Դիտել Իսրայել էջի աղբյուրը

{{Այլ կիրառումներ|Իսրայել (այլ կիրառումներ)}}
{{Տեղեկաքարտ Երկիր
|native_name = <table style="text-align:center; font-size:85%"><tr><td style="border-style:none">{{lang|he|מְדִינַת יִשְׂרָאֵל}} {{he icon}}</td><td style="border-style:none">{{lang|ar|دَوْلَة إِسْرَائِيل}} {{ar icon}}</td></tr><tr><td style="border-style:none">{{transl|he|''Մեդինաթ Յիսրայել''}}</td><td style="border-style:none">{{transl|ar|ALA-LC|''Դաուլաթ Իսրաիլ''}}</td></tr></table>
|common_name = Իսրայելի
|image_flag = Flag of Israel.svg
|image_symbol = Coat_of_arms_of_Israel.svg
|symbol_type = Զինանշան
|image_map = ISR_orthographic.svg
|motto = 
|anthem = ''[[Հաթիքվա]]''<small><br />''Հույսը''</small><br />[[Պատկեր:Hatikvah instrumental.ogg]]
|official_languages = [[եբրայերեն]], [[արաբերեն]]
|capital = [[Երուսաղեմ]]
|latd= 31 |latm= 47 |latNS=N |longd= 35 |longm= 13 |longEW=E
|largest_city = մայրաքաղաք
|government_type = Խորհրդարանական Հանրապետություն
|leader_title1 = [[Իսրայելի նախագահ|Նախագահ]]
|leader_name1 = [[Իսահակ Հերցոգ]]
|leader_title2 = [[Իսրայելի վարչապետ|Վարչապետ]]
|leader_name2 = [[Յաիր Լապիդ]]
|sovereignty_type = Անկախություն
|sovereignty_note = Սկսած [[Մեծ Բրիտանիա]]յի կողմից կառավարված<br />[[Ազգերի Լիգա]]
|established_event1 = Հայտարարում
|established_date1 = [[մայիսի 14]] [[1948]]
|ethnic_groups = 75.3% [[Հրեաներ]]<br />20.5% [[արաբներ]]<br />4.2% այլ
|ethnic_groups_year = 2011
|area_rank = 154-րդ
|area_magnitude = 1 E+10
|area_km2 = 20,770/22,072
|area_sq_mi = 8,019/8,522
|area_footnote =
|percent_water = 2%
|population_estimate = 8,051,200
|population_estimate_rank = 97-րդ
|population_estimate_year = 2012
|population_census = 7,412,200
|population_census_year = 2008
|population_density_km2 = 371
|population_density_sq_mi = 961
|population_density_rank = 32-րդ
|GDP_PPP = $235.222 միլիարդ
|GDP_PPP_rank = 50-րդ
|GDP_PPP_year = 2011
|GDP_PPP_per_capita = $30,975
|GDP_PPP_per_capita_rank = 26-րդ
|GDP_nominal = $242.897 միլիարդ
|GDP_nominal_rank = 40-րդ
|GDP_nominal_year = 2011
|GDP_nominal_per_capita = $31,985
|GDP_nominal_per_capita_rank = 27-րդ
|Gini = 39.2
|Gini_rank = 69-րդ
|Gini_year = 2008
|HDI = {{աճ}}0.888
|HDI_rank = 17-րդ
|HDI_year = 2011
|HDI_category = <span style="color:#090;">շատ&nbsp;բարձր</span>
|currency = Շեկել ({{rtl-lang|he|₪}})
|currency_code = ILS
|time_zone = [[Իսրայելի ստանդարտ ժամանակ|ԻՍԺ]]
|utc_offset = +2
|time_zone_DST = [[Իսրայելի ամառային ժամանակ|ԻԱԺ]]
|date_format = օր/ամիս/տարի (Ք. ծ. հ.)
|utc_offset_DST = +3
|drives_on = աջ
|cctld = [[.il]]
|calling_code = 972
|image_map2 = Israel_-_Location_Map_(2012)_-_ISR_-_UNOCHA.svg}}
'''Իսրայել''' ({{lang-he|יִשְׂרָאֵל|translit=Yīsrāʾēl}}; {{lang-ar|إِسْرَائِيل|translit=ʾIsrāʾīl}}), պաշտոնապես՝ '''Իսրայելի Պետություն''' ({{lang-he|מְדִינַת יִשְׂרָאֵל|label=none|translit=Medīnat Yīsrāʾēl}}; {{Lang-ar|دَوْلَة إِسْرَائِيل|translit=Dawlat ʾIsrāʾīl|label=none}}), պետություն [[Հարավարևմտյան Ասիա]]յում։ Տեղակայված է [[Միջերկրական ծով]]ի [[Արևելյան Միջերկրական|հարավարևելյան]] և [[Կարմիր ծով]]ի հյուսիսային ափերին։ Իսրայելը հյուսիսում սահմանակից է [[Լիբանան]]ին, հյուսիս-արևելքից՝ [[Սիրիա]]յին, արևելքից՝ [[Հորդանան]]ին և հարավ-արևմուտքից՝ [[Եգիպտոս]]ին։ Բացի այդ, Իսրայելն արևելքից և արևմուտքից, համապատասխանաբար, սահմանակից է [[պաղեստին]]յան տարածքներ հանդիսացող [[Հորդանան գետի արևմտյան ափ|Արևմտյան ափին]] և [[Գազայի հատված]]ին։ [[Թել Ավիվ]]ը երկրի [[Իսրայելի տնտեսություն|տնտեսական]] և [[Գիտությունն ու տեխնոլոգիան Իսրայելում|տեխնոլոգիական]] կենտրոնն է, մինչդեռ կառավարության նստավայրը գտնվում է Իսրայելի ինքնահռչակ մայրաքաղաքում՝ [[Երուսաղեմ]]ում, չնայած [[Երուսաղեմի կարգավիճակ|Արևելյան Երուսաղեմի նկատմամբ Իսրայելի ինքնիշխանությունն]] աշխարհի երկրների մեծամասնության կողմից միջազգայնորեն ճանաչված չէ<ref>Akram, Susan M., Michael Dumper, Michael Lynk, and Iain Scobbie, eds. 2010.&nbsp;''International Law and the Israeli-Palestinian Conflict: A Rights-Based Approach to Middle East Peace''.&nbsp;Routledge. p. 119: "UN General Assembly Resolution 181 recommended the creation of an international zone, or&nbsp;corpus separatum, in Jerusalem to be administered by the UN for a 10-year period, after which there would be a referendum to determine its future.&nbsp;This approach applies equally to West and East Jerusalem and is not affected by the occupation of East Jerusalem in 1967.&nbsp;To a large extent it is this approach that still guides the diplomatic behaviour of states and thus has greater force in international law."</ref>։

Բնակեցված լինելով դեռևս [[Բրոնզի դար|միջին բրոնզի դար]]ից [[Քանան]]ի ցեղերով<ref>[https://www.britannica.com/place/Canaan-historical-region-Middle-East Encyclopædia Britannica] article on Canaan</ref><ref name=Golden/>՝ ներկայիս Իսրայելի տարածքում է տեղի ունեցել [[Աստվածաշնչի ժամանակագրություն|աստվածաշնչյան]] գործողությունների մեծ մասը, որն սկսվել է մ.թ.ա. 9-րդ դարի [[Հին Իսրայելի և Հուդայի պատմություն|Իսրայելի և Հուդայի թագավորություններից]]<ref name="Finkelstein" /><ref name="Pitcher" />, որոնք ավելի ուշ անկում ապրեցին և, համապատասխանաբար, փոխարինվեցին [[Նոր ասորական կայսրություն|Նոր ասորական]] (մ.թ.ա. 720 թվական) և [[Նոր բաբելոնյան կայսրություն]]ներով (մ.թ.ա. 586 թվական)<ref name="Broshi 2001 174" /><ref>{{Cite book |last=Faust |first=Avraham |url=http://dx.doi.org/10.2307/j.ctt5vjz28 |title=Judah in the Neo-Babylonian Period |date=2012 թ․ օգոստոսի 29 |publisher=Society of Biblical Literature |isbn=978-1-58983-641-9 |pages=1 |doi=10.2307/j.ctt5vjz28}}</ref>։ Ավելի ուշ, ներկայիս Իսրայելի տարածքն անցավ [[Աքեմենյան պետություն|Աքեմենյան կայսրության]], [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր Մակեդոնացու]], [[Սելևկյան տերություն|Սելևկյան տերության]], [[Հասմոնյան դինաստիա]]յի և մ.թ.ա. 63 թվականից [[Հռոմեական հանրապետություն|Հռոմեական հանրապետության]] և ավելի ուշ [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական կայսրության]] կազմ<ref name="BangScheidel2013">{{Cite book |author1=Peter Fibiger Bang |url={{Google books|GCj09AmtvvwC|page=PA184|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=The Oxford Handbook of the State in the Ancient Near East and Mediterranean |author2=Walter Scheidel |publisher=Oxford University Press |year=2013 |isbn=978-0-19-518831-8 |pages=184–187}}</ref><ref name="Malamat1976">{{Cite book |author=Abraham Malamat |url={{Google books|2kSovzudhFUC|page=PA223|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=A History of the Jewish People |publisher=Harvard University Press |year=1976 |isbn=978-0-674-39731-6 |pages=223–239}}</ref>։ Մեր թվարկության 5-րդ դարից սկսած այն եղել է [[Բյուզանդական կայսրություն|Բյուզանդական կայսրության]] կազմում, ընդհուպ մինչև 7-րդ դար, երբ Ուղղադավանների խալիֆայությունը գրավեց [[Միջագետք]]ը։ 1096-1099 թվականներին [[Խաչակրաց առաջին արշավանք]]ից հետո, Իսրայելի տարածքում ձևավորվեցին [[Խաչակրաց պետություններ]]։ 1291 թվականին [[Մամլուքների սուլթանություն|Մամլուքների սուլթանության]] կողմից վերականգնվեց մուսուլմանական իշխանությունը, որն ավելի ուշ [[Մամլուք-օսմանյան պատերազմ (1516–1517)|այս տարածքներն զիջեց]] [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրությանը]]։

19-րդ դարի ընթացքում [[սիոնիզմ|սիոնիստական]] շարժումն սկսեց քարոզել [[Օսմանյան Սիրիա]]յում [[հրեա ժողովրդի հայրենիք]]ի ստեղծման գաղափարը։ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո Մեծ Բրիտանիան [[Ազգերի լիգայի մանդատ]]ի ներքո վերահսկողություն ունեցավ այս տարածքների նկատմամբ, որն առավել հայտնի է [[Մանդատային Պաղեստին]] անվամբ։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո նոր կազմավորված [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն]]ը 1947 թվականին ընդունեց [[ՄԱԿ-ի Պաղեստինյան նախագիծ]]ը, որով ենթադրվում էր Արաբական և Հրեական անկախ պետությունների ստեղծում և [[Երուսաղեմ]]ի միջազգայնացում, ինչը ենթադրում էր, որ այս քաղաքի ղեկավարումը, ստանալով հատուկ կարգավիճակ, կանցնի միջազգային կառավարման տակ, քանի որ հատուկ նշանակություն ուներ [[Աբրահամյան կրոններ]]ի համար<ref name="181(II)" />։ Մանդատային Պաղեստինի համար 1947-1948 թվականներին տեղի ունեցած պատերազմի հետևանքով, որն ընթանում էր Պաղեստինի արաբական ուժերի և [[Իշուվ|Յիշուվ]]ի միջև, բրիտանական մանդատի ավարտից հետո Իսրայելը [[Իսրայելի անկախության հռչակագիր|հռչակեց իր անկախությունը]]։ Իսրայելի Պետության ստեղծումը 1948 թվականին հանգեցրեց [[Արաբա-իսրայելական պատերազմ (1948)|պատերազմի]] մի կողմից Իսրայելի, իսկ մյուս կողմից արաբական մի քանի պետությունների միջև։ Այդ պատերազմն ավարտվեց 1949 թվականին կնքված [[Հռոդոսի համաձայնագրեր]]ով, որի արդյունքում նախկին մանդատային տարածքի մեծ մասի վերահսկողությունը մնաց Իսրայելի ձեռքում, իսկ [[Հորդանան գետի արևմտյան ափ|Արևմտյան ափն]] ու [[Գազայի հատված]]ը, համապատասխանաբար, [[Հորդանան]]ի և [[Եգիպտոս]]ի։

