Դիտել Ռամզես II (Մեծ) էջի աղբյուրը

{{Տեղեկաքարտ Փարավոն
| հայերեն_անվանում = Ռամզես II (Մեծ) 
| այլընտրելի_անուն = 
| պատկեր = Luxor temple24.JPG|կենտրոն|
| այլընտրելի__պատկեր = 
| նկարագրություն = Ռամզես II-ի արձանի գլուխը [[Լուքսոր տաճար|Լուքսորի տաճարում]] [[Եգիպտոս]]
| դեր = 
| պատմական_ժամանակաշրջան = [[Դինաստիական շրջան (Հին Եգիպտոս)|Դինաստիական շրջան]], Նոր թագավորություն
| կառավարման_տարիներ = 1279 — 1213 թթ. մ.թ.ա. (66 տարի)
| դինաստիա = XIX դինաստիա
| իշխանակից = 
| նախորդող = Սեթի I
| հաջորդող = Մերնեպտահ

| նշումներ = 
| գահական_անուն = 
| գահական_անուն_հիերոգլիֆ =
| գահական_անուն_2 = 
| գահական_անուն_հիերոգլիֆ_2 = 
| գահական_անուն_3 = 
| գահական_անուն_հիերոգլիֆ_3 = 
 
| անձնական_անուն = 
| անձնական_անուն_հիերոգլիֆ = 
| անձնական_անուն_2 = 
| անձնական_անուն_հիերոգլիֆ_2 = 
| անձնական_անուն_3 = 
| անձնական_անուն_հիերոգլիֆ_3 =

| լեռ = 
| լեռ_հիերոգլիֆ = 
| horus_prefix = <!-- Լռելյայն <hiero>G5</hiero> -->
| լեռ_2 = 
| լեռ_հիերոգլիֆ_2 = 
| լեռ_3 = 
| լեռ_հիերոգլիֆ_3 =

| նեբթի = 
| նեբթի_հիերոգլիֆ = 
| նեբթի_2 = 
| նեբթի_հիերոգլիֆ_2 = 
| նեբթի_3 = 
| նեբթի_հիերոգլիֆ_3 =

| ոսկե = 
| ոսկե_հիերոգլիֆ = 
| ոսկե_2 = 
| ոսկե_հիերոգլիֆ_2 = 
| ոսկե_3 = 
| ոսկե_հիերոգլիֆ_3 =

| ամուսին = # Նեֆերտարի 
# Մերիթամոն 
# Իսիտնոֆրետ I 
# Բենտ-Անատ  
# Նեբեթաուի  
# Հենութաուի
| երեխաներ = # Аменхерхепешеф{{փաստ|չթարգմանված}}
# Խաեմուաս
# Մերնեպտահ
| հայր = Սեթի I
| մայր = Թույա
| ծննդյան_օր = մ.թ.ա. 1303
| վախճանի_օր = մ.թ.ա. 1213
| թաղման_վայր = Թագավորների հովիտ, KV7 դամբարան 
| հուշարձաններ = 
| վիքիպահեստ = 
}}
'''Ռամզես II'''<ref>{{cite encyclopedia |year=2004 |title=Rameses |encyclopedia=Webster's New World College Dictionary |publisher=Wiley Publishing |location= |url=http://www.yourdictionary.com/Rameses}}</ref><ref>{{cite encyclopedia |year=2004 |title=Ramses |encyclopedia=Webster's New World College Dictionary |publisher=Wiley Publishing |location= |url=http://www.yourdictionary.com/Ramses}}</ref> ({{ԱԾ}}), [[Հին Եգիպտոս]]ի XIX դինաստիայի 3-րդ [[փարավոն]], կառավարել է մոտավորապես մ․թ․ա․ 1279-1213 թվականներին։ Հաճախ հիշատակվում է որպես Հին Եգիպտոսի մեծագույն, ամենահզոր և առավել նշանավոր փարավոն<ref>Putnam (1990)</ref>։

== Թագավորության սկիզբ ==
[[Պատկեր:Egypte louvre 124 enfant.jpg|thumb|right|200px|Ռամզես II-ը մանուկ ժամանակ]]
=== Գահ բարձրանալը ===
Ռամզես II-ը գահ բարձրացավ շեմուի (երաշտ) սեզոնի 3-րդ ամսվա 27-րդ օրը։ 
Այդ ժամանակ երիտասարդ թագավորը մոտ քսան տարեկան էր<ref>Rice (1999), p. 165.</ref>։

Չնայած արձանների և փաստաթղթերի ահռելի քանակությանը, որոնք իրենց մեջ ունեն Ռամզես II անունը, իր ավելի քան 66-ամյա թագավորությունը պատմական աղբյուրներում բավականին անհավասարաչափ է լուսաբանված։ 
Թվագրված փաստաթղթերը առկա են իր թագավորության յուրաքանչյուր տարվա համար, բայց դրանք խիստ տարբեր են՝ կրոնական ծիսակարգերի համար նախատեսված արձաններից մինչև անգամ մեղրի համար նախատեսված տարրաները։

