Կապույտ շեղում

Կապույտ շեղում (նաև մանուշակագույն շեղում)՝ աղբյուրի սպեկտրի մոնոքրոմատիկ բաղադրիչ ալիքի երկարության նվազում (հաճախության աճ) դիտորդի հաշվարկման համակարգում՝ այդ բաղադրիչի սեփական հաշվարկման համակարգում ալիքի երկարության(հաճախության) նկատմամբ։ Կարմիր շեղման հակադարձ երևույթն է։ Տերմինը սկզբնապես օգտագործվել է էլեկտրամագնիսական ալիքների տեսանելի տիրույթի համար, որոնք շեղվում էին դեպի սպեկտրի տեսանելի տիրույթի վերջին՝ կարճալիքային (կապույտ, մանուշակագույն) տիրույթին, սակայն երևույթը դիտվում է նաև էլեկտրամագնիսական ալիքների ոչ տեսանելի տիույթում, այդ պատճառով «գունավոր» պիտակը խիստ պայմանական է։ Ինչպես և կարմիր շեղումը, կապույտ շեղումը ևս նկարագրվում է շեղման z պարամետրով, որը որոշվում է՝

$z={\lambda -\lambda _{0} \over \lambda _{0}},$

(որտեղ $\lambda$ և $\lambda _{0}$ — համապատասխանաբար ընդունման և առաքման կետերում ալիքի երկարությունն է ), սակայն կարմիր շեղման համար $z$ (գտնվում է 0 - +∞ միջակայքում), իսկ կապույտի համար՝ բացասական(գտնվում −1 -0 միջակայքում)։

Գրավիտացիոն կապույտ շեղումը բացարձակ է (գրավիտացիոն քվանտի(գրավիտոն) հաճախության աճ ավելի ուժեղ գրավիտացիոն դաշտի ազդեցության տակ ընկնելիս)։
Դոպլերյան կապույտ շեղումը հարաբերական է (դիտորդի՝ քվանտի համեմատ շարժման ածանցյալն է)։

Որոշ կոսմոլոգիական մոդելներում էվոլյուցիայի որոշակի փուլերում(օրինակ, փակ տիեզերքի կոլափսի փուլում) ազատ էլեկտրամագնիսական ալիքը կոլմոլոգիական կապույտ շեղման է ենթարկվում՝ կապված մասշտաբային գործոնի կրճատման հետ։

Բոլոր 3 դեպքերում (գրավիտացիոն, դոպլերյան և կոլմոլոգիական կապույտ շեղում) շեղման $z$ $\lambda =(z+1)\lambda _{0}$

Մշակույթում

«Կապույտ շեղում» տերմինը օգտագործվում է Half-Life: Blue Shift համակարգչային խաղի անվան մեջ։
Գրող Ջոն Ստիցը իր դետեկտիվ ֆանտաստիկ վեպն անվանել է Հանդիպումները կարմիր շեղումում։

Տես նաև

Գրականություն

doi:10.1364/JOSA.28.000215
This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand
Mac-Arthur D., Test of the Special-Relativist Doppler Formula …// Phys. Lett., 1986, V.56. No. 4