Անկախացումից ի վեր Իսրայելը պատերազմներ է ունեցել արաբական մի քանի երկրների հետ<ref name="RoutledgeAtlas">{{Harvnb|Gilbert|2005|p=1}}</ref>, իսկ 1967 թվականի [[Վեցօրյա պատերազմ]]ի հետևանքով բռնազավթել [[Գոլանի բարձունքներ]]ը, Արևմտյան ափը, ներառյալ [[Արևելյան Երուսաղեմ]]ը և [[Գազայի հատված]]ը, չնայած վերջինիս բռնազավթումը վիճելի հարց է, քանի որ Իսրայելը 2005 թվականին ամբողջությամբ դուրս է եկել այդ տարածքից։ Իսրայելը, ըստ էության, բռնակցել է Արևելյան Երուսաղեմը և Գոլանի բարձունքները, թեև այդ գործողությունները միջազգային հանրության կողմից մերժվել են՝ բնորոշվելով որպես անօրինական։ Բացի այդ, այդ տարածքներում [[Հրեական բնակավայրերը Հորդանան գետի արևմտյան ափին և Գազայի հատվածում|Իսրայելն ստեղծել է բնակավայրեր]], որոնք միջազգային իրավունքի տեսանկյունից ևս համարվում են անօրինական։ Չնայած Իսրայելը խաղաղության պայմանագրեր ունի կնքած [[Իսրայելա-եգիպտոսյան հաշտության պայմանագիր|Եգիպտոսի]] և [[Իսրայելա-հորդանանյան հաշտության պայմանագիր|Հորդանանի]] հետ և կարգավորել է հարաբերությունները արաբական մի շարք երկրների հետ, շարունակում են լարված մնալ հարաբերությունները հարևան [[Սիրիա]]յի ու [[Լիբանան]]ի հետ, իսկ [[Իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտություն|իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտության]] կարգավորմանն ուղղված ջանքերը մինչ օրս փակուղի են մտած։

Իր [[Իսրայելի հիմնական օրենքներ|հիմնական օրենքներում]] Իսրայելը սահմանվում է որպես [[հրեական և ժողովրդավարական պետություն]], ինչպես նաև որպես [[Հիմնական օրենք. Իսրայելը՝ որպես հրեա ժողովրդի ազգային պետություն|հրեա ժողովրդի ազգային պետություն]]<ref name="freedomhouse2008">{{Cite web |year=2020 |title=Israel |url=https://freedomhouse.org/country/israel/freedom-world/2020 |access-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 13 |website=Freedom in the World |publisher=Freedom House}}</ref>։ Իսրայելը խորհրդարանական հանրապետություն է։ Խորհրդարանական ընտրություններն անց են կացվում համամասնական ընտրական կարգով։ Չափահաս բոլոր քաղաքացիներն ունեն համընդհանուր ընտրական իրավունք։ Գործադիր մարմնի՝ կառավարության ղեկավարը վարչապետն է, իսկ օրենսդիր մարմինը՝ [[Քնեսեթ]]ը միապալատ է<ref name="cnn" />։ Իսրայելը [[Զարգացած երկրներ|զարգացած երկիր]] և անդամակցում է [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպությանը]] (ՏՀԶԿ)<ref name="OECD">{{Cite web |title=Israel's accession to the OECD |url=http://www.oecd.org/israel/israelsaccessiontotheoecd.htm |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development}}</ref>։ 2021 թվականի տվյալներով՝ բնակչությունը [[Իսրայելի բնակչություն|գերազանցում է 9 միլիոնը]]<ref>{{Cite web |author=T. O. I. staff |title=Israel's population rises to over 9.3 million on Rosh Hashanah eve |url=https://www.timesofisrael.com/israels-population-stands-at-over-9-3-million-on-rosh-hashanah-eve/ |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 14 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Անվանական ՀՆԱ-ի ցուցանիշներով Իսրայելն [[Աշխարհի երկրներն ըստ անվանական ՀՆԱ-ի|աշխարհում 29-րդ խոշոր տնտեսությունն]] է<ref name="IMFWEOIL">{{Cite web |title=World Economic Outlook (April 2022) |url=https://www.imf.org/external/datamapper/profile/ISR |access-date=2022 թ․ ապրիլի 20 |website=[[International Monetary Fund]]}}</ref> և 19-րդը՝ [[Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս]]ում<ref name="HDI">{{Cite web |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 8 |title=Human Development Reports: Israel |url=https://hdr.undp.org/data-center/specific-country-data#/countries/ISR |access-date=2023 թ․ մարտի 17 |work=United Nations}}</ref>։

== Անվան ծագումնաբանություն ==
[[Պատկեր:Merneptah Israel Stele Cairo.JPG|thumb|upright|[[Մեռնեպտահի քարակոթող]]ը (մ.թ.ա. 13-րդ դար)։ [[Բիբլիական հնագիտություն|Բիբլիական հնագետների]] մեծ մասը հիերոգլիֆների մի խումբ թարգմանում է որպես «Իսրայել», որը արձանագրություններում հիշատակվող անվան առաջին դեպքն է։]]
[[Բրիտանական մանդատը Պաղեստինում (իրավաբանական փաստաթուղթ)|Բրիտանական մանդատի]] տակ գտնվելու տարիներին (1920–1948 թվականներ) ամբողջ տարածաշրջանը հայտնի էր «Պաղեստին» անվամբ ({{Lang-he|פלשתינה [א״י]|lit=Palestine [Eretz Israel]}})<ref>{{Cite magazine |author=Noah Rayman |date=2014 թ․ սեպտեմբերի 29 |title=Mandatory Palestine: What It Was and Why It Matters |url=http://time.com/3445003/mandatory-palestine/ |access-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 5 |magazine=TIME}}</ref>։ 1948 թվականին [[Իսրայելի անկախության հռչակագիր|անկախություն]] ձեռք բերելուց հետո երկիրը սկսեց պաշտոնապես կոչվել «Իսրայելի Պետություն» ({{lang-he|מְדִינַת יִשְׂרָאֵל}})՝ այն բանից հետո, երբ մերժվեցին առաջարկված պատմական և կրոնական այլ անվանումները՝ ներառյալ [[Իսրայելական հող]]ը (Eretz Israel), [[Եբեր]]ը, [[Սիոն (բնակավայր)|Սիոն]]ը և [[Հուդա (պատմական մարզ)|Հուդա]]ն<ref>{{Cite news |date=1947 թ․ դեկտեմբերի 7 |title=Popular Opinion |url=http://www.jpress.org.il/Repository/getFiles.asp?Style=OliveXLib:LowLevelEntityToSaveGifMSIE_TAUEN&Type=text/html&Locale=english-skin-custom&Path=PLS/1947/12/07&ChunkNum=-1&ID=Ar00105&PageLabel=1 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120815030044/http://www.jpress.org.il/Repository/getFiles.asp?Style=OliveXLib%3ALowLevelEntityToSaveGifMSIE_TAUEN&Type=text%2Fhtml&Locale=english-skin-custom&Path=PLS%2F1947%2F12%2F07&ChunkNum=-1&ID=Ar00105&PageLabel=1 |archive-date=2012 թ․ օգոստոսի 15 |work=The Palestine Post |location=Jerusalem |page=1}}</ref>, իսկ «Իսրայել» անվանումն առաջարկեց [[Դավիդ բեն Գուրիոն|բեն Գուրիոն]]ը, որը հաստատվեց 6:3 ձայնով<ref>[http://info.jpost.com/1998/Supplements/Jubilee/2.html One Day that Shook the world] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120112220409/http://info.jpost.com/1998/Supplements/Jubilee/2.html |date=12 January 2012 }} ''The Jerusalem Post'', 30 April 1998, by Elli Wohlgelernter</ref>։ Անկախության առաջին շաբաթների ընթացքում իշխանություններն Իսրայելի քաղաքացիներին բնորոշելու համար սկսեցին օգտագործել «[[Իսրայելցիներ|իսրայելցի]]» անվանումը. սրա մասին պաշտոնապես հայտարարեց [[Իսրայելի արտաքին գործերի նախարարություն|արտաքին գործերի նախարար]] [[Մոշե Շարեթ]]ը<ref>{{Cite magazine |date=1948 թ․ մայիսի 31 |title=On the Move |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,798687-2,00.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071016074447/http://www.time.com/time/magazine/article/0%2C9171%2C798687-2%2C00.html |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 16 |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 6 |magazine=Time |location=New York}}</ref>։

«Իսրայելի երկիր» և «Իսրայելի երեխաներ» անվանումները պատմականորեն կիրառվել են համապատասխանաբար բիբլիական [[Իսրայելի հրեական թագավորություն|Իսրայելի թագավորությանը]] և [[հրեաներ|ամբողջ հրեա ժողովրդին]] բնորոշելու համար<ref name=levine>{{Cite news |last=Levine |first=Robert A. |date=2000 թ․ նոյեմբերի 7 |title=See Israel as a Jewish Nation-State, More or Less Democratic |url=https://www.nytimes.com/2000/11/07/opinion/07iht-edlevine.t.html |access-date=2011 թ․ հունվարի 19 |work=The New York Times}}</ref>։ Այդ անվանումներում «[[Իսրայել (անուն)|Իսրայել]]»-ը (եբր.՝ ''Yisraʾel'', ''Isrāʾīl''; {{lang-el|Ἰσραήλ}})<ref>William G. Dever, [https://books.google.com/books?id=IGR7-OSz7bUC&pg=PA186 ''Did God Have a Wife?: Archaeology and Folk Religion in Ancient Israel''], Wm. B. Eerdmans Publishing, 2005 p. 186.</ref><ref>Geoffrey W. Bromiley, [https://books.google.com/books?id=yklDk6Vv0l4C&pg=PA907 'Israel,'] in ''International Standard Bible Encyclopedia: E–J,''Wm. B. Eerdmans Publishing, 1995 p. 907.</ref><ref>R.L. Ottley, [https://books.google.com/books?id=AWZsAAAAQBAJ&pg=PA32 ''The Religion of Israel: A Historical Sketch,''] Cambridge University Press, 2013 pp. 31–32 note 5.</ref><ref>{{Cite book |last=Wells |first=John C. |title=Longman pronunciation dictionary |publisher=Longman |year=1990 |isbn=978-0-582-05383-0 |location=Harlow, England |page=381}} entry "Jacob".</ref> վերաբերվում է Հակոբ նախահորը, որը, ըստ [[Թանախ|հրեական Աստվածաշնչի]], իր անունն ստացել է այն բանից հետո, երբ հաջողությամբ պայքարել է Տիրոջ հրեշտակի հետ<ref>"And he said, Thy name shall be called no more Jacob, but Israel: for as a prince hast thou power with God and with men, and hast prevailed." (Genesis, 32:28, 35:10). See also [http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt1312.htm Hosea 12:5] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181005145049/http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt1312.htm |date=2018-10-05 }}.</ref>։ Հակոբի տասներկու որդիները, որոնք հայտնի են նաև որպես «[[Իսրայելի սերունդներ|Իսրայելի տասներկու սերունդներ]]» կամ «Իսրայելի երեխաներ», դարձել են [[իսրայելցիներ]]ի նախահայրերը։ Հակոբը որդիների հետ բնակվել է [[Քանան]]ում, սակայն սովի պատճառով ստիպված է եղել ընտանիքով տեղափոխվել [[Եգիպտոս]] և չորս սերունդ այնտեղ բնակություն հաստատել՝ 430 տարի<ref>{{Bibleverse||Exodus|12:40–41|HE}}</ref>, մինչև [[Մովսես մարգարե|Մովսես]]ը՝ Հակոբի ծոռան ծոռը<ref>{{Bibleverse||Exodus|6:16–20|HE}}</ref>, իսրայելցիներին կրկին վերադարձրեց Քանան։ Ամենահին հնագիտական գտածոն, որտեղ «Իսրայել» բառը նշվում է հավաքական իմաստով, [[Հին Եգիպտոս]]ի [[Մեռնեպտահի քարակոթող]]ն է (թվագրվում է մ.թ.ա. 13-րդ դարի վերջով)<ref>{{Harvard citation no brackets|Barton|Bowden|2004|p=126}}. "The Merneptah Stele ... is arguably the oldest evidence outside the Bible for the existence of Israel as early as the 13th century BCE."</ref>։