=== Հաղթանակ նուբիացիների և լիբիացիների նկատմամբ ===
[[Պատկեր:Ramses II charging Nubians.jpg|thumb|left|240px|Ռամզես II-ը [[Նուբիա]]յի դեմ պայքարում]]
Ռամզես II-ի կառավարման առաջին ամիսներից պահպանվել են [[քանան]]ացիների գերեվարման պատկերները։
Փարավոնը անձամբ է մասնակցել [[Նուբիա]]յի ապստամբությունը ճնշելու համար մղվող պայքարին։ Այս արշավանքի ընթացքում, ընդամենը մեկ, նոսր բնակեցված շրջանում 7000 մարդ է զոհվել։ Պահպանվել են նաև արևմտյան հարևանների՝ [[լիբիա]]ցիների դեմ տարած հաղթանակի պատկերներ<ref name="Gabriel6">R. Gabriel, ''The Great Armies of Antiquity'', 6.</ref>։

=== Պայքար Շերդանի ծովահենների դեմ ===
Ավելի ուշ, կառավարման 2-րդ տարում, Ռամզես II-ը հաղթանակ է տանում Շերդանի ծովահենների նկատմամբ<ref>Grimal (1992), pp. 250–253.</ref>(արդյունքում նրանք բնակություն են հաստատում [[Սարդինիա]]յում<ref>Tyldesley (2000), pp. 53.</ref>)։

Շերդանի գերիներով համալրում են եգիպտական զորքերի շարքերը, որոնք հետագայում փարավոնին ծառայելով, մարտնչում են [[Սիրիա]]յի և Պաղեստինի դեմ մղվող մարտերի առաջին շարքերում։

== Պատերազմ խեթերի դեմ ==
=== Առաջին արշավը ===
Ամրապնդելով պետության հիմքերը, Ռամզես II-ը սկսում է պատրաստվել [[Խեթեր]]ի դեմ պատերազմին։ 
Կառավարման 4-րդ տարում, ձեռնարկում է առաջին արշավը [[Հարավարևմտյան Ասիա]]` [[Փյունիկիա]]յի և Պաղեստինի ուղղությամբ։ Այս արշավի արդյունքում Ռամզես II-ը գրավում է [[Բեյրութ]]ը։

=== Կադեշի ճակատամարտը ===
==== Եգիպտացիների զորքը ====
Կառավարման 5-րդ տարվա գարնանը հավաքելով ավելի քան 20-հազարանոց զորք, իր երկրորդ արշավն է սկսում՝ սահմանամերձ Չիլու ամրոցից։ 29 օր անց, եգիպտական 4 ռազմական միավորներ, որոնք կոչվել էին [[Ամոն]]ի, [[Ռա]]յի, [[Պտահ]]ի և [[Սեթ (դիցաբանություն)|Սեթի]] պատվին (յուրաքանչյուրում հինգ հազար ռազմիկ) վրաններ են խփում [[Կադեշ]]ի մոտակայքում։
Դրանից ավելի վաղ, ռազմական միավորներից մեկը, որը կազմել էր փարավոնը (հավանաբար ընտրյալ ռազմիկներից), ուղարկվել էր ծովի ափի երկայնքով հետագայում Կադեշի մոտ հիմնական ուժերի հետ միավորման համար։

Հաջորդ օրն առավոտյան եգիպտական հազարավոր զորքը սկսում է [[Օրոնտ]]ով գետնանցումը։ Շփոթմունքի մեջ հայտնվելով՝ եգիպտական ճամբարներ ուղարկված խեթական հետախույզների կողմից, որոնք վստահեցնում էին, որ խեթերը նահանջել են հեռավոր հյուսիս՝ [[Հալեպ]]ի մոտ, Ռամզեսի զորքը  միայն «Ամոն»-ով միավորվելով և չսպասելով մնացած զորքերի ջրանցմանը, շարժվում է դեպի Կադեշ։

==== Խեթերի զորքը ====
Եգիպտական պատմական աղբյուրների համաձայն խեթական բանակը կազմված էր 3500 [[մարտակառք]]ից (յուրաքանչյուրում երեք ռազմիկ) և 17 հազար հետևակից։ Զինվորների ընդհանուր քանակը մոտավորապես 28 հազար էր։ Խեթական զորքը համալրված էր այլ թագավորությունների զորքերով ինչն էլ [[Խեթական պետություն|խեթերի]] արքա [[Մուվաթալլի II]]-ին դժվարեցնում էր այդ խառնամբոխի ղեկավարումը։

==== Ճակարտամարտը ====

Անձամբ ղեկավարելով զորքը, բացառապես նրա կամքի ուժի ու զորավարական տաղանդի շնորհիվ, եգիպտական բանակը ոչ միայն գլխովին չի ջախջախվում, այլև հարաբերական հաղթանակ է գրանցում խեթական բանակի նկատմամբ։ Այս ճակատամարտի նկարագրության մեջ առաջին անգամ հանդիպում է «շտռաֆբատի» սկզբունքը, երբ խուճապը բացառելու համար նետաձիգները նետահարում էին առանց հրաման նահանջած ցանկացած եգիպտացու։
==== Ճակարտամարտը նկարագրող պատմական աղբյուրներ ====

Կադեշի ճակատամարտը խորը տպավորություն է թողնում Ռամզես II-ի վրա, որն էլ հրամայում է պատմություններ գրել այդ իրադարձությունների մասին և մարտերի համայնապատկերները «նկարազարդել» տաճարների պատերին, այդ թվում [[Աբիդոս]]ում, [[Կառնակ]]ում, [[Լուքսոր]]ում և [[Աբու Սիմբել]]ում։
=== Սիրիայի և Փյունիկիայի անկումը ===

