Դիտել Տրանսիլվանիա էջի աղբյուրը

{{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}}

'''Տրանսիլվանիա''' ({{lang-lat|Transsylvania}} «Անտառի հետևում», նաև՝ '''Արդեալ''', {{lang-ro|Ardeal (Transilvania)}}, {{lang-de|Siebenbürgen}} («Յոթ քաղաքների երկիր»), {{lang-hu|Erdély}}), պատմական շրջան [[Ռումինիա]]յի հյուսիս-արևմուտքում։ Տրանսիլվանիան պատմական տարածք է՝ տեղակայված Կենտրոնական [[Ռումինիա]]յում։ Արևելքում և հյուսիսում շրջապատված է բնական սահմաններով՝ [[Կարպատներ|Կարպատյան լեռներով]], պատմական Տրանսիլվանիան տարածվում է արևմուտքում մինչև [[Ապուսենի լեռներ]] (Արևմտյան Ռումինական լեռներ)։ Տերմինը երբեմն վերագրվում է ոչ միայն բուն Տրանսիլվանիային, այլ նաև [[Կրիշանա]]յի, [[Մարամուրեշ]]ի և [[Բանատ]]ի ռումինական շրջաններին։

Տրանսիլվանիան հայտնի է Կարպատների գեղեցիկ համայնապատկերներով և հարուստ պատմությամբ։ Նրա մեջ են մտնում նաև այնպիսի քաղաքներ ինչպիսիք են [[Կլուժ-Նապոկա]]ն, [[Բրաշով]]ը, [[Սիբիու]]ն, [[Տիգրու Մուրեշ|Տարգու Մուրեշ]], [[Ալբա Յուլիա]]ն, [[Բիստրիցա Ռումինիա|Բիստրիցան]], [[Արադ (Ռումինիա)|Արադը]], [[Օրադյա]]ն։

Անգլախոս միջավայրում Տրանսիլվանիան շատ հաճախ ասոցացվում է [[վամպիր]]ների հետ, շնորհիվ [[Բրեմ Սթոքեր]]ի [[Դրակուլա (վեպ)|Դրակուլա]] վեպի և ֆիլմերի՝ ոգեշնչված այդ գրքից<ref name="query.nytimes.com">{{Cite news |date=1993 թ․ օգոստոսի 22 |title=Travel Advisory; Lure of Dracula In Transylvania |url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9F0CE6DE143BF931A1575BC0A965958260 |work=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite web |date=2007 թ․ ապրիլի 15 |title=Romania Transylvania |url=http://www.icromania.com/infoTransylvania.asp |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 30 |publisher=Icromania.com}}</ref>։

== Ծագումնաբանություն ==
{{Main|Տրանսիլվանիայի պատմական անունները
}}
Տրանսիլվանիայի ամենավաղ հիշատակումները հանդիպում ենք 1075 թ. [[Հունգարական թագավորություն|Հունգարական թագավորության]] [[Միջին լատիներեն]] փաստաթղթերում , որտեղ այն հիշատակվում է, որպես  '''{{lang|la|ultra silvam}}''' , որը նշանակում է «անտառներից այն կողմ», «անտառների հետևում» ({{lang|la|ultra}} նշանակում է «հետևում» կամ «այն կողմում», և  {{lang|la|sylva}} բառի սեռական հոլովը (քերականական այլ կառուցվածքի պատճառով հայերենում ստացվում է բացառական հոլով)՝ ({{lang|la|sylvam}}) անտառ)։ Մեկ այլ լատիներեն ածանցի ավելացմամաբ Տրանսիլվանիա նշանակում է «Անտառների այն կողմում»։ Հունգար պատմաբանները պնդում են որ Միջին լատիներեն '''Ուլտրասիլվանիա''', հետագա՝ Տ'''րանսիլվանիան''' հունգարերեն {{lang|hu|Erdő-elve}}-ի (Անտառային օրենքներ) ուղիղ թարգմանությունն է<ref name="engel">Engel, Pál (2001). ''Realm of St. Stephen: History of Medieval Hungary, 895–1526 (International Library of Historical Studies)'', page 24, London: I.B. Taurus. {{ISBN|1-86064-061-3}}</ref>։ Այն նաև օգտագործվել է, որպես այլընտրանքային տարբերակ գերմաներեն  {{lang|gmh|überwald}} ՝ անտառ (13–14 դարեր)  և ուկրաիներեն  {{lang|uk|Залісся}} ({{lang|uk-Latn|Zalissia}}), (Անտառներից այն կողմ) բառերին։ Տրանսիլվանիայի պատմական անունները՝

* {{lang-bg|Седмоградско|Sedmogradsko}}, {{lang|bg|Трансилвания}} {{lang|bg-Latn|Transilvanija}}
* {{lang-hr|Sedmogradska}}, {{lang|hr|Erdelj}} (hist.), {{lang|hu|Transilvanija}}
* {{lang-de|Siebenbürgen}}, {{lang|de|Transsilvanien}}
* {{lang-hu|Erdély}}
* {{lang-la|Ultrasilvania}}, {{lang|la|Transsilvania}}
* {{lang-pl|Siedmiogród}}, {{lang|pl|Transylwania}}
* {{lang-rom|Transilvaniya}}
* {{lang-ro|Ardeal}}, {{lang|ro|Transilvania}}
* {{lang-ru|Ардял|Ardyal}}, {{lang|ru|Трансильвания}} {{lang|ru-Latn|Transil'vaniya}}
* {{lang-sr|Ердељ/Erdelj}}, {{lang-sr|Трансилванија/Transilvanija}}
* {{lang-sk|Sedmohradsko}}
* [[Transylvanian Saxon dialect|Transylvanian Saxon]]: ''Siweberjen''
* {{lang-tr|Erdel}}, {{lang|tr|Transilvanya}}
* {{lang-uk|Семигород|Semyhorod}}, {{lang|uk|Залісся}} {{lang|uk-Latn|Zalissiya}}, {{lang|uk|Трансильванія}} {{lang|uk-Latn|Transyl'vaniya}}

Ռումիներենում տարածաշրջանը հայտնի է նաև որպես՝ [[Արդյալ (Տրանսիլվանիա)|Արդյալ]] կամ Տրանսիլվանիա, հունգարերենում՝ {{lang|hu|Erdély}} {{IPA-hu|ˈɛrdeːj|}} Էրդել, գերմաներեն՝ {{lang|de|Siebenbürgen}} {{IPA-de|ˈziːbn̩ˌbʏʁɡn̩||De-Siebenbürgen.ogg}}; թուրքերեն՝ Տրանսիլվանիա։

* Գերմաներեն Զիբենբյուղգեն նշանակում է «յոթ ամրոցներ» խոսքը Գերմանասաքսոնական յոթ քաղաքների մասին է։ Սա է դարձել մի շարք լեզուներում տարածաշրջանի անվան համար հիմք՝ խորվաթերեն  {{lang|hr|Sedmogradska}}, բուլղարերեն՝ {{lang|bg|Седмиградско}} ({{lang|bg-Latn|Sedmigradsko}}), լեհերեն՝ {{lang|pl|Siedmiogród}}, ուկրաիներեն՝ {{lang|uk|Семигород}} ({{lang|uk-Latn|Semyhorod}}):
* Հունգարերեն  {{lang|hu|Erdély}} տարբերակը առաջին անգամ հիշատակվում է 12-րդ դարի  {{lang|la|[[Gesta Hungarorum]]|italic=yes}} ում որպես Էրդեուլ  {{lang|hu|Erdeuleu}} (ժամանակակից ուղղագրական կանոններով {{lang|hu|Erdeüleü}}) կամ {{lang|hu|Erdő-elve}}.  {{lang|hu|Erdő}} բառը հունգարերենում  նշանակում է անտառ իսկ  {{lang|hu|Elve}} վերաբերում է տարածաշրջանին, նույնանում է հունգարերեն Muntenia ({{lang|hu|Havas-elve}}, կամ տարածք որը ընկած է ձյունապատ լեռներից այն կողմ).  {{lang|ota-Latn|Erdel}}, {{lang|ota-Latn|Erdil}}, {{lang|ota-Latn|Erdelistan}}, սրանք Արդյալի թուրքերեն համարժեքներն են։
* Ռումիներեն Արդյալի առաջին հիշատակումը հանդիպում ենք  1432 թվականի մի փաստաթղթում Արդելիու {{lang|ro|Ardeliu}} ձևով։ Ռումիներեն Արդյալը փոխառված է հունգարերեն {{lang|hu|Erdély}}-ից<ref name="Ardeliu">{{Cite journal |last=Pascu |first=Ștefan |year=1972 |title=Voievodatul Transilvaniei |volume=I |page=22 |postscript=<!--None-->}}</ref>։

== Պատմություն ==
{{Main|Տրանսիլվանիայի պատմությունը}}
[[Պատկեր:Romania MASSR 1924.png|thumb|Մեծ Ռումինիան, ներպատերազմական ժամանակաշրջանում]]
[[Պատկեր:PérdidasTerritorialesRumanas1940-ro.svg|thumb|1940 թվականին Ռումինիայի տարածքաին կորուստները, Հյուսիսային Տրանսիլվանիայի անցումը Հունգարիայի թագավորությանը: Տարածքը վերադարձվում է Ռումինիային Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմից հետո:]]
[[Պատկեր:Romania territory during 20th century.gif|thumb|Պատմական Ռումինիայի սահմանները]]

