Ալպիական այծ
| Ալպիական այծ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | Այծի տեսակ |
 Alpine goat Վիքիպահեստում | |
Ալպյան այծերը միջին և մեծ չափի ընտանի այծերի ցեղատեսակ է, որը հայտնի է իր շատ լավ կթելու ունակությամբ։ Նրանք չունեն սահմանված գույներ կամ գծանշումներ (չնայած որոշ գծանշումներ խտրականության են ենթարկվում)։ Նրանք ունեն եղջյուրներ, ուղիղ պրոֆիլ և ուղիղ ականջներ։
Ցեղատեսակը ծագել է ֆրանսիական Ալպերում։ Հասուն առանձնյակները կշռում են մոտ 61կգ և ունեն մոտ 76սմ բարձրություն ուսի մոտ։ Ալպիական այծերը կարող են տատանվել սպիտակից կամ մոխրագույնից մինչև շագանակագույն և սև։ Ալպիական այծերը ծանր կթողներ են։ Կաթը կարող է օգտագործվել կարագի, պանրի, օճառի, պաղպաղակի կամ ցանկացած այլ կաթնամթերքի պատրաստման համար, որը սովորաբար պատրաստվում է կովի կաթից։ Դրանք հաճախ օգտագործվում են մեծածախ կաթնամթերքի արտադրության, ինչպես նաև տնամերձ կաթնային այծերի համար։
Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջացել են ալպյան այծերի մի քանի ենթատեսակներ[1], մասնավորապես՝
- Մաքուր (ֆրանսիական) ալպյաններ. բնօրինակ տեսակ ֆրանսիական Ալպերից
- Ամերիկյան ալպյաններ. Միացյալ Նահանգներ մուտք գործելուց հետո այլ գենետիկ ազդեցություն ունեցող ալպյաններ։ Ամերիկյան ալպյանները ունեն տեսողական տիպի և խառնվածքի մեծ մասը, ինչպես ֆրանսիական ալպինները, բայց կարող են ունենալ ավելի քիչ ստանդարտ նշաններ կամ կոնֆորմացիա՝ խաչասերման պատճառով։
Հատկանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ալպիական այծերը միջինից մեծ ցեղատեսակներ են։ Արուների հասակը 81սմ է, իսկ էգերինը՝ 76սմ։ Նրանց մազերը կարճից միջին երկարությամբ են, և դրանք լինում են բոլոր գույներով և գույների համակցություններով։ Նրանք ունեն ուղիղ ականջներ և ուղիղ պրոֆիլ, և նկարագրվում են որպես «զգոնորեն նրբագեղ»՝ իրենց դիմացկունության շնորհիվ ցանկացած կլիմայի հարմարվելու ունակությամբ[2]։ Նրանք ուղիղ ականջներով միակ ցեղատեսակն են, որը գալիս է բոլոր գույներով և գույների համակցություններով[3]։
Ալպիական այծերը սեռական հասունացման հասնում են ծնվելուց չորսից հինգ ամիս հետո է, իսկ էգերի երեխաների համար՝ ծնվելուց հինգից վեց ամիս հետո։ Այնուամենայնիվ, երիտասարդ էգերը չեն բազմանում մինչև նրանց քաշը առնվազն 34-35կգ լինի։ Էգի հղիությունը տևում է 145-155 օր, ընդ որում միջինը 150-ն է։ Երկվորյակները ամենատարածվածն են, բայց նրանք կարող են ունենալ մեկ կամ մի քանի, ընդհուպ մինչև հնգյակ[4]։
Ալպիական այծերը ընկերասեր են և շատ հետաքրքրասեր, սակայն կարող են լինել անկախ և կամային[5]։
Ամերիկյան կաթնամթերքի այծերի ասոցիացիան վերացնում է բոլոր սպիտակ և Տոգգենբուրգի նախշերով առանձնյակներին[2]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ալպյան այծերը առաջացել են ֆրանսիական Ալպերում[6]։
Կաթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայտնի իր կաթով, ալպյան այծը հայտնի է իր հարուստ կաթնամթերքի արտադրությամբ։ Ալպիական այծերը չափազանց տարածված են կաթնամթերքի արդյունաբերության մեջ իրենց հնազանդ բնավորությամբ, բարձրորակ կաթի արտադրության և երկար լակտացիայի համար[5]։ Ալպիական այծի կաթն ունի համեմատաբար ցածր յուղայնություն, միջին յուղայնությունը կազմում է 3,4%[2]։ Այն պարունակում է ավելի շատ շաքար, քան կովի կաթը, բայց ինքն իրեն հավասարակշռում է սպիտակուցի քանակով։ Ալպիական այծի կաթն ունի 2,3 գ սպիտակուց 250 մլ-ում, իսկ կովի կաթը՝ 3,4[7]: Սպիտակուցների ավելի մեծ քանակությունը միշտ չէ, որ լավ է, քանի որ այն պարունակում է ավելի շատ կալորիաներ՝ ավելացած ճարպային պարունակությամբ։ Սաանենի այծի կաթի համեմատ, այն ավելի բարձր է բոլոր սննդային առումներով, բացառությամբ յուղայնության, ինչը այն դարձնում է շատ ավելի առողջ ընտրություն[8]։
