Դիտել Հանցագործություն էջի աղբյուրը

[[Պատկեր:Name- Robert Hall (16252447916).jpg|մինի|Կալանավորյալ անձ]]

'''Հանցագործություն''', պատմականորեն փոփոխական սոցիալական և քրեաիրավական բացասական երևույթ, որը կատարվում է որոշակի տարածքում, այս կամ այն ժամանակահատվածում<ref>Криминология: Учебник / Под ред. Н. Ф. Кузнецовой, В. В. Лунеева. М., 2004. С. 90</ref>։

[[Բարոյականություն|Անբարո]] արարքները, բարին ու չարը բնորոշ են մարդկային յուրաքանչյուր [[Հասարակություն|հասարակությանը]], սակայն նախնադարյան հասարակության մեջ կատարվող հակահամայնքային գործողությունները և դրանց համար պատժամիջոցները չէին նշանակում, որ առկա է հանցագործություն։ Հանցագործություն հասկացությունն առաջացել է միայն [[իրավունք]]ների ձևավորման հետ միասին։

== Հանցագործության հատկանիշներ ==
=== Պատմական փոփոխականություն ===
Հանցագործության վիճակը ժամանակի ընթացքում փոփոխվում է. այն կախված է հանցագործության բովանդակությունից, միտումներից, պատճառներից ու պայմաններից։ Քրեական հանցագործություն համարվող գործողությունների փոփոխություններն ու շրջանակը ենթակա են փոփոխությունների. ընթանում է մշտական արարքների քրեականացում, որոնք հասարակության համար վտանգավոր են և ապաքրեականացնում են հասարակության համար վտանգավոր գործոնները։ Օրինակ, [[Ռուսաստանի Դաշնություն|Ռուսաստանի Դաշնության]] քրեական [[օրենսգիրք]]ը քրեականացրել է նախկինում գոյություն չունեցող համակարգչային հանցագործությունները, ապաքրեականացված չարաշահումները, ոչ բռնի [[Համասեռականություն|սոդոմիան]]<ref>Криминология: учебник / Под ред. В. Н. Кудрявцева и В. Е. Эминова. М., 2005. С. 76.</ref>։

=== Սոցիալական շրջան ===
Ինչպես հանցագործները, այնպես էլ տուժածները հանդիսանում են հասարակության անդամներ։ Հանցագործությունը վնասում է ոչ միայն կոնկրետ [[անձ]]ին, այլ նաև հասարակությանը։ Հանցագործության կողմից հասցված վնասները խախտում են հասարակության գործունեությունը, նրա անդամների միջև փոխհարաբերությունները։

Հանցագործության պայմաններն ու պատճառները կրում են նաև սոցիալական բնույթ։ Հանցագործությունը որոշվում և փոխկապակցվում է այլ սոցիալական երևույթների՝ [[Տնտեսություն|տնտեսության]], [[Քաղաքականություն|քաղաքականության]], [[Գաղափարախոսություն|գաղափարախոսության]], հասարակության [[Հոգեբանություն|հոգեբանության]], օրենքի հետ։

=== Իրավական շրջան ===
Հանցագործության հիմնական մասը հանցանքն է։ Հանցագործությունների թվին վերաբերում են ոչ բոլոր սոցիալ-բացասական արարքները, այլ միայն նրանք, որոնք հանդես են գալիս [[իրավունք]]ին հակառակ։

=== Նեգատիվություն ===
Հանցագործությունը վնաս է հասցնում նորմալ հասարակական հարաբերություններին, քանի որ այն համարվում է բացասական երևույթ։ Այնուամենայնիվ, որոշ քրեակատարողական տեսությունների հիման վրա եկել են այն եզրակացության, որ հանցագործությունն առողջ հասարակության անբաժանելի մասերից մեկն է<ref>Криминология / Под ред. Дж. Ф. Шели. СПб., 2003. С. 79—80.</ref>։

=== Համակարգային բնույթ ===
Հանցագործությունը չի հանգում բոլոր տեսակի միավորման մեխանիկական [[հանցանք]]ներին։ Այն ունի համակարգային հատկություններ. անհատական տարրերի միջև կան կայուն հարաբերություններ, ինչպես նաև այլ արտաքին [[սոցիալական երևույթներ]]ի հետ։

== Հանցագործության ցուցանիշներ ==
=== Հանցավորության մակարդակ ===
Հանցավորության մակարդակը հանցագործության քանակական բնութագիրն է։ Մակարդակը կարող է չափվել ինչպես բացարձակ արտահայտությամբ (հանցագործությունների թիվը որոշակի ժամանակահատվածում, որոշակի տարածքում), այնպես էլ հարաբերությամբ։

Հարկ է նշել, որ հանցավորության մակարդակը որպես գործոն կախված է հիմնականում հանցագործությունները գրանցող մարմինների և նրանց թվաքանակի հետ։

