Արվեստի աշխարհ (ամսագիր)
| Արվեստի աշխարհ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | art magazine? |
| Լեզու | ռուսերեն |
| Հիմնադրվել է | 1898 |
 Mir iskusstva (magazine) Վիքիպահեստում | |
«Արվեստի աշխարհը»(ռուս.՝ Мир искусства), ամսական նկարազարդ ամսագիր է, որը 1898 թվականից մինչև 1904 թվականը տպագրվել է Սանկտ Պետերբուրգում, և այն ամբողջությամբ նվիրված է ռուս սիմվոլիստների ստեղծագործության քարոզչությանը։ Հանդիսացել է համանուն՝ «Արվեստի աշխարհը» սիմվոլիստ գրողների կազմակերպությունը։
Արքայադուստր Մ.Ք. Թենիշևան և Ս.Ի.Մամոնտովը սկզբում զբաղվում էին ամսագրի թողարկումով, բայց 1902 թվականից ի վեր այդ լիազորությունները փոխանցվել են Ս.Պ. Դիագիլևին, որը նաև աշխատել է որպես խմբագիր։ Աշխատանքի ծանրաբեռնվածությւոնը հանգեցրել է նրան, որ 1903 թվականից ամսագիրը սկսել է խմբագրվել Ա. Ն. Բենուի հետ միասին։ Այդ թափուր տեղը առաջարկվել է նաև Ա.Պ. Չեխովին, բայց նա հրաժարվել է. «Ամսագրում, ինչպես նկարում կամ պոեմում, պետք է լինի մեկ դեմք, և պետք է մեկ կամք զգացվի։ Սա մինչև հիմա էլ կար «Արվեստի աշխարհում», և լավ էր։ Եվ մենք պետք է դրան հավատարիմ մնանք»[1]։
Ամսագրի խմբագրությունը տեղակայված էր Դյագիլևի տանը։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամսագրի առաջին համարը կրկնակի էր և թողարկվել էր 1898 թվականի նոյեմբերի 9-ին։ Այնուհետև ամսագիրը լույս է տեսել երկու շաբաթը մեկ անգամ (մինչև 1901 թվականը), իսկ 1901 թվականից`ամիսը մեկ անգամ։
Ամսագրի նախաձեռնողներն էին` Ա.Ն. Բենուան և Ս.Պ. Դիագիլևը (ովքեր մեծ ներդրում ունեցան արտերկրում ռուսական արվեստի ժողովորդականացման մեջ։ )
«Արվեստի աշխարհը» ի սկզբանե նախատեսված էր միայն արվեստաբանական հոդվածների և բազմաթիվ բարձրորակ նկարազարդումների հրապարակման համար։
Շքեղ ներկայացված գեղարվեստական մասում, որը նվիրված էր ինչպես ռուսական այնպես և արտասահմանյան վարպետների ստեղծագործություններին ներառված էին նկարիչներ` Ի. Ե. Ռեպինը, Կ. Ա. Սամովը, Վ. Մ. Վասնեցովը և Ա. Մ. Վասնեցովը, Վ. Դ. Պոլդնովը, Վ. Ա. Սերովը, Մ. Վ. Նեստերովը, Ի. Ի. Լևիտանը, Կ. Ա. Կոռովինը, Լ. Ս. Բակստը, Ե. Ե. Լանսերեն և շատ ուրիշներ։
Սա որոշեց հրատարակության չափազանց բարձր գեղարվեստական և գեղագիտական մակարդակը։ Ամսագրի սեփական դիզայնի մեծ մասը հետագայում 19-րդ դարի վերջից և 20-րդ դարասկզբից, մեկնաբանվել է որպես ռուսական արվեստի դասական օրինակներ։