Տրանսիլվանիայում պատմության ընթացքում իշխել են տարբեր ազգեր ու պետություններ։ Ժամանակին այն [[Դակիա]]յի թագավորության (Մ.թ.ա 82 – Մ.թ.106թ.թ) կենտրոնն էր ։ Մթ. 106 թվականին [[Հռոմեական կայսրություն]]ը գրավում է այս տարածքը, կանոնավոր կերպով օգտագործելով տարածքի ռեսուրսները։ Այն բանից հետո երբ Մ.թ.271 թվականին հռոմեական զորքերը դուրս եկան տարածքից, այն դարձավ տարբեր ցեղերի հարձակումների պատճառ անցնելով մեկ [[Կարպեր|կարպի]], [[Վեստգոթեր|վեսթգոթերի]], [[Հոներ|հուների]], [[գեպիդներ]]ի, [[Ավարներ (ցեղեր)|ավարների]] և [[սլավոններ]]ի տիրապետության տակ։ 9-ից 11-րդ դարերում Տրանսիլվանիան [[Բուլղարիա]]յի ազդեցության տակ էր։ Վիճարկելի է արդյուք դակիա-հռոմեացի բնակչությունը փրկվել է ''հետ-դասական դարաշրջանից'' հետո, կամ առաջին [[վալախներ]]ը/ռումինացիներ տարածաշրջանում հայտնվել են 13-րդ դարից հետո՝ [[Բալկանյան թերակղզի|Բալկանյան թերակղզուց]].<ref>István Lázár: ''Transylvania, a Short History, Simon Publications'', Safety Harbor, Florida, 1996
	+ 	
 It was the nucleus of the [[Dacia|Kingdom of Dacia]] (82 BC{{snd}}106 AD). In 106 AD the [[Roman Empire]] conquered [[Roman Dacia|the territory]], systematically exploiting its resources. After the Roman legions withdrew in 271 AD, it was overrun by a succession of various tribes, bringing it under the control of the [[Carpi (Dacian tribe)|Carpi]], [[Visigoths]], [[Huns]], [[Gepids]], [[Pannonian Avars|Avars]], and [[Slavs]]. 
− 	
[https://books.google.com/books?id=sCdhLh0C2okC&pg=PA53&dq=Vlach+migration+transylvania&redir_esc=y#v=onepage&q=%22Almost%20certainly%2C%20the%20Vlachs%20came%20from%20the%20Western%20Balkans%20and%20only%20migrated%20into%20Rumania%20as%20nomads%20abandoned%20it%20in%20the%20late%20thirteenth%22&f=false]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>− 	
Martyn C. Rady: ''Nobility, Land and Service in Medieval Hungary'', Antony Grove Ltd, Great Britain, 2000
− 	
[https://books.google.com/books?id=4SViWPzFj1AC&pg=PA91&dq=Vlach+migration+transylvania&redir_esc=y#v=snippet&q=%22sudden%20entry%20of%20the%20Vlachs%20into%20the%20Hungarian%20historical%20record%20around%201200%20was%20a%20consequence%20of%20Romanian%20immigration%20from%20the%20Balkan%20interior%22&f=false]</ref> :Գիտական բանավեճերի նյութ է նաև մինչև հունգարական նվաճումները Տրանսիլվանիայի բնակչության էթնիկ կազմի խնդիրը։

Հունգարները մինչև 9-րդ դարի ավարտը գրավում են [[Կենտրոնական Եվրոպա]]յի մեծ հատվածը։ [[Gesta Hungarorum]]-ի (Գործք հունգարների) համաձայն  Վալախ [[Վոևոդինա|վոևոդ]] [[Գելոու]]ն կառավարում էր Տրանսիլվանիան մինչ հունգարների ժամանումը։ 1003 թվականին [[Հունգարական թագավորություն]]ը իր իշխանությունն է հաստատում Տրանսիլվանիայում, երբ [[Իշտվան I (Հունգարիայի թագավոր)|Իշտվան Ա-ն]] ([[Stephen I of Hungary|Stephen I]]), լեգենդի համաձայն պարտության է մատնել ''Գյուլյա անունով իշխանին''<ref name="ReferenceA">Gyula - it is possible that during the 10th century some of the holders of the title of ''[[Gyula (title)|gyula]]'' also used Gyula as a personal name, but the issue has been confused because the chronicler of one of the most important primary sources (the ''Gesta Hungarorum'') has been shown to have used titles or even names of places as personal names in some cases.</ref><ref name=Britannica/><ref name="Engel 2005 27">{{Cite book |last=Engel |first=Pal |url=https://books.google.com/?id=vEJNBqanT_8C&pg=PA27 |title=The Realm of St Stephen |author2=Andrew Ayton |publisher=Tauris |year=2005 |isbn=1-85043-977-X |location=London |page=27}}</ref><ref name=MSNEncarta>"Transylvania", Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2008.</ref> : Որոշ պատմաբաններ պնդում են, որ Տրանսիլվանիան բնակեցվել է հունգարների կողմից 10-13-րդ դարերի ընթացքում<ref>K. Horedt, Contribuţii la istoria Transilvaniei în secolele IV-XIII, Editura Academiei RSR, 1958 p. 113.</ref><ref>I.M.Țiplic (2000). Considerații cu privire la liniile întarite de tipul prisacilor din transilvania, Acta terrae Septemcastrensis, I, pag. 147-164</ref> , մինչև մյուսները պնդում են որ այն արդեն իսկ բնակեցված էր<ref>{{Cite web |title=Settlements and Villages in Transylvania at the Time of the Conquest and in the early Árpádian Period |url=http://mek.oszk.hu/03400/03407/html/56.html |website=mek.oszk.hu}}</ref>, քանի որ առաջին հունգարական ծագմամաբ արտեֆակտները թվագրվում են 10-րդ դարով<ref>{{Cite book |last=Madgearu |first=Alexandru |title=Românii în opera Notarului Anonim |publisher=Centrul de Studii Transilvane, Fundația Culturală Română |year=2001 |isbn=973-577-249-3 |location=Cluj-Napoca}}</ref>։

1003-1526 թվականներին Տրանսիլվանիան Հունգարական թագավորության վոևոդության տակ էր և ղեկավարվում էր Հունգարիայի թագավորի կողմից նշանակված վոևոդի կողմից.<ref>{{Cite journal |date=2004 |title=Stephen I |url=http://link.galegroup.com/apps/doc/CX3404706129/GVRL?u=aubu98092&sid=GVRL&xid=fed217b4 |journal=Encyclopedia of World Biography |volume=14 |pages=427–428 |via=Gale Virtual Reference Library}}</ref><ref>{{Cite book |title=Merriam-Webster's geographical dictionary |publisher=CREDO |year=2007 |edition=3rd |chapter=Hungary}}</ref> : [[Մոհաչի ճակատամարտ]]ից հետո 1526 թվականին, Տրանսիլվանիան դառնում է [[Յանոս Զապոլյա]]յի թագավորության մասը՞ 1570 թվականին թագավորությունը վերափոխվում է Տրանսիլվանիայի իշխանության, որը ղեկավարում էին տեղացի կալվինիստ հունգար իշխանները։ Այդ ժամանակաշրջանում Տրանսիլվանիայի բնակչության էթնիկ կազմի մասին տեղեկություններ է թողել [[Անտուն Վրանչիչ]]ը, բայց կախված նրանից, թե ինչպես են թարգմանել բնագիրը հունգար և ռումինացի մասնագետները, տվյալները տարբեր են։ Ռումինացի մեկնաբանների համաձայն Անտուն Վրանչիչը գրել է, որ «այն բնակեցված է երեք ազգերով՝ [[Սեկեյիներ|սեկեյինե]]ր, [[հունգարացիներ]], [[սաքսեր]], ես պետք է նաև ավելացնեմ ռումինացիներին, ովքեր չնայած թվապես նույն քանակին էին, բայց չունեին ազատություններ և իրավունքներ, բացառությամբ Հացեգի շրջանում բնակվողներին, որը [[Դեցեբալ]]ի ժամանակներում եղել է իշխանության կենտրոնը, իսկ [[Յանոշ Հունյադի]]ի կառավարման ժամանակ տեղի ազնվականները դարձել են տարածքի իշխողները քանի որ վերջիններս միշտ հաղթանակներ էին տանում թուրքերի դեմ... »<ref>Pop, Ioan-Aurel (2006). ''Romanians in the 14th–16th Centuries: From the “Christian Republic” to the “Restoration of Dacia”'', ''In:'' Pop, Ioan-Aurel; Bolovan, Ioan (2005); ''History of Romania: Compendium''; Romanian Cultural Institute (Center for Transylvanian Studies),  p.304, {{ISBN|978-973-7784-12-4}}</ref> , մինչևդեռ ըստ հունգար մեկնաբանների թարգմանությունը արվում է հետևյալ կերպ. «պետք է ավելացնեմ նաև ռումինացիներին, ովքեր հազիվ էին թվապես հավասարվում մյուս ազգերին.. »<ref name="Nyárády">Nyárády R. Károly - Erdély népesedéstörténete c. kéziratos munkájábol. Megjelent: A Központi Statisztikai Hivatal Népességtudományi Kutató Intézetenek történeti demográfiai füzetei. 3. sz. Budapest, 1987. 7-55. p., Erdélyi Múzeum. LIX, 1997. 1–2. füz. 1-39. p.</ref> : [[Վասիլ Լուպու]]ն 1650 թվականին սուլթանին գրված նամակում նշում է, որ ռումինացիները արդեն Տրանսիլվանիայի բնակչության մեկ երրորդն են կազմում<ref>Sándor Szilágyi: Erdély és az északkeleti háború. Levelek és okiratok Bp. 1890 I. 246-247, 255-256 - Sándor Szilágyi: Transylvania and the northeastern war. Letters and documents Bp. 1890 p. 246-247, 255-256</ref>։ Այս ժամանակահատվածում Տրանսիլվանիան հիշատակվում է, որպես [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] իշխանության տակ գտնվող [[սյուզերենություն]]։

