Դիտել Ֆենտեզի էջի աղբյուրը

[[Պատկեր:Weird Tales May 1934.jpg|մինի|200px|«Արտառոց պատմություններ»՝ ֆենթըզի-հորոր ժանրի առաջին պատմվածքները հրատարակող ամերիկյան ամսագիր։]]
'''Ֆենթըզի''' ({{lang-en|fantasy}} - «երևակայություն»), [[գրականություն|գրականության]] ֆանտաստիկ ժանրի տեսակ, որտեղ օգտագործվում են հեքիաթային և առասպելական կերպարներ։ Ժամանակակից տեսքով այն ձևավորվել է [[20-րդ դար]]ում։ Ժանրի վրա մեծ ազդեցություն է թողել [[Ջոն Ռոնալդ Ռուել Թոլքին]]ը, որն իր ստեղծագործություններում օգտագործել է նոր ռասաներ, իսկ եղածներն էլ փոփոխել։ Շատերի կողմից Թոլքինին համարվում է ժամանակակից ֆենթըզի գրականության «նախահայր»։

Ֆենթըզի ստեղծագործությունները մոտ են պատմաարկածային ժանրի վեպերին, որտեղ գործողությունները կատարվում են հորինված աշխարհում, որն հաճախ հիշեցնում է միջնադարյան աշխարհը։ Այս ստեղծագործությունների հերոսները գործ են ունենում գերբնական երևույթների ու կենդանիների հետ։

Ի տարբերություն [[գիտական ֆանտաստիկա|գիտաֆանտաստիկ]] ժանրի, ֆենթըզին չի ձգտում գիտության տեսանկյունից բացահայտել այն աշխարհը, որտեղ տեղի են ունենում ստեղծագործության գործողությունները։ Այդ աշխարհը գոյություն ունի հիպոթետիկ տեսանկյունից։ Հաճախ այն շատ մոտ է իրականությանը։ Հնարավոր է որ այդ աշխարհը լինի զուգահեռ աշխարհ կամ մեկ այլ [[մոլորակ]], որտեղ ֆիզիակական օրենքները կարող են տարբերվել մեր իմացածից։ Այդ աշխարհներում իրական է դառնում [[աստվածներ]]ի գոյությունը, [[կախարդություն]]ն ու հրաշագործությունը, ինչպես նաև առասպելական արարածները՝ ([[վիշապ]]ներ, [[էլֆեր]], [[թզուկ]]ներ, [[տրոլ]]ներ և այլն)։ Ի տարբերություն ֆենթըզիի անալոգ «հեքիաթային» ժանրի, նրանք այդ աշխարհների համար սովորական երևույթ են համարվում՝ ինչպես բնության օրենքները։

Ֆենթըզին նաև [[կինեմատոգրաֆիա]]յի, [[գեղանկարչություն]], [[համակարգչային խաղ]]երի ժանրի տեսակ է։ Չինական ֆենթըզին մի փոքր տարբերվում է ավանդական ֆենթըզիից, քանի որ այնտեղ առկա է նաև [[մարտարվեստ]]ի օգտագործումը։

== Գրականությունում ==
Ապագա գրական ժանրի վրա մեծ ազդեցություն են թողել միջնադարյան [[էպոս]]ները և ասպետների մասին պատմող վեպերը։ Ֆենտեզի ժանրի շատ ստեղծագործությունների համար հիմք է դարձել Արթուր արքայի մասին պատմող լեգենդը։

Որոշ հետազոտողներ ֆենտեզիի էլեմենտներ են նկատում անգլիացի գրող [[Հենրի Ռայդեր Հագարդ]]ի «Նա» ([[1887]]), «Երկրի սիրտը» ([[1896]]), «Սառցե աստվածներ» ([[1925]]) և այլ ստեղծագործություններում։

Ժամանակակից ֆենտեզիի առաջին ստեղծագործությունները սկսեցին հայտնվել 20-րդ դարի սկզբին։ Դրանց թվում են՝ «Էլֆլանդիի արքայի դուստրը» ([[1924]], [[Էդվարդ Դանսենի]]), «Կոնան» ([[1932]], [[Ռոբերտ Իրվին Հովարդ]]), «[[Նարնիայի ժամանակագրություններ]]» ([[1950]]-[[1956]], [[Քլայվ Սթեյփլս Լյուիս]]) և այլ վեպեր։ Ֆենտեզիին լայն տարածում բերեց [[Ջոն Ռոնալդ Ռուել Թոլքին]]ի «[[Մատանիների տիրակալը]]» վեպը ([[1954]]-[[1955]])՝ մեծ ազդեցություն թողնելով ժանրի վրա։ Նրան հետևորդ կարելի է համարել հետագայի գրեթե բոլոր խոշոր ֆենտեզի ժանրի գրողներին՝ [[Քրիստոֆեր Պաոլինի]]ն («[[Էրագոն]]»), [[Ջոան Ռոուլինգ]]ին («[[Հարի Փոթեր]]») և այլն։ Ներկայումս ժանրին մեծ հայտնիություն է բերում ժամանակակից ֆենտեզի-գրականությունը՝ [[Ջորջ Ռեյմոնդ Ռիչարդ Մարտին|Ջորջ Մարտինի]] «Սառույցի և կրակի երգ» վիպաշարը, [[Ռոբերտ Սալվատոր]]ի «Մոռացված թագավորություններ» [[սագա]]ն և այլն։

