Դիտել Հյուսիսային Կորեա էջի աղբյուրը

{{Տեղեկաքարտ Երկիր
|native_name = Կորեայի Ժողովրդական Դեմոկրատական Հանրապետություն
|conventional_long_name = {{lang-ko|조선민주주의인민공화국}}
|common_name = Հյուսիսային Կորեայի
|image_flag = Flag of North Korea.svg
|image_coat = Coat of Arms of North Korea.svg
|image_map = Democratic People's Republic of Korea (orthographic projection).svg
|national_anthem =
|official_languages = [[Կորեերեն]]
|capital = [[Փհենյան]]
|latd=39 |latm=2 |latNS=N |longd=125 |longm=45 |longEW=E
|government_type = տոտալիտար դիկտատուրա
|leader_title1 = Բարձրագույն ժողովրդական ժողովի նախագահության նախագահ
|leader_title2 = Կորեայի աշխատանքային կուսակցության ԿԿ գլխավոր քարտուղար
|leader_title3 = Կառավարության նախագահ
|leader_name1 = '''Կիմ Յոնգ Նամ'''
|leader_name2 = '''[[Կիմ Ջոնգ Ուն]]'''
|leader_name3 = '''[[Չո Ռեն Հե]] '''
|largest_city = մայրաքաղաք
|area_km2 = 120,540
|area_sq_mi = 46,528
|area_rank = 98-րդ
|percent_water = 4.87
|population_estimate = 23,301,725
|population_estimate_year = 2007
|population_estimate_rank = 48-րդ
|population_census =
|population_census_year = 
|population_density_km2 = 190
|population_density_sq_mi = 492
|population_density_rank = 55-րդ
|GDP_PPP_year = 2006
|GDP_PPP = $22.85 միլիարդ
|GDP_PPP_rank = 85-րդ
|GDP_PPP_per_capita = $1,007
|GDP_PPP_per_capita_rank = 149-րդ
|HDI_year = 2003
|HDI = 
|HDI_rank = 
|HDI_category = <font color="gray">n/a</font>
|FSI = 97.7 {{increase}} 0.4
|FSI_year = 2007
|FSI_rank = 13-րդ
|FSI_category = <font color="#FF0000">Alert</font> 
|sovereignty_type = Հաստատում (բաժանում Կորեայի)
|established_event1 = Անկախության հայտարարություն
|established_event2 = Անկախություն
|established_event3 = Պաշտոնական հայտարարություն
|established_date1 = [[մարտի 1]] [[1919]]
|established_date2 = [[օգոստոսի 15]] [[1945]]
|established_date3 = [[սեպտեմբերի 9]] [[1948]]
|currency = [[Հյուսիսային Կորեայի ուոն]] (₩)
|currency_code = KPW
|time_zone =
|utc_offset = +8:30
|time_zone_DST =
|utc_offset_DST = +8:30
|cctld = [[.kp]]
|calling_code = 850
}}
'''Կորեայի Ժողովրդական Դեմոկրատական Հանրապետություն'''{{ն|Նաև՝ '''Կորեական Ժողովրդա-Դեմոկրատական Հանրապետություն'''}} (կրճատ՝'''ԿԺԴՀ''', {{lang-ko3|조선 민주주의 인민 공화국|朝鮮民主主義人民共和國}}, [[հանգըլ]]՝ 조선민주주의인민공화국, [[հանջա]]՝ 鮮民主主義人民共和國), [[պետություն]] [[Արևելյան Ասիա]]յում, որը առավել հայտնի է '''Հյուսիսային Կորեա''' ոչ պաշտոնական անունով։ Գտնվում է [[Կորեական թերակղզի|Կորեական թերակղզու]] հյուսիսային մասում։ Հարավում ցամաքային սահման ունի [[Կորեայի Հանրապետություն|Կորեայի Հանրապետության]] հետ (պետություններն առանձնացված են ապառազմականացված գոտիով), հյուսիսում՝ [[Չինաստան|Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության]], հյուսիս-արևելքում՝ [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]] հետ։ Արևմուտքից երկիրը ողողվում է [[Դեղին ծով]]ով, արևելքից՝ [[Ճապոնական ծով]]ով։

Երկրի տարածքը 120,540 կմ² է{{Efn|Առանց հաշվի առնելու [[Կորեայի Հանրապետություն|Կորեայի Հանրապետության]] տարածքը, որին ԿԺԴՀ-ն հավակնում է սկսած իր կազմավորումից՝ 1948 թվականից։ Կորեական երկու պետությունների ընդհանուր մակերեսը կազմում է 220750 կմ²։}}, բնակչությունը, ըստ 2019 թվականի գնահատականի, ավելի քան 25 միլիոն մարդ։ Տարածքով այն աշխարհում զբաղեցնում է [[Աշխարհի երկրներն ըստ տարածքի|98-րդ տեղը]], իսկ բնակչությամբ՝ [[Աշխարհի երկրներն ըստ բնակչության|50-րդը]]։

