Ռայգրասներ
Ռայգրասներ, բազմամյա և միամյա խոտաբույսեր։ Ավելի շատ մշակում են նրա երկու տեսակները, որոնք պատկանում են տարբեր բուսաբանական ցեղերի։
Բարձր ռայգրաս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բարձր ռայգրասը (Arrenatherum elatius M. et K. կամ Avena elatior L.) առավելագույն բերքը տալիս է ցանքի երկրորդ տարում։ Վաղ ճմուտ առաջացնող բազմահար բույս է, մեկ վեգետացիայի ընթացքում հնձվում է 2-3 անգամ։
Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բարձր Ռայգրասը բազմամյա է, տալիս է բարձր (1.0-1.8 մ) ցողուններ։ Ունի խիստ զարգացած արմատներ, որոնք տարածվում են հիմնականում վարելաշերտում։ Թուփը ցանցառ է և կանգուն։ Հուրանը ցանցառ է։ Հասկիկները ունեն 2-ական ծաղիկներ։ Բարձր ռայգրասը զգայուն է սառնամանիքների նկատմամբ, դիմանում է ժամանակավոր երաշտին:Պակաս խոնավասեր է, քան մարգագետնային շյուղախոտը։ Համեմատաբար շուտ է ծաղկում, ցողունները շատ շուտ կոպտանում են։ 100 կգ խոտը պարունակում է 46 կերային միավոր, 2.4 կգ մարսելի սպիտակուց։ Աճման տեմպը բավականին ուժեղ է, յուրաքանչյուր հնձից հետո շատ կարճ ժամանակամիջոցում տալիս է բարձր ցողուններ, սակայն ուժեղ տուժում է ժանգից։ Բարձր ռայգրասը ծածկոցի առաջացրած ստվերից երբեմն խիստ տուժում է։ Սերմարտադրականությունը բավական բարձր է, հեկտարից ստացվում է մինչև 9.0 ց բերք։ Հատիկները մեկ տարի մնալուց հետո զգալի չափով կորցնում են իրենց ծլունակությունը, չորրորդ տարում նրանց շատ քիչ տոկոսն է ծլում։ Հայաստանում թեքություններն ամրացնելու, արոտներն ու խոտհարքները բարելավելու գործում բարձր ռայգրասի նշանակությունը շատ մեծ է։ Այն որպես խառնուրդ կարող է մշակվել առվույտի և կորնգանի հետ։ Բարձր ռայգրասի 1000 հատիկի զանգվածը 3.2 գ է, դաշտային ծլունակությունը 50%-ից բարձր չէ, ցանքի նորման՝ 25-30 կգ/հա։ Հատիկները խոշոր են, ուստի ցանքը կատարվում է 2-2.5 սմ, իսկ չոր հողերում՝ մոտավորապես 2.5-3.0 սմ խորությամբ։
Աշնանը ցանելու դեպքում բարձր ռայգրասից անհամեմատ ավելի շատ բերք է ստացվում[1]։
Աշնանացանը որպես ծածկոց ցանելուց հետո նույն օրը պետք է ցանել բարձր ռայգրասը, իսկ հաջորդ գարնանը՝ կորնգանը, կամ առվույտը։ Բերքահավաքը խոտի համար պետք է կատարել նախքան ծաղկելը։ Ուշացնելու դեպքում ցողունները ոչ միայն կոպտանում են, այլև դառնավուն համ են ունենում։ Բարձր ռայգրասի հատիկները շատ շուտ են թափվում։ Հատիկի բերքահավաքը պետք է կատարել կոմբայնով՝ մոմային հասունացման վերջում։
Բազմահար ռայգրաս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բազմահար ռայգրասը(Lolim multiflorum Lam.) տաք շրջանների, ջրովի հողերի մշակաբույս է։ Մեկ վեգետացիայի ընթացքում կարող է հնձվել մինչև վեց անգամ։ Բերքատվությունը բարձր է, լավ մշակելու դեպքում հեկտարից կարելի է ստանալ 150-160 ց չոր խոտ։ Խասը ցանքերում լավագույն բաղադրամաս է առվույտի համար։ Բազմահար ռայգրասի ցանքը կարելի է կատարել գարնանը ծածկոցի տակ։ Որպես ծածկոցային մշակաբույս կարելի է վերցնել ցորենը կամ գարին։ Ցանքի նորման մաքուր ցանքի դեպքում հավասար է 40-45 կգ/հա, առվույտի հետ ցանելիս՝ 15-18 կգ/հա։ Խառը ցանքի դեպքում նախ հանում են ցորենը կամ գարին 5-6 սմ խորությամբ, ապա գարնանը ցանում են առվույտը և բազմահար ռայգրասը 1-2 սմ խորությամբ։ Խոտի համար հնձում են հուրաններ տալու շրջանում նախքան ծաղկելը։