== Եգիպտոսի և Խեթական թագավորության միջև կնքված խաղաղության պայմանագիր ==

[[Պատկեր:Kadesh.jpg|thumb|left|[[Միջազգային պայմանագիր|Միջազգային պայմանագրի]] հուշատախտակ՝ [[Խեթեր|Խեթական թագավորության]] ([[Հաթթուսիլիս III]]) և [[Եգիպտոս]]ի (Ռամզես II) միջև]] 
Մուվաթալլի II-ի մահը բավականին հանդարտեցնում է Եգիպտոսի և Խեթիայի հարաբերությունները։ 
Ռամզես II-ի գահակալման 21-րդ տարվա ձմռանը<ref>Grimal (1992), p. 257.</ref> Հաթթուսիլիս III-ի դեսպանը ժամանում է Եգիպտոսի մայրաքաղաք և իր թագավորի անունից եգիպտական թագավորին է հանձնում արծաթե հուշատախտակը՝ պայմանագրի սեպագիր գրությամբ՝ կնիքներով հաստատված, ըստ որի Հյուսիսային Սիրիան մնում է խեթերին, իսկ Հարավային Սիրիան, Պաղեստինը և Փյունիկիան անցնում է Եգիպտոսի իրավասությանը։ Խեթա-եգիպտական այդ դաշինքը նախատեսում էր նաև 22 փոխօգնության պայմաններ (ավելի ուշ դաշինքն ամրապնդվում է դինաստիական ամուսնությամբ. Ռամսես II-ը կնության է առնում խեթական արքայադստերը)։ Պայմանագիրը թարգմանվում է<ref>Kitchen (1983), pp. 73–79 & 62–64.</ref> [[եգիպտերեն]] և հավերժացվում է [[Կառնակ]]ի և Ռամզեսեումի պատերին։

Պատասխան պայմանագիրը, որը փարավոնը ուղարկում է Հաթթուսիլիս III-ին, նույնպես սեպագիր էր և գրված էր [[աքքադերեն]]ով։ Այս տարբերակի պատառիկները պահպանվել են [[Բողազքյոյի արխիվ]]ում։
  
Այսպիսով մոտ երկու դար ընթացող Եգիպտոսի և Խեթական տերության հետ հակամարտությունը, որի ընթացքում տեղի էին ունեցել հին աշխարհի մի շարք խոշորագույն ճակատամարտեր, այդ թվում Ք.Ա. 1274թ. տեղի ունեցած Քադեշի ճակատամարտը, լուծվում է, երբ ինչպես եգիպտացիներին, այնպես էլ խեթերին սկսում են սպառնալ այլ ազգեր, և Ք.Ա. 1258 թվականին Ռամզես II-ը ու խեթերի արքա Հաթթուսիլիս III-ը կնքում են պատմական քրոնիկներում արձանագրված առաջին հաշտության պայմանագրերը, որով սահմանվում է, որ հին աշխարհի այս երկու գերտերությունները ոչ միայն կդադարեցնեն թշնամանքը, այլև կսատարեն միմյանց՝ երրորդ կողմի ներխուժման դեպքում։ Պայմանագրում նշվում էր նաև, որ «Եթե որևէ մեկը փախչի Եգիպտոսից և գնա խեթերի երկիր, ապա խեթերի թագավորը նրան չի պահի իր երկրում և կվերադարձնի Ռամզես II-ի երկիր»։ Փախուստի հանգամանքն ինքնին եղել է հանձնման հիմք։ Պայմանագիրն ապահովել է նաև հարցման ենթակա անձանց անվտանգությունը. «Նրանց մահապատժի ենթարկելիս չեն վնասի նրանց աչքերը, շրթունքները և ոտքերը»։

Այս պատմական պայմանագրի կրկնօրինակը պահպանվում է [[ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհուրդ|ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի]] սրահում։

== Համաշխարհային առևտրի ընդլայնումը ==

==Շինարարական գործունեությունը ==
[[Պատկեր:Panorama Abu Simbel crop.jpg|thumb|right|500px|Ռամզեսի մեծ և փոքր տաճարները, [[Աբու Սիմբել]]]]

Խեթական պատերազմից հետո Ռամսես II-ը ևս 45 տարի կառավարում է Եգիպտոսը։ Ստորին Եգիպտոսում, [[Դելտա (գետ)|Դելտայի]] արևելքում նա հսկայական շինարարություն է ծավալում<ref>{{cite web|url=http://digital.library.upenn.edu/women/edwards/nile/nile-XV.html|title=Chapter XV: Rameses the Great|author=Amelia Ann Blandford Edwards|accessdate=2008 թ․ ապրիլի 23|archive-date=2008 թ․ մայիսի 13|archive-url=https://web.archive.org/web/20080513112609/http://digital.library.upenn.edu/women/edwards/nile/nile-XV.html|url-status=dead}}</ref>։ Այստեղ անցկացվում են ջրանցքներ, կառուցվում քաղաքներ, ինչպես նաև մայրաքաղաք [[Պեր-Ռամզես]]ը (Ռամզեսի տուն)<ref>Kitchen (1982), p. 119.</ref>։ Շինարարական աշխատանքներից հետո [[Նեղոս]]ի ողջ արևելյան դելտան կոչվում է Ռամսեսի երկիր։ Հայտնի են նաև փարավոնի մեծածավալ շինարարական աշխատանքները [[Նուբիա]]յում, [[Թեբե (Եգիպտոս)|Թեբեում]], [[Կառնակ]]ում, [[Աբիդոս]]ում։ 
Տաճարներ է կառուցել [[Մեմփիս]]ում, [[Աբիդոս]]ում ավարտին է հասցրել հոր՝ Սաթի I-ի հոյակերտ տաճարը, ընդլայնել է [[Լուքսոր տաճար|Լուքսորի տաճարը]], այնտեղ կառուցելով լայնարձակ պալատներ և քանդակազարդ սյուներ։

