Դիտել Տևտոնական միաբանություն էջի աղբյուրը

{{Պատմական երկիր
| Անվանում = Տևտոնական միաբանություն<br />Reino de León
| Նախորդ1 = Պրուսիայի հերցոգություն
| Դրոշ_Նախորդ1 = 
| Նախորդ2 = 
| Դրոշ_Նախորդ2 = 
| Նախորդ3 = 
| Դրոշ_Նախորդ3 = 
| Հաջորդ1 =  
| Հաջորդ2 = 
| Դրոշ_Հաջորդ2 = Flag Portugal (1830).svg
| Հաջորդ3 = 
| Դրոշ_Հաջորդ3 = 
| Հիմնադրման տարեթիվ = [[1224]]-[[1525]]
| Ավարտի տարեթիվ = 
| Դրոշ = {{դրոշ|Տևտոնական միաբանություն}}
| Դրոշի հոդված = 
| Զինանշան = 
| Զինանշանի հոդված =
| Քարտեզ = 
| Քարտեզի տարեթիվ = 
| Պետական կարգ = 
| Մայրաքաղաք = [[Մալբորկ]] 1308-1454
| Պետության գլուխ = 
| Դինաստիա = 
| Օրենսդրություն = 
| Կառավարիչ = 
| Փոխ-կառավարիչ = 
| Իրադարձություն1 = 
| Իրադարձության տարեթիվ1 = 
| Իրադարձություն2 = 
| Իրադարձության տարեթիվ2 =
| Իրադարձություն3 = 
| Իրադարձության տարեթիվ3 = 
| Իրադարձություն4 = 
| Իրադարձության տարեթիվ4 = 
| Իրադարձություն5 = 
| Իրադարձության տարեթիվ5 = 
| Իրադարձություն6 = 
| Իրադարձության տարեթիվ6 = 
| Մակերես = 
| Բնակչություն = 
| Ազգություն = 
| Արժույթ = 
| Կարգախոս = 
| Տոն = 
| Հիմն = 
| Լեզու = 
| Կրոն = [[Կաթոլիկություն]]
| Նշումներ = 
}}

'''Տևտոնական միաբանություն''', ձևավորվել է պրուսական հողերի վրա [[տևտոնական ասպետներ]]ի`  [[1224]]  թվականի [[Խաչակրաց արշավանքներ]]ի ժամանակ հաղթանակների  արդյունքում։ [[1237]] թվականին Լիվոնյան եղբայրության Քրիստոսի զինվորները դառնում են տևտոնական միաբանության կաթոլիկական և պետական ռազմական կազմակերպություն, և նրանց վերահսկվող տարածքը նույնպես մտնում է միաբանության կառավարության կազմի մեջ։ [[1346]] թվականին [[Դանիա]]յի թագավորը միաբանությանն է վաճառում դանիական [[հերցոգությում|հերցոգության]] տարածք [[Էստոնիա]]ն։ Ինքնիշխանության [[ֆորմալ]] փոփոխությունը կայանում է [[1346]]  թվականի նոյեմբերին։ [[Գրյունվալդի ճակատամարտ]]ում պարտությունից հետո՝ [[1410]] թվականին, սկսվում է Տևտոնական միաբանության անկումը։ Լիվոնյան հողերը առանձնացվում են`ստեղծելով Լիվոնյան [[կոնֆեդերացիա]]։

