Մասնակից:Son Melkumyan/Ավազարկղ
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մանկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չարլի Փարքերը ծնվել է Կանզաս Սիթիում, Կանզաս նահանգ, սակայն մեծացել է Միսսուրի նահանգի Կանզաս Սիթիում: Նա եղել է Չարլզ և Էդդի Փարքերների միակ երեխան: Չարլին սկսել է նվագել սաքսոֆոն, երբ 11 տարեկան էր, իսկ արդեն 14 տարեկանում նվագում էր դպրոցական անսամբլում՝ վարձակալելով գործիքը դպրոցից[1]: Երաժշտական ուղղվածության առումով Չարլիի հայրը որոշակի ազդեցություն է ունեցել. նա եղել է դաշակահար, պարող և երգիչ կրկեսում, մինչդեռ մայրը աշխատել է Western Union ընկերության տեղական մասնաճյուղում[2]:
Կարիերայի սկիզբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1930-ականների վերջին Փարքերը սկսեց լրջորեն զարգացնել կատարողականոււթյունը սաքսոֆոնի վրա: Այդ ընթացքում նա յուրացրեց իմպրովիզացիայի հիմնական սկզբունքները և զարգացրեց մի քանի գաղափարներ, որոնք նախորդում էին բիբոպին: Պոլ Դեզմոնդին տված հարցազրույցում Փարքերը նշել է, որ 3-4 տարի նա պարապում էր սաքսոֆոն օրվա մեջ 15 ժամ[3]:
Անվիճելի է, որ Փարքերի վրա մեծ ազդեցություն են թողել Քաունթ Բեյսիի և Բեննի Մոտենի ջազային անսամբլները: Չարլին նվագել է տեղական բենդերում, որոնք ելույթ էին ունենում Կանզաս Սիթիի ջազ-ակումբներում: Նա կատարելագործեց կատարողական իր տեխնիկան Բասթեր Սմիթի (ալտ սաքսոֆոնահար) ղեկավարությամբ: 1938 թվականին Փարքերը նվագում էր դաշնակահար Ջեյ Մաքշեննի հետ, ով ղեկավարում էր պարային անսամբլ: Վերջինս հանդես էր գալիս գիշերային ակումբներում և հարավարևմտյան ԱՄՆ-ի այլ հաստատություններում: Անսամբլը շրջագայություններով լինում է նաև Նյու Յորքում ու Չիկագոյում: Իր առաջին պրոֆեսիոնալ ձայնագրությունը Փարքերն իրականացրել է հենց Մաքշեննի անսամբլի հետ[4]:
Դեռահասության տարիքում Փարքերը կախվածություն է ձեռք բերում մորֆինից, երբ հիվանդանոցում է հայտնվում ավտովթարից հետո: Արդյունքում այս կախվածությունը վերաճում է թմրամոլության, որն ուղեկցում է նրան ողջ կյանքում և որը, վերջին հաշվով, դառնում է նրա մահվան պատճառը:
Նյու Յորք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1939թ.-ին Փարքերը տեղափոխվում է Նյու Յորք երաժշտի կարիերան շարունակելու նպատակով: 1942 թվականին Չարլին հեռանում է Մաքշեննի անսամբլից, որպեսզի նվագի Էռլ Հայնսի նվագախմբում: Այստեղ էլ ծանոթանում է շեփորահար Դիզի Գիլեսփիի հետ: Արդյունքում Չարլին և Դիզին երկար ժամանակ դուետով են հանդես գալիս: Դժբախտաբար, Փարքերի կարիերայի սկիզբը և նոր ժանրի՝ բիբոպի ձևավորումը գործնականում չփաստագրվեցին 1942-1943թթ.-ին Երաժիշտների ամերիկյան ֆեդերացիայի գործադուլի պատճառով: Այս շրջանում նոր ձայնագրություններ չէին կատարվում[5]:
_(LOC)_(5105150748).jpg)