== Պատմություն ==
{{Հիմնական|Իսրայելի պատմություն}}
=== Նախապատմություն ===
Ներկայիս Իսրայելի տարածքում [[Հոմո|մարդու]] գոյության ամենահին վկայությունը թվագրվում է 1,5 մլն տարի առաջով՝ [[Գալիլեայի ծով]]ի մոտ գտնվող [[Ուբայդիա]] հնավայրում<ref>{{Cite journal |last=Tchernov |first=Eitan |date=1988 |title=The Age of 'Ubeidiya Formation (Jordan Valley, Israel) and the Earliest Hominids in the Levant |journal=Paléorient |volume=14 |issue=2 |pages=63–65 |doi=10.3406/paleo.1988.4455| issn = 0153-9345 }}</ref>։ [[Հին քարի դար]]ի մյուս նշանակալի վայրերից են [[Տաբուն (քարանձավ)|Տաբունը]], [[Քեսեմ (քարանձավ)|Քեսեմ]]ը և [[Մանոթ]]ը։ Անատոմիական առումով [[Մարդ բանական|ժամանակակից մարդկանց]] ամենահին մնացորդները, որ հայտնաբերվել են [[Մարդու՝ աֆրիկական ծագման տեսություն|Աֆրիկայից դուրս]], [[Սխուլ-Քաֆզեխ հոմինիններ]]ն են, որոնք բնակվել են ներկայիս Իսրայելի տարածքում 120 000 տարի առաջ<ref>{{Cite news |last=Rincon |first=Paul |date=2015 թ․ հոկտեմբերի 14 |title=Fossil teeth place humans in Asia '20,000 years early' |url=https://www.bbc.com/news/science-environment-34531861 |access-date=2017 թ․ հունվարի 4 |work=BBC News}}</ref>։ Մ.թ.ա. մոտ 10-րդ հազարամյակում տվյալ տարածքում գոյություն է ունեցել [[Նատուֆիական մշակույթ]]ը<ref>{{Cite journal |last=Bar-Yosef |first=Ofer |date=1998 թ․ դեկտեմբերի 7 |title=The Natufian Culture in the Levant, Threshold to the Origins of Agriculture |url=http://www.columbia.edu/itc/anthropology/v1007/baryo.pdf |journal=Evolutionary Anthropology |volume=6 |issue=5 |pages=159–177 |doi=10.1002/(SICI)1520-6505(1998)6:5<159::AID-EVAN4>3.0.CO;2-7 |s2cid=35814375 |access-date=2017 թ․ հունվարի 4}}</ref>։

=== Անտիկ ժամանակաշրջան ===
{{Տես նաև|Իսրայելցիներ|Հյուսիսիսրայելական թագավորություն|Հուդայի թագավորություն}}
[[Պատկեր:City of David - King David's Palace IMG 5815.JPG|thumb|[[Մեծ քարե կառույց (բրոնզեդարյան Երուսաղեմ)|Մեծ քարե կառույց]], հնագիտական վայր [[Երուսաղեմ]]ում:]]
Տարածքի պատմությունը պարզ չէ<ref name=Finkelstein>{{Cite book |last1=Finkelstein |first1=Israel |title=The Bible unearthed : archaeology's new vision of ancient Israel and the origin of its stories |last2=Silberman |first2=Neil Asher |date=2001 |publisher=Simon & Schuster |isbn=978-0-684-86912-4 |edition=1st Touchstone |location=New York}}</ref>։ Ժամանակակից [[հնագիտություն]]ը մեծապես հրաժարվել է [[Թորա (գիրք)|Թորայում]] ներկայացված նախապապերի, Ելքի և [[Հեսու (գիրք)|Հեսու]] գրքերում նկարագրված Քանանի նվաճման մասին [[Աստվածաշնչի պատմականություն|պատմականությունից]] և փոխարենը դրանց վերաբերվում է որպես [[իսրայելցիներ]]ի [[ազգային առասպել]]ի մաս<ref>{{Cite book |last=Dever |first=William |url={{Google books|6-VxwC5rQtwC|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=What Did the Biblical Writers Know, and When Did They Know It? |publisher=Eerdmans |year=2001 |isbn=978-3-927120-37-2 |pages=98–99 |quote=After a century of exhaustive investigation, all respectable archaeologists have given up hope of recovering any context that would make Abraham, Isaac, or Jacob credible "historical figures" [...] archaeological investigation of Moses and the Exodus has similarly been discarded as a fruitless pursuit.}}</ref>։ [[Բրոնզի դար|Ուշ բրոնզի դարաշրջանում]] (մ.թ.ա. 1550–1200) [[Քանան]]ի մեծ մասի վրա [[վասալ պետություն]]ներ էին ձևավորվել, որոնք տուրք էին վճարում [[Եգիպտոսի նոր թագավորություն|Եգիպտոսի նոր թագավորության]]ը, որի վարչական կենտրոնը գտնվում էր [[Ղազա]]յում<ref>{{Cite journal |last1=Braunstein |first1=Susan L. |year=2011 |title=The Meaning of Egyptian-Style Objects in the Late Bronze Cemeteries of Tell el-Farʿah (South) |url=https://archive.org/details/sim_bulletin-of-the-american-schools-of-oriental-research_2011-11_364/page/1 |journal=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |volume=364 |issue=364 |pages=1–36 |doi=10.5615/bullamerschoorie.364.0001 |jstor=10.5615/bullamerschoorie.364.0001 |s2cid=164054005}}</ref>։ Համարվում է, որ իսրայելցիների նախնիների մեջ են եղել նաև տվյալ տարածքում բնակվող հին սեմական լեզուներով խոսող ժողովուրդները<ref name=Miller1986>{{Cite book |last1=Miller |first1=James Maxwell |url=https://archive.org/details/historyofancient00mill |title=A History of Ancient Israel and Judah |last2=Hayes |first2=John Haralson |publisher=Westminster John Knox Press |year=1986 |isbn=978-0-664-21262-9}}</ref>։ Ըստ հնագիտական արդի տվյալների՝ իսրայելցիներն ուժով չէին գրավել տվյալ շրջանը և տարածել իրենց մշակույթը, այլ քանանցիներից և նրանց մշակույթից առանձնացել էին [[Բազմաստվածություն|բազմաստված]], իսկ ավելի ուշ՝ [[Միաստվածություն|միաստված]] ունեցող կրոնների միջոցով<ref>Tubb, 1998. pp. 13–14</ref><ref>Rendsberg, Gary (2008). "Israel without the Bible". In Frederick E. Greenspahn. The Hebrew Bible: New Insights and Scholarship. NYU Press, pp. 3–5</ref><ref>{{Cite book |last1=Gnuse |first1=Robert Karl |url=https://archive.org/details/noothergodsemerg00gnus |title=No Other Gods: Emergent Monotheism in Israel |date=1997 |publisher=Sheffield Academic Press Ltd |isbn=1-85075-657-0 |location=England |pages=[https://archive.org/details/noothergodsemerg00gnus/page/n28 28], 31}}</ref>{{sfn|McNutt|1999|p=35}}<ref>{{Cite journal |last=Bloch-Smith |first=Elizabeth |date=2003 |title=Israelite Ethnicity in Iron I: Archaeology Preserves What Is Remembered and What Is Forgotten in Israel's History |url=https://semanticscholar.org/paper/814c842d2de5a49881f6e731f9a0a4ec0b85f11d |journal=Journal of Biblical Literature |volume=122 |issue=3 |pages=401–425 |doi=10.2307/3268384 |issn=0021-9231 |jstor=3268384 |s2cid=160020536}}</ref>։ Հնագիտական տվյալները վկայում են գյուղական կենտրոնների նման համայնքների մասին, բայց ավելի սահմանափակ ռեսուրսներով և քիչ բնակչությամբ<ref>Lehman in Vaughn 1992, pp. 156–162.</ref>։ Գյուղերում բնակվել է մինչև 300-400 բնակիչ{{sfn|McNutt|1999|p=70}}{{sfn|Miller|2012|p=98}}, որոնք զբաղվել են գյուղատնտեսությամբ, անասնապահությամբ և հիմնականում ինքնաբավ են եղել{{sfn|McNutt|1999|p=72}}, գերակշռել է տնտեսական փոխանակումը{{sfn|Miller|2012|p=99}}։ Բնակիչներն ունեցել են իրենց գիրը՝ նույնիսկ փոքր բնակավայրերում{{sfn|Miller|2012|p=105}}։

Թեև պարզ չէ, թե արդյոք [[Իսրայելի հրեական թագավորություն|Միացյալ միապետություն]] գոյություն է ունեցել<ref name="lipschits">{{Cite book |last1=Lipschits |first1=Oded |title=The Jewish Study Bible |publisher=Oxford University Press |year=2014 |isbn=978-0-19-997846-5 |editor1-last=Berlin |editor1-first=Adele |edition=2nd |language=en |chapter=The History of Israel in the Biblical Period |editor2-last=Brettler |editor2-first=Marc Zvi |chapter-url={{Google books|yErYBAAAQBAJ|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}}}}</ref><ref name="Kuhrtp438">{{Cite book |last=Kuhrt |first=Amiele |url=https://archive.org/details/ancientneareastc00akuh/page/438 |title=The Ancient Near East |publisher=Routledge |year=1995 |isbn=978-0-415-16762-8 |page=[https://archive.org/details/ancientneareastc00akuh/page/438 438]}}</ref>, «Իսրայելի» վերաբերյալ ընդունված հնագիտական վկայություն կա [[Մեռնեպտահի քարակոթող]]ի վրա, որը թվագրվում է մոտ մ.թ.ա. 12-րդ դարով<ref name="NollMerneptah">K.L. Noll, [https://books.google.com/books?id=hMeRK7B1EsMC&pg=PA139 ''Canaan and Israel in Antiquity: A Textbook on History and Religion,''] A&C Black, 2012, rev.ed. pp. 137ff.</ref><ref name="ThompsonMerneptah">Thomas L. Thompson, [https://books.google.com/books?id=RwrrUuHFb6UC&pg=PA275 ''Early History of the Israelite People: From the Written & Archaeological Sources,''] Brill, 2000 pp. 275–276: 'They are rather a very specific group among the population of Palestine which bears a name that occurs here for the first time that at a much later stage in Palestine's history bears a substantially different signification.'</ref>, իսկ քանանցիների գոյության մասին վկայություն կա միջին բրոնզի դարից (մ.թ.ա. 2100–1550)<ref name="Golden">Jonathan M Golden,[https://books.google.com/books?id=EResmS5wOnkC&pg=PA3 ''Ancient Canaan and Israel: An Introduction,''] OUP, 2009 pp. 3–4.</ref><ref>{{Cite book |last1=Lemche |first1=Niels Peter |url={{Google books|JIoY7PagAOAC|page=PA35|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=The Israelites in History and Tradition |publisher=Westminster John Knox Press |year=1998 |isbn=978-0-664-22727-2 |page=35}}</ref>։ Տարաձայնություն կա [[Հին Իսրայելի և Հուդայի թագավորության պատմություն|Իսրայելի և Հուդայի թագավորությունների]] ձևավորման տարեթվի, չափի և հզորության վերաբերյալ, սակայն պատմաբանները և հնագետները միակարծիք են այն հարցում, որ [[Հյուսիսիսրայելական թագավորություն|Իսրայելի թագավորությունն]] արդեն գոյություն ուներ մոտ մ.թ.ա. 900 թվականին<ref name="Finkelstein" />{{rp|169–195}}<ref name="Wright">{{Cite web |last1=Wright |first1=Jacob L. |date=2014 թ․ հուլիս |title=David, King of Judah (Not Israel) |url=http://www.bibleinterp.com/articles/2014/07/wri388001.shtml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20210301164250/http://www.bibleinterp.com/articles/2014/07/wri388001.shtml |archive-date=2021 թ․ մարտի 1 |access-date=2021 թ․ մայիսի 15 |website=The Bible and Interpretation}}</ref>, իսկ [[Հուդայի թագավորություն]]ը՝ մոտ մ.թ.ա. 700 թվականին<ref name="Pitcher">[https://books.google.com/books?id=tu02muKUVJ0C&pg=PA229 The Pitcher Is Broken: Memorial Essays for Gosta W. Ahlstrom, Steven W. Holloway, Lowell K. Handy, Continuum, 1 May 1995] Quote: "For Israel, the description of the battle of Qarqar in the Kurkh Monolith of Shalmaneser III (mid-ninth century) and for Judah, a Tiglath-pileser III text mentioning (Jeho-) Ahaz of Judah (IIR67 = K. 3751), dated 734–733, are the earliest published to date."</ref>։