Տաճարներ է կառուցում [[Նուբիա]]յում, [[Նեղոս]]ի արևմտյան ափին՝ [[Աբու Սիմբել]]ում<ref>Kitchen (1982), pp. 64–65.</ref>, [[Ասուան]] քաղաքից 280 կմ դեպի հարավ։ Ժայռերի մեջ փորված երկու տաճարներից մեծը նվիրված Է [[Ամոն]], [[Պտահ]] և [[Հարախտ]]ի աստվածներին ու իրեն՝ փարավոնին, փոքրը՝ Հաթոր աստվածուհուն և փարավոնի կնոջը՝ Նեֆերտարիին։ Մեծ տաճարի շքամուտքի երկու կողմում քանդակված են մոտ 20 մ բարձրությամբ հսկա արձաններ, բոլոր աստվածներին պատկերում է իր կերպարով։ Փարավոնի հայացքն ուղղված է դեպի արևելք, դեպի ծագող արևի կողմը։ Ռամզեսի ոտքերի մոտ իր ընտանիքի անդամներից ոմանց անձաններն են, մասնավորապես կնոջ՝ Նեֆերտարիի, մոր և մի քանի երեխաների, նա ավելի քան 200 երեխա ուներ։
[[1979]] թ-ին այն դասվել է [[Միավորված Ազգերի Կրթության, Գիտության և Մշակույթի Կազմակերպություն|Միավորված Ազգերի Կրթության, Գիտության և Մշակույթի Կազմակերպության]] [[համաշխարհային ժառանգություն|համաշխարհային ժառանգության]] ցանկի մեջ։

== Մահը և ժառանգությունը ==

Մոտ 90 տարեկան հասակում տառապել է ատամնաբուժական ծանր խնդիրներով, [[Հոդաբորբ|արթրիթիով]] և [[Աթերոսկլերոզ|զարկերակների քրոնիկ հիվանդությունով]]<ref name=LMD>{{cite web|url=http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=12146724|title=La momie de Ramsès II. Contribution scientifique à l'égyptologie.|publisher=|accessdate=2015 թ․ փետրվարի 27}}</ref>։ 
Այսպիսով Եգիպտոսը հարստացրել է նաև տարբեր բուժ պարագաներով դրանք ներկրելով մյուս կայսրություններից։

Ունեցել է շատ կանայք և երեխաներ, կառուցել է բազմաթիվ հուշարձաններ, տաճարներ, արձաններ որոնցից նվիրել է և իր սիրելի թագուհուն` Նեֆերտարիին։

Ռամսես II–ին փոխարինում է նրա 13-րդ որդին` Մեր-Նե-Պտահը։

Հետագայում ավելի քան 9 փարավոն վերցրել են Ռամզես անունը` ի պատիվ նրա։

== Մումիան ==
[[Պատկեր:RAMmummy.jpg|right|thumb|200px|Ռամզես II-ի մումիան]]
Ռամզես II-ի մարմինը սկզբնապես թաղվում է Թագավորների հովտում, KV7 դամբարանում, բայց դամբարաներ թալանողների պատճառով, վերաթաղվում է չորս անգամ։ Սկզբում տեղափոխում են հոր՝ Սեթի I-ի դամբարան, որը հետագայում թալանվում է, հետո վերաթաղում են Իմհալի թագուհու դամբարանում, սակայն այն ևս թալանում են, հետո տեղափոխում են Ամենհոտեպ I-ի դամբարան։
Հետագայում քուրմերը Ռամզեսի մումիան, թալանված մյուս փարավոնների մումիաների հետ, թաքցնում են Հերիհոր ժայռափոր թաքստոցում այժմյան [[Դեյր էլ-Բահարի]]ում<ref name="ReferenceA">{{գիրք|հեղինակ =Эрих Церен |մաս =2-րդ |վերնագիր =Библейские холмы |բնօրինակ = |հղում = |պատասխանատու = |հրատարակություն =Терра |վայր =М |հրատարակչություն = |թվական =2003 |հատոր = |էջեր = |էջերի թիվ =464 |սերիա = |isbn =5-275-00797-3 |տպաքանակ = }}</ref>։
XIX դարի կեսերին այդ թաքստոցը հայտնաբերվում է արաբական դամբարաններ թալանողների կողմից, որոնք այդտեղի հարստությունը մաս–մաս սկսում են վաճառել եվրոպացի զբոսաշրջիկներին<ref name="ReferenceA"/>, ինչն էլ գրավում է եգիպտական իշխանությունների ուշադրությունը։
Արդյունքում փարավոնի լավ պահպանված մումիան հայտնաբերվում է [[1881 թվական]]ին և հասանելի է դառնում գիտությանը։

[[1975 թվական]]ին Փարիզում Ռամզես II–ի մումիան ենթարկվում է յուրահատուկ հետազոտման գործընթացի<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/history/ancient/egyptians/ramesses_01.shtml|publisher=BBC|title=Ramesses the Great|author=John Ray|authorlink=John D. Ray|accessdate=2008 թ․ մայիսի 15}}</ref>։

