Լալիբելայի ժայռափոր եկեղեցիներ
 | |
| * | |
|---|---|
| ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգություն | |
| |
| Տիպ | |
| Չափանիշներ | |
| Ցանկ | ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի ցանկ |
| Աշխարհամաս** | |
| Ընդգրկման պատմություն | |
| Ընդգրկում | (անհայտ նստաշրջան) |
| * Անվանումը պաշտոնական անգլերեն ցանկում ** Երկրամասը ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դասակարգման | |
Համաշխարհային  ժառանգություն
| |
Լալիբելայի ժայռափոր եկեղեցիներ, եկեղեցական համալիր Եթովպիայի Լալիբելա քաղաքի մոտակայքում։ Անվանված է Զագվե դինաստիայից թագավոր Գեբրե Մեսքել Լալիբելայի անունով 12-ից 13-րդ դարերում։ Գեբրե Մեսքելը ժայռափոր եկեղեցիների կառուցումը սկսել է 11-րդ դարում և նպատակ է ունեցել իր սեփական կայսրությունում ունենալ Երուսաղեմին փոխարինող կրոնական քաղաք։ Եկեղեցական համալիրը պատկանում է Եթովպական ուղղափառ միաբնակ եկեղեցուն և հանդիսանում է Եթովպիայի ուղղափառ քրիստոնյաների կարևորագույն սրբավայրերից մեկը[1]։
Համալիրի կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եկեղեցական համալիրը գտնվում է ծովի մակարդակից 2480 մ բարձրության վրա[2]։ Պատմահնագիտական հուշարձանը կազմված է Հյուսիս-արևմտյան և հարավ-արևելյան խմբերից և Սուրբ Գևորգ եկեղեցուց։
Հյուսիս-արևմտյան խումբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հյուսիս-արևմտյան համալիրը կազմված է Բիեթ Մեդհանե Ալեմ, Բիեթ Մարիամ, Բիեթ Գողգոթա Միքայել, Բիեթ Մեսկել և Բիեթ Դենագել եկեղեցիներից, որոնք միմյանց հետ կապված են գետնափոր թունելներով[1]։
Հարավ-արևելյան խումբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հարավ-արևելյան խումբը կազմված է Բիեթե Ամանուել, Բիեթե Քեդուս Մերկորեուս, Բիեթե Աբբա Լիբանոս, Բիեթե Լեհեմ և Բիեթե Գաբրիել Ռուֆայել եկեղեցիներից, որոնք նույնպես միմյանց հետ կապված են ստորգետնյա թունելներով[1]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ակսումի կայսրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լալիբելայի եկեղեցիների տեղում նախկինում եղել է Կեդմետ Միքայել համալիրը, որը, ըստ տեղական ավանդազրույցների, եղել է առաջին քրիստոնեական եկեղեցին։ Այն կառուցվել է Ակսումի թագավոր Կալեբի կողմից այն բանից հետո, երբ վերջինս հիմնեց ՌՖոխա քաղաքը[2][3]։
Զագվե դինաստիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տեղական ավանդազրույցների համաձայն՝ ժայռափոր եկեղեցիները կառուցվել են Զագվե դինաստիայի և վերջինի ներկայացուցիչ թագավոր Գեբրե Մեսքել Լալիբելայի իշխանության օրոք[4][5]։ Սակայն ամենայն հավանականությամբ եկեղեցիները ներկա տեսքով կառուցվել են շինարարական փուլով և պարբերաբար փոփոխությունների ենթարկվելով[6]։
20-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1978 թվականին Լալիբելայի ժայռափոր եկեղեցական համալիրը ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-յի համաշխարհային ժառանգության ցանկում[7]։
Կրոնական նշանակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լալիբելայի ժայռափոր եկեղեցիները կարևոր նշանակություն ունեն եթովպիացի ուղղափառ քրիստոնյաների համար․ քանի որ ամբողջական համալիրի տարածքը նրանց համար ունի նույն նշանակությունը, ինչ մյուս քրիստոնյաների համար Երուսաղեմ քաղաքը։ Մինչ օրս այն օգտագործվում է որպես ամենօրյա աղոթքի, ժամերգության վայր, ուխտատեղի[2][4], ինչպես նաև հոգևորականության բնակավայր[2][4]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Williams, Frances M. (2016 թ․ մարտի 21). Understanding Ethiopia : geology and scenery. Cham. ISBN 9783319021805. OCLC 945445084.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 ARCCH, 2013, A Management Plan for the Rock-hewn Churches of Lalibela World Heritage Site Ethiopia, December, Addis Ababa: ARCCH.
- ↑ Heritage, Tourism, and Urbanization: The Landscape and Development of Lalibela, Ethiopia. the Trustees of Columbia University of the City of New York. 2017. ISBN 978-0-9882675-3-4.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Windmuller-Luna, Kristen (September 2014). «The Rock-hewn Churches of Lalibela». Metropolitan Museum of Art. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 2-ին.
- ↑ Sani, Frederico (June 2012). «Integrated geological-architectural pilot study of the Biet Gabriel-Rafael rock hewn church in Lalibela, northern Ethiopia». Italian Journal of Geosciences. 131: 171–186 – via ResearchGate.
- ↑ Fauvelle-Aymar, François-Xavier; Bruxelles, Laurent; Mensan, Romain; Bosc-Tiessé, Claire; Derat, Marie-Laure; Fritsch, Emmanuel (2010 թ․ դեկտեմբերի 1). «Rock-cut stratigraphy: sequencing the Lalibela churches». Antiquity (անգլերեն). 84 (326): 1135–1150. doi:10.1017/S0003598X00067132. ISSN 0003-598X.
- ↑ UNESCO, 2006, Report on the Mission to Rock Hewn Churches Lalibela, (Ethiopia): assessment of the planned project “Temporary shelters for five churches in Lalibela”, funded by the European Union. Paris: UNESCO.