[[Պատկեր:Kingdoms of Israel and Judah map 830.svg|thumb|upright|Մ.թ.ա. 9-րդ դարում Իսրայելի և [[Հուդայի թագավորություն|Հուդայի թագավորության]] քարտեզը:]]
Իսրայելի թագավորությունը երկու թագավորություններից ամենածաղկողն էր և շուտով դարձավ տարածաշրջանային գերտերություն{{sfn|Finkelstein|Silberman|2002|pp=146-7|ps=:Put simply, while Judah was still economically marginal and backward, Israel was booming. ... In the next chapter we will see how the northern kingdom suddenly appeared on the ancient Near Eastern stage as a major regional power}}. [[Օմրիների դինաստիա]]յի տարիներին նրա ղեկավարության տակ էին գտնվում [[Սամարիա]]ն, [[Գալիլեա (Իսրայել)|Գալիլեան]], վերին [[Հորդանանի հովիտ|Հորդանանյան հովիտ]]ը, [[Շարոն (հարթավայր)|Շարոնը]] և [[Անդրհորդանան]]ի մեծ մասը<ref name=":0">{{Cite book |last=Israel. |first=Finkelstein |url=http://worldcat.org/oclc/949151323 |title=The forgotten kingdom : the archaeology and history of Northern Israel |isbn=978-1-58983-910-6 |pages=74 |oclc=949151323}}</ref>։ Գերտերությունը փլուզվեց մ.թ.ա. 720 թվականին, երբ [[Նոր սիրիական կայսրություն]]ը գրավեց այն<ref name="Broshi 2001 174">{{Cite book |last=Broshi |first=Maguen |url={{Google books|etTUEorS1zMC|page=PA174|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Bread, Wine, Walls and Scrolls |publisher=Bloomsbury Publishing |year=2001 |isbn=978-1-84127-201-6 |page=174}}</ref>։ Ավելի ուշ Հուդայի թագավորությունը դարձավ նախ Նոր սիրիական կայսրության, այնուհետև [[Նոր բաբելոնական կայսրություն|Նոր բաբելոնական կայսրության]] [[հաճախորդ պետություն]]ը։

Մ.թ.ա. 586 թվականին բաբելոնցիները [[Հուդայի թագավորության ապստամբությունը Բաբելոնի դեմ|նվաճեցին]] Հուդայի թագավորությունը։ Ըստ հրեական սուրբ գրքի՝ [[Սողոմոնի տաճար]]ը և [[Երուսաղեմի պաշարում (մ.թ. 587)|Երուսաղեմը ոչնչացրել]] է [[Նաբուգոդոնոսոր II]] արքան, որն այնուհետև [[Բաբելոնյան գերեվարում|հրեաներին արտաքսել է]] [[Բաբելոն]]։ Հուդայի թագավորության պարտությունն արձանագրվել է նաև [[Բաբելոնյան քրոնիկոններ]]ում<ref name=BabylonianChronicles>{{Cite web |title=British Museum – Cuneiform tablet with part of the Babylonian Chronicle (605–594 BCE) |url=https://www.britishmuseum.org/explore/highlights/highlight_objects/me/c/cuneiform_nebuchadnezzar_ii.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141030154541/https://www.britishmuseum.org/explore/highlights/highlight_objects/me/c/cuneiform_nebuchadnezzar_ii.aspx |archive-date=2014 թ․ հոկտեմբերի 30 |access-date=2014 թ․ հոկտեմբերի 30}}</ref><ref>{{Cite web |title=ABC 5 (Jerusalem Chronicle) – Livius |url=https://www.livius.org/cg-cm/chronicles/abc5/jerusalem.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190505195611/https://www.livius.org/cg-cm/chronicles/abc5/jerusalem.html |archive-date=2019 թ․ մայիսի 5 |access-date=2020 թ․ մարտի 26 |website=www.livius.org}}</ref>։ Բաբելոնյան արտաքսումն ավարտվեց մոտավորապես մ.թ.ա. 538 թվականին պարսից արքա [[Կյուրոս Բ Մեծ]]ի իշխանության ժամանակ, երբ նա գրավեց Բաբելոնը<ref name="rennert">{{Cite web |title=Second Temple Period (538 BCE to 70 CE) Persian Rule |url=http://www.biu.ac.il/js/rennert/history_4.html |access-date=2014 թ․ մարտի 15 |publisher=Biu.ac.il}}</ref><ref>''Harper's Bible Dictionary'', ed. by Achtemeier, etc., Harper & Row, San Francisco, 1985, p. 103</ref>։ Մ.թ.ա. 520 թվականին կառուցվեց [[Երկրորդ տաճար]]ը<ref name="rennert"/>։ [[Աքեմենյան պետություն|Պարսկական կայսրության]] մաս կազմող նախկին Հուդայի թագավորությունը դարձավ Հուդայի նահանգ՝ այլ սահմաններով, որն ավելի փոքր տարածք էր<ref name="Grabbe355">{{Cite book |last=Grabbe |first=Lester L. |url={{Google books|-MnE5T_0RbMC|page=PA355|keywords=|text=gave+the+Jews+permission+to+return+to+Yehud+province+and+to+rebuild+the|plainurl=yes}} |title=A History of the Jews and Judaism in the Second Temple Period: Yehud – A History of the Persian Province of Judah v. 1 |publisher=T & T Clark |year=2004 |isbn=978-0-567-08998-4 |page=355}}</ref>։ Նահանգի բնակչությունը զգալիորեն կրճատվեց թագավորության բնակչության թվաքանակի համեմատ. հնագիտական ուսումնասիրությունները վկայում են, որ մ.թ.ա. 5-4-րդ դարերում նահանգի բնակչությունը կազմել է մոտ 30000<ref name=Finkelstein/>։

=== Դասական ժամանակաշրջան ===
[[Պատկեր:Temple Scroll.png|thumb|upright|[[Կումրանի ձեռագրեր|Մեռյալ ծովի ձեռագրերից]] մեկի՝ [[Տաճարային ձեռագիր|Տաճարային ձեռագրի]] մի կտոր, որը գրվել է [[Երկրորդ տաճարի ժամանակաշրջան]]ում:]]
Հաջորդ՝ [[Աքեմենյան պետություն|Պարսկական իշխանության]] ժամանակ, ինքնավար [[Եհուդ Մեդինատա]] նահանգն աստիճանաբար կրկին դարձավ քաղաքային համայնք, որտեղ հիմնականում գերիշխում էին [[Հուդա (պատմական մարզ)|հուդացիները]]։ [[Հելլենական Հունաստան|Հույներն]] իրենց արշավանքների ժամանակ հիմնականում շրջանցում էին այդ տարածքը՝ առանց որևէ դիմադրության և հետաքրքրություն ցուցաբերելու։ Լինելով [[Պտղոմեոսյան Եգիպտոս]]ի, այնուհետև [[Սելևկյան տերություն|Սելևկյան տերության]] կազմի մեջ՝ հարավային Լևանտը հիմնականում [[Կելեսիրիա|հելենացվեց]], ինչը լարվածություն առաջացրեց հույների և հուդացիների միջև։ Հակամարտությունն առաջացավ մ.թ.ա. 167 թվականին [[Մակաբինների ապստամբություն|Մակաբինների ապստամբությամբ]], որի արդյունքում Հուդայում ձևավորվեց անկախ [[Հասմոնյան թագավորություն]]ը, որն ավելի ուշ ընդլայնվեց դեպի ժամանակակից Իսրայելի տարածքի մեծ մասի և Հորդանանի ու Լիբանանի որոշ մասերի վրա, քանի որ Սելևկյաններն աստիճանաբար կորցրին իրենց իշխանությունը տարածաշրջանում<ref>{{Cite book |last1=Helyer |first1=Larry R. |url=http://worldcat.org/oclc/961153992 |title=The World of the New Testament: Cultural, Social, and Historical Contexts |last2=McDonald |first2=Lee Martin |publisher=Baker Academic |year=2013 |isbn=978-0-8010-9861-1 |editor-last=Green |editor-first=Joel B. |pages=45–47 |chapter=The Hasmoneans and the Hasmonean Era |oclc=961153992 |quote=The ensuing power struggle left Hyrcanus with a free hand in Judea, and he quickly reasserted Jewish sovereignty... Hyrcanus then engaged in a series of military campaigns aimed at territorial expansion. He first conquered areas in the Transjordan. He then turned his attention to Samaria, which had long separated Judea from the northern Jewish settlements in Lower Galilee. In the south, Adora and Marisa were conquered; (Aristobulus') primary accomplishment was annexing and Judaizing the region of Iturea, located between the Lebanon and Anti-Lebanon mountains |editor-last2=McDonald |editor-first2=Lee Martin}}</ref><ref>{{Cite book |last=Ben-Sasson |first=H.H. |url=https://archive.org/details/historyofjewishp00harv |title=A History of the Jewish People |publisher=Harvard University Press |year=1976 |isbn=0-674-39731-2 |pages=[https://archive.org/details/historyofjewishp00harv/page/226 226] |quote=The expansion of Hasmonean Judea took place gradually. Under Jonathan, Judea annexed southern Samaria and began to expand in the direction of the coast plain... The main ethnic changes were the work of John Hyrcanus... it was in his days and those of his son Aristobulus that the annexation of Idumea, Samaria and Galilee and the consolidation of Jewish settlement in Trans-Jordan was completed. Alexander Jannai, continuing the work of his predecessors, expanded Judean rule to the entire coastal plain, from the Carmel to the Egyptian border... and to additional areas in Trans-Jordan, including some of the Greek cities there.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Ben-Eliyahu |first=Eyal |url=http://worldcat.org/oclc/1103519319 |title=Identity and Territory: Jewish Perceptions of Space in Antiquity |date=2019 թ․ ապրիլի 30 |isbn=978-0-520-29360-1 |pages=13 |oclc=1103519319 |quote=From the beginning of the Second Temple period until the Muslim conquest—the land was part of imperial space. This was true from the early Persian period, as well as the time of Ptolemy and the Seleucids. The only exception was the Hasmonean Kingdom, with its sovereign Jewish rule—first over Judah and later, in Alexander Jannaeus's prime, extending to the coast, the north, and the eastern banks of the Jordan.}}</ref>։