[[2008 թվական]]ի սեպտեմբերին եգիպտացի և գերմանացի [[Հնագիտություն|հնագետների]] խումբը Եգիպտոսի հյուսիսում՝ [[Կահիրե]]ից 85 կմ դեպի հյուսիս, պեղումներ անելիս հայտնաբերում են Ռամզեես II փարավոնի տաճարի փլատակները։ Այդտեղ հայտնաբերում են նաև փարավոնի արձանը։
Եգիպտոսի հնագույն ժառանգության հարցով նախարար Մուհամեդ Իբրահիմը իր ուղերձում ներկայացրել է, որ գտնված արձանը պատկանում է մ.թ.ա. երկրորդ հազարամյակին։ Այն ունի 1.95 մետր բարձրություն և 1.60 մետր լայնություն և պատրաստված է կարմիր գրանիտից։ Ավելի ուշ արձանի վրա հայտնաբերվում են փորագրված հիերոգլիֆներ, որոնք մատնանշում են Ռամզես II անունը<ref>[http://vz.ru/news/2008/9/16/208240.html Храм фараона Рамсеса II обнаружен в Каире // Взгляд. — 16 сентября 2008]</ref>։

== Անուն ==
[[Դիոդորոս Սիկիլիացի]]ն Ռամզես II-ին անվանում է '''Օսիմանդի''' ({{lang-grc|Ὀσυμανδύας}})<ref>[http://simposium.ru/ru/node/9859#_ftnref13 ''Դիոդորոս Սիկիլիացի''. Историческая библиотека. Книга I, 47 (1)]</ref>:

{| style="border: 1px solid DarkGray; border-collapse: collapse; width: 100%"
|- style="background: #FFE39B; text-align: center"
| colspan="2" | '''Անվան տեսակ'''
| style="border-left: 1px solid DarkGray; border-right: 1px solid DarkGray" colspan="2" | '''Հիերոգլիֆային գրելաձև'''
| '''Գրադարձություն — Թարգմանություն'''
|- style="border-bottom: 1px solid DarkGray; border-top: 1px solid DarkGray"
| colspan="5" style="background: #FFFFFF; border-right:1px solid #FFFFFF; border-left:1px solid #FFFFFF; height:6px" |
|-
| rowspan="28" style="text-align: center; border-right:1px solid #FFFFFF" | '''«Հորային անուն»'''<br />(ինչպես [[Հոր (եգիպտական դիցաբանություն)|Հոր]])
| rowspan="28" style="border-right:1px solid DarkGray" | <hiero>G5</hiero>
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-C10-U6</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt mrj-Mȝˁt'' — ''«Ճշմարտություն սիրող հզոր ցուլ»''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-Aa11:X1-C10-N36</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <small>նույնական է նախորդին</small>
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-C177</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <small>նույնական է նախորդին</small>
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-C10-U6-V30:W4-Z3-W19-X1:I9:Z1:I9-Q3:X1-V28-C18C</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt mrj-Mȝˁt nb-ḥȝbw-sd-mj-jt.f-Ptḥ-Tȝṯnn'' —<br />''«Հզոր ցուլ, տոների տիրակալ, հար և նման իր հայր Պտահին»''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-C2-U6</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt mrj-Rˁ''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-C2-Q3:X1-Q3:X1-Z9:D40-N25:X1*Z1:V30-T28-S33*S33:I9</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt mrj-Rˁ ptpt-ḫȝst-nb(t)-ḫr-ṯbwj.f''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-V28-D36:Z4-D2-C10</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt ḥˁj-ḥr-Mȝˁt''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-S29-N29-A28-R19-X1:O49</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt sqȝj-Wȝst''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-S42-F9*F9:D40</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt sḫm-pḥtj''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-F12-S29-F9:F9</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt wsr-pḥtj''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-G36:F9*F9</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt wr-pḥtj''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-X1:U15-H8:Z1</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt zȝ-Jtm''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-D34-D2:Z1-F23:I9</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt ˁḥȝ-ḥr-ḫpš.f''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-G36:D21-n*xt-Z2:D40-D34-D2-F23:I9</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt wr-nḫtw ˁḥȝ-ḥr-ḫpš.f''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-O29V-M23:X1-M17*M17:Z2</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt ˁȝ-nsyt''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-O29:F7*X1:Z2</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt ˁȝ-šfjt''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-U39-C10</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt wṯz-Mȝˁt''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-F12-T16</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt wsr-ḫpš''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-M44-F16:F16</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt spd-ˁbwj''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-N29-A28-S1</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt qȝj-ḥḏt''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-V28-A24-N17:V30</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt ḥwj-tȝ-nb''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-S24:O34:D40-N19:N21*N21</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt ṯz-tȝwj''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-mn: n:Y1-F34:Z1-S42-F9*F9:X1*X1:D40</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt mn-jb sḫm-pḥtj''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-G36:D21-W4:Z2-N36:N19:N21*N21</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt wr ḥȝbw-sd mrj-tȝwj''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-S29-D46:N21*Z9:D40-S22:X1*X1-G4</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt sḏ-Sṯtjw''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-N35:N5:Z1-:A40-S29-D46:N21*Z9:D40-S22-X1-G4-Z2ss::</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-nḫt n-Rˁ sḏ-Sṯtjw''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>E1:D40-E1:N35-S38-S38-S38-C2</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''kȝ-n-ḥqȝw''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>G36:D21-W4-Z1:TWO-W19-C18C </hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''wr-ḥȝbw(-sd)-mj-Tȝtnn''
|- style="border-bottom: 1px solid DarkGray; border-top: 1px solid DarkGray"
| colspan="5" style="background: #FFFFFF; border-right:1px solid #FFFFFF; border-left:1px solid #FFFFFF; height:6px" |
|-
| rowspan="9" style="text-align: center; border-right:1px solid #FFFFFF" | '''«Նեբտիյան անուն»'''<br />(ինչպես կրկնակի թագի Տեր)
| rowspan="9" style="border-right:1px solid DarkGray" | <hiero>G16</hiero>
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" |<hiero>G20-V31:I6-X1:O49-G45-I9:Z7:D40-N25:X1*Z2ss</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style= "border-bottom:1px solid DarkGray" | ''mk-Kmt wˁf.-ḫȝswt''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" |<hiero>Aa15:D36:V31-I6:X1*O49-G45-I9:D40-N25:X1*Z2ss-C2-F31-S29-R8A-W11:D21-U17:Y1-N19:N21*N21</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style= "border-bottom:1px solid DarkGray" | ''mk-Kmt wˁf.-ḫȝswt Rˁ-msj-nṯrw grg-tȝwj'' —<br /> ''«Храбрец Египта, который унаследовал чужеземные страны, порождение богов, приведший в порядок две земли»''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" |<hiero>S29-O43B:Q3-A53-R8-X1:D21:Z4-Y1:N35-L1:D21-A40</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style= "border-bottom:1px solid DarkGray" | ''šzp-nṯrj-n-Ḫprj''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" |<hiero>G36:D21-F7:X1-G20-V31:I6-X1:O49............</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style= "border-bottom:1px solid DarkGray" | ''wr-šfjt mk-Kmt'' — ''«Многоуважаемый защитник Египта»''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" |<hiero>S29-Y5:N35:Aa1*U22-Y5:N35:W24*W24*W24-Aa15:O45*X1-M24-N35:X1:I9-M17-Y5:N35:D37-M23-G43-D2-X1:W11*O1:I9</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style= "border-bottom:1px solid DarkGray" | ''smnḫ-mnw-m-Jpt-rsj(t)-n-jt.f-Jmn-dj-sw-ḥr-nst.f''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" |<hiero>V71-:Z4-A28-Y1V-D2:Z1-Aa11:X1-C10-W19-N27:X1*Z4-O1:O1</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style= "border-bottom:1px solid DarkGray" | ''ḥˁj-ḥr-Mȝˁt-mj-ȝḫtj''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" |<hiero>D34-D40:N35-C11-Z1:Z2-E22-S42-G17-F34::</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style= "border-bottom:1px solid DarkGray" | ''ˁḥȝ-n-ḥḥw mȝj-sḫm-jb''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" |<hiero>D34-D40:D2*Z1-F23:D40:I9-Aa15:D36:V31-A12*Z3:I9</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style= "border-bottom:1px solid DarkGray" | ''ˁḥȝ-ḥr-ḫpš.f mk-mšˁw.f''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" |<hiero>S29-Aa1:A15:D40-F22:D54-M23-W25-N35:F22-Z7*Z4:N17</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style= "border-bottom:1px solid DarkGray" | ''sḫr-pḥw-sw jnj-pḥwj-tȝ''
|-style="border-bottom: 1px solid DarkGray; border-top: 1px solid DarkGray"
| colspan="5" style="background: #FFFFFF; border-right:1px solid #FFFFFF; border-left:1px solid #FFFFFF; height:6px" |
|-
| rowspan="10" style="text-align: center; border-right:1px solid #FFFFFF" | '''«Ոսկե անուն»'''<br />(ինչպես ոսկե [[Հոր (եգիպտական դիցաբանություն)|հոր]])
| rowspan="10" style="border-right:1px solid DarkGray" | <hiero>G8</hiero>
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>F12-S29-M4-M4-M4-O29:D40:Z2</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''wsr-rnpwt ˁȝ-nḫtw'' — ''«Сильный годами, великий победами»''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>F12-S29-M4:I8:N33-M4:I8:N33-M4:I8:N33-O29:D36:Y1-n*xt-G45-Z3</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <small>նույնական է նախորդին</small>
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>O29:F23-U6-M17-M17-N19:N21*N21</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''ˁȝ-ḫpš mry-tȝwj''«Инициативный и возлюбленный в Обеих странах»''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>F12-F23:N36-N19:N21*N21</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''wsr-ḫpš mrj-tȝwj''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>S42-W19-Z11-R19-A40</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''wḫȝ-mj-jmj-Wȝst''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>V28-V28-Z4:D54-:X1-G25-Aa1:Z2ss-S3-F31-S29-S29</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''ḥḥ-ȝḫwt-n-msj-sw''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>S42-Aa15:D40-F23-D46:D21:D40-T10:X1*Z2ss-Z2ss:Z2ss</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''sḫm-ḫpš dr-pḏt-9''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>G36:D21-N35:M3-:X1-G45-Aa1:Z2ss-D2:Z1-N25:V30:X1</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''wr-nḫtw-ḥr-ḫȝst-nbt''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>G36:D21-I9:F40*X1:Z7*Z2-S42-F9*F9:D40</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''wr-fȝw sḫm-pḥtj''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>G45-I9:Z7:D40-N25:X1*Z2ss-D46:D21:D40-D58-N37:X1*Z7-A14:Z2</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''wˁf.-ḫȝswt dr-bšṯw''
|- style="border-bottom: 1px solid DarkGray; border-top: 1px solid DarkGray"
| colspan="5" style="background: #FFFFFF; border-right:1px solid #FFFFFF; border-left:1px solid #FFFFFF; height:6px" |
|-
| rowspan="17" style="text-align: center; border-right:1px solid #FFFFFF" | '''«Անձնանուն»'''<br />(ինչպես [[Ռա]]ի որդի)
| rowspan="17" style="border-right:1px solid DarkGray" | <hiero>G39-N5::</hiero>
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>Ca1-N5-F31-S29-M23-:Z7-U6-M17-Y5:N35-G7-Ca2</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <small>''Rˁ-msj-sw mrj-Jmn'' — <br />''«Рождённый [[Ռա]], возлюбленный [[Ամոն]]ом»''</small>
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>Ca1-N5-F31-S29-M23-:Z7-U6-M17-Y5:N35-G7-R8-S38-:N29-G7-O28-Z1-Ca2</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <small>նույնական է նախորդին</small>
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>Ca1-S29-S29-:Z4-M23-:Z7-U6-M17-Y5:N35-G7-Ca2</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''ss(j)-sw mrj-Jmn''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>Ca1-S29-S29-:X1-M23-:Z7-Ca2</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''ss-sw''
|-
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | <hiero>Ca1-S29-:X1-M23-:Z7-Ca2</hiero>
| style="border-right:1px solid DarkGray; border-bottom:1px solid DarkGray" |
| style="border-bottom:1px solid DarkGray" | ''s-sw''
|}

