Հյուսիսային Ցի

Հյուսիսային Ցի, 550-577 թվականներին Հյուսիսային Չինաստանի հյուսիսային և հարավային

դինաստիաների դարաշրջանի նահանգներից մեկը։ Այն բանից հետո, երբ Արևելյան Վեյի գերագույն գլխավոր հրամանատարի որդի Գաո Հուանը, 550 թվականին իրեն հռչակեց Սյաո Ցզին-դի կայսր և Վեն Սյուան-դի անվամբ իրեն հռչակեց Հյուսիսային Ցիի Կայսր (Հյուսիսային Ցի)^[1], պետությունում առաջացավ Արևելյան Վեյը։

Հյուսիսային Ցիի կառավարումը նշանավորվեց կայսրերի կամայականությամբ և անգործունակությամբ (Վեն Սյուան-դի, Ու Չեն-դի և Գաո Վեյա), պաշտոնատար անձանց կոռուպցիայով և բանակի քայքայմամբ։ Չնայած որ Հյուսիսային Ցին իր հիմնադրման պահից սկսած եղել է Չինաստանի ամենաուժեղ թագավորությունը, այն աստիճանաբար քայքայվեց և ոչնչացվել է Հյուսիսային Չժոյի կողմից 577 թվականին Թուրքական Կագանատի կազմի մեջ։ (Վեն Խուան-դի Գաո Շաոյի կայսեր որդին ՝ Ֆանյանգ Վանգը, փախավ թուրքերի հովանու ներքո և հետագայում իրեն հռչակեց աքսորյալ Հյուսիսային Ցիի կայսր, բայց 580 թվականին նրան արտահանձնեցին Հյուսիսային Չժուի թուրքերին և աքսորեցին ներկայիս Սիչուանը։ Գիտնականները համաձայն չէին այն հարցի շուրջ, արդյոք Գաո Շաոն պետք է համարվեր Հյուսիսային Ցիի օրինական կայսրը, սակայն բոլորը համաձայնեցին 577 թվականը համարել այս թագավորության պատմության մեջ որպես վերջին տարի)։ Հյուսիսային Չժոուն տարեկան 100 հազար կտոր մետաքսի կտորի տեսքով տուրք էր տալիս թուրքերին, ինչի համար այս պետության ղեկավարները հույս ունեին թուրքերի օգնությամբ վերջ տալ Հյուսիսային Ցիին։ Հյուսիսային Ցի նահանգի անկումից հետո, թուրքական քագանը հասկացավ, որ անհնար է ուժեղացնել իր ենթասպա Հյուսիսային Չժոուն և հռչակեց իրենց մոտ փախած կայսր Վեն Սուան-դի որդուն որպես Հյուսիսային Ցիի օրինական ժառանգ։ ==Հյուսիսային Ցիի կայսրները=={| class="wikitable"|} դինաստիաների դարաշրջանի նահանգներից մեկը։ Այն բանից հետո, երբ Արևելյան Վեյի գերագույն գլխավոր հրամանատարի որդի Գաո Հուանը, 550 թվականին իրեն հռչակեց Սյաո Ցզին-դի կայսր և Վեն Սյուան-դի անվամբ իրեն հռչակեց Հյուսիսային Ցիի Կայսր (Հյուսիսային Ցի)^[1], պետությունում առաջացավ Արևելյան Վեյը։

Հյուսիսային Ցիի կառավարումը նշանավորվեց կայսրերի կամայականությամբ և անգործունակությամբ (Վեն Սյուան-դի, Ու Չեն-դի և Գաո Վեյա), պաշտոնատար անձանց կոռուպցիայով և բանակի քայքայմամբ։ Չնայած որ Հյուսիսային Ցին իր հիմնադրման պահից սկսած եղել է Չինաստանի ամենաուժեղ թագավորությունը, այն աստիճանաբար քայքայվեց և ոչնչացվել է Հյուսիսային Չժոյի կողմից 577 թվականին Թուրքական Կագանատի կազմի մեջ։ (Վեն Խուան-դի Գաո Շաոյի կայսեր որդին ՝ Ֆանյանգ Վանգը, փախավ թուրքերի հովանու ներքո և հետագայում իրեն հռչակեց աքսորյալ Հյուսիսային Ցիի կայսր, բայց 580 թվականին նրան արտահանձնեցին Հյուսիսային Չժուի թուրքերին և աքսորեցին ներկայիս Սիչուանը։ Գիտնականները համաձայն չէին այն հարցի շուրջ, արդյոք Գաո Շաոն պետք է համարվեր Հյուսիսային Ցիի օրինական կայսրը, սակայն բոլորը համաձայնեցին 577 թվականը համարել այս թագավորության պատմության մեջ որպես վերջին տարի)։ Հյուսիսային Չժոուն տարեկան 100 հազար կտոր մետաքսի կտորի տեսքով տուրք էր տալիս թուրքերին, ինչի համար այս պետության ղեկավարները հույս ունեին թուրքերի օգնությամբ վերջ տալ Հյուսիսային Ցիին։ Հյուսիսային Ցի նահանգի անկումից հետո, թուրքական քագանը հասկացավ, որ անհնար է ուժեղացնել իր ենթասպա Հյուսիսային Չժոուն և հռչակեց իրենց մոտ փախած կայսր Վեն Սուան-դի որդուն որպես Հյուսիսային Ցիի օրինական ժառանգ։

Հյուսիսային Ցիի կայսրերը

Տեսանելի անուն (諡號 shìhào)	Անձնական անուն	Կառավարման տարիներ	Կառավարման դարաշրջան (年號niánhào) և կառավարման տարիներ
Վեն Սյուան-դի 文宣帝 Wénxuāndì	Գաո Յան 高洋 Gāo Yáng	550 —559	Տյանբաո (天保 Tiānbǎo) 550 —559
Ֆեյ-դի 廢帝 Fèidì	Գաո Ին 高殷 Gāo Yīn	559 —560	Ցյանմին (乾明 Qiánmíng) 560
Սյաո Չժաո-դի 孝昭帝 Xiàozhāodì	Գաո Յան 高演 Gāo Yǎn	560 —561	Հուանցզյան (皇建 Huángjiàn) 560 —561
Ու Չե-դի 武成帝 Wǔchéngdì	Գաո Դան 高湛 Gāo Dān	561 —565	Տայնին (太寧 Tàiníng) 561 —562 Հեցին (河清 Héqīng) 562 —565
Հոու Չժու 後主 hòu zhǔ	Гао Вэй 高緯 Gāo Wěi

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Родственник Гао Вэя, Гао Яньцзун, Аньдэ-ван (сын Гао Чэна), ненадолго провозгласил себя императором около нового 577 г. по требованию гарнизона г. Цзиньян (晉陽, в нынешнем Тайюане, Шаньси), после того как город был оставлен войсками Гао Вэя. Гао Яньцзун, однако, был немедленно разбит и взят в плен войсками Северной Чжоу, и поэтому обычно не включается в число императоров Северной Ци.

[ReferenceA-1] 1,0 ^1,1 Родственник Гао Вэя, Гао Яньцзун, Аньдэ-ван (сын Гао Чэна), ненадолго провозгласил себя императором около нового 577 г. по требованию гарнизона г. Цзиньян (晉陽, в нынешнем Тайюане, Шаньси), после того как город был оставлен войсками Гао Вэя. Гао Яньцзун, однако, был немедленно разбит и взят в плен войсками Северной Чжоу, и поэтому обычно не включается в число императоров Северной Ци.

[1]