Հանցավորության մակարդակի նվազումը (ինչպես բացարձակ, այնպես էլ հարաբերական) հանդիսանում է բազմաթիվ երկրների [[իրավապահ մարմիններ]]ի գերակա խնդիրը։ Թեև տեսականորեն հանցավորության մակարդակի նվազումը որպես զեկույցներում քանակական ցուցանիշ պետք է ուղղակիորեն համապատասխանի կատարված հանցագործությունների փաստացի թվին, գործնականում հաճախ նկատվում է ոչ միայն ուղղակի, այլև հակադարձ փոխկապակցվածություն. հանցավորության մակարդակը նվազեցնելու նպատակով մի շարք [[Երկիր (տարածք)|երկրներում]] հանցագործությունների վերաբերյալ քաղաքացիների ցուցմունքները չեն ընդունվում այս կամ այն պատրվակով։ Ընդ որում, հանցավորության մակարդակը` որպես ցուցանիշ, իսկապես նվազում է, թեև [[Փաստ (իրավաբանություն)|փաստացի]] կատարված կամ կատարվող հանցագործությունների թիվը կարող է աճել, օրինակ` իրավասու մարմինների ուղղակի անգործության հետևանքով։

Մասնավորապես, եթե հանցագործության բացարձակ մակարդակը հավասար է զրոյի, ապա դա ամենևին չի նշանակում, որ ոչ մի հանցագործություն չի կատարվել։

{| class="wikitable"
|+Գրանցված տարբեր հանցագործությունների գործակիցները 100 հազար մարդու հաշվով
|-
! Հանցագործությունների տեսակներ
! [[Ռուսաստան]] (2013)<ref>[http://demoscope.ru/weekly/2014/0595/barom02.php Число убийств и покушений на убийство продолжает снижаться, составив в 2013 году до 8,6 на 100 тысяч человек<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>
! [[ԱՄՆ]] (2012)<ref>[http://www.fbi.gov/about-us/cjis/ucr/crime-in-the-u.s/2012/crime-in-the-u.s.-2012/tables/16tabledatadecpdf Rate: Number of Crimes per 100,000 Inhabitants]</ref>
! [[Միացյալ թագավորություն]] (2000)<ref name="nationmaster">[http://www.nationmaster.com/cat/cri-crime NationMaster: Crime Statistics by country (на основе Седьмого обзора тенденций преступности и функционирования систем уголовного правосудия ООН)]</ref>
! [[Ֆրանսիա]] (2000)<ref name="nationmaster" />
! [[Գերմանիա]] (2000)<ref name="nationmaster" />
|-
| Սպանություն<ref>В России — с покушениями на убийство.</ref>
| 8,6 <!-- Ռուսաստան -->
| 4,8 <!-- ԱՄՆ -->
| 1,4 <!-- Միացյալ թագավորություն -->
| 1,7 <!-- Ֆրանսիա -->
| 1,1 <!-- Գերմանիա -->
|-
| Բռնաբարություն<ref>В России — с покушениями на изнасилование. В США — только с применением насилия.</ref>
| 4,4 <!-- Ռուսաստան -->
| 26,7 <!-- ԱՄՆ -->
| 14,2 <!-- Միացյալ թագավորություն -->
| 13,9 <!-- Ֆրանսիա -->
| 9,1 <!-- Գերմանիա -->
|-
| Ավազակություն
| 189 <!-- Ռուսաստան -->
| 116,3 <!-- ԱՄՆ -->
| 157,4 <!-- Միացյալ թագավորություն -->
| 40,1 <!-- Ֆրանսիա -->
| 72,1 <!-- Գերմանիա -->
|-
! Հանցագործությունների տեսակներ
! [[Ուկրաինա]] (2000)<ref name="nationmaster" />
! [[Լեհաստան]] (2000)<ref name="nationmaster" />
! [[Հնդկաստան]] (2000)<ref name="nationmaster" />
! [[Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն]] (2000)<ref name="nationmaster" />
! [[Ճապոնիա]] (2000)<ref name="nationmaster" />
|-
| Սպանություն
| 9,4 <!-- Ուկրաինա -->
| 5,6 <!-- Լեհաստան -->
| 3,4 <!-- Հնդկաստան -->
| 49,6 <!-- Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն -->
| 0,5 <!-- Ճապոնիա -->
|-
| Բռնաբարություն
| 2,4 <!-- Ուկրաինա -->
| 6,2 <!-- Լեհաստան -->
| 1,4 <!-- Հնդկաստան -->
| 119,5 <!-- Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն -->
| 1,8 <!-- Ճապոնիա -->
|-
| Ավազակություն
| 45,6 <!-- Ուկրաինա -->
| 138,8 <!-- Լեհաստան -->
| 2,6 <!-- Հնդկաստան -->
| 444,3 <!-- Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն -->
| 4,1 <!-- Ճապոնիա -->
|}