Մայրաքաղաքը և ամենամեծ քաղաքը [[Փհենյան]]ն է։ [[Պաշտոնական լեզու]]ն [[կորեերեն]]ն է։

Համաձայն սահմանադրության՝ [[Ունիտար պետություն|ունիտար]] [[Սոցիալիզմ|սոցիալիստական]] պետություն է։ Պետության պաշտոնական [[գաղափարախոսություն]]ը [[Ջուչե]]ն է։ Կան սոցիալիստական 3 կուսակցություններ՝ [[Կորեայի աշխատավորական կուսակցություն]]ը, [[Կորեայի սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն]]ը և [[Երկնային ուղու երիտասարդ ընկերներ կուսակցություն|«Երկնային ուղու երիտասարդ ընկերներ» կուսակցությունը]], միավորված «[[Միացյալ դեմոկրատական հայրենիք ճակատ]]» կոալիցիայում, որից էլ հանդես են գալիս ընտրություններում։ Փաստացի ղեկավարությունը պատկանում է Կորեայի աշխատավորների կուսակցությանը։

Ստորաբաժանվում է 14 վարչատարածքային միավորների, որոնցից 9-ը գավառներ են, 2-ը՝ անմիջական ենթակայության քաղաքներ, 3-ը՝ հատուկ վարչական շրջաններ։

Կորեայի Ժողովրդական Դեմոկրատական Հանրապետությունը [[մոնոէթնիկ]] պետություն է, [[կորեացիներ]]ը կազմում են բնակչության մոտ 99%-ը։ Բնակչության ճնշող մեծամասնությունը [[աթեիստ]]ներ են։

Արդյունաբերական-ագրարային երկիր է՝ [[Խառը տնտեսություն|խառը]] [[Զարգացող երկրներ|զարգացող տնտեսությամբ]]։ Անվանական ՀՆԱ-ն 2017 թվականին կազմել է 17,364 մլրդ [[ԱՄՆ դոլար]] (մոտ 685 դոլար մեկ շնչի հաշվով)։ Դրամական միավորը [[հյուսիսկորեական վոն]]ն է։

Կորեական պետականությունն իր պատմությունը սկսում է մ.թ.ա. 4-3-րդ դարերից։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի արդյունքում [[Կորեա]]ն, որը նախկինում գտնվում էր [[Ճապոնական կայսրություն|Ճապոնական կայսրության]] [[Կորեան ճապոնական տիրապետության տակ|վերահսկողության տակ]], բաժանվեց 2 մասի՝ [[Կորեայի օկուպացիայի խորհրդային գոտի|հյուսիսային]], որն անցավ [[ԽՍՀՄ]] իրավասության տակ, և [[Ամերիկայի ռազմական կառավարություն Կորեայում|հարավային]], որը վերահսկվում էր [[ԱՄՆ]]-ի կողմից։ 1948 թվականի սեպտեմբերի 9-ին Կորեայի Ժողովրդական Դեմոկրատական Հանրապետությունը հռչակվել է [[Կորեայի օկուպացիայի խորհրդային գոտի|խորհրդային օկուպացիոն գոտու տարածքում]]` օգոստոսի 15-ին ամերիկյան օկուպացիոն գոտում [[Կորեայի Հանրապետություն|Կորեայի Հանրապետության]] հիմնադրումից հետո։ Հետագա [[Կորեական պատերազմ]]ը (1950-1953) ամրացնում է [[Կորեայի բաժանում|երկրի բաժանումը]]։