Մեծ թվով նյութեր նվիրված էին անկախ Ռուսաստանի արվեստի արդյունաբերության խնդիրներին, դեկորատիվ և կիրառական արվեստը ներառյալ։ 1819-րդ դարերի սկզբին հատուկ ուշադրություն է դարձվել հին ռուսական արվեստի նմուշներին։ Ամսագիրը առաջատար դիրքեր էր զբաղեցնում Ռուսաստանում «նոր արվեստի» ոլորտում և ընթերցողներին հնարավորություն էր ընձեռնել ծանոթանալու այդ տարիների համաշխարհային արվեստին։
«Արվեստի աշխարհում» գրական բաժինը չի հայտնվել հենց ամսագրի ստեղծման օրից, միայն 1900 թվականից ի վեր, մինչդեռ այն զրկվել էր գեղարվեստական գրականությունից և բաղկացած էր միայն հոդվածներից և ակնարկներից։
Այն ղեկավարում էր Դ. Վ. Ֆիլոսոֆովը։ Հիմնական աշխատակիցներից էին` Դ. Մերժկովսկին և Զ. Գիպիուսը, Վ. Ռոզանովը, Լ. Շեստովը, Ն. Մինսկին, Ֆ. Սոլոլուբը, Կ.Բալմոնտը, 1901 թվականի կեսերից` Վ. Բրյուսովը, 1902 թվականից` Անդրեյ Բելին։ Նույնիսկ նախքան պաշտոնական կազմակերպումը Վլ. Սոլովյովը երկրորդ անգամ կազմել էր «Արվեստի աշխարհ»-ը։ Ամսագրում հրատարակվում էին Դ. Ս. Մերոժկովսկիի (օրինակ` նրա «Լ. Տոլստոյ և Դոստաևսկի» ծավալուն հետազոտությունը), Զ. Ն. Գիպպիուսի, Ն. Մ. Մինսկի («Փիլիսոփայական նամակ»), Լ. Շեստովի, Վ. Վ. Ռոզանովի, Կ. Դ. Բելմոնտրի, Ս. Վ. Լուրի կրոնական-փիլիսոփայական շարադրությունները։ Յա. Բրյուսովի, Անդրեյ Բելիի, Ա. Պ. Նուրոկի գրականագիտական հոդվածները։ Ամենակարևորը ամսագրի նման հրապարակումներն էին, ինչպիսիք են Դ. Ս. Մերոժկովսկիի «Լ. Տոլստոյ և Դոստաևսկի» (տպագրվել է 1900-1901 թվականների ընթացքում), Ողբերգության փիլիսոփայությունը Լ. Շեստովի կողմից (1902), Ն.Մինսկի «Փիլիսոփայական խոսակցություններ»-ը (տպագրվել է 1901-1903 թվականներին)։ Ինչպես նաև Վ. Վ. Ռոզանովի զգալի թվով հոդվածներ։ Հատկանշական էր նաև Ս. Ա. Անդրևսկու «Ռիմի այլասերումը» հոդվածի վերաբերյալ քննարկումը, Վ. Բրյուսովի «Անտեղի ճշմարտություն` Մոսկվայի արվեստի թատրոնի վերաբերյալ» հոդվածը (1902, №4), ինչպես նաև Անդրեյ Բելի «Երգչուհի» հոդվածը։ (1902, № 11), «Արվեստի ձևեր» (1902, № 12) և «Սիմվոլիզմը որպես աշխարհ հասկացողություն» (1904, № 5)։ Հենց «Արվեստի աշխարհում» էր, որ ձևակերպվեցին սիմվոլիզմի համար շատ հիմնարար հարցեր, և առաջին փորձերը կատարվեցին դրանց պատասխանները տալու համար։
Ամսագրի գրական մասը, ձգվելով դեպի ռուսական սիմվոլիզմ, ի վերջո հանգեցրեց գաղափարական բախման իր գեղարվեստական (պատկերագրական) մասի հետ։ Այն քարոզում էր «Նոր գեղագիտություն», որը հետագայում կոչվեց «Ժամանակակից»։ Բուռն ու բաց քննարկումների արդյունքում «Ֆիլոսոֆովա-Մերեժկովսկի» գրական խմբակցությունը լքեց հրատարակությունը, իսկ հետո հիմնեց` «Նոր ուղին»։