: ''Տես նաև:'' '''''[[Երկրների ցանկը ըստ կանխամտածված սպանության]]'''''

=== Հանցագործության կառուցվածք ===
* Հացագործության կառուցվածքը որոշվում է նրանում առկա տարբեր հանցագործությունների հարաբերակցության հիման վրա։ Հանցագործության հիմնական ցուցանիշներն են՝ 
# հանցագործությունների տարբեր տեսակների և խմբերի համամասնությունները,
# հանցագործության հարաբերակցությունը ըստ [[Կատեգորիաներ|կատեգորիայի]] (ոչ մեծ ծանրության, միջին ծանրության, ծանր, առանձնապես ծանր),
# հանցագործությունների բաշխումը ըստ տարածքային հատկանիշի ([[քաղաք]], [[գյուղ]], տնտեսական շրջան),
# հանցագործությունների բաշխումը ըստ սոցիալական ոլորտների,
# հանցագործությունների բաշխումը ըստ [[տարի]]ների,
# կամայական և անխոհեմ հանցագործությունների հարաբերակցությունը,
# հանցագործությունների շահադիտական, բռնի և այլ տեսակների (ըստ [[մոտիվացիա]]յի) հատուկ ծանրությունը,
# իրավիճակային, կրկնվող, մասնագիտական, խմբային, կազմակերպված կամ զինված հանցագործության բաժինը,
# հանցագործությունների բացահայտված և չբատահայտված տեսակարար կշիռը,
# [[տղամարդ]]կանց, [[Կին|կանանց]], անչափահասների բաժնեմասերը և նախկինում դատապարտված [[Գործազրկություն|գործազուրկները]],
# [[ալկոհոլ]]ի կամ [[թմրանյութեր]]ի ազդեցության տակ գտնվող անձինք,
# այլ կարգավիճակում գտնվող իրավախախտ քաղաքացիները,
# ազատազրկման դատապարտված և պատժի այլ ձևերից ազատված անձինք,
* Հանցագործության դինամիկան
Հանցագործության դինամիկան որոշակի ժամանակահատվածում հանցագործության մակարդակի և կառուցվածքի փոփոխությունն է։

Հանցագործության դինամիկան իր վրա ունի որոշակի ազդեցություն, ինչպես հանցագործության պտճառների և պայմանների կողմից, այնպես էլ [[Քրեական օրենսգիրք|քրեական օրենսգրքում]] փոփոխությունների կողմից։

== Գաղտնի հանցագործություն ==
Ոչ բոլոր կատարված հանցագործություններն են հաշվառվում [[Վիճակագրություն|վիճակագրության]] մեջ իրավապահ մարմինների կողմից։ Առանձնացվում են գաղտնի և չբացահայտված հանցագործություններ։ Գաղտնի հանցագործությանն են վերաբերվում այն հանցագործությունները, որոնց մասին իրավապահ մարմինները տեղյակ չեն։ Չբացահայտված հանցագործությունները այն հանցագործություններն են, որոնց մասին իրավապահ մարմինները տեղյակ են, սակայն պաշտոնապես գրանցված չեն համապատասխան փաստաթղթերում։

== Տես նաև ==
* [[Զանցանք]]
* [[Քրեաբանություն]]

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}

== Գրականություն ==
=== Գիտական ===
* {{статья |автор=[[Розов, Николай Сергеевич|Розов Н. С.]] |заглавие=Концептуальные трансформации в понимании природы преступности |оригинал= |ссылка=http://elibrary.ru/download/15284097.pdf |автор издания= |издание=Вестник Новосибирского государственного университета. Серия: Философия |тип= |место=Новосибирск|издательство= [[Новосибирский государственный университет|НГУ]]|год=2006 |выпуск= |том= |номер=4 (1)|страницы=58-69 |isbn= |issn=1818-7919 |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid= |язык= |ref=Розов |archiveurl= |archivedate=}}

=== Ուսումնական ===
* ''Криминология'' : Учебник / Под ред. Н. Ф. Кузнецовой, В. В. Лунеева. — 2-е изд., перераб. и доп. — М.: Волтерс Клувер, 2004. — 640 с — ISBN 5-466-00019-1. (Глава IV. Преступность. С. 90—119. Автор главы — Кузнецова Н. Ф.).
* ''Криминология'': Учебник / И. Я. Козаченко, К. В. Корсаков. М.: НОРМА-ИНФРА-М, 2011. — 304 с. ISBN 978-5-91768-209-9.

{{Քրեաբանություն}}
{{ՀՍՀ|հատոր=6|էջ=229}}

[[Կատեգորիա:Քրեաբանություն]]
[[Կատեգորիա:Հանցագործություն]]
[[Կատեգորիա:Իրավունք]]
[[Կատեգորիա:Քրեական իրավունք]]
[[Կատեգորիա:Իրավունքի սոցիոլոգիա]]
[[Կատեգորիա:Օրենքներ]]