[[Հռոմեական հանրապետություն]]ը տարածաշրջան ներխուժեց մ.թ.ա. 63 թվականին. սկզբում իր [[Միհրդատի երրորդ պատերազմ|տիրապետության տակ առավ Սիրիան]], այնուհետև ներգրավվեց [[Հասմոնյան քաղաքացիական պատերազմ]]ում։ Հռոմեամետ և պարթևամետ ուժերի միջև [[Հռոմեա-պարթևական պատերազմներ|պայքարը]] Հուդայում հանգեցրեց [[Հերովդես I Մեծ]]ի իշխանության գալուն և [[Հերովդեսյան թագավորություն|Հուդայի հերովդեսյան թագավորության]] կոնսոլիդացմանը որպես [[Հին Հռոմ|Հռոմի]] վասալ պետություն։ Հերովդեսը մի շարք հսկայական շինարարական նախագծեր նախաձեռնեց՝ ներառյալ Երկրորդ տաճարի ամբողջովին վերակառուցումն ու ընդարձակումը։ [[Հերովդեսյանների դինաստիա]]յի անկմամբ [[Հուդա (հռոմեական նահանգ)|Հուդան]] դարձավ հռոմեական նահանգ։

Մ.թ. 1-ին և 2-րդ դարերում [[Հրեահռոմեական պատերազմներ|Հռոմի դեմ մի շարք մեծածավալ անհաջող խռովություններ]] եղան։ Այդ ապստամբությունների ճնշումը Հռոմի կողմից ավերիչ հետևանքներ ունեցավ, հանգեցրեց զոհերի և գերեվարման։ Առաջին [[Հրեական պատերազմ (66-73)|Հրեահռոմեական պատերազմի]] (մ.թ. 66-73) հետևանքով [[Երուսաղեմի պաշարում (մ.թ. 70)|ավերվեցին Երուսաղեմը և Երկրորդ տաճարը]]. անհրաժեշտություն առաջացավ հուդայականության մեջ փոփոխություններ անել, որպեսզի այն գոյատևեր առանց տաճարի։ Այս բոլոր իրադարձություններն ի վերջո հանգեցրին [[Ռաբբինների հուդայականություն|ռաբբինների հուդայականության]] ձևավորմանը<ref name=":4">{{Cite journal |last=Westwood |first=Ursula |date=2017 թ․ ապրիլի 1 |title=A History of the Jewish War, AD 66–74 |url=http://dx.doi.org/10.18647/3311/jjs-2017 |journal=Journal of Jewish Studies |volume=68 |issue=1 |pages=189–193 |doi=10.18647/3311/jjs-2017 |issn=0022-2097}}</ref><ref name=":5">{{Cite book |last=Karesh |first=Sara E. |url=http://worldcat.org/oclc/1162305378 |title=Encyclopedia of Judaism |year=2006 |isbn=1-78785-171-0 |oclc=1162305378 |quote=Until the modern period, the destruction of the Temple was the most cataclysmic moment in the history of the Jewish people. Without the Temple, the Sadducees no longer had any claim to authority, and they faded away. The sage Yochanan ben Zakkai, with permission from Rome, set up the outpost of Yavneh to continue develop of Pharisaic, or rabbinic, Judaism.}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Goldenberg |first=Robert |date=1977 |title=The Broken Axis: Rabbinic Judaism and the Fall of Jerusalem |url=http://dx.doi.org/10.1093/jaarel/xlv.3.353 |journal=Journal of the American Academy of Religion |volume=XLV |issue=3 |pages=353 |doi=10.1093/jaarel/xlv.3.353 |issn=0002-7189}}</ref>։ Երկու սերունդ հետո սկիզբ առավ [[Բար Կոխբայի ապստամբություն]]ը (մ.թ. 132-136)։ Հուդան դատարկվեց, շատերը սպանվեցին, տեղահանվեցին կամ վաճառվեցին ստրկության<ref name="Taylor">{{Cite book |last=Taylor |first=J. E. |url=https://books.google.com/books?id=XWIMFY4VnI4C&pg=PA243 |title=The Essenes, the Scrolls, and the Dead Sea |date=2012 թ․ նոյեմբերի 15 |publisher=Oxford University Press |isbn=9780199554485 |quote=These texts, combined with the relics of those who hid in caves along the western side of the Dead Sea, tells us a great deal. What is clear from the evidence of both skeletal remains and artefacts is that the Roman assault on the Jewish population of the Dead Sea was so severe and comprehensive that no one came to retrieve precious legal documents, or bury the dead. Up until this date the Bar Kokhba documents indicate that towns, villages and ports where Jews lived were busy with industry and activity. Afterwards there is an eerie silence, and the archaeological record testifies to little Jewish presence until the Byzantine era, in En Gedi. This picture coheres with what we have already determined in Part I of this study, that the crucial date for what can only be described as genocide, and the devastation of Jews and Judaism within central Judea, was 135 CE and not, as usually assumed, 70 CE, despite the siege of Jerusalem and the Temple's destruction}}</ref><ref>Werner Eck, "Sklaven und Freigelassene von Römern in Iudaea und den angrenzenden Provinzen," Novum Testamentum 55 (2013): 1–21</ref><ref>{{Cite journal |last1=Raviv |first1=Dvir |last2=Ben David |first2=Chaim |date=2021 |title=Cassius Dio's figures for the demographic consequences of the Bar Kokhba War: Exaggeration or reliable account? |url=https://www.cambridge.org/core/product/identifier/S1047759421000271/type/journal_article |journal=Journal of Roman Archaeology |language=en |volume=34 |issue=2 |pages=585–607 |doi=10.1017/S1047759421000271 |issn=1047-7594 |s2cid=245512193 |quote=Scholars have long doubted the historical accuracy of Cassius Dio's account of the consequences of the Bar Kokhba War (Roman History 69.14). According to this text, considered the most reliable literary source for the Second Jewish Revolt, the war encompassed all of Judea: the Romans destroyed 985 villages and 50 fortresses, and killed 580,000 rebels. This article reassesses Cassius Dio's figures by drawing on new evidence from excavations and surveys in Judea, Transjordan, and the Galilee. Three research methods are combined: an ethno-archaeological comparison with the settlement picture in the Ottoman Period, comparison with similar settlement studies in the Galilee, and an evaluation of settled sites from the Middle Roman Period (70–136CE). The study demonstrates the potential contribution of the archaeological record to this issue and supports the view of Cassius Dio's demographic data as a reliable account, which he based on contemporaneous documentation.}}</ref><ref name=":02">{{Cite book |last=Mor |first=Menahem |url=http://dx.doi.org/10.1163/9789004314634 |title=The Second Jewish Revolt |date=2016 թ․ ապրիլի 18 |publisher=BRILL |isbn=978-90-04-31463-4 |pages=483–484 |doi=10.1163/9789004314634 |quote=Land confiscation in Judaea was part of the suppression of the revolt policy of the Romans and punishment for the rebels. But the very claim that the sikarikon laws were annulled for settlement purposes seems to indicate that Jews continued to reside in Judaea even after the Second Revolt. There is no doubt that this area suffered the severest damage from the suppression of the revolt. Settlements in Judaea, such as Herodion and Bethar, had already been destroyed during the course of the revolt, and Jews were expelled from the districts of Gophna, Herodion, and Aqraba. However, it should not be claimed that the region of Judaea was completely destroyed. Jews continued to live in areas such as Lod (Lydda), south of the Hebron Mountain, and the coastal regions. In other areas of the Land of Israel that did not have any direct connection with the Second Revolt, no settlement changes can be identified as resulting from it.}}</ref>։ Երուսաղեմը վերակառուցվեց որպես հռոմեական գաղութ և ստացավ [[Էլիա Կապիտոլինա]] անվանումը, իսկ Հուդայի մարզը վերանվանվեց [[Պաղեստինյան Սիրիա]]յի<ref name="H.H. Ben-Sasson, 1976, page 334">H.H. Ben-Sasson, ''A History of the Jewish People'', Harvard University Press, 1976, {{ISBN|0-674-39731-2}}, page 334: "In an effort to wipe out all memory of the bond between the Jews and the land, Hadrian changed the name of the province from Judaea to Syria-Palestina, a name that became common in non-Jewish literature."</ref><ref name="Ariel Lewin p. 33">Ariel Lewin. ''The archaeology of Ancient Judea and Palestine''. Getty Publications, 2005 p. 33. "It seems clear that by choosing a seemingly neutral name - one juxtaposing that of a neighboring province with the revived name of an ancient geographical entity (Palestine), already known from the writings of Herodotus - Hadrian was intending to suppress any connection between the Jewish people and that land." {{ISBN|0-89236-800-4}}</ref>։

Բար Կոխբայի ապստամբության ձախողումից հետո տարածաշրջանում հրեական ներկայությունը զգալիորեն կրճատվեց<ref>Oppenheimer, A'haron and Oppenheimer, Nili. ''Between Rome and Babylon: Studies in Jewish Leadership and Society''. Mohr Siebeck, 2005, p. 2.</ref>։ Այդուհանդերձ, շարունակաբար փոքր հրեական ներկայացվածություն կար, իսկ [[Գալիլեա (Իսրայել)|Գալիլեան]] դարձավ նրանց հոգևոր կենտրոնը<ref>{{Cite book |last=Cohn-Sherbok |first=Dan |url=https://archive.org/details/atlasofjewishhis0000cohn |title=Atlas of Jewish History |publisher=Routledge |year=1996 |isbn=978-0-415-08800-8 |page=[https://archive.org/details/atlasofjewishhis0000cohn/page/58 58]}}</ref><ref>{{Cite web |last=Lehmann |first=Clayton Miles |date=2007 թ․ հունվարի 18 |title=Palestine |url=http://sunburst.usd.edu/~clehmann/erp/Palestine/palestin.htm |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130407005423/http://sunburst.usd.edu/~clehmann/erp/Palestine/palestin.htm |archive-date=2013 թ․ ապրիլի 7 |access-date=2013 թ․ փետրվարի 9 |website=Encyclopedia of the Roman Provinces |publisher=University of South Dakota}}</ref>։ Հրեական համայնքները շարունակում էին պահպանել իրենց գոյությունը [[Հեբրոն լեռ]]ան հարավային հատվածում և մերձափնյա հարթավայրում<ref name=":02" />։ Մ.թ. 2-րդ և 4-րդ դարերում [[Տիբերիա (Իսրայել)|Տիբերիայում]] և [[Երուսաղեմ]]ում ստեղծվեցին [[Միշնա]] ժողովածուն, [[Երուսաղեմյան թալմուդ]]ի մի մասը և հրեական այլ կրոնական տեքստեր<ref>{{Harvard citation no brackets|Morçöl|2006|p=304}}</ref>։ Երբ տարածքում իշխում էր Բյուզանդիան, քրիստոնեությունն աստիճանաբար գերազանցեց [[Կրոնը Հին Հռոմում|Հռոմեական հեթանոսությանը]]<ref>The Darkening Age: The Christian Destruction of the Classical World by Catherine Nixey 2018</ref>։ Արդեն 4-րդ դարում հրեաները դարձան փոքրամասնություն<ref name="Kessler2010">{{Cite book |author=Edward Kessler |url=https://books.google.com/books?id=87Woe7kkPM4C&pg=PA72 |title=An Introduction to Jewish-Christian Relations |publisher=Cambridge University Press |year=2010 |isbn=978-0-521-70562-2 |page=72}}</ref>։ Քրիստոնյաների գաղթը, ինչպես նաև տեղաբնակների կրոնափոխությունը հանգեցրին քրիստոնյա մեծամասնության ձևավորմանը<ref name="CHJ2">{{Cite book |author=David Goodblatt |title=The Cambridge History of Judaism |year=2006 |isbn=978-0-521-77248-8 |editor=Steven Katz |volume=IV |pages=404–430 |chapter=The Political and Social History of the Jewish Community in the Land of Israel, c. 235–638 |quote=Few would disagree that, in the century and a half before our period begins, the Jewish population of Judah () suffered a serious blow from which it never recovered. The destruction of the Jewish metropolis of Jerusalem and its environs and the eventual refounding of the city... had lasting repercussions. [...] However, in other parts of Palestine the Jewish population remained strong [...] What does seem clear is a different kind of change. Immigration of Christians and the conversion of pagans, Samaritans and Jews eventually produced a Christian majority}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Bar |first=Doron |date=2003 |title=The Christianisation of Rural Palestine during Late Antiquity |url=http://dx.doi.org/10.1017/s0022046903007309 |journal=The Journal of Ecclesiastical History |volume=54 |issue=3 |pages=401–421 |doi=10.1017/s0022046903007309 |issn=0022-0469 |quote=The dominant view of the history of Palestine during the Byzantine period links the early phases of the consecration of the land during the fourth century and the substantial external financial investment that accompanied the building of churches on holy sites on the one hand with the Christianisation of the population on the other. Churches were erected primarily at the holy sites, 12 while at the same time Palestine's position and unique status as the Christian 'Holy Land' became more firmly rooted. All this, coupled with immigration and conversion, allegedly meant that the Christianisation of Palestine took place much more rapidly than that of other areas of the Roman empire, brought in its wake the annihilation of the pagan cults and meant that by the middle of the fifth century there was a clear Christian majority.}}</ref>։ 5-6-րդ դարերում կրկնվող [[Սամարական ապստամբություններ]]ը փոփոխության ենթարկեցին երկրի տարածքը, Բյուզանդիայի քրիստոնյա և սամարական համայնքները զգալի վնաս կրեցին, ինչը հանգեցրեց բնակչության թվաքանակի կրճատման<ref>{{Cite book |last=Kohen |first=Elli |url=https://books.google.com/books?id=r-9qJRP20MIC&pg=PA26 |title=History of the Byzantine Jews: A Microcosmos in the Thousand Year Empire |publisher=University Press of America |year=2007 |isbn=978-0-7618-3623-0 |pages=26–31}}</ref>։ Մ.թ. 614 թվականին [[Երուսաղեմի պաշարում (614)|պարսկական նվաճումից]] և կարճ կյանք ունեցած [[Հրեաների ապստամբությունը Հերակլիոս Ա-ի դեմ|Հրեական համագործակցությունից]] հետո Բյուզանդական կայսրությունը [[Բյուզանդա-պարսկական պատերազմ (602-628)|կրկին նվաճեց]] երկիրը 628 թվականին<ref>{{Cite web |title=Roman Palestine |url=https://www.britannica.com/place/Palestine/Roman-Palestine |website=www.britannica.com |publisher=Encyclopedia Britannica}}</ref>։

