Անվանականը և իրականը տնտեսագիտության մեջ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Աշխատավարձ, աշխատանքի, ինչպես արտադրության մյուս գործոնների հետևանքով առաջացած եկամուտ։ Տարբերվում են անվանական և իրական աշխատավարձ կատեգորիաները։ Համախառն ազգային արտադրանքը (GNP) գնահատում է տվյալ ժամանակահատվածում ստացված բոլոր վերջնական արտադրանքի և ծառայությունների ընդհանուր արժեքի գնահատումը՝ երկրի բնակիչների սեփականությանը պատկանող արտադրության միջոցներով։ Համախառն ներքին արդյունքը որոշակի ժամանակահատվածում տվյալ երկրում արտադրված պատրաստի ապրանքների և ծառայությունների շուկայական արժեքն է։ Անվանական ՀՆԱ-ն ցույց է տալիս տվյալ տարում արտադրված ապրանքների եւ ծառայությունների արժեքը արտահայտված ընթացիկ տարվա գներով։ Իրական ՀՆԱ-ն իրենից ներկայացնում է ապրանքների ու ծառայությունների արժեքը արտահայտված բազիսային տարվա գներով։ Անվանական եկամուտը աշխատավարձի այն մասն է, որը վճարվում է կանխիկ եղանակով։ Իրական եկամուտը պարզապես գնաճի ճշգրտված եկամուտն է։

Անվանական և իրական աշխատավարձ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անվանական ցուցանիշները տվյալ ցուցանիշի արժեքն է՝ հաշվարկված ընթացիկ գներով։ Իրական ցուցանիշները ցույց են տալիս համապատասխան անվանական ցուցանիշի գների՝ համապատասխան ինդեքսով ճշգրտված մակարդակը կամ տվյալ ցուցանիշի արժեքը գների անփոփոխ մակարդակի պայմաններում։

Աշխատանքը, ինչպես արտադրության մյուս գործոնները,բերում է եկամուտ,որը կոչվում է աշխատավարձ։ Աշխատավարձը հանդես է գալիս որպես վարձատրություն`կատարած աշխատանքի համար։ Տարբերվում են անվանական և իրական աշխատավարձ կատեգորիաները։ Անվանական աշխատավարձն այն գումարն է,որը ստանում է աշխատողը`իր աշխատանքի դիմաց[1]։ Իրական աշխատավարձը չափվում է կենսական բարիքների և ծառայությունների ծավալով,որը կարելի  է ձեռք բերել անվանական աշխատավարձով:Անվանական աշխատավարձը,որը աշխատողը ստանում է փողի ձևով,որոշակի իմաստով խորհրդանշական է և խաբուսիկ կարող է լինել տվյալ աշխատողի և նրա ընտանիքի վերարտադրության ծախսերը ծածկելու տեսանկյունից։ Անվանական աշխատավարձը կարող է ցույց տալ տարբեր ածշատողների աշխատավարձերի մեծության հարաբերակցությունը, բայց ոչ`  առանձին աշխատողի և նրա ընտանիքի բարեկեցության  աստիճանը, որը կարող է ձեռք բերվել այդ աշխատավարձով։ Ընտանիքի բարեկեցության մակարդակը  կախված է նրանից,թե որքան նյութական և հոգևոր բարիքներ կարող է ձեռք բերել և սպառել որպես աշխատավարձ ստացած գումարով (անվանական աշխատավարձով):Իրական աշխատավարձն ուղղակի կախվածության մեջ է անվանական աշխատավարձից և հակառակ կախվածության մեջ` գների մակարդակից[2]։ Իրական աշխատավարձը անվանական աշխատավարձն է` արտահայտված ապրանքների և ծառայությունների գներով:Քանի որ այս վերջինների գները,որպես կանոն, ավելի արագ են փոփոխվում քան աշխատավարձի դրույէները, ապա հնարավոր է, որ անվանական աշխատավարձի  բարձրացումը ուղեկցվի իրական աշխատավարձի ոչ միայն անփոփոխ մնալով, այլև երբեմն իջեցմամբ, երբ ապրանքների ու ծառայությունների գներն աճում են ավելի արագ, քան աշխատավրձը, որը հատկապես զգացնել է տալիս սղաճի պայմաններում։