1687 թվականի [[Վիեննայի ճակատամարտ (1683)|Վիեննայի ճակատամարտից]] հետո [[Հաբսբուրգներ]]ը գրավում են տարածքը։ 1687 թվականին Տրանսիլվանիան ճանաչում է Հաբսբուրգների սյուզերենությունը Լեոպոլդ Ա-ի գլխավորությամբ, և տարածաշրջանը պաշտոնապես միացվում է Հաբսբուրգյան Կայսրությանը։ Հաբսբուրգները ճանաչում են Տրանսիլվանիայի իշխանությունը որպես Սուրբ Իշտվանի թագավորության հողեր<ref name=boundary>{{Cite web |title=''International Boundary Study'' - No. 47 – April 15, 1965 - Hungary – Romania (Rumania) Boundary |url=http://www.law.fsu.edu/library/collection/LimitsinSeas/IBS047.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090303212328/http://www.law.fsu.edu/library/collection/LimitsinSeas/IBS047.pdf |archivedate=2009 թ․ մարտի 3 |publisher=US Bureau of Intelligence and Research}}</ref>, բայց իշխանության տարածքը ադմինիստրատիվորեն բաժանված էր<ref name="britannica_a">{{Cite encyclopedia |title=Diploma Leopoldinum (Transylvanian history) |encyclopedia=Britannica.com |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1459175/Diploma-Leopoldinum |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 30}}</ref><ref name=britannica.com>{{Cite encyclopedia |title=Transylvania (region, Romania) |encyclopedia=Britannica.com |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/603323/Transylvania |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 30}}</ref> Հաբսբուրգյան Հունգարիայից<ref name="Peter F. Sugar 1983, page 163">Peter F. Sugar. Southeastern Europe Under Ottoman Rule, 1354–1804 (History of East Central Europe), University of Washington Press, July 1983, page 163, https://books.google.com/books?id=LOln4TGdDHYC&pg=PA163&dq=independent+principality+that+was+not+reunited+with+Hungary&lr=</ref><ref name="John F. Cadzow 1983, page 79">John F. Cadzow, Andrew Ludanyi, Louis J. Elteto, Transylvania: The Roots of Ethnic Conflict, Kent State University Press, 1983, page 79, https://books.google.com/books?id=fX5pAAAAMAAJ&q=diploma+leopoldinum+transylvania&dq=diploma+leopoldinum+transylvania&lr=&pgis=1</ref><ref name=books.google.com>Paul Lendvai, Ann Major. "The Hungarians: A Thousand Years of Victory in Defeat" C. Hurst & Co. Publishers, 2003, page 146; https://books.google.com/books?id=9yCmAQGTW28C&pg=PA146&dq=diploma+leopoldinum+transylvania&lr=</ref>, և ուղիղ կերպով գտնվում էր տեղացի կառավարիչների ձեռքում<ref name=encyclopedia2.thefreedictionary.com>{{Cite web |title=Definition of Grand Principality of Transylvania in the Free Online Encyclopedia |url=http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Grand+Principality+of+Transylvania |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 30 |publisher=Encyclopedia2.thefreedictionary.com}}</ref> : [[Կառլովիցի պայմանագիր|Կառլովիցի պայմանագրով]]՝ 1699 թվականին թուրքերը պաշտոնապես ճանաչում են Տրանսիլվանիայի կորուստը, հակա-հաբսբուրգյան տարրերը հանդարտվեցին միայն 1711 թվականի [[Սատմարյան խաղաղություն]]ից հետո, որից հետո Հաբսբուրգների վերահսկողությունը Տրանսիլվանիայի իշխանության նկատմամաբ վերջնական հաստատվեց։ [[Տրանսիլվանիայի Մեծ Իշխանություն]]ը վերականգնվեց 54 տարի հետո 1765 թվականին։

1848 թվականին սկսվում է [[Հունգարական հեղափոխություն (1848-1849)|Հունգարական հեղափոխություն]]ը Հաբսբուրգների դեմ։ Հունգարական թագավորությունում այս հեղափոխությունը վերաճեց Հաբսբուրգյան դինաստիայի դեմ համընդհանուր պատերազմի։ Ավստրիական զորքերի առաջնորդ [[Յուլիուս Յակոբ ֆոն Հայնաու]]ն նշանակվեց ընդհարումից հետո Հունգարիայում իրավիճակի պատասխանատու։  Նրա հրամանով կախաղան են հանվում 13 հունգար նահատակներ Արադի, իսկ նախարար Բատիանին մահվան դատապարտվեց նույն օրը Օեշտ քաղաքում։ 1849 թվականին Ավստրիացիների մի քանի լուրջ հաղթանակներից հետո կայսրությունը մոտ էր անկման։ Այսպիսով նոր և երիտասարդ կայսր [[Ֆրանց Յոզեֆ I|Ֆրանց Յոզեֆ]] Ա-ն ստիպված էր դիմել Ռուսաստանի օգնությանը, որը հայտնի դարձավ [[Սրբազան դաշինք|Սրբազան Դաշինք]] անունով։ [[Նիկոլայ I|Նիկոլայ Ա]]-ն 200 000 զինվորների ուղարկեց և 80 000 օժանդակ զորք։ Ռուս-ավստրիական միացյալ ուժերը վերջապես կարողացան հաղթանակ տանել հունգարների նկատմամբ։ Հաբսբուրգների իշխանության վերականգնումից հետո Հունգարիան հայտնվեց ռազմական դրության մեջ։ Այն բանից հետո երբ 1849 թվականին Հունգարական բանակը [[Վիլամոս|Վիլաագոսում]] (ներկա [[Շիրիա]]՝ Ռումինիա) շրջապատվեց ռուսական բանակի կողմից հեղափոխական դրոշակները առգրավվեցին ցարական զորքերի կողմից և պահվեց նաև հետագայում կոմունիստական համակարգի կողմից (1940 թվականին Սովետական իշխանությունները [[Միկլոշ Հորթի|Հորթիի]] կառավարությանը առաջարկեցին վերադարձնել)։

1867 թվականի Ավստրո-հունգարական կոմպրոմիսից հետո (Աուսգլիչ) Տրանսիլվանիայի իշխանությունը նորից վերացվեց։ Տարածքը հետո վերանվանվեց [[Տրանսլեիթանիա]]<ref name=Britannica/><ref name=MSNEncarta/>  միավորվելով նոր հիմնված [[Ավստրո-Հունգարական կայսրություն|Ավստրո-Հունգարական կայսրությանը]]։ Ռումինական մտավորականները ի նշանի բողոքի հրապարակում են [[Բլաժի ելույթ]]ը<ref>[http://www.hungarian-history.hu/lib/pas/pas14.htm The Austro-Hungarian Dual Monarchy and Romanian Political Autonomy] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070424202011/http://www.hungarian-history.hu/lib/pas/pas14.htm |date=2007-04-24 }} in Paşcu, Ştefan. ''A History of Transylvania''. Dorset Press, New York, 1990.</ref>։

[[Առաջին համաշխարհային պատերազմ|Առաջին Համաշխարհայինից]] հետո Ավստրո-Հունգարիան կազմալուծվեց։ Էթնիկ ռումինացիներից ընտրված ներկայացուցչական մարմինը Տրանսիլվանիայից, [[Բանատ]]ից, [[Կրիշանա]]յից, [[Մարամուրեշ]]ից վերակազմավորեց ռումինական զորքերը և հռչակեց միացումը Ռումինիային 1918 թվականի դեկտեմբերի 1-ին։ [[Ալբա Յուլիա]]յի «միացման հռչակագիր»ը ընտրվեց Տրանսիլվանիայից ռումինացի ներկայացուցիչերի կողմից և հաստատվեց Տրանսիլվանիայից Սաքսոնական ներկայացուցիչների կողմից։

