Արևն իջավ սարի գլխուն (երգ)
| «Արևն իջավ սարի գլխուն» | |
|---|---|
| ի երգը | |
| Լեզու | հայերեն |
| Հեղինակ | Ավետիք Իսահակյան |
| Կոմպոզիտոր | Կոմիտաս |
«Արևն իջավ սարի գլխուն», Ավետիք Իսահակյանի համանուն բանաստեղծության բառերով երգ Կոմիտաս վարդապետի մշակմամբ[1]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իսահակյանը «Արևն իջավ սարի գլխուն» բանաստեղծությունը գրել է 1891 թվականին, երբ դեռ սովորում էր Գևորգյան հոգևոր ճեմարանում։ Կոմիտասը բանաստեղծությունը մշակել է որպես երկձայն երգ՝ ճեմարանական աշակերտների համար։ Այն Կոմիտասի վաղ շրջանի բազմաձայնության նմուշներից է։ Հետագայում Կոմիտասը երգը մշակել է թե՛ որպես մեներգ, թե՛ որպես խմբերգ։ Երաժշտությունը գրելու ստույգ թվականը հայտնի չէ, սակայն կարող է վերագրվել 1892-1893, ամենաուշը՝ 1894 թվականին։ Ըստ Ռոբերտ Աթայանի, հավանաբար նախապես գոյություն է ունեցել Իսահակյանի բանաստեղծության մի այլ տարբերակ, կամ Իսահակյանի բանաստեղծությանը հիմք է ծառայել նախապես գոյություն ունեցած ժողովրդական մի ստեղծագործություն։ Հետաքրքիր է, որ Իսահակյանի բանաստեղծության առաջին տպագրության մեջ այն վերնագրված է եղել «Ժողովրդական մոտիվ», թեև մասնագետները կարծում են, որ այդ խորագիրը նշում է բանաստեղծության ընդհանուր բնույթը, ոչ թե փաստական հիմքը[2]։
Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երգը ջահել սիրահարի մասին է, որը կարող է լինել ինչպես աղջիկը, այնպես էլ տղան։ Երգում է, որ արևն արդեն իջել է սարի գլխին, մթնշաղի տարածման հետ հավքերը դադարեցրել են իրենց երգն ու թռիչքը և իրենց բներում խոր քուն են մտել։ Միայն ինքն է, որ սիրո պատճառով չի կարողանում քնել։ Եվ մեր սիրահարը հարցնում է պարզ երկնքի այդ նախշուն աչքերին՝ աստղերին ու մեղմ քամուն, թե արդյոք տեսել են իր յարին, որտե՞ղ է նա։ Երգի վերջին քառատողը ժողովրդական շարունակություն է[2]։
Իսահակյանի «Արևն իջավ» բանաստեղծության կոմիտասյան երկձայն եղանակավորումը իր երաժշտական բնույթով հանդարտահունչ, մեղմ-քնարական, պատմողական է։
Բառեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Արևն իջավ սարի գըլխուն, |
Սիրո՛ւն աստղե՜ր, անուշ հովե՜ր, |
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Դիտողություններ «Ավ․ Իսահակյանը և հայ երգը» հարցի առթիվ» (PDF).(չաշխատող հղում)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 «Radio Station of Maratouk ensemble - Nare yar and Khorotik Manan (Armenian folk songs)».(չաշխատող հղում)
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Արևն իջավ սարի գլխուն» երգն է՝ երևանի պետական կամերային երգչախմբի կատարմամբ։ Խմբավար՝ Հարություն Թոփիկյան:
- «Արևն իջավ սարի գլխուն» երգի նոտաները։ Կոմիտաս №14. Երկերի ժողովածու։ Հայ ժողովրդական և աշուղական երգեր, նվագներ։ Թուրքական երգեր, քրդական երգեր և նվագներ։ Գիրք Զ /Կազմ. և ծանոթ.՝ Ռ. Աթայան, խմբ.՝ Ռ. Աթայան, Գ. Գյոդակյան։ ՀՀ ԳԱԱ Արվեստի ին-տ. Երևան։ ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն»., 2006.