Անվանական համախառն ազգային արդյունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համախառն ազգային արտադրանքը (GNP) գնահատում է տվյալ ժամանակահատվածում ստացված բոլոր վերջնական արտադրանքի և ծառայությունների ընդհանուր արժեքի գնահատումը՝ երկրի բնակիչների սեփականությանը պատկանող արտադրության միջոցներով։ GNP- ը սովորաբար հաշվարկվում է ՝ հաշվի առնելով անձնական սպառման ծախսերի, մասնավոր ներքին ներդրումների, պետական ծախսերի, զուտ արտահանման և արտերկրյա ներդրումներից ռեզիդենտների կողմից ստացված ցանկացած եկամուտների գումարները, արտասահմանյան ռեզիդենտների կողմից ներքին տնտեսության մեջ ստացված մինուս եկամուտները։ Զուտ արտահանումը ներկայացնում է այն տարբերությունը, թե ինչ երկիր է արտահանում մինուս ապրանքների և ծառայությունների ներմուծումը։

GNP- ը կապված է մեկ այլ կարևոր տնտեսական միջոցառման հետ, որը կոչվում է համախառն ներքին արտադրանք (ՀՆԱ), որը հաշվի է առնում երկրի սահմաններում արտադրված ամբողջ արտադրանքը ՝ անկախ նրանից, թե ով է պատկանում արտադրության միջոցները։ GNP- ն սկսվում է ՀՆԱ-ից, ավելացնում է ռեզիդենտների ներդրման եկամուտը արտասահմանյան ներդրումներից և հանում է օտարերկրյա ռեզիդենտների ներդրումային եկամուտները մի երկրի ներսում։

Անվանական ՀՆԱ-ն չափում է երկրի համախառն ներքին արդյունքը` օգտագործելով ընթացիկ գները, առանց գնաճի ճշգրտման։ Հակադրեք դա իրական ՀՆԱ-ին, որը չափում է երկրի տնտեսական արդյունքը ճշգրտված `գնաճի ազդեցության համար։ Չնայած երկու ցուցիչները չափում են նույն արդյունքը, դրանք օգտագործվում են շատ տարբեր նպատակների համար ՝ արժեքի փոփոխություն ՝ ընդդեմ ծավալի փոփոխությունների։

Անվանական համախառն ազգային արտադրանքը ներառում է երկրի սպառման ապրանքներ և արտահանվող գումարներ և պետական ծախսեր, ինչպիսիք են սոցիալական ապահովագրությունը։ Անվանական GNP- ը չի հանդիսանում գնաճի գործոն։

Համախառն ներքին արդյունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համախառն ներքին արդյունքը որոշակի ժամանակահատվածում տվյալ երկրում արտադրված պատրաստի ապրանքների և ծառայությունների շուկայական արժեքն է։

ՀՆԱ = Սպառում + Ներդրումներ + Պետական ծախսեր + Զուտ արտահանում (Զուտ արտահանում = Արտահանում - Ներմուծում)

Այս ցուցանիշը ժամանակի ընթացքում ունեցավ զարգացումներ։ Հասկանալու համար, թե ինչպիսին է ՀՆԱ-ն, հաշվի առնելով նաև երկրի բնակչության քանակը, սկսեց կիրառվել մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ն, որը կստանանք, եթե ՀՆԱ ցուցանիշը բաժանենք տվյալ երկրի բնակչության թվի վրա։ Այսպես են գնահատում երկրի բնակչության կյանքի որակը։ Երկրները տարբերվում են իրենց «ապրելու ծախսերով»․ որոշ երկրներում գներն ավելի բարձր են, նույն ապրանքներն ավելի թանկ են, քան այլ երկրներում, տարբեր են նաև հարկերի չափերը, փոխարժեքները։ Այս գործոնների ազդեցությունը հաշվի առնելով՝ այժմ մեծապես կիրառվում է ՀՆԱ ցւոյցանիշի մեկ այլ զարգացում՝ ՀՆԱ մեկ շնչի հաշվով՝ գնողունակության համարժեքությամբ։

Անվանական և իրական ՀՆԱ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անվանական ՀՆԱ-ն ցույց է տալիս տվյալ տարում արտադրված ապրանքների եւ ծառայությունների արժեքը արտահայտված ընթացիկ տարվա գներով։

Իրական ՀՆԱ-ն իրենից ներկայացնում է ապրանքների ու ծառայությունների արժեքը արտահայտված բազիսային տարվա գներով։

