Իտիգրան
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | կղզի |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Վարչատարածքային միավոր | Չուկոտկայի ինքնավար օկրուգ |
| Երկարություն | 13,8 կմ |
| Լայնություն | 5 կմ |
| Մակերես | 55 կմ² |
| Բնակչություն | 0 մարդ |
 | |
 | |
Իտիգրան (ռուս.՝ Иттыгра, Ыттыгран), կղզի Բերինգի ծովի Սենյավինա նեղուցում, Չուկոտկայի ինքնավար մարզի Պրովիդենյայի շրջան շրջանում։
Աշխարհագրական դիրք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գտնվում է Չուկոտկայի հրվանդանից հյուսիս, Չուկոտկայի թերակղզու հարավ-արևելյան ծայրում, մայրցամաքային ափից 1,5 կմ հեռավորության վրա և Արակամչեչեն կղզուց 3,8 կմ հեռավորության վրա։ Տարածքը 55 կմ² է։ Կղզին ձգվում է 13,5 կմ երկարությամբ, առավելագույն լայնությունը՝ 5 կմ։
Ամենաբարձր կետը Իտիգրան լեռն է՝ 545 մ բարձրությամբ։ Կղզում կան երկու փոքր լճեր։
Տեղանուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անունը թարգմանված է «գայլի որջ», «մսի փոս», «մսի պահեստ» բառերից[1]։ Այս կղզում կան մեծ թվով Էսկիմոսների հնագույն տների ավերակներ («ныӈлу») և դրանց կողքին գտնվող մսի պահեստներ[1]։ Տեղանվան ծագման մեկ այլ տարբերակ կա՝ չուկ (Етгыран) «բնակարան կես ճանապարհին»։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ որսորդները, երբ Չապլինոյից Յանրակիննոտ շներով կամ նավով ճամփորդում էին, միշտ կանգ էին առնում կղզում, որտեղ ծովային կենդանու լավ որս կար, և այստեղ միշտ մսի պաշարներ էին կազմակերպվում։
Պատմական տեղեկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իտիգրան կղզին հայտնաբերվել և նկարագրվել է Ֆ. Պ. Լիտկեի արշավախմբի ժամանակ 1828 թվականի օգոստոսին[2]։
Կղզում մինչև 1940-ականների սկիզբը գոյություն է ունեցել Էսկիմոսյան Սիկլուկ բնակավայրը։
Ֆլորա և ֆաունա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կղզու շրջագծի երկայնքով ժայռոտ հրվանդանների վրա կան ծովային թռչունների գաղութներ, որոնց ընդհանուր թիվը կազմում է մինչև 10 հազար զույգ։ Գաղութներում բնադրում են Բերինգի ջրագռավը, խոշոր սպիտակագլուխ ճայերը, կայրաները, իպատկան և կացնակտուցը[3]։
Կղզում աճում է Չուկոտկա թերակղզու էնդեմիկ սենյավինսկայա որդան (artemisia senjavinensis), որը նշված է Ռուսաստանի կարմիր գրքում[4]։
Մշակութային ժառանգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կղզին հայտնի է կետերի ծառուղով՝ գրենլանդական կետերի գանգերի և ծնոտների զուգահեռ շարքերից կազմված հնագույն էսկիմոսական կառույց։ Կետի ծառուղին կառուցված է 50-60 գանգերից և 30 ծնոտներից և հարյուրավոր հատուկ դրված քարերից։ Թվագրվում է ուշ՝ Պունուկի ժամանակաշրջան (Մ. թ. XIV—XVIդդ.)[5]:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Меновщиков Г. А. Местные названия на карте Чукотки. Краткий топонимический словарь / Науч. ред. В. В. Леонтьев. — Магаданское книжное издательство, 1972. — С. 149—150. — 207 с. «Архивированная копия» (PDF). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 4. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 26-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link) - ↑ Михаил Ципоруха Вокруг света под парусами. — М: Вече, 2012. — ISBN 9785953362429
- ↑ «Водно-болотные угодья России. Том 4. Водно-болотные угодья Северо-Востока России».
{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) (сост. А. В. Андреев). М.: Wetlands International, 2001. 296 с. ISBN 90-5882-986-3 - ↑ А. А. Коробков (1981). «Красная Книга России». Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 25-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 8-ին.
- ↑ Арутюнов С. Л., Крупник И. И., Членов М. А. 1982. «Китовая Аллея» (Древности островов пролива Сенявина). М.: Наука, 175 с.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Арутюнов С., Крупник И., Членов М. Китовая Аллея, Вокруг Света № 2 (2641). Февраль 1979.