Փաստացի համարվում է [[Ամբողջատիրություն|ամբողջատիրական]]<ref>{{Cite web |title="Totalitarianism, form of government that theoretically permits no individual freedom and that seeks to subordinate all aspects of individual life to the authority of the state. Italian dictator Benito Mussolini coined the term totalitario in the early 1920s to characterize the new fascist state of Italy, which he further described as “all within the state, none outside the state, none against the state.” By the beginning of World War II, totalitarian had become synonymous with absolute and oppressive single-party government. Other modern examples of totalitarian states include ... North Korea under the Kim dynasty" |url=https://www.britannica.com/topic/totalitarianism |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210317045209/https://www.britannica.com/topic/totalitarianism |archive-date=2021 թ․ մարտի 17 |access-date=2022 թ․ հունիսի 7 |lang=английский}}</ref><ref>{{Cite news |date=2018 թ․ հունիսի 13 |title=North Korea country profile |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-15256929 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220607090712/https://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-15256929 |archivedate=2022 թ․ հունիսի 7 |accessdate=2022 թ․ հունիսի 7 |website=BBC News}}</ref><ref>{{Cite web |title=LIFE UNDER KIM JONG UN |url=https://www.washingtonpost.com/graphics/2017/world/north-korea-defectors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210201200057/https://www.washingtonpost.com/graphics/2017/world/north-korea-defectors/ |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 1 |access-date=2022 թ․ հունիսի 7 |lang=английский}}</ref> [[բռնապետություն]]<ref>{{Cite web |title=«The US Government contradicted earlier North Korean claims that it had agreed to remove the Stalinist dictatorship’s designation as a terrorist state and to lift economic sanctions, as part of talks aimed at disarming Pyongyang of its nuclear weapons». |url=https://www.thetimes.co.uk/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191122043752/https://www.thetimes.co.uk/ |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 22 |access-date=2022 թ․ հունիսի 7 |lang=английский}}</ref><ref>{{Cite news |date=2016 թ․ մարտի 15 |title=News |url=https://www.telegraph.co.uk/news/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070308092408/http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=%2Fnews%2F2007%2F03%2F06%2Fwhurley106.xml |archivedate=2007 թ․ մարտի 8 |accessdate=2022 թ․ հունիսի 7 |website=The Telegraph}}</ref><ref>{{Cite web |title=«Kim Jong-il's regime needs economic concessions to avoid collapse, and just as crucially needs an end to the strategic siege imposed by the U.S. since the end of the Korean war (1950–53). Pyongyang's nuclear brinkmanship, though potentially dangerous, is driven by fear rather than by militaristic ambition. The rotten Stalinist dictatorship faces the prospect of an implosion. Since the collapse of the Soviet Union, which deprived North Korea of vital economic support, the nation has consistently attempted to secure from the US a non-aggression pact, recognition of its sovereignty, and economic assistance. The US's equally consistent refusal to enter into direct negotiations with North Korea, effectively ruling out a peace treaty to formally close the 1950–53 Korean War, has encouraged the regime to resort to nuclear blackmail.» |url=http://socialistworld.net/eng/2003/02/08korea.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071203224805/http://socialistworld.net/eng/2003/02/08korea.html |archive-date=2007 թ․ դեկտեմբերի 3 |access-date=2022 թ․ հունիսի 7 |lang=английский}}</ref><ref>{{Cite news |last=Brooke |first=James |date=2003 թ․ հոկտեմբերի 2 |title=North Korea Says It Is Using Plutonium to Make A-Bombs |url=https://www.nytimes.com/2003/10/02/international/asia/north-korea-says-it-is-using-plutonium-to-make-abombs.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160905053600/http://www.nytimes.com/2003/10/02/international/asia/02CND-KORE.html?ex=1380513600&en=a29d7f1e49aabee0&ei=5007&partner=USERLAND |archivedate=2016 թ․ սեպտեմբերի 5 |accessdate=2022 թ․ հունիսի 7 |website=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite web |title="EVERY developing country worth its salt has a bustling middle class that is transforming the country and thrilling the markets. So does Stalinist North Korea". |url=https://www.economist.com/asia/2008/05/29/how-the-other-00000001-live |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080802001701/http://www.economist.com/world/asia/displaystory.cfm?story_id=11465278 |archive-date=2008 թ․ օգոստոսի 2 |access-date=2022 թ․ հունիսի 7 |lang=английский}}</ref>։ ԿԺԴՀ-ն հետևում է մեկուսացման քաղաքականությանը։ [[ԿԺԴՀ միջուկային ծրագիր|Հյուսիսային Կորեայի միջուկային հզորացումը]] տարածաշրջանում համարվում է լարվածության աղբյուր։

== Աշխարհագրություն ==
{{Տես|Կորեական թերակղզի}}
[[Պատկեր:N Korea sat image.jpg|thumb|right|300px|Կորեական թերակղզու արբանյակային տեսարանը]]
Կորեայի Ժողովրդական Դեմոկրատական Հանրապետությունը գտնվում է [[Արևելյան Ասիա]]յում՝ [[Կորեական թերակղզի|Կորեական թերակղզու]] հյուսիսում։ Այն ունի ցամաքային սահման երեք պետությունների հետ. հյուսիսում՝ [[Չինաստան]]ի հետ [[Յալուցզյան|Ամնոկկան]] և [[Տումաննայա|Տումանգան]] գետերով, հյուսիս-արևելքում՝ Ռուսաստանի հետ՝ Տումաննայա (Տումանգան) գետով, հարավում՝ Կորեայի Հանրապետության հետ։ Արևմուտքում այն ողողվում է [[Դեղին ծով]]ով և [[Կորեական ծոց]]ով, իսկ արևելքում՝ [[Ճապոնական ծով]]ով։

Պետության տարածքը կազմում է 120,540 կմ²։ ԿԺԴՀ կառավարությունը երկրի տարածքային ջրեր է հայտարարել ափին հարող ջրային տարածքը՝ 12 մղոն (22,224 կմ) գոտում։