Սկսած 2015թ.-ից ՀՆԱ ցուցանիշը ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի կողմից հաշվարկվում է համաձայն Ազգային հաշիվների համակարգ 2008 (ԱՀՀ 2008) միջազգային ստանդարտի։ Ըստ ԱՀՀ 2008-ի վերանայվել են նաև 2012-2014թթ. ՀՆԱ ցուցանիշները, որոնք համադրելի չեն սույն աղյուսակի 1990-2011թթ. ՀՆԱ ցուցանիշների հետ, որոնք հաշվարկված են համաձայն Ազգային հաշիվների համակարգ 1993 (ԱՀՀ 1993) ստանդարտի։

Ժամանակահատված բացարձակ արժեք նախորդ տարվա համապատասխան ժամանակաշրջանի նկատմամբ (%) նախորդ ժամանակաշրջանի նկատմամբ (%)
        I եռամսյակ 1245303.2 107.5 63.8
        II եռամսյակ 1487174.8 106.9 120.8
        III եռամսյակ 823763.3 107.9 130.6
Անվանական և իրական եկամուտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անվանական եկամուտը աշխատավարձի այն մասն է, որը վճարվում է կանխիկ եղանակով։ Դա եկամուտն է իրական արտարժույթով արտահայտված, որը չի արդարացվում այն գնաճի համար, որը կոչվում է սղաճ։ Գնաճը ցույց է տալիս, թե ժամանակի որոշակի հատվածում, օրինակ` վերջին մեկ տարում, որքան են փոփոխվել ապրանքների և ծառայությունների գները` ընդհանուր վերցրած, տոկոսային մեծությամբ։

Իրական տնտեսությունում գնաճը չափելու համար դիտարկում են 452 ապրանքների և ծառայությունների գները։ Դրանք կանվանենք սպառողական զամբյուղ։ Այդ ապրանքների և ծառայությունների գները երբեք հավասարաչափ չեն փոխվում. մի մասը աճում է, մի մասը՝ նվազում, և այդ տարբեր փոփոխությունների «գումարային էֆեկտը» արտահայտվում է պաշտոնական գնաճի ցուցանիշում։ Այնպես որ պետք է տարբերել որոշ ապրանքների և ծառայությունների գների բարձրանալը ընդհանուր գնաճից։ Սպառողական զամբյուղը կառուցվում է այնպես, որ հնարավորինս ճիշտ արտացոլի ընտանիքների կողմից միջինում սպառվող ապրանքների և ծառայությունների ամբողջությունը։

Սա նույն տոկոսն է, որը կորցրել է անվանական եկամուտը գնողունակության առումով։

Իրական եկամուտը պարզապես գնաճի ճշգրտված եկամուտն է։ Իրական եկամուտը տնտեսական միջոց է, որն ապահովում է բաց շուկայում անհատի իրական գնողունակության գնահատումը `գնաճը հաշվարկելուց հետո։ Որպես այդպիսին, այդ միջոցը իջնում է տնտեսական սղաճի տոկոսադրույքը մեկ դոլարից յուրաքանչյուրի իրական աշխատավարձից, որպես կանոն, հանգեցնում է ավելի ցածր արժեքի և նվազում է ծախսողունակությունը։ Կան մի քանի գնաճի միջոցներ, որոնք անհատը կարող է օգտագործել իրական եկամուտները հաշվարկելիս։ Իրական եկամուտը կարող է հայտնի լինել նաև որպես իրական աշխատավարձ։ Իրական եկամուտը վերաբերում է անհատի կամ կազմակերպության աշխատավարձին ՝ գնաճը հաշվարկելուց հետո։ Անհատները հաճախ ուշադիր հետևում են իրենց անվանական և իրական աշխատավարձի չափին `իրենց գնողունակության լավագույն ընկալումը ստանալու համար։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Թովմասյան, Ռ․ (2004). Տնտեսագիտության տեսություն.հարցեր և պատասխաններ (ուսումնաօժանդակ նյութերի ժողովածու). Երևան: Տնտեսագետ. էջ 122.
  2. Կիրակոսյան, Գ․ (2009). Տնտեսագիտության տեսություն (ուսումնական ձեռնարկ). Երևան: Տնտեսագետ. էջ 348.

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]