Հույն-իսրայելական հարաբերություններ
 | |
 Հունաստան |
 Իսրայել |
Հույն-իսրաելական հարաբերություններ, երկկողմ հարաբերությունները Հունաստանի և Իսրայելի միջև։ Երկու երկրների միջև հարաբերություններն ավելի ջերմ են եղել 20-րդ դարի վերջին, սակայն 2008 թվականից դրանք ամենաուժեղն են դարձել Միջերկրական ծովի արևելյան մասում։ Իսրայելը և Հունաստանը միմյանց համարում են ամենաուժեղ դաշնակիցը պաշտպանության, հետախուզության, տնտեսության և մշակույթի հարցերում[1]։ Երկու պետություններն էլ էներգետիկ եռանկյունու մի մասն են, որը վերաբերում է 2015 թվականին Իսրայելի և Կիպրոսի կողմից նավթի և գազի արդյունահանմանը, որոնք մայրցամաքային Եվրոպա կմատակարարվեն Հունաստանի տարածքով անցնող խողովակաշարով։ Թուրքիայի հետ Իսրայելի հարաբերությունների վատթարացումը Գազայի նավատորմը գրավելուց հետո մեծապես նպաստել է հունա-իսրայելական հարաբերությունների ամրապնդմանը[2]։
Այսօր Հունաստանի և Իսրայելի միջև դիվանագիտական հարաբերությունները շատ բարձր մակարդակի վրա են։ Երկու երկրներն էլ ԵԱՀԿ-ի գործընկերներն են և միության անդամներ Միջերկրածովյան, ԱՀԿ-ի և այլ միջազգային կազմակերպությունների համար։ Երկու պետությունների միջև հարաբերությունները ամրապնդվում են Հունաստանում ավելի քան 2000-ամյա հրեական ներկայությամբ, մինչդեռ Երուսաղեմը այն վայրն է, որտեղ գտնվում է Երուսաղեմի Պատրիարքը՝ վաղ քրիստոնեության հինգ նախնական Պենտարխիաներից մեկը։ Հունաստանում Իսրայելի դեսպան՝ Արիել Մեքել։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
.jpg)
Կուբայի հետ միասին Հունաստանը երկու քրիստոնյա երկրներից մեկն էր, որոնք դեմ են քվեարկել Պաղեստինի բաժանման վերաբերյալ ՄԱԿ-ի ծրագրին։ Դա հիմնականում արվել է հունա-արաբական տնտեսական կապերին չվնասելու համար, օրինակ՝ Եգիպտոսից հունական համայնքի վտարման սպառնալիք կար (նման մի բան տեղի կունենա ավելի ուշ, Նասեր իշխանության գալուց հետո)։
Անկախության համար պատերազմից հետո (1948) Իսրայելի գոյությունը երաշխավորող զինադադարի մասին համաձայնագրի ստորագրումից հետո Հունաստանը 1949 թվականի մարտի 15-ին ճանաչել Է Իսրայելի պետությունը[3], չնայած նրան, որ դիվանագիտորեն այն ներկայացվել Է Թել Ավիվում մակարդակով ցածր դեսպանատան։
1990-ական թվականներին ջանքեր են գործադրվել երկու երկրների միջև կապերի բարելավման ուղղությամբ, և ստորագրվել է պաշտպանության ոլորտում համագործակցության մասին համաձայնագիր։ Այնուամենայնիվ, կա լարվածություն Հունաստանի կողմից պաղեստինցիների ավանդական աջակցության[4] և արաբների նկատմամբ հունական ֆավորիտիզմի և պաղեստինյան քաղաքական բռնության աջակցության պատճառով, հատկապես վարչապետ Անդրեաս Պապանդրեուի (1981-1989 և 1993-1996 թվականներին) կառավարման շրջանակներում[5], ինչպես նաև Իսրայելի ռազմական համագործակցությունը Թուրքիայի հետ[6][7] և Երուսաղեմի հունական ուղղափառ պատրիարքարանի վերաբերյալ վեճերը[8]։
Հունաստանի և Իսրայելի միջև դիվանագիտական հարաբերությունները զգալիորեն ամրապնդվել են 2010 թվականի մայիսին Գազայի հատվածում նավատորմի հետ կապված միջադեպից և Թուրքիայի հետ Իսրայելի հարաբերությունների խաթարումից հետո։ 2010 թվականի օգոստոսին Իսրայելի վարչապետ Բենյամին Նեթանյահուն դարձավ Իսրայելի առաջին վարչապետը, որն այցելեց Հունաստան։ Երկօրյա այցի ընթացքում Հունաստանի վարչապետը և վարչապետ Գեորգիոս Պապանդրեուն քննարկել են ռազմավարական կապերի ընդլայնման և երկրների ռազմական և հարակից ոլորտների միջև առավել սերտ համագործակցության հաստատման հնարավորությունները։ Իսրայելցի դիվանագետները համաձայնություն են հայտնել Հունաստանի հետ իսրայելական կապերի ընդլայնման վերաբերյալ[9][10]։
.jpg)
Հունաստանի ևւ Իսրայելի միջև հարաբերությունները բարելավվել են 1995 թվականից ի վեր վարչապետ Էրդողանի ԱԶԿ-ին կից իսրայելա-թուրքական հարաբերությունների վատթարացման, Թուրքիայի դեմ իր զսպող ուժն ավելացնելու Հունաստանի ձգտման, 1996 թվականի հունիսին Պապանդրեուի մահվան և Ամերիկա-հունական հարաբերությունների բարելավման շնորհիվ[11]։ 2006 թվականին Իսրայելի նախագահ Մոշե Կացավը այցելեց Հունաստան, դա Իսրայելի ղեկավարի առաջին պաշտոնական այցն էր[4][12]։