Չարլի Փարքերը միացավ երիտասարդ երաժիշտների խմբի, որը նվագում էր Հարլեմի ակումբներում: Այդ երիտասարդ երաժիշտների թվում էին Դիզի Գիլեսփին, դաշնակահար Թելոնիուս Մոնկը, կիթառահար Չարլի Քրիսթիանը և թմբկահար Կեննի Կլարկը: Ջազի զարգացման գործում այս երաժիշտների դիրքորոշումը լավագույնս ամփոփված է դաշնակահար Մոնկի հետևյալ խոսքում․ «Մենք ուզում էինք այնպիսի երաժշտություն, որը նրանք չեն կարողանա նվագել»։ «Նրանք» ասելով էլ ի նկատի ունեին նվագախմբերի սպիտակամորթ ղեկավարներին, ովքեր յուրացրել էին սվինգի արվեստը սևամորթներից և մեծ գումարներ էին աշխատում շնորհիվ այդ երաժշտության։ Նյու Յորքում Չարլին երաշտության դասեր էր անցնում ժամանակի հայտնի կոմպոզիտոր և գործիքավորող Մորի Դոյտչի մոտ։
Բիբոփ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
20-րդ դարի 50-ական թվականներին տրված հարցազրույցներից մեկում Փարքերը հիշում է, թե ինչպես մի երեկո 1939 թվականին կիթառիստ Ուիլյամի հետ նվագում էր «Cherokee»-ն, ու միտք ծագեց՝ ինչպես կարող է փոփոխել ու յուրօրինակ ձևով ներկայացնել իր սոլոն։ Արդյունքում նրա հայտնագործումը դարձավ առավել նշանակալի ինովացիաներից մեկը ջազային երաժշտության մեջ։ Չարլին հասկացավ, որ, օգտագործելով խրոմատիկ գամմայի բոլոր 12 հնչյունները, կարելի է մեղեդին տանել ցանկացած տոնայնությամբ, ինչը խախտում էր ջազային սոլոյի սովորական որոշ սկզբունքներ[6]։
Բիբոփի ձևավորման վաղ շրջանում այս ոճը քննադատվել է սվինգի դարաշրջանի հայտնի բազմաթիվ ջազմենների կողմից։ Սակայն հին դպրոցի մի շարք երաժիշտներ էլ, ինչպիսիք էին Կոուլմեն Հոքինսը և Բենի Գուդմենը, ավելի դրական էին տրամադրված նոր ոճի նկատմամբ և անգամ նոր ուղղության ներկայացուցիչների հետ համատեղ մասնակցում էին իմպրովիզացիոն ծրագրերի և ձայնագրությունների։ Առևտրային նպատակներով թողարկվող ցանկացած ձայնագրությունների երկամյա արգելքի (1942-1944) պատճառով բիբոփի ձևավորման վաղ շրջանից շատ գործեր չեն պահպանվել։ Արդյունքում նոր երաժշտությունը ներկայացվում էր ռադիոհեռարձակմամբ համեմատաբար համեստ մասշտաբներով, և մինչև 1945 թվականը բիբոփի ներկայացուցիչները լայն լսարան չեն ունեցել։ Երբ ձայնագրությունների վերաբերյալ արգելքը հանվեց, Չարլի Փարքերը Դիզի Գիլեսփիի, Մաքս Ռոուչի և Բադ Պաուելի հետ, ասես մի վայրկյանում փոխեցին ջազային ողջ արվեստը։ Առաջին և, երևի թե ամենահռչակավոր ելույթներից մեկը՝ համերգը Նյու Յորք Թաուն Հոլում 1945 թվականի հունիսի 22-ին, փոքր կազմով վերաթողարկվեց 2005 թվականին։ Շատ շուտով բիբոփը լայն տարածում գտավ ոչ միայն երաժիշտների, այլ նաև մելոմանների շրջանում։
1945 թվականի նոյեմբերի 26—ին Փարքերը ձայնագրվեց Savoy լեյբլի համար, որը ներկայացվում էր որպես «բոլոր ժամանակների լավագույն ջազային սեսսիա»։ Այդ սեսսիայի ժամանակ ձայնագրված գործերից էին «Ko-Ko», «Now's the Time» երգերը։ Շուտով այս իրադարձություններից հետո, Չարլիի ու Դիզիի խումբը մեկնեց ոչ այնքան հաջող շրջագայության դեպի Ամերիկա, որն ավարտվեց Լոս Անջելեսում «Բիլլի Բերգս» ակումբում։ Նվագախմբի մեծ մասը վերադարձավ Նյու Յորք, բայց Փարքերը մնաց Կալիֆոռնիայում՝ փոխանակելով իր ավիատոմսը հերոինի որոշակի չափաբաժնի հետ։ Կալիֆոռնիայում նա առերեսվեց մեծ դժվարությունների՝ կապված թմրանյութերի և ալկոհոլի հետ, վերջին հաշվով նա կես տարի անցկացրեց Կամարիլլոյի պետական հոգեբուժարանում[7]։