==Պետության ձևավորվումը==

Տասներեքամյա պատերազմից հետո` [[1466]] թվականին, միաբանության պետության արևմտյան մասը առանձնանում է և մտնում [[Լեհական թագավորություն|Լեհական թագավորության]] մեջ։ Մնացած մասը [[Ռեֆորմացիա]]յի ժամանակաշրջանում աշխարհականացվում է և [[1525]] թվականից [[վասալ]]ական կախվածության մեջ է գտնվում Լեհական թագավորությունից։ Մինչև [[տևտոնական ասպետներ]]ի հայտնվելը պրուսական հողերը շատ փորձությունների էին դիմակայել։ [[997]] թվականին [[Բոլեսլավ I Խիզախ]]ը [[պրուսներ]]ի մոտ էր ուղարկում Ադալթբերտա Պրաժսկուն՝ քարոզելու [[քրիստոնեություն]]ը։ [[1147]] թվականին Բոլեսլավ IV Գանգրահերը ռուսական զորքերի օգնությամբ հարձակվում է պրուսների վրա, բայց տարածքը չի կարողանում նվաճել։ Պրուսներին ենթարկելու փորձերը ուժեղանում են, երբ իշխանության է գալիս [[Կոնրադ I Մազովեցկի]]ն։ Պրուսները հաջողությամբ ետ են մղում հարձակումը, փորձում Կոնրադին հասցնել համապատասխան հարվածը, սակայն նա աստիճանաբար զավթում է պրուսների հողերը։ Պրուսները փորձում են դուրս մղել լեհա-մազովեցյան ուժերը [[Սուդավի]]ից և [[Խելմիշչինա]]յից, որը, սակայն, բերում է ջախջախում և տարածքների ամայացում։ [[1208]] թվականին Կոնրադ Մազովեցկին փորձում է խաչակրաց արշավանքի կոչ անել ընդդեմ պրուսների, բայց այդ փորձը հաջողություն չի բերում։ Քրիստոնյաների առաջին [[եպիսկոպոս]]ի խորհրդով Կոնրադը ստեղծում է [[Դոբրինյան միաբանություն]]ը պրուսների դեմ պայքարելու համար, բայց դրանից ոչ մի լավ բան չի ստացվում։ Այդ ժամանակ Պապի խորհրդով Կոնրադը նորից Խաչակրաց արշավանքի կոչ է անում և օգնության կանչում տևտոնական միաբանությանը։ Սկսվում են [[պրուսական խաչակրաց արշավանքներ]], որոնք շարունակվում են 60 տարի։ 
[[1211]] թվականին [[Հունգարիա]]յի թագավոր [[Անդրաշ II]]-ը տևտոնական միաբանությանն է նվիրում [[Տրանսիլվանիա]]յի հարավային սահմանին գտնվող [[Բուրցենլանդ]]ը, սակայն [[1224]] թվականին նա այդտեղից դուրս է վռնդում ասպետներին։ Դրանից առաջ՝ [[1224]] թվականին, կայսր Ֆրիդրիխ II-ը [[Կատանիա]]յում հայտարարում է, որ [[Լիվոնյա]]ն, [[Պրուսիա]]ն և հարակից տարածքները ունեն կարգավիճակ, ըստ որի՝ ուղղակիորեն ենթարկվում են հռոմեա-կաթոլիկական եկեղեցուն և [[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն|Սրբազան Հռոմեական կայսրությանը]] և ոչ թե տեղական կառավարությանը։ 1224 թվականին պապ [[Հոնորիոս III]]-ը Հիլյոմ Մոդենսկուն նշանակում է իրեն փոխարինողը Լիվոնիայում, [[Պրուսիա]]յում և այլ հողերում։

==XIII դար==

[[1234]] թվականին Տևտոնական միաբանությունը կլանում է [[Դոբրինյան միաբանություն|Դոբրինյան միաբանության]] մնացորդները 1237 թվականին՝ [[Սուսերակիրների միաբանություն]]ը։ Կլանված [[Սուսերակիրների միաբանություն]]ը Տևտոնական միաբանությանն է բերում Մերձբալթյան հողերը։ 
[[1243]] թվականին պապական փոխանորդ Հիլյոմ Մոդենսկին Պրուսիան բաժանում է չորս [[դիոցեզ]]ի` [[Կուլմերլանդ]], [[Պոմեզանիա]],  [[Վերմիա]], [[Սամբիա]]։ Այդ դիոցեզները ենթարկվում էին [[Ռիգա]]յի [[արքեպիսկոպոսություն|արքեպիսկոպոսության]]ը։