=== Ռելիեֆ և օգտակար հանածոներ ===
Պետության տարածքը հիմնականում լեռնային է, կտրված բազմաթիվ հովիտներով ու ձորերով։ Երկրի հյուսիսում բարձրանում են [[Հյուսիս-Կորեական լեռներ]]ը, որոնք մտնում են [[Մանջուրա-կորեական լեռնահամակարգ]]ի մեջ և [[Արևելա-Մանջուրական լեռներ]]ից բաժանվում են [[Յալուցզյան]] և [[Տումաննայա]] գետերով<ref>Маньчжуро-Корейские горы в «Большой советской энциклопедии»</ref>։ Ամբողջ լեռնային համալիրը պսակված է Կորեական թերակղզու ամենաբարձր կետով՝ [[Պեկտուսան]] հրաբուխով (2744 մ)։ Ճապոնական ծովի հյուսիսային ափի երկայնքով ձգվում է [[Համգյոնի լեռնաշղթա]]ն` 2540 մ առավելագույն բարձրությամբ (Կվանմոբոն), որն ունի ևս մի քանի տասնյակ գագաթներ՝ ավելի քան 2000 մետր բարձրությամբ։ Այս լեռնաշղթայի և Պեկտուսան հրաբխի միջև ընկած է Կեմա սարահարթը, որը կտրված է մի քանի լեռնաշղթաներով, որոնք ձգվում են Չինաստանի սահմանից մինչև Համգյոն լեռնաշղթա և Ճապոնական ծովի ափ։ Դրանցից ամենանշանակալիներն են Նաննիմսանն ու Մաչեոնրիոնը։

Երկրի հարավ-արևելքում առանձնանում են ժայռապատ [[Արևելյա-Կորեական լեռներ]]ը, որոնք Ճապոնական ծովի ափով գնում են դեպի Հարավային Կորեա։ Այս լեռնային համակարգի հիմնական տարրը Թաեբաեկ լեռնաշղթան է, որն ունի այլընտրանքային անվանում՝ [[Կումգան]], որը թարգմանվում է որպես «Ադամանդե լեռներ»։ Նրանց առավելագույն բարձրությունը Հյուսիսային Կորեայի սահմաններում 1638 մետր է, [[Պուկտեբոն]] լեռնաշղթան, որը ձգվում է [[Վոնսան]] քաղաքի մոտով, կապում է Ադամանդե լեռները Մանջուրա-կորեական լեռնահամակարգի հետ։

Հյուսիսային Կորեայի արևմուտքում գտնվում է Փհենյանի հարթավայրը։ Ճապոնական ծովի ափին կա նաև մի նեղ հարթավայր։

Երկրի բնությունը շատ գեղատեսիլ է, կան բազմաթիվ արգելոցներ և ազգային պարկեր<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://gf.nsu.ru/docs/kvost/east_geo.pdf |автор=В.В. Ахметов,
Е.Л.Фролова. |заглавие=Учебно-методический комплекс по дисциплине "География стран Дальнего Востока: Китай, Япония, Корея" |год=2011 |место=Новосибирск. |издательство=Новосибирский Государственный
Университет |страницы=108, 200 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160624142534/http://gf.nsu.ru/docs/kvost/east_geo.pdf |archivedate=2016-06-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://gf.nsu.ru/docs/kvost/east_geo.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160624142534/http://gf.nsu.ru/docs/kvost/east_geo.pdf |archive-date=2016 թ․ հունիսի 24 |access-date=2016 թ․ մայիսի 26}}</ref>։

Արդյունահանվող [[օգտակար հանածոներ]]ից են [[ածուխ]]ը, [[կապար]]ը, [[վոլֆրամ]]ը, [[ցինկ]]ը, [[գրաֆիտ]]ը, [[մագնեզիում]]ը, [[երկաթ]]ը, [[պղինձ]]ը, [[ոսկի]]ն, [[պիրիտ]]ը, [[աղ]]ը, [[ֆլյուորիտ]]ը և այլն։

<gallery>
Պատկեր:Baitou Mountain Tianchi.jpg|[[Չեոնջի լիճ]]ը [[Պեկտուսան]] լեռան վրա:
Պատկեր:Pohyon Temple, Mount Myohyang (5063239771).jpg|[[Մանջուրա-կորեական լեռներ]], բուդդայական տաճար։
Պատկեր:0400 - Nordkorea 2015 - Kumgang Gebirge (22339304964).jpg|[[Կումգան]] լեռը։
Պատկեր:Chilbo Mountains (14561374852).jpg|[[Չիլբոսան]]ի շրջակայքը:
</gallery>