Դեկտեմբերի 1-ը Ռումինիայում ազգային տոն է, որի ժամանակ նշվում է ''Մեծ Միացման օրը'' (հայտնի է նաև Միացման օր<ref>CIA World Factbook, [http://www.cia.gov/publications/factbook/geos/ro.html#Govt Romania - Government] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200505143044/http://www.cia.gov/publications/factbook/geos/ro.html#Govt |date=2020-05-05 }}</ref>): Այս տոնը սկսեց նշվել [[Ռումինական հեղափոխություն (1989)|ռումինական հեղափոխությունից]] հետո, նշելու համար ոչ միայն Տրանսիլվանիայի միացումը Ռումինիային այլև [[Բանատ]]ի, [[Բեսարաբիա]]յի և [[Բուկովինկա (գյուղ, Մուկաչևոյի շրջան)|Բուկովինայի]]։ Վերոթվարկյալ մարզերը Ռումինիայի թագավորությանը միացվում ենք մի քանի ամիս անց։ [[Տրիանոնի հաշտություն|Տրիանոնի հաշտությամբ]] 1920 թվականին հաստատվում են նոր սահմաններ, որոնցով վերջնական հաստատվում է տարածքների միացումը Ռումինիային։ [[Հունգարիա]]ն ընդդիմանում է հաստատված նոր սահմանների դեմ և չի ճանաչում դրանք, քանի որ նրանք չէին ենթարկվում իսկական սահմաններին շուրջ 1.3 կամ 1.6 միլիոն հունգար , որը կազմում էր Տրանսիլվանիայի բնակչության 25.5% կամ 31.6% բնակվում էին Ռումինիայի սահմաններում<ref name="Történelmi világatlasz">{{Cite book |title=Történelmi világatlasz |publisher=[[Cartographia]] |year=1998 |isbn=963-352-519-5 |language=Hungarian |trans-title=World Atlas of History}}</ref><ref name="Varga">Varga, E. Árpád, [http://www.kia.hu/konyvtar/erdely/erdang.htm ''Hungarians in Transylvania between 1870 and 1995''], Translation by Tamás Sályi, Budapest, March 1999, pp. 30-34</ref>  հիմնականում [[Սեկեյան մարզ]] տարածքում, որը Արևելյան Տրանսիլվանիայում է։

1940 թվականի օգոստոսին Երկրորդ [[Վիեննական Արբիտրաժ]]ի արդյունքում, որը իրականացվում էր [[Գերմանիա]]յի ու [[Իտալիա]]յի կողմից, Հյուսիսային Տրանսիլվանիան հանձնվում էր Հունգարիային (Ներառյալ [[Կրիշանա]]ն ու [[Մարամուրեշ]]ը) դա մոտավորապես կազմում էր 1920 թվականին կորցրած տարածքների 40%։ Այս արբիտրաժը, սակայն, չէր լուծում էթնիկ խնդիրները շուրւ 1.15-1.3 միլիոն ռումիններ (նշված տարածքների բնակչության 48% -ից  50%-ը ), մնում էր Հյուսիսային Տրանսիլվանիայում մինչև 0.36-0.8 միլիոն հունգարների (կամ բնակչության 11% ից 20%) շարունակում էր ապրել Հարավային Տրանսիլվանիայում<ref>{{Cite book |author=Keith Hitchins |url=https://books.google.com/books?id=eKkegAiLtzMC&pg=PA486 |title=Romania |publisher=Clarendon Press |year=1994 |isbn=978-0-19-822126-5 |pages=486–}}</ref> : Վիեննայի Երկրորդ արբիտրաժը չեղարկվեց 1944 թվականի սեպտեմբերի 12-ին Դաշնակիցների Հանձնաժողովի կողմից Ռումինիայի հետ հաշտության կնքմամաբ(Հոդված 19), և 1947 թվականի [[Փարիզի հաշտության պայմանագրեր (1947)|Փարիզի հաշտությամբ]] վերահաստատվեցին Ռումինիայի և Հունգարիայի միջև դեռևս 27 տարի առաջ կնքված Տրիանոնի հաշտության պայմանագիրը, այսպիսով Հյուսիսային Տրանսիլվանիան վերադարձվեց Ռումինիային<ref name="Britannica">{{Cite encyclopedia |year=2008 |title=Transylvania |encyclopedia=[[Encyclopædia Britannica]] |publisher=[[Encyclopædia Britannica, Inc.]] |url=http://britannica.com/EBchecked/topic/603323/Transylvania |accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 1}}</ref>։

1947-ից 1989 թվականներին Տրանսիլվանիան, ինչպես նաև ողջ Ռումինիան գտնվում էր կոմունիստական ռեժիմի ազդեցության տակ։ 1990 թվականին տեղի ունեցան բախումներ [[Տիգրու Մուրեշի|Տիգրու Մմուրեշի]] էթնիկ հունգարների և ռումինների միջև, կոմունիստական ռեժիմի անկումից հետո, այս միջադեպը դարձավ հետխորհրդային ժամանակի ամենախոշոր միջէթնիկ բախումը։

<gallery widths="200" heights="160">
Պատկեր:Sarmisegetusa Regia - Templele patrulatere mici - Zona sacra – Gradistea Muntelui, Muntii Sureanu, Hunedoara, Romania 19.JPG|Սարմիզեգետուզայի ավերակները
Պատկեր:Castrum Apulum 2011 - Porta Principalis Dextra-1.jpg|Հռոմեական Ապուլում քաղաք
Պատկեր:Lanzedelli - Târg în Transilvania 3.jpg|Տրանսիլվանիա, շուկայական պատկեր 1818
Պատկեր:Original Photo National Museum of Union-Alba Iulia.jpg|Ալբա Յուլիայի Ազգային ժողով (Դեկտեմբերի 1, 1918), հռչակում է Տրանսիլվանիայի միավորումը Ռումինիայից 
</gallery>

== Աշխարհագրություն և ազգագրություն ==
[[Պատկեր:Cheile Turzii-(42).JPG|thumb|right|Տուրդա Գերգեսի պատկերը Կլուժի արևմտյան հատվածց]]
[[Պատկեր:RO AB Geogel wooden church 1 55.jpg|thumb|Գերոգել , Ռումինական ուղղափառ եկեղեցի՝ փայտից]][[Տրանսիլվանիայի սարահարթ]] 300-ից 500մ (980-ից 1640 ոտնաչափ) բարձրությամբ ողողվում է [[Մուրեշ (գետ)|Մուրեշ]], Սոմեխ, [[Կրիշ (գետ)|Կրիշ]], Օլթ գետերով, ինչպես նաև [[Դանուբ]]ի այլ վտակներով։ Պատմական Տրանսիլվանիան համապատասխանում է ժամանակակից Ռումինիայի 9 քաղաքների։ Սարահարթը նաև շրջապատված է Արևելյան, Հարավային և Արևմտյան Ռումինական Կարպատներով։ Տարածքը ընդգրկում է նաև Տրանսիլվանիայի հարթավայրը։ Այլ տարածքները արևմուտքում և հյուսիսում նույնպես համարվում են Տրանսիլվանիայի մասը։ Ընդհանուր ճանաչմամաբ Տրանսիլվանիայի Արևմտյան սահմանները համարվում են ժամանակակից հունգարա-ռումինական սահմանները, որոնք հաստատվել են 1920 թվականի Տրիանոյի պայմանագրով։

Ազգագրական շրջանները

* Տրանսիլվանիա
** Սիբիույի լեռնանցք (Szeben-hegyalja)
** Տրանսիլվանիայի հարթավայր (Câmpia Transilvaniei/Mezőség)
** Ցարա Բըրսեյ (Burzenland/Barcaság)  Țara՝ Ցարա՝ Երկիր
** Ցարա Բուզելոր
** Ցարա Կալատեի (Kalotaszeg)
** Ցարա Կիաուրուլի  (Kővár)
** Ցարա Ֆեգերաշ (Fogaras)
** Ցարա Հացեգ(Hátszeg)
** Ցարա Հըլմաջիուլուի
** Ցարա Մոկանիլոր
** Ցարա Մոցիլոր
** Ցարա Նեսեուդ (Nösnerland/Naszód vidéke)
** Ցարա Սիլվանեի
** Ցինուտ Պադուրենիլոր
** Ցւնուտ Սեկուեսկ (Székely Land)
* Բանատ
** Ցարա Ալմաժուլ
*Կրիշանա
** Ցարա Զարանդուլ
* Մարամուրեշ
** Ցարա Օաշուլ (Avasság)
** Ցարա Լապուշուլ(Lápos-vidék)

== Վարչական բաժանումներ ==
Պատմական վեովոդության տարածքը {{convert|55146|km2|0|abbr=on}}.<ref>[http://romaniatraveltourism.com/node/326 Transilvania] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200228094241/http://romaniatraveltourism.com/node/326 |date=2020-02-28 }} at romaniatraveltourism.com</ref><ref>[http://www.studylight.org/enc/bri/view.cgi?n=33198 Transylvania] at 1911 Encyclopædia Britannica</ref>

Տարածքը միավորվել է Ռումինիային 1920 թվականին ներառյալ 23 քաղաքները՝ մոտավորապես {{convert|102200|km2|0|abbr=on}} , հունգարական աղբյուրներում նշվում է 102,787–103,093կմ<sup>2</sup>

Ներկայում որոշակի վարչական փոփոխություններից հետո տարածքը բաժանված է 16 շրջանների ([[Romanian language|Ռումիներեն՝]] ''[[judeţ]]  ժուդեց''), մոտավորապես {{convert|100290|km2|0|abbr=on}} Ռումինիայի կենտրոնական և հյուսիս-արևմտյան տարածքները։

16 ժուդեցներն են՝ [[Ալբա Յուլիա|Ալբա]], [[Արադ (Ռումինիա)|Արադ]], [[Բիհոր]], [[Բիստրիցա-Նեսեուդ|Բիստրիցա- Նեսեուդ]], [[Բրաշով]], [[Կարաշ Սևերին]], [[Կլուժ-Նապոկա|Կլուժ]], [[Կովասնա]] , [[Հարգիտա]], [[Հունեդոարա]], [[Մարամուրեշ]], [[Մուրեշ]], [[Սըլաժ]], [[Սատու Մարե]], [[Սիբիու]], [[Տիմիշոարա|Տիմիշ]]։