=== Միջնադար և նոր դարաշրջան ===
{{Տես նաև|Խաչակրաց արշավանքներ}}
[[Պատկեր:Ruins of the Ancient Synagogue at Bar'am.jpg|thumb|Հին հրեական գյուղ [[Կաֆր Բիրիմ]]ը, որը լքվել է մ.թ. 7-13-րդ դարերի միջակայքում<ref>Judaism in late antiquity, Jacob Neusner, Bertold Spuler, Hady R Idris, Brill, 2001, p. 155</ref>։]]
Մ.թ. 634–641 թվականներին [[արաբներ]]ը [[Լևանտի գրավումը մուսուլմանների կողմից|գրավեցին]] տարածաշրջանը՝ ներառյալ Երուսաղեմը, որը վերջերս էր ընդունել [[իսլամ]]։ Հաջորդ երեք դարերում տարածաշրջանի ղեկավարումը փոխանցվեց [[Բարեպաշտ խալիֆներ|բարեպաշտ]] [[Խալիֆայություն|խալիֆների]], [[Օմայյան խալիֆայություն|Օմայյան]], [[Աբբասյան խալիֆայություն|Աբբասյան]], [[Ֆաթիմյան խալիֆայություն|Ֆաթիմյան]] խալիֆայությունների, [[Սելջուկների դինաստիա]]յի, [[Խաչակրաց պետություններ|խաչակիրների]] և [[Այուբիդների դինաստիա]]յի միջև<ref name="MosheGil">{{Cite book |last=Gil |first=Moshe |title=A History of Palestine, 634–1099 |publisher=Cambridge University Press |year=1997 |isbn=978-0-521-59984-9}}</ref>։

1099 թվականին [[Խաչակրաց առաջին արշավանք]]ի ընթացքում [[Երուսաղեմի պաշարում (1099)|Երուսաղեմի պաշարման]] ժամանակ քաղաքի հրեա բնակիչները կողք կողքի կռվում էին ֆաթիմյան կայազորի և մուսուլման բնակչության հետ, որոնք ապարդյուն փորձում էին քաղաքը պաշտպանել [[Խաչակրաց արշավանքներ|խաչակիրներից]]։ Երբ քաղաքն ընկավ, մոտ 60 000 մարդ սպանվեց, իսկ 6000 հրեա ապաստան գտավ սինագոգում<ref name="Cooper2009">{{Cite book |author=Allan D. Cooper |url={{Google books|Uyh8kdcuA1kC|page=PA132|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=The geography of genocide |publisher=University Press of America |year=2009 |isbn=978-0-7618-4097-8 |page=132 |access-date=2012 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ Այդ ժամանակ Հրեական պետության անկումից հետո հազար տարի անց հրեական համայնքներն արդեն սփռված էին ամբողջ երկրով մեկ։ Դրանցից հայտնի են հիսունը՝ Երուսաղեմը, [[Տիբերիա (Իսրայել)|Տիբերիան]], [[Ռամլա]]ն, [[Աշկելոն]]ը, [[Կեսարիա (Իսրայել)|Կեսարիան]] և [[Ղազա]]ն<ref>Carmel, Alex. ''The History of Haifa Under Turkish Rule''. Haifa: Pardes, 2002 ({{ISBN|965-7171-05-9}}), pp. 16–17</ref>։ Ըստ [[Ալբերտ Ախենացի|Ալբերտ Ախենացու]]՝ [[Հայֆա]]յի հրեա բնակչությունը քաղաքի հիմնական ռազմական ուժն էր և «ֆաթիմյան զորքերի հետ միասին» գրեթե մեկ ամիս խիզախաբար կռվեց մինչև խաչակիրների նավատորմն ու ցամաքային զորքը նրանց ստիպեց նահանջել<ref name=634to1099>{{Cite book |author=Moshe Gil |url=https://books.google.com/books?id=tSM4AAAAIAAJ&q=1100+%22haifa%22+fatimid+jews&pg=PA829 |title=A History of Palestine, 634–1099 |publisher=Cambridge University Press |year=1992 |isbn=978-0-521-40437-2 |page=829 |quote=Haifa was taken [...] in August 1100 or June 1101, according to Muslim sources which contradict one another. Albert of Aachen does not mention the date in a clear manner either. From what he says, it appears that it was mainly the Jewish inhabitants of the city who defended the fortress of Haifa. In his rather strange Latin style, he mentions that there was a Jewish population in Haifa, and that they fought bravely within the walls of the city. He explains that the Jews there were protected people of the Muslims (the Fatimids). They fought side by side with units of the Fatimid army, striking back at Tancred's army from above the walls of the citadel (... ''Judaei civis comixtis Sarracenorum turmis'') until the Crusaders overcame them and they were forced to abandon the walls. The Muslims and the Jews then managed to escape from the fortress with their lives, while the rest of the population fled the city ''en masse''. Whoever remained was slaughtered, and huge quantities of spoils were taken. [...] [Note #3: Albert of Aachen (Albericus, Albertus Aquensis), ''Historia Hierosolymitanae Expeditionis'', in: ''RHC'' (Occ.), IV. p. 523; etc.] |access-date=2015 թ․ մայիսի 17}}</ref><ref name="Resnick2012">{{Cite book |author=Irven M. Resnick |url={{Google books|LarC4PG9osUC|page=PA49|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Marks of Distinctions: Christian Perceptions of Jews in the High Middle Ages |publisher=CUA Press |year=2012 |isbn=978-0-8132-1969-1 |pages=48–49 |quote=citizens of the Jewish race, who lived in the city by the favour and consent of the king of Egypt in return for payment of tribute, got on the walls bearing arms and put up a very stubborn defence, until the Christians, weighed down by various blows over the period of two weeks, absolutely despaired and held back their hands from any attack. [...] the Jewish citizens, mixed with Saracen troops, at once fought back manfully,... and counter-attacked. [Albert of Aachen, ''Historia Ierosolimitana'' 7.23, ed. and transl. Susan B. Edgington (Oxford: Clarendon Press, 2007), 516 and 521.]}}</ref>։

1165 թվականին [[Մայմոնիդ]]ն այցելեց Երուսաղեմ և աղոթեց [[Տաճարի լեռ]]ան վրա գտնվող «մեծ, սուրբ տանը»<ref>Sefer HaCharedim Mitzvat Tshuva Chapter 3. Maimonides established a yearly holiday for himself and his sons, 6 Cheshvan, commemorating the day he went up to pray on the Temple Mount, and another, 9 Cheshvan, commemorating the day he merited to pray at the Cave of the Patriarchs in Hebron.</ref>։ 1141 թվականին հրեական ծագմամբ իսպանացի պոետ [[Եհուդա Հալևի]]ն հրեաներին կոչ արեց գաղթել Իսրայելի երկիր<ref name="Bloch1987">{{Cite book |author=Abraham P. Bloch |title=One a day: an anthology of Jewish historical anniversaries for every day of the year |publisher=KTAV Publishing House, Inc. |year=1987 |isbn=978-0-88125-108-1 |page=277 |chapter=Sultan Saladin Opens Jerusalem to Jews |access-date=2011 թ․ դեկտեմբերի 26 |chapter-url={{Google books|mjxJAFawRasC|page=PA277|keywords=|text=|plainurl=yes}}}}</ref>. ինքը ևս բռնեց գաղթի ճամփան։ 1187 թվականին [[Այուբիդների դինաստիա]]յի հիմնադիր սուլթան [[Սալահ ադ-Դին]]ը [[Հաթթինի ճակատամարտ]]ում պարտության մատնեց խաչակիրներին, այնուհետև գրավեց Երուսաղեմը և գրեթե ողջ Պաղեստինը։ Ժամանակի հետ Սալահ ադ-Դինը հրովարտակ հրապարակեց՝ հրեաներին հրավիրելով ետ վերադառնալ և բնակություն հաստատել Երուսաղեմում։ Ըստ [[Եհուդա ալ-Հարիզի]]ի՝ հրեաներն այդպես էլ արեցին. «Այն օրվանից, երբ արաբները գրավեցին Երուսաղեմը, իսրայելցիները բնակություն հաստատեցին այնտեղ»<ref name="Ben-Gurion1974">{{Cite book |author=Benzion Dinur |title=The Jews in their Land |publisher=Aldus Books |year=1974 |editor=David Ben-Gurion |page=217 |chapter=From Bar Kochba's Revolt to the Turkish Conquest |access-date=2011 թ․ դեկտեմբերի 26 |chapter-url={{Google books|5sVtAAAAMAAJ|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}}}}</ref>։ Ալ-Հարիզին Սալադինի՝ հրեաների՝ Երուսաղեմում վերաբնակվելու մասին հրովարտակը համեմատել է դրանից 1600 տարի առաջ պարսից արքա [[Կյուրոս Բ Մեծ]]ի նմանատիպ հրովարտակի հետ<ref name="Hindley2007">{{Cite book |author=Geoffrey Hindley |url={{Google books|fDYsAQAAIAAJ|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Saladin: hero of Islam |publisher=Pen & Sword Military |year=2007 |isbn=978-1-84415-499-9 |page=xiii |access-date=2011 թ․ դեկտեմբերի 26}}</ref>։