== Պատկերասրահ ==
<gallery>
Image:Abu Simbel, Ramesses Temple, front, Egypt, Oct 2004.jpg|Ռամզեսի II-ի տաճարը, [[Աբու Սիմբել]]
Image:Ramesses II as child.jpg|Ռամզես II-ը մանուկ ժամանակ
Image:S10.08 Luxor, image 9925.jpg|Ռամզես II [[Լուքսոր տաճար]]
Image:S F-E-CAMERON EGYPT 2005 RAMASEUM 01309.JPG|[[Լուքսոր տաճար]]
Image:BM, AES Egyptian Sulpture ~ Colossal bust of Ramesses II, the 'Younger Memnon' (1250 BC) (Room 4).jpg|[[Բրիտանական թանգարան]]
Image:Maler der Grabkammer der Nefertari 004.jpg|Նեֆերտարի, պատկեր դամբարանի պատից 
Image:Ramesses-Ptah-Sekhmet.jpg|Ռամզես II, Պտահ, Սեխմետ, [[Կահիրեի եգիպտական թանգարան]] 
Image:Bentanat Louxor.jpg|Ռամզես II–ի աղջիկը, Բենթանատ
Image:SFEC AEH -ThebesNecropolis-2010-RamsesII-021.jpg|Ramesseum
Image:S F-E-CAMERON EGYPT 2005 RAMASEUM 01320.JPG|Ռամզես II–ի տաճարը, [[Լուքսոր տաճար]]
Image:S10.08 Abu Simbel, image 9503.jpg|Ռամզեսի II-ի տաճարը, [[Աբու Սիմբել]]
Image:Abu Simbel Small temple 2.jpg|Փոքր տաճարը, [[Աբու Սիմբել]]
</gallery>