Տրանսիլվանիայում առկա են նաև խիտ բնակեցված քաղաքներ, ինչպիսիք են Բրաշովը և Հունեդոարան, ինչպես նաև շատ քիչ բնակեցված՝ Բիստրիցան ու Սըլաժը<ref>{{Cite web |title=Microsoft Word - REZULTATE DEFINITIVE RPL2011.doc |url=http://www.recensamantromania.ro/wp-content/uploads/2013/07/REZULTATE-DEFINITIVE-RPL_2011.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130717125951/http://www.recensamantromania.ro/wp-content/uploads/2013/07/REZULTATE-DEFINITIVE-RPL_2011.pdf |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 17 |accessdate=2018 թ․ ապրիլի 17 |format=PDF}}</ref>։

1998 թվականից սկսած՝ Ռումինիան բաժանվել է ութ զարգացող շրջանների, որոնք հանդես են գալիս սոցիալ-տնտեսական կյանքի զարգմացմանն ուղղված միջոցառումներով։ Վեց քաղաքներ (Ալբա, Բրաշով, Կովասնա, Հարգիտա, Մուրեշ և Սիբիու) կազմում են կենտրոնական զարգացման շրջանը, մյուս վեցը՝ ( Բիհոր, Բիստրիցա, Կլուժ, Մարամուրեշ, Սատու Մարե, Սըլաժ) հյուսիսարևմտյան զարգացման տարածքը, իսկ մյուս չորսը (Արադ, Կարաշ Սևերին, Հունեդոարա և Տիմիշ)՝ արևմտյան զարգացման շրջանը։

== Քաղաքներ ==
Համաձայն 2011 թվականի մարդահամարի<ref name="hotnews-census2011data">{{Cite web |date=2013 թ․ հուլիս |title=Population at 20 October 2011 |url=http://www.recensamantromania.ro/wp-content/uploads/2013/07/sR_Tab_31.xls |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181221145251/http://www.recensamantromania.ro/wp-content/uploads/2013/07/sR_Tab_31.xls |archive-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 21 |accessdate=2014 թ․ փետրվարի 2 |publisher=[[National Institute of Statistics (Romania)|INSSE]] |language=Romanian}}</ref> ՝ ամենաբնակեցված քաղաքները (մեգապելիսներ՝ սկսած 2014<ref>{{Cite web |title=Population on 1 January by age groups and sex – functional urban areas |url=http://ec.europa.eu/eurostat/web/cities/data/database |accessdate=2017 թ․ օգոստոսի 16 |publisher=[[Eurostat]]}}</ref>):
*Տրանսիլվանիա։
**Կլուժ -Նապոկա- 324,576 (375,251 մեգապոլիս)
**Բրաշով- 253,200 (398,462)
**Սիբիու- 147,245 (208,894)
**Տիգրու Մարեշ- 134,290 (181,162)
**Ալբա Յուլիա- 63,536 (109,484)
*Բանատ։
**Տիմիշուարա - 319,279 (357,735)
**Ռեսիցա- 73,282
*Կրիշինա։
**Օրադյա- 196,367 (239,329)
**Արադ - 159,074 (205,049)
*Մարամուրեշ։
**Բայա Մարե- 123,738 (182,368)
**Սատու Մարե - 102,411 (150,104)

[[Կլուժ-Նապոկա]] ավելի հայտնի է որպես Կլուժ, Ռումինիայի երկրորդ ամենամեծ քաղաքն է՝ մայրաքաղաք [[Բուխարեստ]]ից հետո, Կլուժ վարչական շրջանի կենտրոնն է։ 1790-1848 թվականներին և 1861-1867 թվականներին եղել է Տրանսիլվանիայի Մեշ իշխանության մայրաքաղաքը։ [[Բրաշով]]ը կարևոր զբոսաշրջային կենտրոն է, լեռնային զբոսաշրջության ամենամեծ քաղաքը, Ռումինիայի  կենտրոնում է և բարենպաստ դիրք ունի ողջ Ռումինիան բացահայտելու տեսանկյունից։

[[Սիբիու]]ն Ռումինիայի մշակութային կենտրոններից է և ճանաչվել է 2007 թվականի Եվրոպական Մշակույթի մայրաքաղաք՝ [[Լյուքսեմբուրգ]] քաղաքի հետ<ref>{{Cite web |title=Sibiu Cultural Capital Website |url=http://www.sibiu2007.ro/index_en.php |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061015213159/http://www.sibiu2007.ro/index_en.php |archivedate=2006 թ․ հոկտեմբերի 15}}</ref> , նախկինում եղել է Սաքսոնական Տրանսիլվանիայի կենտրոնը և 1692-ից 1791 թվականներին և 1849-1865 թվականներին Տրանսիլվանիայի իշխանության կենտրոնը։

[[Ալբա Յուլիա]]ն տեղակայված է Մուրեշ գետի ափին՝  Ալբա վարչական շրջանում և Ուշ միջնադարից քաղաքը համարվել է Կաթոլիկ ռումինների կենտրոնը։ 1541-ից 1690 թվականներին այն արևելյան Հունգարական թագավորության մայրաքաղաքն էր՝ հետագայում՝ Տրանսիլվանիայի իշխանության։ Ալբա Յուլիայում էր , որ 1918 թվականի դեկտեմբերի 1-ին Ռումինիայի ժողովրդի ներկայացուցիչները կնքեցին Տրանսիլվանիան Ռումինիային միացնելու հռչակագիրը։ Տրանսիլվանիայում շատ են միջնադարյան քաղաքները, ինչպիսիք են՝ [[Սիգիշոարա]]ն, [[Մեդիաս]]ը, [[Սեբես]]ը և Բիստրիցան։

<gallery>
Պատկեր:Biserica Mihail.JPG|Կլուժ-Նապոկա ({{lang-hu|Kolozsvár}}, {{lang-de|Klausenburg}})
Պատկեր:Brasov, Romania (26523347959).jpg|Բրաշով ({{lang-hu|Brassó}}, {{lang-de|Kronstadt}})
Պատկեր:Sibiu 200811 800px.jpg|Սիբիու ({{lang-de|Hermannstadt}}, {{lang-hu|Nagyszeben}})
Պատկեր:Cetatea Alba Carolina Ansamblul fortificației „Cetatea Alba Iulia 16.jpg|Ալբա Յուլիա ({{lang-hu|Gyulafehérvár}}, {{lang-de|Karlsburg}}), Ալբա Յուլիայի միջնաբերդ՝ Ալբա Կարոլինա ցիտադել
Պատկեր:Palatul Culturii (Targu Mures).jpg|Տիգրու Մուրեշ ({{lang-hu|Marosvásárhely}}, {{lang-de|Neumarkt am Mieresch}})
Պատկեր:Universitatea Politehnica Timisoara - Rectorat.jpg|Տիմիշոարա ({{lang-hu|Temesvár}}, {{lang-de|Temeschburg}})
Պատկեր:Primăria și Centrul Municipiului Oradea.JPG|Օրադյա ({{lang-hu|Nagyvárad}}, {{lang-de|Großwardein}})
Պատկեր:Sighisoara. Biserica din deal.jpg|[[Sighișoara]] ({{lang-hu|Segesvár}}, {{lang-de|Schäßurg}})
Պատկեր:Biserica Sfânta Margareta.jpg|Մեդիաշ({{lang-hu|Medgyes}}, {{lang-de|Mediasch}})
Պատկեր:Biserica evanghelică.C.A.JPG|Բիստրիցա({{lang-de|Bistritz}}, {{lang-hu|Beszterce}})
Պատկեր:Kirche mit Markthallen.JPG|[[Sebeș]] ({{lang-de|Mülbach}}, {{lang-hu|Szászsebes}})
Պատկեր:Turnul Ștefan Centrul Vechi.jpg|Բաիյա Մարե ({{lang-hu|Nagybánya}}, {{lang-de|Frauenbach}})
</gallery>

== Բնակչություն ==
=== Պատմական ժողովրդագրություն ===
{{See also|Տրանսիլվանիայի պատմությունը # Պատմական բնակչությունը|Ռումինիայում Հւոնգարական փոքրամասնություններ|Սեկեյ|Տրանսիլվանիայի սաքսոններ|Տրանսիլվանացիների ցանկ}}
[[Պատկեր:Austria Hungary ethnic.svg|thumb|upright=1.6|Ավստրո-Հունգարիայի էթնո-լեզվաբանական քարտեզը՝ 1910 թվական:]]
Տրանսիլվանիայի բնակչության մասին առաջին պաշտոնական տեղեկությունները հասնում են 18-րդ դարից։ [[Յոզեֆ II|Ժոզեֆ II]] կասրը 1784 թվականի մայիսի 1-ին իրականացնում է [[Հաբսբուրգներ|Հաբսբուրգների դինաստիայի]] առաջին մարդահամարը, որին մասնակցում է  նաև Տրանսիլվանիան։ Տեղեկությունները հրապարակվում են 1787 թվականին, որտեղ ցույց էր տրվում միայն ընդհանուր բնակչության քանակը (1,440,986 բնակիչ)<ref>{{Cite web |title=Archived copy |url=http://www.hungarian-history.hu/lib/transy/transy03.htm |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170202185918/http://www.hungarian-history.hu/lib/transy/transy03.htm |archivedate=2017 թ․ փետրվարի 2 |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 10}}</ref>։ [[Ֆենյես Էլեկ]]ը՝ ով 19-րդ դարի հունգար վերլուծաբան, 1842 թվականին հաստատում էր, որ 1830-1840 թվականներին Տրնասիլվանիայի բնակչության մեծամասնությունը 62.3% ռումինացիներ էին, իսկ 23.3%՝ հունգարներ<ref>Elek Fényes, ''Magyarország statistikája'', Vol. 1, Trattner-Károlyi, Pest. VII, 1842</ref>։