«Արվեստի աշխարհի» ունակությունը ոչ միայն առաջ նայելն էր, այլև հետադարձ հայացք ունենալն անցյալ, մինչև հեռավոր հնություն`հետևանք էր ինչպես իր մասնակիցների աշխարհընկալման տարբերությունների, այնպես էլ նրանց անհատական ճաշակների ու հետաքրքրությունների առանձնահատկությունների համար։ Ամսագրի և «Արվեստի աշխարհ»-ի շարժման ներքին հիմքում բաժանում էին «պահպանողականների» (այսինքն ՝ նրանց, ովքեր հիմնականում հետաքրքրված էին անցյալի արվեստով) և «արմատականներին»։ «Պահպանողականների» շարքում էին Ա. Բենուան, Ե. Լանսերը, Դ. Մերեժկովսկին, երբեմն ՝ Վ.Սերովովը, իսկ «արմատականները» Ա.Նուրոկը,Վ.Նուվելը, Լ.Բակստը, Զ.Գիպիոսը և նույն Սերովը:Հավասարակշռող դեր են խաղացել Դիաղիլևը և Ֆիլասոֆովը։ Շատ հաճախ տարաձայնությունները բերվում էին ամսագրի էջերին։ Ընդհանրապես, այս խիստ էկլեկտիկական հրատարակությունը յուրաքանչյուր հեղինակին լիակատար ազատություն էր տալիս իր տեսակետները արտահայտելու հարցում:Այս ազատությունն ի սկզբանե բերեց վճռական հեղափոխության ինչպես գրական, այնպես էլ գեղարվեստական համով։ «Արվեստի աշխարհը» ոչ միայն բացեց ընթերցողի աչքերը դեպի Սանկտ Պետերբուրգի դասական գեղեցկությունը և նրան շրջապատող պալատները, այլև Պավլայի և Ալեքսանդր 1-ինի թագավորության համար բնորոշ ռոմանտիկ շնորհը, և նրա համար միջնադարյան ճարտարապետության և ռուսական պատկերապատկերների գեղեցկությունը դժվար թե գնահատվեց։ 1900 թվականի ամռանը Ալեքսանդր Բենուային առաջարկվեց Արվեստի առաջխաղացման կայսերական հասարակության քարտուղարի թողարկված այս հասարակության կողմից։ Նրա նոր ամսագիրը, որը կոչվում էր «Ռուսաստանի գեղարվեստական գանձեր», վերածեց «Արվեստի աշխարհ»-ի։ Այնտեղ վերարտադրում էր ազգային մշակութային ժառանգության հուշարձանների պատմությունները և լուսանկարները, որոնք ուղեկցվում էին փաստական նոտացիաներով։ «Արվեստի աշխարհ»-ի աշխատակիցների միջև հարաբերությունների աճող լարվածությունը հանգեցրեց Մերերժկովսկու խմբավորման տարանջատմանը «Նոր ճանապարհ» առանձին ամսագրում, իսկ 1904 թվականին հայտնվեց «Կշեռք» ամսագիրը։ Ֆինանսական խնդիրները թույլ չէին տալիս շարունակելու «Արվեստի աշխարհը»։ Բացի այդ, արդեն ձևակերպվել են գեղարվեստական համարները, որոնք պատշաճ կերպով ստեղծվել են ամսագրի համար, որի համար ամսագիրն ի սկզբանե ստեղծվել էր, «հետևաբար, հետագա ընթացքը կլիներ միայն կրկնություն, տեղում ինչ-որ տեղ ոտնահարումով»։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ А. П. Чехов — С. П. Дягилеву, 12 июля 1903 г. // Чехов А. П. Драматургия. Письма. — Воронеж: Изд-во ВГУ, 1983. — С. 477.