=== Կլիմա ===
[[Պատկեր:Kumgangsan-beach.jpg|thumb|250px|Ճապոնական ծովի ափը:]]
Հյուսիսային Կորեայի տարածքն ունի [[բարեխառն մուսոնային կլիմա]]՝ չորս տարբեր [[տարվա եղանակներ]]ով։ Ձմռանը գերակշռում է ցուրտ [[օդային զանգվածներ]]ի տեղափոխումը [[Սիբիր]]ից։ Ավելի տաք օդի բեկումներ լինում են Չինաստանի և [[Խաղաղ օվկիանոս]]ի կողմից։ Գերակշռում է արևային և չոր եղանակը։ Առավել չոր պայմանները նկատվում են երկրի հյուսիսում գտնվող լեռնային շրջաններում։ Այստեղ հունվարի միջին ջերմաստիճանը −10…-20 °С է, բացարձակ նվազագույնը հասնում է −35…-40 °С և ավելի ցածր։ Ամենամեղմ, ամենակարճ և առանց ձյուն ձմեռ հանդիպում է երկրի հարավ-արևմտյան և հարավ-արևելյան ափերին։ Ցերեկային ժամերին այստեղ եղանակը սովորաբար արևոտ է՝ դրական ջերմաստիճաններով, իսկ գիշերը թույլ կամ չափավոր սառնամանիքներ են լինում։ Ձմռանը մի քանի անգամ տեղի են ունենում ցուրտ եղանակներ՝ ցերեկը զրոյից ցածր ջերմաստիճանով և ձյան տեսքով։ Ձյունը արագ է հալչում։ Բացարձակ նվազագույնն այստեղ −20…-25 °С է։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը -1…-4&nbsp;°C է։ Փհենյանի շրջակայքում և հյուսիսարևելյան ափերին ձմեռները չափավոր ցուրտ են՝ հունվարի միջին ջերմաստիճանը −4…-9 °С և բացարձակ նվազագույնը −25…-30 °С: Այստեղ նույնպես չկա կայուն ձնածածկ։

Ամռանը Կորեան դառնում է արևմտյան տեղափոխությունների, որը մղում է արևադարձային օդը Ասիայի խորքից, և խաղաղօվկիանոսյան [[մուսսոն]]ի միջև պայքարի ասպարեզ, որը բերում է ծովի թարմություն, ամպեր և մառախուղներ մայիս-հունիսին և արևադարձային ծովային օդ հուլիս-սեպտեմբերին՝ հորդառատ անձրևներով։ Այս ամիսների ընթացքում երբեմն [[թայֆուն]]ներ են տեղի ունենում։ Ամենացուրտ և կարճ ամառները դիտվում են երկրի հյուսիսում գտնվող լեռներում։ Ամենաշոգ և ամենաերկար ամառը (մինչև 5 ամիս և ավելի) [[Դեղին ծով]]ի և [[Արևելա-Կորեական ծոց]]ի ափերին է։ Օգոստոսի միջին ջերմաստիճանն այստեղ +23…+25&nbsp;°C է։ Ռուսաստանի հետ սահմանին ամառվա տևողությունը նվազում է մինչև 3,5-4 ամիս, օգոստոսյան միջին ջերմաստիճանը մինչև +21 ... +23 ° С: [[Ճապոնական ծով]]ի բաց հատվածում օգոստոսին ջուրը տաքանում է միջինում մինչև նույն ցուցանիշներով։ Ծանծաղ ծոցերում և Դեղին ծովում՝ 2-3 աստիճանով բարձր։ Տեղումները լինում են տարեկան 600-ից մինչև 1400 մմ<ref>{{Cite web |title=Карты средних температур января и августа по старым нормам |url=http://yellowlegs-and-others.com/Weather/Korean_Climate.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160319144559/http://yellowlegs-and-others.com/Weather/Korean_Climate.html |archivedate=2016 թ․ մարտի 19 |accessdate=2016 թ․ մայիսի 26}}, а также осадков за календарные зиму и лето.</ref><ref>[http://www.pogodaiklimat.ru/climate.php Погода и климат] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170321204816/http://www.pogodaiklimat.ru/climate.php |date=2017-03-21 }}. Климат Пхеньяна и архивы погоды для городов КНДР.</ref><ref>[http://www.intechopen.com/books/climate-change-geophysical-foundations-and-ecological-effects/holocene-vegetation-responses-to-east-asian-monsoonal-changes-in-south-korea#F2 Holocene Vegetation Responses to East Asian Monsoonal Changes in South Korea] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160630084347/http://www.intechopen.com/books/climate-change-geophysical-foundations-and-ecological-effects/holocene-vegetation-responses-to-east-asian-monsoonal-changes-in-south-korea#F2 |date=2016-06-30 }}. Абсолютные минимумы температуры воздуха.</ref><ref>[http://portal.esimo.ru/portal/portal/esimo-user/services/climate ЕСИМО] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161030073026/http://portal.esimo.ru/portal/portal/esimo-user/services/climate |date=2016-10-30 }}. Температура воды в открытой акватории Японского моря.</ref>։