19-րդ դարի վերջին քառորդում Տրանսիլվանիայի հունգար բնակչությունը աճում է ՝24.9%-ից դառնալով 1869 թվականին՝ 31.6%, ինչպես նշվում է 1910 թվականի հունգարական մարդահամարում (հրեա բնակչության մեծամասնությունը հունգարիայում նշում էր, իմ հիմնական լեզուն հունգարերենն է և իրենց էթնիկ պատկանելությունը նույնպես հունգարացին է)։ Միևնույն ժամանակ ռումին բնակչության թվաքանակը կրճատվում է ՝ 59.0%-ից հասնելով 53.8%, իսկ գերմանացի բնակչությունը 11.9%-ից իջնում է 10.7%, իսկ ընդհանուր բնակչությունը 5.262.495 էր։ Հունգարականացման քաղաքականությունը գլխավորապես շարունակվում է հաջորդ տարիներին<ref name="ia">{{Cite journal |last=Seton-Watson |first=Robert William |year=1933 |title=The Problem of Treaty Revision and the Hungarian Frontiers |journal=International Affairs |volume=12 |issue=4 |pages=481–503 |doi=10.2307/2603603 |jstor=2603603}}</ref>։

Ռումին բնակչության թիվը գերազանցապես աճում է 1918 թվականի դեկտեմբերի 1-ին՝  [[Միավորման հռչակագիր|Միավորման հռչակագրից]] հետո։ Հունգար բնակչության չափաբաժինը և տարածվածության ցուցանիշները  փոխվում են, քանի որ տարբեր ծայրամասերից ռումինացիներ մեծ հոսքով շարժվում են դեպի քաղաքային բնակավայրեր, որոնք ավելի են ռումինականացվում<ref name="Varga"/> :Հատկապես [[Տրիանոյի պայմանագիր|Տրիանոյի պայմանագրից]] հետո սկսվեց Տրանսիլվանիայի համատարած ռումինականացումը, որը ուղեցկվում էր հունգարներին իրենց տարածքներից վռնդելով և բերրի հողերը ռումինացիներին հանձնելով<ref>{{Cite encyclopedia |title=Transylvania |encyclopedia=[[Columbia Encyclopedia]] |url=http://www.bartleby.com/65/tr/Transylv.html |accessdate=2008 թ․ նոյեմբերի 18 |archivedate=2008 թ․ սեպտեմբերի 5 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080905190712/http://bartleby.com/65/tr/Transylv.html |url-status=dead}}</ref>։ Այլ հանգամանքներ ևս, օրինակ՝  ոչ ռումին բնակչության արտագաղթը և Ռումինիայի ներքին տեղաժարժերը (նշվում է, որ 1945-1977 թվականներին մոտավորապես 630.000 տեղափոծվել են Հին թագավորությունից դեպի Տրանսիլվանիա, և 280.000 Տրանսիլվանիայից [[Հին Թագավորություն]]՝ մեծ  մասամբ [[Բուխարեստ]]).<ref name="Varga"/>

=== Ժամանակակից բնակչություն ===
2011 թվականի բնակչության հաշվեհամարի Տրանսիլվանիայի ընդհանուր բնակչությունը կազմում է 6.789.250 բնակիչ,  որի էթնիկ պատկանելությունը հետևյալն է. 7.062%-ռումինացիներ, 17.92% հունգարներ, 3.99%-գնչուներ, 0.63%-ուկրաինացիներ, 0.49%-գերմանացիներ, և 0.77% այլ ազգեր։ Մոտավորապես 378.298 բնակիչ (5.58%) չունի որևէ էթնիկ որոշարկում։ Ներկայացված տեղեկատվությունը վերցված է հետևյալ կայքիից ՝  http://www.recensamantromania.ro/rezultate-2:  Էթնիկ հունգար բնակչությունը մեծամասնություն է կազմում հետևյալ շրջաններում ՝ Կովասանա (73.68%) և Հարգիթա (84.8%): Հունգարացիները նաև մեծ թիվ են կազմում Մուրեշում՝ (37.8%), Սատու Մարեյում (34.5%), Բիհորում (25.2%) և Սըլաժում (23.2%):

== Տնտեսություն ==
[[Պատկեր:Poienile de Sub Munte Obcina 13 2009.JPG|right|thumb|Ռումինացի ֆերմերները իրենց վարելահողերում՝ Մարամուրեշ]]
Տրանսիլվանիան հարուստ է բնական ռեսուրսներով՝ [[լիգնիտ]], [[երկաթ]], [[կապար]], [[մագնեզիում]], [[ոսկի]], [[պղինձ]], [[բնական գազ]], [[Նատրիումի քլորիդ|աղ]] և [[ծծումբ]]։

Շատ են երկաթի և պողպատի, ինչպես նաև քիմիական ու տեքստիլ արդյունաբերական գործարանները։ Կարևոր է նաև գյուղատնտեսությունը, գինու արտադրությունը։ Գյուղատնտեսությամբ հատկապես հայտնի է Տրանսիլվանիայի սարահարթի հատվածը։ Փայտանյութը հաջորդ թանկարժեք ռեսուրսն է։

ՏՏ ոլորտը, էլեկտրատեխնիկան նույնպես կարևոր է։ Կարևոր համալսարաններ են՝ [[Կլուժ-Նապոկա]]յում ([[Ռոբերտ Բոշ]]ի անվան կենտրոնը, [[Էմերսոն Էլեքթրոնիքս]]ը), [[Տիմիշոարա]]յում ([[Ալկատել Լյուսենթ]], [[Ֆլեքստրոնիքս]], և [[Քոնթինենթալ ԱԳ]]), [[Բրաշով]]ում, [[Սիբիու]]ում, [[Օրադյա]]յում և [[Արադ]]ում։ Կլուժ Նապոկան և [[Տիգրու Մուրեշ]]ը հայտնի են որպես բժշկական կենտրոններ, այստեղ են տեղակայված ամենահայտնի բժշկական կենտրոնները<ref>{{Cite web |title=Archived copy |url=http://www.ms.ro/upload/CLASIFICAREA%20SPITALELOR-1.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304035718/http://www.ms.ro/upload/CLASIFICAREA%20SPITALELOR-1.pdf |archivedate=2016 թ․ մարտի 4 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 21}}</ref>։

Տեղական ապրանքները ներառյալ՝ [[Ռոման]]ը ՝ Բրաշովում (բեռնատարներ և ավտոբուսներ), [[Ազոմուրեշը]] ՝ Տիգրու Մուրեշում ՝(պարարտանյութեր), [[Թերապիա]]՝ Կլուժ-Նապոկայում(դեղամիջոցներ), [[Բանկ Տրանսիլվանիա՝|Բանկա Տրանսիլվանիա՝]] Կլուժ-Նապոկա (ֆինանսներ), [[Ռուգազի|Ռոմգազ]] և [[Տրանսգազ]]՝ [[Մեդիաշ]]ում (բնական գազ), Ժիդվեի՝ Ալբայում (սպիրտային խմիչքներ), Տիմիշորեանա՝ Տիմիշոարայում  (սպիրտային խմիչքներ) և այլն։

[[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմի]] ընթացքում Տրանսիլվանիան (Հարավային Ռումինիան , պատերազմի ժամանակ այն բաժանվել էր մասերի) համարվում էր Ռումինիայի պատշտպանական ուժերի կենտրոնը։ Տրանսիլվանիայի արտադրամասերը մինչև 1945 թվականը պատրաստեցին և թողարկեցին շուրջ 1000 ռազմական ինքնաթիռ, 1000 հրետանային զենքեր<ref>Mark Axworthy, London: Arms and Armour, 1995, ''Third Axis, Fourth Ally: Romanian Armed Forces in the European War, 1941–1945'', pp. 29-30, 75, 149, 222-227 and 239-272</ref>։