== Ֆիլմարտադրությունում ==
Ֆենտեզի ժանրի ֆիլմերը հիմնականում նկարահանվում են [[գիրք|գրքերի]], [[կոմիքս]]ների հիման վրա։ Ֆենտեզի ժանրի ամենահայտնի ֆիլմերն են.
* «[[Բարբարոս Կոնանը]]» ([[1982]]) - ռեժիսոր՝ Ջոն Միլիուս,
* «[[Կործանիչ Կոնանը]]» ([[1984]]) - ռեժիսոր՝ Ռիչարդ Ֆլեյշեր,
* «[[Ուիլլոու]]» ([[1988]]) - ռեժիսոր՝ [[Ռոն Հովարդ]],
* «[[Մատանիների տիրակալը (ֆիլմաշար)|Մատանիների տիրակալը]]» ([[2001]]—[[2003]]) - ռեժիսոր՝ [[Փիթեր Ջեքսոն]],
* «[[Հարի Փոթեր (ֆիլմաշար)|Հարի Փոթեր]]» ([[2001]]—[[2011]]) - [[Ջոան Ռոուլինգ]]ի վիպաշարի հիման վրա, ռեժիսորներ՝ [[Քրիս Կոլամբուս]], [[Ալֆոնսո Կուարոն]], [[Մայքլ Նյուելլ]], [[Դեվիդ Յեյց]],
* «[[Մայրամուտի ասպետը]]» ([[2003]]) - ռեժիսոր՝ Բրոք Մորս,
* «[[Նարնիայի ժամանակագրություններ (ֆիլմաշար)|Նարնիայի ժամանակագրություններ]]» ([[2005]]—[[2014]]) - ռեժիսոր՝ [[Էնդրյու Ադամսոն]],
* «[[Էրագոն]]» ([[2006]]) - ռեժիսոր՝ Քրիստոֆեր Պաոլինի,
* «[[Ալիսան հրաշքների աշխարհում (ֆիլմ, 2010)|Ալիսան հրաշքների աշխարհում]]» ([[2010]]) - ռեժիսոր՝ [[Թիմ Բարթոն]],
* «[[Հոբիթ (ֆիլմաշար)|Հոբիթ]]» ([[2012]]-[[2014]]) - ռեժիսոր՝ [[Փիթեր Ջեքսոն]],
* «[[Գահերի խաղ (հեռուստասերիալ)|Գահերի խաղ]]» ([[2011]]—այժմ) - հեռուստասերիալ, ռեժիսորներ՝ Ալան Թեյլոր, Դեվիդ Նաթեր, Ալեքս Գրեյվզ, Ջերեմի Պոդեսվա և ուրիշներ։

Ֆենտեզին ներկայացվում է նաև մի շարք մուլտֆիլմներում։

== Հեռուստասերիալներում ==
Ֆենտեզի ժանրի հայտնիությունը բերեց նրան, որ ստեղծվեցին մի շարք հեռուստասերիալներ, որոնցից առավել հայտնի են «[[Գահերի խաղ (հեռուստասերիալ)|Գահերի խաղ]]», «[[Գերբնական (հեռուստասերիալ)|Գերբնական]]» «[[Որոնողի լեգենդը]]», «[[Մի անգամ հեքիաթում]]» հեռուստասերիալները և այլն։

== Արտաքին հղումներ ==
* [https://armcon.am Արմկոն ֊ ֆենթեզի և գիտաֆանտաստիկա ժանրերում գրական մրցույթ Հայաստանում]
* [https://standardebooks.org/ebooks?tags%5B%5D=fantasy Ֆենտեզի կատեգորիան standardebooks.org-ում]
{{ՎՊԵ}}
{{Կինոյի ժանրեր}}

[[Կատեգորիա:Գրական ժանրեր]]
[[Կատեգորիա:Կինոյի ժանրեր]]
[[Կատեգորիա:Ֆենտեզի]]