Հունա-իսրայելական հարաբերությունները բարելավվել են 2010 թվականի մայիսին Գազայի նավատորմի ձերբակալությունից հետո թուրք-իսրայելական հարաբերությունների վատթարացման ֆոնին։ Նուն թվականի հուլիսին Հունաստանի վարչապետ Գեորգիոս Պապանդրեու կրտսերը երկար տարիներ այցելել էր Իսրայել՝ երկկողմ հարաբերությունները բարելավելու նպատակով[13]։ 2010 թվականի օգոստոսին Նեթանյահուի պատասխան այցի ժամանակ երկու երկրների ղեկավարները քննարկել են պաղեստինա-իսրայելական հակամարտությունը, Իրանը, ռազմական և տնտեսական համագործակցությունը մեկ առ մեկ հանդիպման ժամանակ, որը տևել է մեկուկես ժամ[14]։
2011 թվականի հունվարին ԱԳ նախարար Ավիգդոր Լիբերմանը պետական այցով այցելեց Աթենք։ Երկու երկրներն էլ, ինչպես հաղորդվում է, համատեղ հանձնաժողով են ստեղծել ռազմավարական և հակաահաբեկչական հարցերի շուրջ համագործակցության բարելավման ուղիների ուսումնասիրման համար[15][16]։
2018 թվականի նոյեմբերին Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուն պաշտոնական այցով Բուլղարիա էր այցելել, որտեղ մասնակցել էր Վառնայում չորս երկրների գագաթնաժողովին։ Այցի շրջանակներում նա հանդիպել է Հունաստանի վարչապետ Ցիպրասի հետ և քննարկել տարբեր ոլորտներում երկկողմ համագործակցության խորացումը՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով Եվրոպա գազ արտահանելու նպատակով EastMed գազատարի ստեղծման նախագծին[17]։
2020 թվականի հունվարի սկզբին Նեթանյահուն պաշտոնական այցով Հունաստան էր այցելել։ Այցի ընթացքում նա հանդիպել է Հունաստանի վարչապետ Կիրիակոս Միցոտակիսի, ինչպես նաև Կիպրոսի նախագահ Նիկոս Անաստասիադիսի հետ։ Այցի ընթացքում ստորագրվել է եռակի պայմանագիր գազատարի անցկացման մասին, որը միացնում է իսրայելական և կիպրական գազի հանքավայրերը եվրոպական գազային շուկային[18]։
Տնտեսական համագործակցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2018 թվականի նոյեմբերին Իսրայելը, Հունաստանը, Կիպրոսը և Իտալիան համաձայնագիր են ստորագրել գազատարի կառուցման մասին, որը կմիացնի այդ երկրներին և Իսրայելի և Կիպրոսի բնական գազը կհասցնի Եվրոպա։ Գազատարի անցկացման աշխատանքները կտևեն 5 տարի և գնահատվում են 7 մլրդ եվրո։ Գազամուղը կտևի 2200 կմ, կդառնա աշխարհի ամենախորը ջրատարը, նրա թողունակությունը գնահատվում է տարեկան 20 մլրդ խմ[19]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «What a gas! - Israel's new gas finds may affect its strategic friendships too». The Economist. 2010 թ․ նոյեմբերի 11. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 30-ին.
- ↑ Kumaraswamy Historical Dictionary of the Arab-Israeli Conflict. — С. 203. — ISBN 978-1442251694
- ↑ «アーカイブされたコピー». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
- ↑ 4,0 4,1 «Greece travel visa - requirements, online application, and order form». Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ «GREECE AND THE MIDDLE EAST» Արխիվացված 2012-02-01 Wayback Machine Spiros Ch. Kaminaris, Middle East Review of International Affairs, volume 3, number 2 (June 1999),
- ↑ «Middle East | Analysis: Middle East's 'phantom alliance'». BBC News. 1999 թ․ փետրվարի 18. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 5-ին.
- ↑ «Greece-Israel Relations - Jewish Virtual Library». Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ «Israel to recognize Greek Patriarch». ynet. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link) - ↑ «Israel's Netanyahu Visits Greece as Ties With Turkey Founder». Bloomberg.
- ↑ AN OUTLINE OF GREEK-ISRAELI STRATEGIC RELATIONS, John M. Nomikos, Research Institute for European and American Studies.
- ↑ «Greece Sides with Israel». The National Interest. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ PM Netanyahu welcomes Greek PM Papandreou, Israeli Ministry of Foreign Affairs, 22 Jul 2010
- ↑ «PM: Direct talks coming soon». The Jerusalem Post - JPost.com. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ «Hope Among Hardship in Greece». Haaretz.com. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ «Benjamin Netanyahu, Greece's new lobbyist - Diplomacy & Politics - Jerusalem Post». The Jerusalem Post - JPost.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ В Варне Нетаниягу провел встречи с президентом Сербии и премьер-министром Греции, NEWSru.co.il
- ↑ Нетаниягу прибыл с официальным визитом в Грецию, NEWSru.co.il
- ↑ Израиль, Греция, Кипр и Италия договорились о начале строительства самого глубоководного газопровода в мире, NEWSru.co.il