== Մշակույթ ==
[[Պատկեր:George_Cosbuc_-_Foto02.jpg|thumb|upright=0.7|right|Ջորջե Կոշբուկ, ռումին պոետ, թարգմանիչ, ուսոցիչ և լրագրող, առավել հայտնի է գյուղական կյանքի նկարագրություններով:]]
Տրանսիլվանիայի մշակույթը խառնուրդ է՝  պայմանավորված իր պատմությամբ։ Նրա մշակույթը տարիների ընթացքում մեկ միացվել է Կենտրոնական Եվրոպայի մշակույթին, մեկ՝ Հարավարևելյան Եվրոպային, այստեղ մեծ է ինչպես հունգարացիների,  այնպես էլ գերմանացիների ազդեցությունը<ref>{{Cite web |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 31 |title=Cultura |url=http://www.itcnet.ro/folk_festival/culture.htm |url-status=unfit |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071231125142/http://www.itcnet.ro/folk_festival/culture.htm |archivedate=2007 թ․ դեկտեմբերի 31 |access-date=2016 թ․ մայիսի 8}}</ref>։ Ինչ վերաբերում է ճարտարապետությանը, այստեղ կարող ենք գտնել  գոթական մշակույթի մի շարք նմուշներ , ինչպես օրինակ՝ Բրաշովի Սև եկեղեցին (թվագրվում է 14-15-րդ դարերով), մի շարք եկեղեցական տաճարներ, Բրան ամրոցը՝ Բրաշովում (14-րդ դար), Հունյադիի ամրոցը ՝ Հունեդոարայում (15-րդ դար)։

Այնպիսի հայտնի գրողներ, ինչպիսիք են [[Էմիլ Սիորան]]ը, [[Լուկիան Բլագա]]ն, [[Ջորջե Սեբաստիանի Կոշբուկ|Ջորջե Կոշբուկը]], [[Օկտավիան Գոգա]]ն և [[Լիբիու Ռեբրեանուն]] ծնվել են Տրանսիլվանիայում։ Ռիբրիանուն հեղինակել է «'''Իոն'''» վեպը, որտեղ ներկայացնում է 20-րդ դարի Տրանսիլվանիայի գյուղացու կյանքն ու կենցաղը։

== Կրոն ==
Եվրոպայի այլ տարածաշրջաններից Տրանսիլվանիան տարբերվում է իր հարուստ ու բազմազան կրոնական պատմությամբ։ [[Ռեֆորմացիա|Բողոքական ռեֆորմացիայի]] ժամանակներից սկսած,  քրիստոնեական տարբեր ուղղությունները սկսում են խառնվել մեկ ընդհանուր տարրայում՝ ներառյալ [[Ռումինական Օրթոդոքս]], [[Ռումինա-հունական Կաթոլիկ]], այլ՝ [[Արևելյան հնագույն եկեղեցիներ|Արևելյան Օրթոդոքս]], [[Կաթոլիկ եկեղեցի|Հռոմեական կաթոլիկ]], [[Լյութերականություն|Լյութերական]], Ռեֆորմիստական և [[Ունիթորություն|Ունիթորական]] ուղղությունները։ Այլ հավատի դավանողներ նույնպես առկա էին, ինչպես հուդայականներ, այնպես էլ մուսուլմաններ։ Հաբսբուրգների տիրապետության շրջանում Տրանսիլվանիան ծառայում էր  որպես «ազատ կորնի կենտրոն»։ Քրիստոնեությունը ամենատարածված կրոնն է Տրանսիլվանիայում։ Տրանսիլվանիան եղել և շարունակում է մնալ ռումինացիների համար ամենամեծ Արևելյան Օրթոդոքս եկեղեցու կենտրոնը։  Այստեղ մեծ են նաև Հռոմեական կաթոլիկ, [[Հունական կաթոլիկ եկեղեցի|Հույն կաթոլիկ]] և Բողոքական եկեղեցու հետևորդները<ref name="poperamet">Earl A. Pope, "Protestantism in Romania", in Sabrina Petra Ramet (ed.), ''Protestantism and Politics in Eastern Europe and Russia: The Communist and Postcommunist Eras'', [[Duke University Press]], Durham, 1992, p.158-160. {{ISBN|0-8223-1241-7}}</ref>։
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
|-
! || colspan=2 | 1930 ||colspan=2 | 2011
|-
! Ուղղությունը
| Թվաքանակը || Տոկոսը
| Թվաքանակը || Տոկոսը
|-
| Արևելյան ՈՒղղափառ
| 1,933,589 || 34.85
| 4,478,532 || 65.96
|-
| Հույն կաթոլիկ
| 1,385,017 || 24.96
| 142,862 || 2.10
|-
| Հռոմեական կաթոլիկ
| 946,100 || 17.05
| 632,948 || 9.32
|-
| Գլխավոր Բողոքական
| 1,038,464 || 18.72
| 675,107 || 9.34
|-
| Եվանգելիական Բողքական
| 37,061 || 0.66
| 339,472 || 4.70
|}
Որոշակի թիվ են կազմում նաև [[Ադվենտիստներ]]ը և [[Եհովայի վկաներ]]ը։

'''<u>Այլ</u>'''

* Ներկայում մի փոքր հատված են կազմում [[մուսուլման]]ները, [[հրեաներ]]ը ([[հուդայականություն]]ը), մինչդեռ 1930 թվականին հրեա բնակչության թիվը կազմում էր 191.877, որոնք ներկայացնում էին բնակչության 3.46%<ref>{{Cite web |title=Situatia demografica a cultelor dupa 1918 |url=http://www.etnosfera.ro/pdf/2009/2/04.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171215064621/http://www.etnosfera.ro/pdf/2009/2/04.pdf |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 15 |accessdate=2020 թ․ մարտի 9}}</ref>:
*[[Աթեիզմ|Աթեիստները]], [[Ագնոստիցիզմ|ագնոստիկները]] և [[Անկրոնություն|անկրոնները]] կազմում են Տրանսիլվանիայի բնակչության 0.27%-ը։
''Տեղեկությունները գլխավորապես վերաբերում են Բանատի, Կրիշանայի և Մարոամուրեշի բնակչությանը:''<ref>[http://dspace.bcucluj.ro/bitstream/123456789/64159/1/BCUCLUJ_FP_186593_1937-1938.pdf Anuarul statistic al Romaniei, 1937 si 1938]</ref><ref>{{Cite web |title=Populația stabilă după religie – județe, municipii, orașe, comune |url=http://www.recensamantromania.ro/rezultate-2/ |work=Institutul Național de Statistică}}</ref>

== Տեսարժան վայրեր ==
[[Պատկեր:Castelul Corvinilor din Hunedoara in 10 Decembrie 2012. Fotografie realizata de catre Marian Lucian.jpg|thumb|[[Corvin Castle|Կորվինի ամրոց]], Հունեդոարա ({{lang-hu|Vajdahunyad}}, {{lang-de|Eisenmarkt}})]]
[[Պատկեր:Cetatea Râșnov, văzută din șoseaua Cristian-Râșnov..jpg|thumb|right|[[Ռըշնովի ամրոց]] ({{lang-hu|Barcarozsnyó}}, {{lang-de|Rosenau}})]]
[[Պատկեր:Kirchenburg Birthälm.jpg|thumb|Բիերտան ամրոցային եկեղեցի, Բիերտան ({{lang-de|Birthälm}}, {{lang-hu|Berethalom}})]]
[[Պատկեր:Bran Castle TB1.jpg|thumb|Բրան ամրոց, Բրան ({{lang-hu|Törcsvár }}, {{lang-de|Törzburg}})]]
[[Պատկեր:Salina_Turda_(panorama),_Cluj,_RO.jpg|thumb|Տուրդայի աղահանք]]

* Բրանի ամրոց, հայտնի է նաև  «Դրակուլայի ամրոց»  անունով
* Միջնադարյան քաղաքներ՝ Ալբա Յուլիան, Կլուժ-Նապոկան (Եվրոպական երիտասարդություն 2015-ի կենտրոնը), Սիբիու (2007 թվականի Եվրոպական Մշակույթի մայրաքաղաք), Տիգրու Մոււրեշ ր Սիգիշոարա (ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն ճանաչել է որպես Վլադ Դրակուլայի ծննդավայր)
* Բրաշով քաղաքը՝ Պոիանա Բրաշով ձմեռային հանգստի կենտրոնի կողքին
* Հունեդոարա քաղաքը իր 14-րդ դարով թվագրվող Կորվին ամրոցով
* Արտ Նովոյի կենտրոն Օրադյա
* Դենսուսի եկեղեցին՝ ամենահինը Ռումինիայում, որը դեռ գործում է<ref>{{Cite web |date=2006 թ․ մայիսի 31 |title=Travel to Romania - Densuș Church (Hunedoara) |url=http://www.romanianmonasteries.org/other-monasteries/densus |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 30 |publisher=Romanianmonasteries.org}}</ref>
* Կարմիր Լիճ 
* [[Ռըշնովի ամրոց]]
* Սաքսոնական ամրոցային եկեղեցի (ՅՈՒՆԵՍԿՕ-յի համաշխարհային ժառանգություն)
* Ապուսենի Լեռներ 
** Ցարա Մոցիլոր
** Արջերի քարանձավ<ref name="itsromania.com">{{Cite web |title=Apuseni Caves |url=http://www.itsromania.com/apuseni-caves.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120316120700/http://www.itsromania.com/apuseni-caves.html |archive-date=2012 թ․ մարտի 16 |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 30 |publisher=Itsromania.com}}</ref>