== Գրականություն ==
* {{գիրք|հեղինակ =Г. М. Бонгард-Левина. — М. |մաս = 2 |վերնագիր = История Древнего Востока. Зарождение древнейших классовых обществ и первые очаги рабовладельческой цивилизации|բնօրինակ = |հղում = |պատասխանատու = |հրատարակություն = Главная редакция восточной литературы издательства «Наука»|վայր = Եգիպտոս |հրատարակչություն = |թվական = 1988 |հատոր = |էջեր = |էջերի թիվ = 623|սերիա = |isbn = |տպաքանակ = 25 000 }}
* {{գիրք|հեղինակ = Стучевский И. А.|մաս = |վերնագիր = Рамсес II и Херихор|բնօրինակ = |հղում = http://www.egyptology.ru/scarcebooks.htm#Stuchevskij|պատասխանատու = |հրատարակություն = |վայր = М.|հրատարակչություն = |թվական = 1984|հատոր = |էջեր = |էջերի թիվ = |սերիա = |isbn = |տպաքանակ = }}
* {{գիրք|հեղինակ = В. В. Эрлихман|մաս = |վերնագիր = Древний Восток и античность. // Правители Мира. Хронологическо-генеалогические таблицы по всемирной истории в 4 тт.|բնօրինակ = |հղում = |պատասխանատու = |հրատարակություն = |վայր = |հրատարակչություն = |թվական = |հատոր = |էջեր = |էջերի թիվ = |սերիա = |isbn = |տպաքանակ = }}
* {{գիրք|հեղինակ = Сергей Шаповалов|մաս = |վերնագիր = «Сыновья Черной земли»|բնօրինակ = |հղում = |պատասխանատու = |հրատարակություն = |վայր = |հրատարակչություն = |թվական = |հատոր = |էջեր = |էջերի թիվ = |սերիա = |isbn = |տպաքանակ = }}<ref>{{Cite web|url=http://magru.net/pubs/1807/Synovya_Chernoy_Zemli|title=Сыновья Черной Земли|publisher=Magru|accessdate=2016 թ․ ապրիլի 13}}</ref>
* {{գիրք|հեղինակ = Balout, L., Roubet, C. and Desroches-Noblecourt, C.|մաս = |վերնագիր = La Momie de Ramsès II: Contribution Scientifique à l'Égyptologie|բնօրինակ = |հղում = |պատասխանատու = |հրատարակություն = |վայր = |հրատարակչություն = |թվական =1985 |հատոր = |էջեր = |էջերի թիվ = |սերիա = |isbn = |տպաքանակ = }}
* {{գիրք|հեղինակ = |մաս = |վերնագիր = Capital of the Hyksos - Recent Excavations|բնօրինակ = |հղում = |պատասխանատու = |հրատարակություն = |վայր = |հրատարակչություն =British Museum Press |թվական = 1995|հատոր = |էջեր = |էջերի թիվ = |սերիա = |isbn = 0-7141-0968-1|տպաքանակ = }}
* {{գիրք|հեղինակ = Peter J.|մաս = |վերնագիր = The Monuments of Seti I: Epigraphic, Historical and Art Historical Analysis|բնօրինակ = |հղում = |պատասխանատու = |հրատարակություն = |վայր =NV Leiden |հրատարակչություն = Brill|թվական =2000 |հատոր = |էջեր = |էջերի թիվ = |սերիա = |isbn =90-04-11770-9 |տպաքանակ = }}
* {{գիրք|հեղինակ =Dyan Hilton  |մաս = |վերնագիր =The Complete Royal Families of Ancient Egypt |բնօրինակ = |հղում = |պատասխանատու = |հրատարակություն =Thames & Hudson |վայր = |հրատարակչություն = |թվական =2004 |հատոր = |էջեր = |էջերի թիվ = |սերիա = |isbn =0-500-05128-3 |տպաքանակ = }}
* {{գիրք|հեղինակ =Nicolas, Grima |մաս = |վերնագիր =A History of Ancient Egypt |բնօրինակ = |հղում = |պատասխանատու = |հրատարակություն Blackwell= |վայր = Oxford|հրատարակչություն = |թվական = 1992|հատոր = |էջեր = |էջերի թիվ = |սերիա = |isbn =0-631-17472-9 |տպաքանակ = }}
* {{գիրք|հեղինակ = |մաս = |վերնագիր = Pharaoh Triumphant: The Life and Times of Ramesses II, King of Egypt|բնօրինակ = |հղում = |պատասխանատու = |հրատարակություն = |վայր =London |հրատարակչություն = Aris & Phillips|թվական =1983 |հատոր = |էջեր = |էջերի թիվ = |սերիա = |isbn = 0-85668-215-2|տպաքանակ = }}
* {{գիրք|հեղինակ = RPO Editors|մաս = |վերնագիր =Percy Bysshe Shelley: Ozymandias |բնօրինակ = |հղում = http://rpo.library.utoronto.ca/poem/1904.html|պատասխանատու = University of Toronto  Department of English|հրատարակություն = |վայր = |հրատարակչություն = University of Toronto Libraries, University of Toronto Press|թվական = 2006|հատոր = |էջեր = |էջերի թիվ = |սերիա = |isbn = |տպաքանակ = }}
* {{գիրք|հեղինակ = Tyldesley, Joyce|մաս = |վերնագիր =Ramesses: Egypt's Greatest Pharaoh |բնօրինակ = |հղում = |պատասխանատու = |հրատարակություն = |վայր =London |հրատարակչություն =Viking/Penguin Books |թվական = 2000|հատոր = |էջեր = |էջերի թիվ = |սերիա = |isbn = |տպաքանակ = }}

== Արտաքին հղումներ ==
{{Commons category|Ramses II}}
* [http://www.pbs.org/empires/egypt/newkingdom/ramesses.html Egypt's Golden Empire: Ramesses II]
* [http://www.aldokkan.com/egypt/ramses.htm Ramesses II]
* [http://www.touregypt.net/19dyn03.htm Usermaatresetepenre]
* [http://www.digitalegypt.ucl.ac.uk/chronology/ramsesii.html Ramesses II Usermaatre-setepenre (about 1279–1213 BC)]
* [http://www.egyptsites.co.uk/upper/luxorwest/temples/rameses2.html Egyptian monuments: Temple of Ramesses II]
* [http://euler.slu.edu/Dept/Faculty/bart/egyptianhtml/kings%20and%20Queens/Ramses-II.html List of Ramesses II's family members and state officials] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080724005332/http://euler.slu.edu/Dept/Faculty/bart/egyptianhtml/kings%20and%20Queens/Ramses-II.html |date=2008-07-24 }}
* [http://www.netnewspublisher.com/remains-of-pharaoh-ramses-ii-temple-discovered-near-cairo-egypt/ Newly discovered temple] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080924023718/http://www.netnewspublisher.com/remains-of-pharaoh-ramses-ii-temple-discovered-near-cairo-egypt/ |date=2008-09-24 }}
* [http://pharaoh.se/pharaoh/Ramesses-II Full titulary of Ramesses II including variants]
* [http://ru-egypt.com/sources/63 Мирный договор между Рамсесом II и хеттским царём Хаттусили III]
* [http://ru-egypt.com/library/53 Матье М. Э. Коронация Рамсеса II]
* [http://www.lib.uchicago.edu/cgi-bin/eos/eos_page.pl?DPI=100&callnum=DT57.C2_vol59&object=168 Фотографии мумии Рамсеса II]

== Ծանուցումներ ==
{{ծանցանկ}}
<!--   He is often regarded as the greatest, most celebrated, and most powerful pharaoh of the [[Egyptian Empire]].<ref> {{name="putnam"}} His successors and later Egyptians called him the "Great Ancestor". Ramesses II led several military expeditions into the [[Levant]], reasserting Egyptian control over [[Canaan]]. He also led expeditions to the south, into [[Nubia]], commemorated in inscriptions at [[New Kalabsha#Beit al-Wali|Beit el-Wali]] and [[Kalabsha#Gerf Hussein|Gerf Hussein]].
 -->