Մահը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չարլի Փարքերը մահացել է 1955 թվականի մարտի 12-ին, պատճառը լյարդի ցիռոզն էր, որը հավանաբար արդյունք էր վիրուսային հեպատիտի զարգացման վերջին փուլի (մեծապես հանդիպում է թմրամոլների մոտ)։ Փարքերն այնքան հյուծված էր, որ դիահերձող բժիշկը ենթադրել էր, թե նա 50-60 տարեկան կարող է լինել, այնինչ նա ընդամենը 34 տարեկան էր[8]։
Մրցանակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Տարի | Անվանակարգ | Անվանում | Ժանր | Լեյբլ | Արդյունք |
|---|---|---|---|---|---|
| 1974 | Լավագույն սոլո ելույթ | First Recordings | Ջազ | Onyx | Հաղթող |
| Ձայնագրման տարի | Անվանում | Ժանր | Լեյբլ | Ներառման տարի |
|---|---|---|---|---|
| 1945 | Billie's Bounce | Ջազ (սինգլ) | Savoy | 2002 |
| 1953 | Jazz at Massey Hall | Ջազ (ալբոմ) | Debut | 1995 |
| 1946 | Ornithology | Ջազ (սինգլ) | Dial | 1989 |
| 1950 | Charlie Parker with Strings | Ջազ (ալբոմ) | Mercury | 1988 |
Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 2005 թվականին Selmer Paris ընկերությունը թողարկեց ալտ սաքսոֆոնների արտադրական սերիա Tribute to Bird անվամբ՝ Չարլիի մահվան 50-րդ տարելիցի կապակցությամբ։
- 1988 թվականին լույս տեսավ Քլինթ Իսթվուդի «Թռչուն» կենսագրական ֆիլմը՝ նվիրված Փարքերին։ Ֆիլմի գլխավոր դերում էր Ֆորեսթ Ուիթակերը։
- City Parks հիմնադրամը ամեն տարի ամռանը Մանհեթենում կազմակերպում է Չարլզ Փարքերի անվան Ջազի փառատոն։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Человек-революция. Как Чарли Паркер изменил джаз во всем мире - ТАСС».
- ↑ GIDDINS, GARY (2013). Celebrating Bird: The Triumph of Charlie Parker. University of Minnesota Press. doi:10.5749/j.ctt4cggp6. ISBN 978-0-8166-9041-1.
- ↑ «Paul Desmond Interviews Bird». web.archive.org. 2014-05-09. Վերցված է 2023-04-12-ին.
- ↑ «Charlie Parker, (1920-1955)». web.archive.org. 2007-12-21. Վերցված է 2023-04-12-ին.
- ↑ DeVeaux, Scott (1988). Journal of the American Musicological Society (անգլերեն). Vol. 41. Oxford University Press, USA. էջեր 126–165. doi:10.2307/831753. ISBN 978-0-19-513241-0. ISSN 0003-0139.
- ↑ Giddins, Gary (1998). Visions of Jazz: The First Century (անգլերեն). Oxford University Press, USA. ISBN 978-0-19-513241-0.
- ↑ The Dial Recordings of Charlie Parker: A Discography (անգլերեն). Greenwood Publishing Group. 1998. ISBN 978-0-313-29168-5.
- ↑ Reisner, Robert George (1962). Bird: The Legend of Charlie Parker (անգլերեն). Citadel Press. ISBN 978-0-598-57666-8.
- ↑ «Past Winners Search». web.archive.org. 2015-08-28. Վերցված է 2023-04-12-ին.
{{cite web}}: Text "GRAMMY.com" ignored (օգնություն) - ↑ «GRAMMY Hall Of Fame». web.archive.org. 2015-06-26. Վերցված է 2023-04-12-ին.
{{cite web}}: Text "GRAMMY.org" ignored (օգնություն)