=== Փառատոններ և միջոցառումներ ===
==== Կինոփառատոն ====
* Տրանսիլվանաիյի միջազգային կինոփառատոն, Կլուժ-Նապոկա, Ռումինաիայի ամենակարևոր կինոփառատոնը
* Զվարճալի Կլուժ, Կլուժ-Նապոկա
* Հումորային ֆիլմերի կինոփառատոն, Տիմիշոարա<ref>{{Cite web |title=Zilele Filmului de Umor 2014 |url=http://www.timisoreni.ro/despre/zilele_filmului_de_umor/ |accessdate=2015 թ․ հունվարի 25 |work=timisoreni.ro}}</ref><ref>{{Cite web |title=O nouă ediție a Zilelor Filmului de Umor la Timișoara |url=http://www.hotnews.ro/stiri-film-17557648-noua-editie-zilelor-filmului-umor-timisoara.htm |accessdate=2015 թ․ հունվարի 25 |work=HotNewsRo}}</ref>

==== Երաժշտական փառատոններ ====
* Ոսկե Եղնիկի երաժշտական փառատոն, Բրաշով
* Գըրանա Ջազ փառատոն, Գըրանա
* Անպատմելի փառատոն , Կլուժ-Նապոկա, Ռումինաիյի ամենամեծ երաժշտական միջոցառումը
* Արվեստամանիա փառատոն , Սիբիու 
* Էլեկտրո ամրոց փառատոն, Կլուժ-Նապոկա

==== Այլ ====
* Սիգիշոարայի միջնադարյան փառատոն, Սիգիշոարա
* Սիբիույի Միջազգային թատերական փառատոն

== Տրանսիլվանիայի պատմական զինանշան ==
{{Main|Տրանսիլվանիայի պատմական զինանշանը}}
Տրանսիլվանիայի առաջին զինանշանները հիշատակվում են 16-րդ դարով։ Առաջին զինանշանը, որ հանդիպում ենք Տրանսիլվանիայում,  Սիբիու քաղաքինն է։ 1596 թվականին Լևինուս Հուլսիուսը ստեղծում է Տրանսիլվանիայի կայսերական մարզի համար զինանշան, որը ներկայացնում էր վահաններ, որոնք դրված էին յոթ բլուրների վրա, որոնցից ամենացածրի գագաթին ամրոց էր։ Նա իր աշխատանքը հրապարակում է «Ժամանակագրություն» աշխատության մեջ, որը հրատարակվում է, նույն տարում՝ Նյուրենբերգում։ 1597 թվականի զինանշանը , որը ստեղծվել էր Սիգիզմունդ Բիթհորի կողմից, իրենից ներկայացնում էր նախկին զինանշանի փոփոխված տարբերակը․ այստեղ՝ ներքևի հատվածում,  արևով և լուսնով շրջապատված արծիվ էր, իսկ ներքևի բլորների վրա տեղակայված էին աշտարակներ<ref>Dan Cernovodeanu, ''Știința și arta heraldică în România'', Bucharest, 1977, p. 130</ref>։

Միշել Արիասիրտի զինանշանը թվագրվում է 1600 թվականով և վերաբերում է Դակիայի թագավորությանը՝ Մոլդավիա և Վալախիա, ինչպես նաև Տրանսիլվանիային<ref name="Coat of arms of Dacia medieval">{{Cite web |title=Coat of arms of Dacia (medieval) |url=https://www.fotw.info/flags/ro-dacia.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140409102552/https://www.fotw.info/flags/ro-dacia.html |archivedate=2014 թ․ ապրիլի 9}}</ref>։
* Սև արծիվը  (Վալախիան)
* Վայրի ցուլի գլուխը  (Մոլդավիա)
* Յոթ բլուրները (Տրանսիլվանիան).
* Բլուրների վերևի հատվածում երկու Over the hills there were two rampant lions affronts, supporting the trunk of a tree, as a symbol of the reunited [[Dacia|Dacian Kingdom]].<ref name="Coat of arms of Dacia medieval"/>

The [[Transylvanian Diet|Diet]] of 1659 codified the representation of the privileged nations in Transylvania's [[coat of arms]]. It depicted a black [[turul]] on a blue background, representing the [[Hungarian people|Hungarian]] nobility<ref>{{Cite book |last=Ströhl |first=Hugo Gerard |url=http://www.austria-lexikon.at/attach/Wissenssammlungen/Symbole/Wappenrolle_Str%C3%B6hl_1890/Wappenrolle_1890_Text.pdf |title=Oesterreichish-Ungarische Wappenrolle |publisher=Verlag vom Anton Schroll & C° |year=1890 |location=Vienna |page=XV. |accessdate=2011 թ․ նոյեմբերի 24 |authorlink=Hugo Gerard Ströhl}}</ref>, a [[Sun]] and the [[crescent|Moon]] representing the [[Székelys]], and seven red towers on a yellow background representing the [[Transylvanian Saxons#Fortification of the towns|seven fortified cities]] of the [[Transylvanian Saxons]]. The red dividing band was originally not part of the coat of arms.

== Հիշատակում զանգվածային մշակույթում ==
{{Main|Տրանսիլվանիան զանգվածային մշակույթում
}}
[[Պատկեր:Bela Lugosi as Dracula, anonymous photograph from 1931, Universal Studios.jpg|thumb|right|upright|[[Bela Lugosi|Lugosi]] as [[Count Dracula]]]]

Էմիլի Գերարդի կողմից «Անտառներից այն կողմ» (1888) վեպի հրատարակումից հետո  Բրեմ Սթոքերը գրեցի իր հայտնի  «Դրակուլա․ գոթական սարսափ» վեպը՝ 1897 թվականին՝  օգտագործելով Տրանսիլվանիան  որպես իրադարձությունների զարգացման հիմնական վայր։ Վեպի հաջողությունից հետո Տրանսիլվանիան անգլախոս միջավայրում սկսեց ասոցացվել  վամպիրների հետ։ Սկսած այդ ժամանակներից՝ վեպերում այն ներկայացվում էր որպես առեղծվածների և կախարդանքների տարածք։ Օրինակ՝ Պաոլո Կոելիոն իր «Պորտոբելի կախարդը» վեպի գլխավոր հերոս Շիրին Խալիլին նկարագրում է որպես Տրանսիլվանիայի որբերից մեկը, ում մայրը գնչուական ծագում ուներ, ինչը հերոսին հաղորդում է որոշակի միստիկ կերպար։ Միկլոշ Բաֆֆի գրած, այսպես կոչված,  Տրանսիլվանյան եռապատումը ՝ «Պատի վրա գրվածը», ներկայացնում է 19-20-րդ դարերի երկրի դրությունը։ Դրակուլայի դերը առաջինը կերտածներից մեկը Բելա Լուգոշցին է, ով ծնվել է Լուգոսում (ներկայում՝ Լուգոժ) ժամանակակից Ռումինիայում։

== Տես նաև ==
* [[Prehistory of Transylvania]]
* [[Siebenbürgenlied]]

== Նշումներ ==
{{ծանցանկ|group=note}}

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}

=== Աղբյուրներ ===
*{{EB1911|wstitle=Transylvania}}

== Հետագա ընթերցանություն ==
* [[Patrick Leigh Fermor]], ''[[Between the Woods and the Water]]'' (New York Review of Books Classics, 2005; {{ISBN|1-59017-166-7}}). Fermor travelled across Transylvania in the summer of 1934, and wrote about it in this account first published more than 50 years later, in 1986.
* Zoltán Farkas and Judit Sós, [https://web.archive.org/web/20070821110702/http://www.keletnyugat.hu/ujkonyvek/transylvania.php Transylvania Guidebook]
* [[András Bereznay]], ''Erdély történetének atlasza'' (''Historical Atlas of Transylvania''), with text and 102 map plates, the first ever historical atlas of Transylvania (Méry Ratio, 2011; {{ISBN|978-80-89286-45-4}})
* {{Cite book |last1=Pop |first1=Ioan-Aurel |title=The History of Transylvania, vol. I-III |last2=Nägler |first2=Thomas |last3=Magyari |first3=András |publisher=Romanian Academy, Center for Transylvanian Studies - Romanian Cultural Institute |year=2018 |isbn=978-606-8694-78-8 |location=Cluj-Napoca}}

== Հավելյան հղումներ ==
{{wikivoyage}}
{{EB1911 Poster|Transylvania}}
* [http://www.liveonlineradio.net/germany/rti-radio-transsylvania-international.htm/ Radio Transsylvania International]
* [https://web.archive.org/web/20050421073837/http://www.ce-review.org/99/14/lovatt14.html "Tolerant Transylvania - Why Transylvania will not become another Kosovo"], Katherine Lovatt, in ''Central Europe Review'', Vol. 1, No. 14, 27 September 1999.
* [https://web.archive.org/web/20040707001956/http://www.sibiweb.de/geschi/7b-history.htm ''The History of Transylvania and the Transylvanian Saxons''] by Dr. Konrad Gündisch, Oldenburg, Germany
* [http://depts.washington.edu/cartah/text_archive/boner/toc_pag.shtml ''Transylvania,Its Products and its People''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180505040138/http://depts.washington.edu/cartah/text_archive/boner/toc_pag.shtml |date=2018-05-05 }}, by [[Charles Boner]], 1865
* [https://web.archive.org/web/20091220030833/http://www.familyhistory.ro/index.php?id=20061130erdelyi_csaladt_ Transylvanian Family History Database] {{in lang|hu}}

{{Romanian historical regions}}
{{Authority control}}

[[Կատեգորիա:Historical regions]]
[[Կատեգորիա:Historical regions in Romania]]
[[Կատեգորիա:Historical regions in the Kingdom of Hungary]]
[[Կատեգորիա:Transylvania| ]]