=== Բուսականություն ===
Հյուսիսային Կորեայի և Հարավային Կորեայի տարածքում կան բարձրագույն [[անոթավոր բույսեր]]ի ընդամենը մոտ 3400 տեսակ՝ ծառատեսակների զգալի մասնաբաժնով։ Հյուսիսային Կորեայի ուշագրավ առանձնահատկությունն այստեղ տեղական [[դափնազգիներ]]ի [[Տերևաթափ բույսեր|տերևաթափ տեսակների]] ({{lang-lat|lindera obtusiloba}}, ...) և [[սղոցի]]ի, ինչպես նաև [[Զիբոլդի մագնոլիա]]յի աճելն է [[Մերձարևադարձային կլիմա|մերձարևադարձային ձմեռների]] պայմաններում։ Հյուսիսային Կորեան ունի [[փշատերևազգիներ]]ի, [[լիաններ]]ի և գեղեցիկ ծաղկող [[թուփ|թփերի]] մեծ տեսականի<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Chang C.S., Kim H., & Chang K.S. |заглавие=Provisional checklist of vascular plants for the Korea Peninsula flora (KPF) |год=2014 |издательство=DESIGNPOST |страницы=660 |isbn=978-89-968648-3-7}}</ref>։

<gallery>
Պատկեր:Rhododendron schlippenbachii 3.JPG|[[Ռոդոդենդրոն Շլիպենբախի]]
Պատկեր:20130822Albizia julibrissin1.jpg|[[Ալբիցիա լենքորանյան|Ալբիցիա մետաքսյա]]
Պատկեր:Zelkova serrata Noma keyaki01.jpg|[[Զելկովա ատամնավոր]]
Պատկեր:Phellodendron amurense JPG1a.jpg|[[Ֆելլոդենդրոն ամուրյան]]
Պատկեր:Hovenia dulcis.jpg|[[Կոնֆետի ծառ]]
Պատկեր:Hydrangea macrophylla 02.jpg|[[Դրախտավարդ խոշորատերև]]
</gallery>

Հարթավայրերի և ցածրադիր վայրերի հարուստ առաջնային անտառների մեծ մասը փոխարինվել է վարելահողերով, արոտավայրերով ու պտղատու այգիներով։ Հատվել են նաև [[Փշատերև անտառներ|փշատերև]]-[[Լայնատերև անտառներ|լայնատերև]] անտառների մի մասը։ Հետագայում դրանց տեղում սկսեցին տնկվել [[Սոճի խտածաղիկ|սոճու]], [[խեժափիճի]]ի և [[Կորեական եղևնի|եղևնու]] անտառային կուլտուրաներ<ref name="ngeo1">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://psugeo.org/Publications/NorthKorea.pdf |автор=Eugene J. Palka & Francis A. Galgano |заглавие=North Korea: A Geographic Analysis |год=2002 |место=West Point, New York |издательство=United States Military Academy |страницы=157 (31—43) |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200929013556/https://psugeo.org/Publications/NorthKorea.pdf |archivedate=2020-09-29}}</ref>։

== Պատմություն ==
[[Պատկեր:Korean War bombing Wonsan.jpg|thumb|left|[[Վոնսան]]ի ռմբակոծումը [[Կորեական պատերազմ]]ի ժամանակ, մոտ 1951 թվական։]]
[[1910]] թվականին [[Ճապոնիայի Կայսրություն|Կայսերական Ճապոնիա]]ն Կորեական թերակղզին [[Կորեան Ճապոնիայի տիրապետության տակ|բռնակցում է իր կայսրության]]ը։ [[1945]] թվականին, [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|Երկրորդ աշխարհամարտ]]ի ավարտից և [[Ճապոնիայի կապիտուլացիայի պայմանագիր|Ճապոնիայի կապիտուլացիայի ստորագրում]]ից հետո, երկիրը, [[38-րդ հյուսիսային զուգահեռական]]ի կտրվածքով բաժանվում է երկու ազդեցության գոտիների. հյուսիսային հատվածն անցնում է [[ԽՍՀՄ]]-ի, իսկ հարավը՝ [[ԱՄՆ]]-ի ազդեցության տակ։ [[1948]] թվականի վերամիավորման փորձերի ձախողումից հետո, հյուսիսում և հարավում ձևավորվում են երկու առանձին պետություններ՝ Կորեայի Ժողովրդական Դեմոկրատական Հանրապետությունը և Կորեայի Հանրապետությունը։ [[1950]] թվականին, Հյուսիսային Կորեայի նախահարձակմամբ բռնկվում է [[Կորեական պատերազմ]]ը։ [[1953]] թվականին [[Կորեայի զինադադարի համաձայնագիր|կնքվում է զինադադար]] (առանց պաշտոնական հաշտության պայմանագրի)։ [[1991]] թվականին երկու պետություններն էլ դառնում են [[ՄԱԿ]]-ի անդամ<ref>{{Cite news |last=Sanger |first=David E. |date=1991 թ․ մայիսի 29 |title=North Korea Reluctantly Seeks U.N. Seat |url=http://www.nytimes.com/1991/05/29/world/north-korea-reluctantly-seeks-un-seat.html |publisher=The New York Times}}{{ref-en}}</ref>։