Ալպիական այծերը կաթ արտադրող առաջատարներից են՝ Սաանեն և Տոգգենբուրգ այծերի կողքին։ Նրանք տարբերվում են մյուս երկուսից յուղայնության ցածր արժեքի պատճառով։ Սա կարող է ուղղակի կապ լինել կենդանու քաշի և նրա սովորական միջավայրի միջև։ Այնուամենայնիվ, նուբիական այծի քաշը հասունության ժամանակ նման է ալպյանների քաշին, սակայն այն ավելի քիչ կաթ է արտադրում, որը պարունակում է ավելի մեծ քանակությամբ ճարպ, քան ալպիական այծերը[4]։
Կաթի արտադրության գագաթնակետը տեղի է ունենում ծննդաբերությունից չորսից վեց շաբաթ հետո[4]։ Օպտիմալ քաշը, որով այծը արտադրում է օպտիմալ կաթի արտադրություն, առնվազն 59 կիլոգրամ է։ Ալպյան այծի համար այդ թիվն ավելի բարձր է՝ 61 ֆունտ, և մեկ լակտացիայի ընթացքում արտադրում է 968 լիտր կաթ[4]։ Լավ սնունդը, պատշաճ կթման ընթացակարգերը, վերարտադրողական կառավարումը և հիվանդությունների վերահսկումը նույնպես գործոններ են, որոնք նպաստում են Ալպիական այծի կաթի արտադրությանը։
Գոյություն ունեն չորս պահանջներ, որոնք պետք է արդյունավետ լինեն կաթնամթերքի օպտիմալ արտադրության համար։ Կաթնատու այծերը պետք է տեղավորվեն հատուկ պայմաններում, որպեսզի նրանց կաթնարտադրությունը չխաթարվի փոփոխություններից։ Արտաքին գործոնների փոփոխությունները կարող են հանգեցնել կաթի արտադրության նվազման՝ այծի վրա կիրառվող ճնշման պատճառով՝ հարմարվելու այդ փոփոխություններին։ Օպտիմալ արտադրության չորս գործոններն են՝ բավարար օդափոխություն, չոր մահճակալներ, չաղտոտված սնուցող և ջրամատակարարում, նվազագույն աշխատուժ և խանգարում[4]։
Ալպիական կաթը, ինչպես բոլոր այծի կաթը, պետք է ֆիլտրվի և սառչի անմիջապես կերակրող էգից բաժանվելուց հետո, երբ նախատեսված է մարդու կողմից սպառման համար։ Ջերմաստիճանը, որի դեպքում կաթը կմնա լավագույնը, 4,4 °C է (39,9 °F)[4]: Կաթը պետք է անմիջապես սառեցվի, որպեսզի ավելորդ բակտերիաներ առաջանան։ Ջերմ բակտերիաներն ավելի արագ են աճում և այնքան են բազմանում, որ կաթը փչանում է։ Կաթը, որը պահվում է սառնարանում, ունի մոտ երեքից չորս շաբաթ։ Կաթի սառեցումը մեծացնում է դրա պահպանման ժամկետը մոտ չորսից հինգ շաբաթով։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Cheryl Kimball (2009), The Field Guide to Goats, MBI Publishing Company, էջեր 50–51, ISBN 978-1-61673-218-9
- ↑ 2,0 2,1 2,2 «2015 ADGA Guidebook» (PDF). American Dairy Goat Association. American Dairy Goat Association. 2015. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 9-ին.
- ↑ «Alpine». The Canadian Goat Society. The Canadian Goat Society. 2015. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 11-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 9-ին.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 State University, Pennsylvania. «Agricultural Alternatives: Dairy Goat Production» (PDF). College of Agricultural Science. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 2-ին.
- ↑ 5,0 5,1 «Breed Standards». American Goat Society. American Goat Society. 2009. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 9-ին.
- ↑ Hamby, Paul (2000). «Alpine Breed History». Alpines International Breed Club. Alpines International Breed Club. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 9-ին.
- ↑ «Goat's Mik». The British Medical Journal. 1 (2894): 855–856. 1916 թ․ հունիսի 17. doi:10.1136/bmj.1.2894.855. JSTOR 25317145. PMC 2347907. PMID 20768175.
- ↑ Leite de Souza, Evandro; Rita de Cássia Ramos do Egypto (2014 թ․ մարտի 27). «Comparative Protein Composition Analysis of Goat Milk Produced by the Alpine and Saanen Breeds in Northeastern Brazil and Related Antibacterial Activities». PLOS ONE. 9 (3): 2. Bibcode:2014PLoSO...993361C. doi:10.1371/journal.pone.0093361. PMC 3968165. PMID 24675996.