնական բանկը հիմնադրվել է 1982 թվականի հունվարի 1-ին Բելիզի Կենտրոնական բանկի մասին թիվ 15 օրենքի համաձայն (Բելիզի օրենքների 262-րդ գլուխ, վերանայված 2000 թ)[2]։
Այս անունով թողարկված առաջին թղթադրամները թվագրվել են 1983 թվականի հուլիսի 1-ին։ 50 դոլարանոց թղթադրամների թողարկումը սկսվել է 1990 թվականին։ 1990 թվականին վերջին անգամ թողարկվեց 1 դոլարանոց թղթադրամը, այնուհետև փոխարինվեց մետաղադրամով։ 2012 թվականի ապրիլի 30-ին Բելիզի Կենտրոնական բանկը թողարկել է 20 դոլար անվանական արժեքով հուշադրամ, որը թվագրված է 01/01/12 (2012 թվականի հունվարի 1)՝ ի հիշատակ Կենտրոնական բանկի 30-ամյակի։ Այն նման է ընթացիկ թողարկման 20 դոլար արժողությամբ թղթադրամի, բայց արագիլի պատկերի և Բելիզի Կենտրոնական բանկի 30-ամյակի հիշատակի տեքստի ավելացմամբ։ Հուշադրամի դարձերեսը՝ Բելիզ քաղաքի կենտրոնական բանկի կենտրոնակայանն է, դիմերեսը՝ ատամնավոր թռչունը[3][4]։
Հանգուցյալ Եղիսաբեթ Երկրորդ թագուհին պատկերված է Բելիզի Կենտրոնական բանկի կողմից թողարկված բոլոր թղթադրամների վրա։ 2023 թվականի հուլիսին որոշվեց, որ ապագա բելիզյան դոլարային թղթադրամները չեն ունենա Չարլզ III թագավորի դիմանկարը։ Փոխարենը, նոր թղթադրամների վրա պատկերված կլինեն Բելիզի քաղաքացի հերոսներ, այդ թվում՝ հանգուցյալ, հարգարժան Ջորջ Քեյդլ Փրայսը՝ Բելիզի անկախության հիմնադիրը, և ժողովրդավարության հիմնադիրը՝ հանգուցյալ, հարգարժան Ֆիլիպ Գոլդսոնը[5]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Currency». www.centralbank.org.bz. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 12-ին.
- ↑ Linzmayer, Owen (2011). «Belize». The Banknote Book. San Francisco, CA: www.BanknoteNews.com. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 21-ին.
- ↑ Belize new 20-dollar commemorative note confirmed Արխիվացված 2012-10-06 Wayback Machine BanknoteNews.com. May 18, 2012. Retrieved on 2012-11-09.
- ↑ The $20 commemorative banknote Արխիվացված 2020-09-19 Wayback Machine Central Bank of Belize. (www.centralbank.org.bz). Retrieved on 2012-11-09.
- ↑ [1] The San Pedro Sun, 15 July 2023.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բելիզի դոլար» հոդվածին։ |