Մագուբա Սիրտլանովա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մագուբա Սիրտլանովա
թաթ.՝ Мәгубә Хөсәен кызы Сыртланова
հուլիսի 15, 1912(1912-07-15) - հոկտեմբերի 1, 1971(1971-10-01) (59 տարեկան)
ԾննդավայրԲելեբեյ, Ուֆայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Մահվան վայրԿազան, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
ԳերեզմանԿազանի Նովո Տատարսկի սլոբոդայի թաթարական գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ և  Ռուսական կայսրություն
Զորատեսակռազմա-օդային ուժեր
Կոչումավագ լեյտենանտ
Մարտեր/
պատերազմներ		Հայրենական մեծ պատերազմ
Պարգևներ
Խորհրդային Միության հերոս Լենինի շքանշան Կարմիր դրոշի շքանշան Հայրենական պատերազմի II աստիճանի շքանշան Կարմիր Աստղի շքանշան Վլադիմիր Իլյիչ Լենինի ծննդյան 100-ամյակի հոբելյանական մեդալ «Կովկասի պաշտպանության համար» մեդալ «1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալ «1941-1945 թթ Հայրենական մեծ պատերազմի հաղթանակի 20-ամյակին» նվիրված հոբելյանական մեդալ «Վարշավայի ազատագրման համար» մեդալ և «ԽՍՀՄ Զինված ուժերի 50-ամյակին» նվիրված հոբելյանական մեդալ

Մագուբա Հուսեյնովնա (այլ տվյալներով՝ Խուսաինովնա)[1] Սիրտլանովա (հուլիսի 15, 1912(1912-07-15), Բելեբեյ, Ուֆայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - հոկտեմբերի 1, 1971(1971-10-01), Կազան, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ), գվարդիայի ավագ լեյտենանտ, 46-րդ գվարդիական Թամանյան կանանց ավիացիոն գնդի գիշերային ռմբակոծությունների էսկադրիլիայի հրամանատարի տեղակալ, Խորհրդային Միության հերոս[2]։ ԽՄԿԿ անդամ 1941 թվականից։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մագուբա Սիրտլանովան ծնվել է 1912 թվականի հուլիսի 15-ին, Բելեբեյում (Ռուսական կայսրություն)։ Ազգությամբ թաթարուհի է[1]։ Ավարտել է Բելեբեի թաթարա-բաշկիրական դպրոցը (յոթնամյա), № 2 միջնակարգ դպրոցի նախորդը։ 1932 թվականին կոմերիտմիության ուղեգրով Մագուբան ընդունվում է Բալաշովի օդաչուական դպրոց։ Ավարտել է Թբիլիսիի աերոակումբը և սավառնակային դպրոցը։ Կարմիր բանակ է զորակոչվել 1941 թվականի հուլիսին Թբիլիսիի զինկոմիսարիատի կողմից։ Հայրենական Մեծ պատերազմի ռազմաճակատներում է եղել 1942 թվականի դեկտեմբերից։ Մարտնչել է Հյուսիսային Կովկասում, Թամանի թերակղզում, Ղրիմում, Բելառուսիայում, Լեհաստանում և Արևելյան Պրուսիայում։ Ճակատամարտերում նա ցուցաբերել է բացառիկ քաջություն և խիզախություն, իրականացրել է 780 մարտական թռիչք, 928 ժամ տևողությամբ, թշնամու վրա է նետել 190 տոննա ռումբեր։ Ամենադժվար օդերևութաբանական պայմաններում Սիրտլանովան մեծ ճշգրտությամբ էր ինքնաթիռների խմբերը դուրս բերում նախանշված շրջաններ[3]։

Պատերազմից հետո Սիրտլանովան բնակվում էր Թաթարստանի մայրաքաղաք Կազանում։ 1951-1962 թվականներին աշխատել է «Էլեկտրոսարք» գործարանում՝ որպես վերահսկիչ։ Եղել է անհատական թոշակառու։

Մահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մահացել է 1971 թվականի հոկտեմբերի 1-ին, թաղված է Կազանի Թաթարական գերեզմանոցում։

Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Արիության և խիզախության համար գվարդիայի ավագ լեյտենանտ Սիրտլանովան 1946 թվականի մայիսի 15-ին ԽՍՀՄ Գերագույն Խորհրդի հրամանագրով արժանացել է Խորհրդային Միության հերոսի կոչման, նրան շնորհելով Լենինի շքանշան և «Ոսկե Աստղ» մեդալ (№ 8261)[3]
  • Կարմիր Աստղի շքանշան (28.05.1943)[4]
  • Կարմիր Աստղի շքանշան (22.05.1945)[5]
  • Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշան (30.10.1943)[6]
  • Կարմիր Աստղի շքանշան (26.04.1944)[7]
  • «Կովկասի պաշտպանության համար» մեդալ (1944)
  • Այլ մեդալներ

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մագուբայի կիսանդրին Բելոգորսկում

Կիսանդրի Բելոգորսկում

ք. Բելեբեյ
  • № 2 դպրոցում բացվել է Սիրտլանովայի և 46-րդ կանանց ավիագնդի գիշերային ռմբակոծիչների թանգարան[8]։
  • Բելեբեյում նրա անունով է կոչվել փողոց (Սիրտլանովայի փողոց) և № 2միջնակարգ դպրոցը[9]։ № 2միջնակարգ դպրոցի շենքի վրա (Չապաևի փողոց, 73) տեղադրվել է հուշատախտակ։

2017 թվականի սեպտեմբերի 9-ին* № 2 միջնակարգ դպրոցի մոտ բացվեց Մագուբա Հուսեինովնա Սիրտլանովայի հուշարձանը։

Կազան
  • Մ. Հ. Սիրտլանովայի անունն է կրում փողոց [10] և կազանյան № 52 գիմնազիան։ Գիմնազիայում գործում է Մագուբա Սիրտլանովայի թանգարանը, որտեղ ցուցադրվում են նրա անձնական իրերը[10]։ Գիմնազիայի բակում տեղադրվել է Հերոսուհու հուշարձանը։
  • Կազանի Իսկրա փողոցի № 1 տանը, որտեղ 1956-1971 թվականներին բնակվել է Մ. Հ. Սիրտլանովան, տեղադրվել է հուշատախտակ։
Բելոգորսկ
  • 2017 թվականին տեղադրվել է Սիրտլանովայի կիսանդրին, քանդակագործ Միխայիլ Սերդյուկով[11]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Сыртланова Магуба Гусейновна на сайте «Герои страны».
  2. ↑ Сыртланова Магуба Гусейновна // Авиационная энциклопедия в лицах / Отв. А. Н. Ефимов. — Москва: Барс, 2007. — С. 588. — 712 с. — ISBN 978-5-85914-075-6
  3. ↑ 3,0 3,1 Наградной лист в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы ЦАМО, ф. 33, оп. 793756, д. 46, л. 381-383)
  4. ↑ Наградные документы в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы ЦАМО, ф. 33, оп. 686044, д. 1285, л. 11, 50—52)
  5. ↑ Наградные документы в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы ЦАМО, ф. 33, оп. 686196, д. 7020, л. 4, 93, 94)
  6. ↑ Наградные документы в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы ЦАМО, ф. 33, оп. 686044, д. 1176, л. 2, 36, 37)
  7. ↑ Наградные документы в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы ЦАМО, ф. 33, оп. 686044, д. 4365, л. 4, 79, 80)
  8. ↑ tatarmoscow.ru/index.php?Itemid=31&id=1346&option=com_content&task=view
  9. ↑ Улица Сыртлановой.
  10. ↑ kazan.aif.ru/society/details/1475407
  11. ↑ «Памятник Герою Советского Союза Магубе Сыртлановой открыли в Белогорске». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 8-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Сыртланова Магуба Гусейновна // Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. - М.: Воениздат, 1988. - Т. 2 /Любов - Ящук/. - С. 552. - 863 с. - 100 000 экз. - ISBN 5-203-00536-2.
  • Герои Великой Отечественной войны. Выпуск IV. - 1974 г.
  • Дмитриева В. Вот это лётчица! // Героини: очерки о женщинах - Героях Советского Союза / ред.-сост. Л. Ф. Торопов; предисл. Е. Кононенко. - Вып. 2. - М.: Политиздат, 1969. - 463 с.
  • Подвиги их - бессмертны. - Уфа: Китап, 2000.
  • Славные сыны Башкирии. - Кн. 3. - Уфа: Башкирское кн. изд., 1968.
  • Документально-художественный роман Звёздная ночь (1 кн), О чём грустят кипарисы (2 кн). - Шамиль Ракипов - Казань, Таткнигоиздат, 1983, 1984.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մագուբա_Սիրտլանովա&oldid=9435314» էջից