==XIV դար==

14-րդ դարի սկզբին [[Պոմերիանա]]ն կռվախնձոր է դառնում Բրանդերբուրգի կոմսերի և լեհական իշխանների միջև։ [[1305]] թվականի օգոստոսին [[Բրանդերբուրգ]]ը պայմանագիր է կնքում [[Հունգարիա]]յի և [[Բոհեմիա]]յի  թագավորի ` Վալցավ III-ի հետ՝ խոստանալով նրան Մեյսենի կոմսությունը Պոմերելիայի փոխարեն։ Ի պատասխան՝ լեհ իշխան Վլադիսլավ Լոկետեկը դիմում է օգնության Տևտոնական միաբանությանը։ [[1308]] թվականին տևտոնական ասպետները վերցնում են [[Դանցիգ]]ը և կազմակերպում արյունահեղ կոտորած։ [[1309]] թվականի սեպտեմբերին կոմս Վալդեմարը 10 հազար մարկով Սոլդենյան աշխարհին է վաճառում Դանցիգ Տևտոնական միաբանության նկատմամբ իր իրավունքը։ Տևտոնական միաբանության հավակնությունները Դանցիգի նկատմամբ առաջ են բերում լեհական թագավորներ Վլադիմիրի I-ի և Կազիմիր III-ի վիճարկումները։ Դրանք բերում է արյունալի հակասությունների և իրավաբանական քննարկումների պապական դատարանում [[1320]] և [[1333]] թվականներին։ [[1343]] թվականին Կալիշյան հաշտությամբ Տևտոնական միաբանությունը ընդունում է այն փաստը, որ Պոմերելիան հանդիսանում է լեհական կալվածք, և այդ պատճառով լեհական թագավորներն ունեն [[Պոմերանիա]]յի դուքսի կոչում ունենալու իրավունք։

==XV դար==

[[1404]] թվականին Տևտոնական միաբանությունը [[Բրանդերբուրգ]]ից գնում է [[Նոյմարկ]]ը։ 
[[1410]] թվականին Տևտոնական միաբանության ռազմական ուժերը ջախջախվում են [[Գրյունվալդի ճակատամարտ]]ում, Հենրիխ ֆոն Պլաուենը կարողանում է փրկել Օրդենյան պետության մայրաքաղաքը լեհա-լիտվական զորքերի կողմից [[Մարիենբուրգ]]ի պաշարման ժամանակ, և, դառնալով Օրդենի մեծ մագիստրոսը, [[1411]] թվականին լեհական թագավոր Վլադիսլավ II-ի հետ կնքում է [[Առաջին Տորունյան հաշտություն]]ը։ Մեծ պատերազմի ժամանակ Օրդենի հսկայական կորուստների պատճառով Միաբանության պետությունում մեծանում են հարկերը, որոնց պատճառով աստիճանաբար բնակչության կյանքը դառնում է անտանելի։ [[1440]] թվականին կազմակերպվում է [[Պրուսական կոնֆեդերացիա]]ն, որպեսզի վերացնի տևտոնական ասպետների տիրապետությունը։ [[1454]] թվականին Պրուսական կոնֆեդերացիան խնդրանքով դիմում է լեհական թագավոր Կազիմիր IV-ին՝ աջակցելու իրենց հեղափոխությանը [[Պրուսիա]]ն [[Լեհաստան]]ի կազմ մտցնելու համար։ Թագավորը համաձայնվում է, և սկսվում է տասներեքամյա պատերազմը։ Պատերազմի ավարտին կնքված Երկրորդ Տորունյան հաշտությամբ, որը կնքվում է [[1466]] թվականին, Օրդենյան պետության արևմտյան մասը դառնում է լեհական նահանգ՝ Թագավորական Պրուսիա անունով, իսկ մնացած արևելյան մասը դառնում է Լեհաստանի վասալ։

==XVI դար==

[[1525]] թվականին՝ [[1519]]-[[1521]] թվականների պատերազմից հետո, լեհական թագավոր [[Սիգիզմունդ II Օգոստոս]]-ը և իր ազգականը՝ Տևտոնական միաբանության մեծ մագիստրոս Ալբրեխտը՝ [[Հոհենցոլլներ]]ի տան կրտսեր ճյուղից, գալիս են համաձայնության այն մասին, որ Ալբրեխտը ընդունի [[լյութերականություն]]ը և Պրուսիայի [[դուքս]]ի տիտղոսը։ Այդպիսով, Տևտոնական միաբանության կաթոլիկական պետությունը դառնում է Պրուսիայի ազնվականական պետություն։

[[Կատեգորիա:Խաչակրաց պետություններ]]