[[Պատկեր:Ramban shul.jpg|thumb|13-րդ դարի [[Ռամբանի սինագոգ]]ը Երուսաղեմում:]]
1211 թվականին երկրի հրեական համայնքն ուժեղացավ Ֆրանսիայից և Անգլիայից ժամանած գրեթե 300 [[ռաբբի]]ների խմբի շնորհիվ<ref name="CarmelSchäfer1990">{{Cite book |author1=Alex Carmel |url={{Google books|c71tAAAAMAAJ|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=The Jewish settlement in Palestine, 634–1881 |author2=Peter Schäfer |author3=Yossi Ben-Artzi |publisher=L. Reichert |year=1990 |isbn=978-3-88226-479-1 |page=31 |access-date=2011 թ․ դեկտեմբերի 21}}</ref>, որոնց թվում էր [[Սամսոն բեն-Աբրահամ Սանսացի]] ռաբբին<ref>[http://www.jewishencyclopedia.com/articles/13073-samson-ben-abraham-of-sens Samson ben Abraham of Sens], ''Jewish Encyclopedia''.</ref>։ 13-րդ դարի իսպանացի ռաբբի և հրեաների ճանաչված առաջնորդ [[Մոշե բեն Նախման]]ը բարձր էր գնահատում Իսրայելի երկիրը և դրա բնակեցումը տեսնում որպես դրական պատվիրան, որը բոլոր հրեաներին էր վերաբերվում։ Նա գրել է. «Եթե կռապաշտները խաղաղություն են ցանկանում, մենք պետք է հաշտություն կնքենք և պարզ պայմաններ առաջարկենք նրանց, բայց ինչ վերաբերվում է երկրին, մենք չպետք է դա թողնենք նրանց ձեռքում, ոչ էլ մեկ այլ ազգի կամ սերնդի ձեռքում»<ref name="Lichtman2006">{{Cite book |author=Moshe Lichtman |url={{Google books|g95csSXsDpcC|page=PA302|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Eretz Yisrael in the Parshah: The Centrality of the Land of Israel in the Torah |publisher=Devora Publishing |year=2006 |isbn=978-1-932687-70-5 |page=302 |access-date=2011 թ․ դեկտեմբերի 23}}</ref>։

1260 թվականին իշխանությունն անցավ Եգիպտոսի [[Մամլուքների սուլթանություն|Մամլուքների սուլթանությանը]]<ref name="GudrunKramer">{{Cite book |last=Kramer |first=Gudrun |url=https://archive.org/details/historyofpalesti00krea/page/376 |title=A History of Palestine: From the Ottoman Conquest to the Founding of the State of Israel |publisher=Princeton University Press |year=2008 |isbn=978-0-691-11897-0 |page=[https://archive.org/details/historyofpalesti00krea/page/376 376]}}</ref>։ Երկիրը գտնվում էր Մամլուքների տերության երկու կենտրոնների՝ [[Կահիրե]]ի և [[Դամասկոս]]ի միջև և որոշ չափով զարգացում նկատվում էր միայն այս երկու քաղաքներն իրար կապող փոստային ճանապարհների միջոցով։ Թեև 1219 թվականից [[Երուսաղեմի պատեր]]ը մնացել էին առանց պաշտպանության, այնտեղ ևս նոր շինարարական նախագծեր իրականացվեցին՝ հիմնականում Տաճարի լեռան վրա գտնվող [[Ալ-Ակսա մզկիթ]]ի շրջակայքում։ 1266 թվականին մամլուք սուլթան [[Բեյբարս I]]-ը [[Հեբրոն]]ի [[Պատրիարքների քարանձավ]]ը վերածեց բացառիկ իսլամական սրբավայրի և արգելեց քրիստոնյաների ու հրեաների մուտքը, որոնք նախկինում կարող էին վճարի դիմաց մուտք գործել քարանձավ։ Արգելքը պահպանվեց մինչև Իսրայելը կրկին իր տիրապետության տակ վերցրեց շինությունը 1967 թվականին<ref>{{Cite book |author=M. Sharon |title=Encyclopedia of Islam, Second Edition |publisher=Koninklijke Brill NV |year=2010 |chapter=Al Khalil}}</ref><ref>''International Dictionary of Historic Places: Middle East and Africa'' by Trudy Ring, Robert M. Salkin, Sharon La Boda, pp. 336–339</ref>։

[[Պատկեր:Jews at Western Wall by Felix Bonfils, 1870s.jpg|thumb|Հրեաներն [[Լացի պատ|Արևմտյան պատի]] մոտ, 1870-ականներ:]]
1470 թվականին Իտալիայից ժամանած [[Իսահակ բեն-Մեիր Լատիֆ]]ը 150 հրեա ընտանիք է հաշվել Երուսաղեմում<ref name="Bahat1976">{{Cite book |author=Dan Bahat |url={{Google books|zoGgAAAAMAAJ|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Twenty centuries of Jewish life in the Holy Land: the forgotten generations |publisher=Israel Economist |year=1976 |page=48 |access-date=2011 թ․ դեկտեմբերի 23}}</ref>։ 15-րդ դարի վերջում ժամանած [[Յոսսի Սարագոսի]]ի շնորհիվ [[Ցֆատ]] քաղաքը և դրա շրջակայքը դարձել էր Պաղեստինում հրեաների ամենամեծ կենտրոնացման վայրը։ 16-րդ դարի սկզբում Իսպանիայից [[Սեֆարդիներ|սեֆարդի ներգաղթյալների]] շնորհիվ հրեա բնակչության թիվը դարձավ 10 000<ref name="Andrews1976">{{Cite book |author=Fannie Fern Andrews |url={{Google books|n5NtAAAAMAAJ|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=The Holy Land under mandate |publisher=Hyperion Press |year=1976 |isbn=978-0-88355-304-6 |page=145 |access-date=2011 թ․ դեկտեմբերի 25}}</ref>։

1516 թվականին [[Օսմանյան կայսրություն]]ը գրավեց տարածաշրջանը և մնաց թուրքական իշխանության տակ մինչև [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի ավարտը, երբ Բրիտանիան պարտության մատնեց Օսմանյան ուժերին և նախկին [[Օսմանյան Սիրիա]]յի տարածքում ռազմական վարչակարգ հաստատեց։ 1660 թվականին [[դրուզներ]]ի ապստամբության հետևանքով ավերվեցին Ցֆատ և Տիբերիաս քաղաքները<ref>Joel Rappel, History of Eretz Israel from Prehistory up to 1882 (1980), vol. 2, p. 531. "In 1662 Sabbathai Sevi arrived to Jerusalem. It was the time when the Jewish settlements of Galilee were destroyed by the Druze: Tiberias was completely desolate and only a few of former Safed residents had returned...."</ref>։ 18-րդ դարի վերջին տեղի [[Զահիր ալ-Ումար]] արաբ [[շեյխ]]ը Գալիլեայում ստեղծեց դե ֆակտո անկախ էմիրություն։ Շեյխին հնազանդեցնելու օսմանցիների փորձերը ձախողվեցին, սակայն Զահիրի մահվանից հետո օսմանցիները կրկին իրենց ձեռքը վերցրին տարածաշրջանի իշխանությունը։ 1799 թվականին [[Ահմեդ ալ-Ջազար]] փաշան հաջողությամբ հետ մղեց [[Աքքայի պաշարում (1799)|Աքքայի վրա Նապոլեոնի զորքերի հարձակումը]], ինչը ֆրանսիացիներին դրդեց հրաժարվել սիրիական արշավանքից<ref>{{Cite web |title=Palestine – Ottoman rule |url=https://www.britannica.com/place/Palestine#ref45065 |access-date=2018 թ․ նոյեմբերի 27 |website=www.britannica.com |publisher=Encyclopedia Britannica}}</ref>։ 1834 թվականին [[Գյուղացիները ապստամբությունը Պաղեստինում|պաղեստինցի արաբ գյուղացիները խռովություն բարձրացրին]] Եգիպտոսում [[Մուհամմադ Ալի փաշա]]յի իշխանության ժամանակ զորակոչվելու և հարկման քաղաքականությունների դեմ։ Թեև խռովությունը ճնշվեց, Մուհամմադ Ալիի բանակը նահանջեց, և 1840 թվականին Բրիտանիայի աջակցությամբ վերականգնվեց օսմանյան իշխանությունը<ref>Macalister and Masterman, 1906, p. [https://archive.org/stream/quarterlystateme38pale#page/40/mode/1up 40]</ref>։ Կարճ ժամանակ անց ամբողջ Օսմանյան կայսրության տարածքում իրականացվեցին [[Թանզիմաթ]]ի բարեփոխումները։ 1920 թվականին, երբ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմի դաշնակիցներ|դաշնակիցներն]] Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ [[Սինայապաղեստինյան արշավանք|գրավեցին Լևանտը]], տարածքը [[Մանդատային տարածքներ|մանդատային համակարգի]] համաձայն բաժանվեց Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի միջև, և բրիտանացիների իշխանության տակ գտնվող տարածքը, որի մեջ էր մտնում նաև ներկայիս Իսրայելի տարածքը, անվանվեց [[Ենթամանդատային Պաղեստին]]<ref name="GudrunKramer"/><ref>{{Cite web |title=The Covenant of the League of Nations |url=http://avalon.law.yale.edu/20th_century/leagcov.asp#art22 |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 18 |website=Article 22}}</ref><ref>"Mandate for Palestine," ''Encyclopaedia Judaica'', Vol. 11, p. 862, Keter Publishing House, Jerusalem, 1972</ref>։

=== Սիոնիզմ և բրիտանական մանդատ ===
{{Հիմնական|Սիոնիզմ|Իշուվ}}
{{Տես նաև|Բալֆուրի հռչակագիր (1917)}}
[[Պատկեր:THEODOR HERZL AT THE FIRST ZIONIST CONGRESS IN BASEL ON 25.8.1897. תאודור הרצל בקונגרס הציוני הראשון - 1897.8.25.jpg|thumb|[[Առաջին սիոնիստական կոնգրես]]ը [[Շվեյցարիա]]յի [[Բազել]] քաղաքում (1897)։]]
[[Հրեական սփյուռք]]ի գոյության ամենավաղ ժամանակաշրջանից ի վեր բազում հրեաներ ձգտել են վերադառնալ «Սիոն» և «Իսրայելի երկիր»<ref>{{Harvard citation no brackets|Rosenzweig|1997|p=[https://books.google.com/books?id=wKuU3ZBS7gEC&pg=PA1 1]}} "Zionism, the urge of the Jewish people to return to Palestine, is almost as ancient as the Jewish diaspora itself. Some Talmudic statements ... Almost a millennium later, the poet and philosopher Yehuda Halevi ... In the 19th century&nbsp;..."</ref>, թեև ջանքերի այն ծավալը, որն անհրաժեշտ էր այդ նպատակի իրագործման համար, վիճարկման թեմա էր<ref>{{Cite news |title=An invention called 'the Jewish people' |url=http://www.haaretz.com/hasen/spages/959229.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20100418192523/http://www.haaretz.com/hasen/spages/959229.html |archive-date=2010 թ․ ապրիլի 18 |access-date=2010 թ․ մարտի 9 |newspaper=Haaretz}}</ref>։ Աքսորված հրեաների հույսերը և ձգտումները կարևոր թեմա են հրեական հավատքի մեջ<ref name="Return_to_Zion">{{Cite journal |title=Return to Zion |url=http://www.answers.com/topic/return-to-zion |journal=The New Encyclopedia of Judaism |access-date=2010 թ․ մարտի 8 |via=Answers.com |editor=Geoffrey Wigoder, G.G.}}</ref>։ Այն բանից հետո, երբ 1492 թվականին հրեաներն [[Ալ-Համբրայի հրովարտակ|արտաքսվեցին Իսպանիայից]], որոշ համայնքեր ստեղծվեցին Պաղեստինում<ref>{{Harvard citation no brackets|Gilbert|2005|p=2}}. "Jews sought a new homeland here after their expulsions from Spain (1492)&nbsp;..."</ref>։ 16-րդ դարում հրեական համայնքներ հաստատվեցին [[չորս սուրբ քաղաքներ]]ում՝ [[Երուսաղեմ]]ում, [[Տիբերիա (Իսրայել)|Տիբերիա]]յում, [[Հեբրոն]]ում և [[Ցֆատ]]ում, իսկ 1697 թվականին ռաբբի Եհուդա Հաքազիդը Երուսաղեմ առաջնորդեց 1500 հոգանոց հրեական խմբի<ref>{{Cite book |last=Eisen |first=Yosef |url=https://archive.org/details/miraculousjourne0000eise |title=Miraculous journey: a complete history of the Jewish people from creation to the present |publisher=Targum Press |year=2004 |isbn=978-1-56871-323-6 |page=[https://archive.org/details/miraculousjourne0000eise/page/700 700]}}</ref>։ 18-րդ դարի երկրորդ կեսին [[Հասիդական հուդայականություն|հասիդական հուդայականության]] արևելաեվրոպական [[Միսնագեդներ|հակառակորդները]], որոնք հայտնի էին «[[պերուշիմ]]» անվամբ, բնակություն հաստատեցին Պաղեստինում<ref>{{Cite book |last=Morgenstern |first=Arie |title=Hastening redemption: Messianism and the resettlement of the land of Israel |publisher=Oxford University Press |year=2006 |isbn=978-0-19-530578-4 |page=304}}</ref><ref>{{Cite book |last=Barnai |first=Jacob |title=The Jews in Palestine in the Eighteenth Century: Under the Patronage of the Istanbul committee of Officials for Palestine |publisher=University Alabama Press |year=1992 |isbn=978-0-8173-0572-7 |page=320}}</ref>։