ԿԺԴՀ-ը ներկայանում է որպես ինքնապավեն [[Սոցիալիզմ|սոցիալիստական]] պետություն, որտեղ անցկացվում են ընտրություններ։ Այնուամենայնիվ, քննադատների շրջանում այն համարվում է [[Տոտալիտարիզմ|ամբողջատիրական]] [[բռնապետություն]]<ref>{{Cite news |year=2007 |title=Democracy Index 2006 |url=http://www.economist.com/media/pdf/DEMOCRACY_TABLE_2007_v3.pdf |publisher=Economist Intelligence Unit |format=PDF}}</ref>։ Բազմաթիվ զանգվածային լրատվամիջոցներ Հյուսիսային Կորեան ներկայացնում են որպես [[Ստալինիզմ|ստալինիստական]] պետություն, երկրի անդրանիկ գերագույն առաջնորդ [[Կիմ Իլ Սոնգ]]ի (Կիմ Իր Սեն) և նրան հաջորդած ժառանգորդների հանդեպ երկրում ձևավորված [[անձի պաշտամունք]]ի պատճառով<ref>{{Cite news |last=Parry |first=R. L. |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 5 |title=North Korea's Nuclear Deal Leaves Japan Feeling Nervous |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article2388356.ece |work=The Times |location=Լոնդոն |access-date=2016-03-13 |archive-date=2008-07-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080726115520/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article2388356.ece |url-status=dead }}{{ref-en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Walsh |first=Lynn |date=2003 թ․ փետրվարի 8 |title=The Korean Crisis |url=http://socialistworld.net/eng/2003/02/08korea.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071203224805/http://socialistworld.net/eng/2003/02/08korea.html |archive-date=2007 թ․ դեկտեմբերի 3 |work=CWI online: Socialism Today}}{{ref-en}}</ref>։ Միջազգային կազմակերպությունների շրջանում բազմաթիվ առիթներով քննադատությունների է արժանացել նաև [[մարդու իրավունքներ]]ի բազմաթիվ ոտնահարումները Հյուսիսային Կորեայում<ref>{{Cite web |title=World Report 2014: North Korea |url=http://www.hrw.org/world-report/2014/country-chapters/north-korea |accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 1 |work=[[Human Rights Watch]]}}{{ref-en}}</ref>։ Իշխանությունը պատկանում է [[Կորեայի բանվորական կուսակցություն|Կորեայի բանվորական կուսակցության]]ը, որը ղեկավարվում է գերագույն առաջնորդի կողմից, և բոլոր քաղծառայողները պարտավոր են դրա անդամը լինել<ref name=parlunion5>{{Cite web |title=The Parliamentary System of the Democratic People's Republic of Korea |url=http://www.asgp.info/Resources/Data/Documents/CJOZSZTEPVVOCWJVUPPZVWPAPUOFGF.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120303054935/http://www.asgp.info/Resources/Data/Documents/CJOZSZTEPVVOCWJVUPPZVWPAPUOFGF.pdf |archivedate=2012 թ․ մարտի 3 |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 1 |work=Constitutional and Parliamentary Information |page=5 |format=PDF}}{{ref-en}}</ref>։

Ժամանակի ընթացքում Հյուսիսային Կորեան հետզհետե զատվել է համաշխարհային [[Կոմունիզմ|կոմունիստական շարժում]]ից և 1970-ականներից առաջնորդվում է այսպես կոչված «[[չուչխե]]»<ref name="Juche">{{Cite book |last=Martin |first=Bradley K. |url=https://archive.org/details/underlovingcareo0000mart |title=Under the Loving Care of the Fatherly Leader: North Korea and the Kim Dynasty |publisher=Thomas Dunne Books |year=2004 |isbn=0-312-32322-0 |location=New York |page=[https://archive.org/details/underlovingcareo0000mart/page/111 111]}}</ref> [[Գաղափարախոսություն|գաղափարախոսությամբ]], որով հանդես է գալիս որպես ինքնաբավ, մարքսիստ-լենինիստական երկիր։ Արտադրության բոլոր միջոցները, պետական ձեռնարկություններով և [[կոլտնտեսություն]]ներով հանդերձ, պատկանում են պետությանը։ Սոցիալական ծառայությունները, ինչպիսիք են [[առողջապահություն]]ը, [[կրթություն]]ը, [[Բնակարան|բնակարանային ապահովություն]]ը, [[Սննդամթերք|պարենի արտադրություն]]ը և այլն, ֆինանսավորվում կամ սուբսիդավորվում են պետության կողմից։ 1990-ականների ավարտին Հյուսիսային Կորեայում տիրող սովի հետևանքով հազարավոր քաղաքացիներ սովամահ են եղել։ Առ այսօր երկիրը խնդիրներ ունի սննդի արտադրության և սննդապահովման հետ<ref name="Pajamas Media">{{Cite web |date=2009 թ․ հոկտեմբերի 23 |title=UN: North Korea's Policies Cause the Nation's Food Shortages |url=http://www.thenational.ae/featured-content/latest/un-north-koreas-policies-cause-the-nations-food-shortages |publisher=Pajamas Media}}{{ref-en}}</ref>։

