Ընտանիքի պատմական տիպեր

Կարելի է առանձնացնել ընտանիքի երեք պատմական տիպեր՝ հայրիշխանական (ավանդական), երեխայակենտրոն (ժամանակակից), ամուսնական (հետժամանակակից)։ Այս ձևերը ներկայումս գործում են զուգահեռ, սակայն ունեն առաջացման խիստ արտահայտված պատմական հաջորդականություն։

Ընտանիքի հայրիշխանական տիպ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընտանիքի այս տիպը հիմնվում է երկու հիմնական սկզբունքների՝ ուժեղ արտահայտված սեռատարիքային ենթակայության և ընտանիքի կենսական ցիկլի բոլոր փուլերում անձնային ընտրողականության բացակայության վրա։ Կառուցված է դոմինանտող հարաբերությունների հիմքի վրա՝ ամուսնու ավտորիտար իշխանության, ամուսնուց կնոջ կախվածության և ծնողներից երեխաների կախվածության վրա։ Տիրում է ծնողների բացարձակ իշխանություն և դաստիարակության ավտորիտար համակարգ։ Տղամարդու ձեռքերում են կետրոնացած տնտեսական ռեսուրսները, և նա է ընդունում հիմնական որոշումները։ Ընտանիքի ցանկացած անդամի հեղինակությունը կախված է նրա սեռրց և տարիքից։

Ընտանիքի երեխայակենտրոն տիպ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընտանիքի այս տիպը բնութագրվում է ամուսութան՝ սիրո վրա հիմնված լինելով, ամուսինների հարաբերական համահավասարությամբ, ինչպես ամուսինների, այնպես էլ ծնող-երեխա փոխհարաբերություններում դոմինանտում են սերն ու ջերմությունը։ Փոխհասկացումը և վստահությունը դառնում են ամուսինների հարաբերությունների հիմքը։ Երեխաների դաստիարակությունը ընտանիքի կյանքի գլխավոր իմաստն է։ Այստեղից ձևավորվում է ընտանիքի պլանավորման ֆենոմենը, ինչի արդյունքում վերարտադրողական շրջանը սահմանափակվում 5–10 տարով և երեխաների մեկ կամ երկու ծնունդով։ Ծնվում է սպասված երեխան, որը դառնում է ծնողական սիրո օբյեկտ։ Ընտանիքի երեխայակենտրոն տիպում ընտանիքի բոլոր անդամները նշանակություն են տալիս ապահովվածությանը, դաստիարակությանը, կրթությանը, երեխաների ֆիզիկական և հոգեկան առողջությանը։ Ընտանիքի անդամների գործողությունները ուղղված են երեխաների բարեկեցությանը, մասնավորապես ամուսնության պահպանում հանուն երեխաների։ Գոլոդը իր հետազոտություններում նշում է, որ երեխայակենտրոն ընտանիքը՝ կախված երեխա-ծնող հարաբերությունների բնույթից, կարող է ներկայացված լինել երեք տարբերակներով.

Ավտորիտար,
Ամբիվալենտ,
Կվազիավտոնոմ(երեխայակենտրոնությունից անցում դեպի երեխայի ավտոնոմ զարգացման)

Ընտանիքի ամուսնական տիպ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վերջին տասնամյակում դիտվում է մոնոգամ ընտանիքների ևս մեկ տիպի ձևավորում, որը կոչվում է ամուսնական տիպ։ Այս տիպի առաջացման հիմնական պատճառ կարելի է համարել կնոջ սոցիալական և տնտեսական դերի բարձրացումը, երեխաների ավտոնոմության մեծացումը և գլխավորը՝ ընտանեկան կյանքի նորմերի փոփոխությունը։ Ամուսինները հրաժարվում են ենթարկել իրենց բոլոր հետաքրքրությունները երեխաների հետաքրքրություններին։ Նկատվում է նաև ամուսինների ավտոնոմության միտում, քանի որ նրանցից յուրաքանչյուրի շփման շրջանակը դուրս է գալիս միայն ընտանեկանից։ Ընդ որում ամուսնական ընտանիքում տիրում են էգալիտար հարաբերություններ կնոջ և ամուսնու միջև։ Այս տիպի ընտանիքում կարևորը կնոջ և ամուսնու հարաբերություններն են, որի ընթացքում ձևավորվում են ընտանեկան արժեքները, որոնք հետագայում երեխա-ծնող հարաբերությունների հիմք են դառնում։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Карабанова О.А. Психология семейных отношений и основы семейного консультирования։ Учебное пособие. — М.։ Гардарики, 2005. — 320 с.