2018 թվականի հունվարի 1-ին Հյուսիսային Կորեայի գերագույն առաջնորդ Կիմ Չեն Ընը հյուսիսկորեացիներին ուղղված իր ամանորյա ուղերձում հայտարարում է, որ իր սեղանին արդեն կա միջուկային կոճակ։ Նրա խոսքով՝ [[միջուկային ուժեր]]ը թույլ կտան զսպել ԱՄՆ-ին՝ Հյուսիսային Կորեայի դեմ պատերազմ սկսելու ձգտումները։ Իսկ հակառակ դեպքում, եթե Փհենյանը ինքը որոշում կայացնի միջուկային հարված հասցնել, ապա կխոցվի ամբողջ Միացյալ Նահանգների տարածքը։ Կիմ Չեն Ընը նաև հայտարարում է ազգային միջուկային ուժերի ստեղծման գործընթացի ավարտի մասին։ Նա բարձր է գնահատել հրթիռային ծրագրի զարգացման գործում ունեցած հաջողությունները և խոստացել, որ շուտով տեղի կունենա նոր [[Միջմայրցամաքային հրթիռ|միջմայրցամաքային]] [[բալիստիկ հրթիռ]]ի արձակում<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունվարի 1 |title=Կիմ Չեն Ընը հայտարարել է Հյուսիսային Կորեայի միջուկային ուժերի ստեղծման գործընթացի ավարտի մասին |url=https://news.am/arm/news/429468.html |accessdate=2023 թ․ հուլիսի 3 |website=[[news.am]]}}</ref>։

Երկրում առաջնահերթ նշանակություն է տրվում բանակին։ 1,2 միլիոն ակտիվ անձնակազմով երկիրը զբաղեցնում է չորրորդ տեղն աշխարհում՝ զիջելով միայն [[Չինաստանի զինված ուժեր|Չինաստան]]ին, [[ԱՄՆ զինված ուժեր|ԱՄՆ]]-ին և [[Հնդկաստանի զինված ուժեր|Հնդկաստան]]ին<ref name="bgn">{{Cite web |date=ապրիլ, 2007 |title=Information: North Korea |url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2792.htm |work=USDS}}{{ref-en}}</ref>։ Հագեցած է նաև [[ատոմային ռումբ]]ով։

== Ստուգաբանություն ==
<mapframe latitude="40.455307" longitude="127.419434" zoom="6" width="326" height="309" align="right" />Կորեա անվանումը առաջացել է [[Գորյո]] (Կորյո) երկրի անվանումից։ Կորեա անվան ժամանակակից ուղղագրությունը առաջին անգամ հայտնվել է 17-րդ դարի վերջին։ Հյուսիսային և Հարավային Կորեաների միջև երկրի բաժանումից հետո, երկու կողմերը օգտագործում են Կորեայի տարբեր անվանումներ` Չոսուն կամ Ջոսուն (조선) Հյուսիսային Կորեայում և Հանգուկ (한국) [[Հարավային Կորեա]]յում։ [[1948]] թվականին Հյուսիսային Կորեան ընդունեց այն, որպես երկրի նոր օրինական անվանում։ Ամբողջ աշխարհում, քանի որ կառավարությունը կենտրոնացված է [[Կորեական թերակղզի|Կորեական թերակղզու]] հյուսիսային մասում, այն սովորաբար անվանում են Հյուսիսային Կորեա` տարբերակելով Հարավային Կորեայից, որի պաշտոնական անվանումը Կորեայի Հանրապետություն է։ Երկու կառավարություններն էլ հայտարարել են իրենց օրինական կառավարություն ամբողջ [[Կորեա]]յում։ Այս պատճառով, տեղաբնիկները չեն կոչում իրենց «հյուսիսկորեացիներ», այլ կոչում են կորեացիներ։

== Նշումներ ==
{{Նցանկ}}

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ|2}}

== Արտաքին հղումներ ==
*[http://kcna.kp/kcna.user.home.retrieveHomeInfoList.kcmsf?lang=eng KCNA.kp՝ Կորեայի կենտրոնական լրատվական գործակալության պաշտոնական կայք] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304201221/http://kcna.kp/kcna.user.home.retrieveHomeInfoList.kcmsf?lang=eng |date=2016-03-04 }}
{{Արտաքին հղումներ}}
{{Ասիական երկրներ}}

[[Կատեգորիա:1948 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]]
[[Կատեգորիա:Կորեա]]
[[Կատեգորիա:Հանրապետություններ]]
[[Կատեգորիա:Հյուսիսային Կորեա]]
[[Կատեգորիա:ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Տոտալիտար երկրներ]]