{{Քաղվածքի տուփ
 |quote  = «Այդ իսկ պատճառով ես հավատում եմ, որ հրեաների հրաշալի սերունդ կլինի։ Մակաբինները կրկին ոտքի կկանգնեն։ Թույլ տվեք ևս մեկ անգամ կրկնեմ իմ բացման խոսքերը. հրեաները ցանկանում են պետություն ունենալ և նրանք կունենան դա։ Մենք պետք է վերջապես որպես ազատ մարդ ապրենք մեր սեփական հողի վրա ու խաղաղ կնքենք մեր մահկանացուն մեր սեփական տան մեջ։ Աշխարհը կազատագրվի մեր ազատությամբ, կհարստանա մեր բարեկեցությամբ, կմեծարվի մեր մեծությամբ։ Եվ ինչ էլ որ փորձենք անել սեփական բարօրության համար, բարերար կերպով կանրադառնա մարդկությանը»։
 |source = [https://en.wikisource.org/wiki/A_Jewish_State_(1917_translation)/Conclusion Թեոդոր Հերցլ «Հրեական պետություն», էջ 60]
 |align  = left
 |width  = 240px
}}

Հրեաների գաղթի առաջին ալիքը [[Հարավային Սիրիա|Օսմանյան կայսրության տիրապետության տակ գտնվող Պաղեստին]], որը հայտնի է «[[Առաջին ալիա]]» անվամբ, սկսվել է 1881 թվականին, երբ հրեաները փախան Արևելյան Եվրոպայում տեղի ունեցող [[կոտորած]]ներից<ref name="aliyot">{{Cite encyclopedia |title=Immigration to Israel |encyclopedia=Jewish Virtual Library |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Immigration/immigtoc.html |access-date=2012 թ․ մարտի 29}} The source provides information on the First, Second, Third, Fourth and Fifth Aliyot in their respective articles. The White Paper leading to Aliyah Bet is discussed {{Cite web |title=Aliyah During World War II and its Aftermath |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Immigration/Aliyah_during_war.html}}</ref>։ Թեև գործնականում սիոնական շարժումը գոյություն ուներ, [[Ավստրո-Հունգարական կայսրություն|ավստրո-հունգարացի]] լրագրող [[Թեոդոր Հերցլ]]ին է վերագրվում քաղաքական [[սիոնիզմ]]ի ստեղծումը<ref>{{Harvard citation no brackets|Kornberg|1993}} "How did Theodor Herzl, an assimilated German nationalist in the 1880s, suddenly in the 1890s become the founder of Zionism?"</ref>՝ շարժում, որը նպատակ ուներ Իսրայելի երկրում ստեղծել [[հրեական պետություն]]՝ այդպիսով լուծում առաջարկելով այսպես կոչված եվրոպական պետություններում «[[հրեական հարց]]ին»՝ համաձայն տվյալ ժամանակաշրջանի այլ ազգային հարցերի նպատակներին ու ձեռքբերումներին<ref>{{Harvard citation no brackets|Herzl|1946|p=11}}</ref>։ 1896 թվականին Հերցլը հրապարակեց «[[Հրեական պետություն (գիրք)|Հրեական պետություն]]» ({{lang-de|Der Judenstaat}}) աշխատությունը, որտեղ առաջարկում էր հրեական պետության ապագայի իր տեսլականը։ Հաջորդ տարի նա նախագահեց [[Շվեյցարիա]]յի [[Բազել]] քաղաքում տեղի ունեցող [[Առաջին սիոնիստական կոնգրես]]ը<ref>{{Cite web |date=2005 թ․ հուլիսի 21 |title=Chapter One |url=http://www.jewishagency.org/israel/content/23396 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181210124104/http://www.jewishagency.org/israel/content/23396 |archive-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 10 |access-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 21 |website=The Jewish Agency for Israel1}}</ref>։ [[Երկրորդ ալիա]]ն (1904–1914) սկսվեց [[Քիշնևի կոտորած]]ից հետո. մոտ 40 000 հրեա բնակություն հաստատեց Պաղեստինում, թեև նրանց գրեթե կեսը վերջում հեռացավ<ref name="aliyot"/>։ Գաղթյալների թե՛ առաջին, թե՛ երկրորդ ալիքները հիմնականում [[Ուղղափառ հուդդայականություն|ուղղափառ հրեաներ]] էին<ref>{{Harvard citation no brackets|Stein|2003|p=88}}. "As with the First Aliyah, most Second Aliyah migrants were non-Zionist orthodox Jews&nbsp;..."</ref>, թեև Երկրորդ ալիայում [[Սոցիալիստական սիոնիզմ|սոցիալիստական]] խմբեր էլ կային, որոնք ստեղծեցին [[կիբուց]]ի շարժումը<ref>{{Harvard citation no brackets|Romano|2003|p=30}}</ref>։ Թեև Երկրորդ ալիայի գաղթյալները հիմնականում ձգտում էին ստեղծել գյուղատնտեսական համայնքներ, տվյալ ժամանակաշրջանում՝ 1909 թվականին, ստեղծվեց [[Թել Ավիվ]]ը՝ որպես «առաջին եբրայական քաղաք»։ Այդ ժամանակ ի հայտ եկան նաև հրեական զինված ինքնապաշտպանական կազմակերպություններ՝ որպես հրեական բնակավայրերի պաշտպանության միջոց։ Նման առաջին կազմակերպությունը [[Բար Գիորա (կազմակերպություն)|Բար Գիորա]]ն էր՝ 1907 թվականին հիմնադրված ոչ մեծ գաղտնի պահակախումբ։ Երկու տարի անց վերջինիս փոխարինեց նոր ստեղծված ավելի մեծ՝ «[[Հաշոմեր]]» կազմակերպությունը։ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի ժամանակ Բրիտանիայի արտաքին քարտուղար [[Արթուր Ջեյմս Բալֆուր|Արթուր Բալֆուր]]ը Բրիտանիայի հրեական համայնքի առաջնորդ լորդ [[Լայոնել Ռոթշիլդ|Ռոթշիլդին]] ուղարկեց [[Բալֆուրի հռչակագիր (1917)|Բալֆուրի հռչակագիրը]], որտեղ ասվում էր, որ Բրիտանիան մտադիր է հրեաների համար Պաղեստինում «[[Հայրենիք հրեա ժողովրդի համար|ազգային տուն]]» ստեղծել<ref name=macintyre>{{Cite news |last=Macintyre |first=Donald |date=2005 թ․ մայիսի 26 |title=The birth of modern Israel: A scrap of paper that changed history |url=http://maof.rjews.net/english/37-english/19351-the-birth-of-modern-israel-a-scrap-of-paper-that-changed-history |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |work=The Independent}}</ref><ref>{{Cite book |last=Yapp |first=M.E. |url=https://archive.org/details/makingofmodern00yapp/page/290 |title=The Making of the Modern Near East 1792–1923 |publisher=Longman |year=1987 |isbn=978-0-582-49380-3 |location=Harlow, England |page=[https://archive.org/details/makingofmodern00yapp/page/290 290]}}</ref>։

1918 թվականին [[Հրեական լեգեոն (1917-1919)|Հրեական լեգեոն]]ը, որը գլխավորապես կազմված էր սիոնիստ կամավորներից, աջակցում էր բրիտանացիների կողմից [[Սինայապաղեստինյան արշավանք|Պաղեստինի գրավմանը]]<ref>{{Cite encyclopedia |year=2007 |title=Jewish Legion |encyclopedia=Encyclopaedia Judaica |publisher=Macmillan Reference |location=Detroit |url=http://go.galegroup.com/ps/anonymous?id=GALE%7CCX2587510141 |access-date=2014 թ․ օգոստոսի 6 |last=Schechtman |first=Joseph B. |volume=11 |page=304}}</ref>։ Բրիտանական իշխանությանն ընդդիմադիր արաբները, ինչպես նաև հրեաների գաղթը, 1920 թվականին հանգեցրին [[Անկարգություններ Ենթամանդատային Պաղեստինում (1920)|պաղեստինյան ապստամբություններին]] և [[Հագանա]] (եբրայերենից թարգամանաբար՝ «Պաշտպանություն») կոչվող հրեական ընդհատակյա կազմակերպության ստեղծմանը՝ որպես Հաշոմերի ճյուղ, որից ավելի ուշ առանձնացան [[Իրգուն]] և [[Լեհի]] կազմակերպությունները<ref>{{Harvard citation no brackets|Scharfstein|1996|p=269}}. "During the First and Second Aliyot, there were many Arab attacks against Jewish settlements ... In 1920, Hashomer was disbanded and Haganah ("The Defense") was established."</ref>։ 1922 թվականին [[Ազգերի լիգա]]ն Բրիտանիային [[Պաղեստինյան մանդատ (իրավաբանական փաստաթուղթ)|մանդատ շնորհեց Պաղեստինի]] վրա այնպիսի պայմաններով, որոնց մեջ մտնում էր նաև Բալֆուրի հռչակագիրը՝ հրեաներին տրված խոստումով և արաբ պաղեստինցիների համար նմանատիպ պայմաններով<ref>{{Cite journal |date=1922 թ․ հուլիսի 24 |title=League of Nations: The Mandate for Palestine, July 24, 1922 |url=http://www.fordham.edu/halsall/mod/1922mandate.html |url-status=dead |journal=Modern History Sourcebook |archive-url=https://web.archive.org/web/20110804221156/http://www.fordham.edu/halsall/mod/1922mandate.html |archive-date=2011 թ․ օգոստոսի 4 |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 27}}</ref>։ Տվյալ ժամանակաշրջանում [[Պաղեստինի ժողովրդագրական պատմություն (տարածաշրջան)|տարածքի բնակչությունը]] հիմնականում արաբներ և մուսուլմաններ էին, հրեաները կազմում էին ընդհանուր բնակչության մոտ 11%-ը<ref>{{Cite book |last1=Shaw |first1=J. V. W. |url=http://www.palestine-studies.org/books.aspx?id=543&href=details |title=A Survey of Palestine |publisher=Institute for Palestine Studies |year=1991 |isbn=978-0-88728-213-3 |edition=Reprint |volume=I: Prepared in December 1945 and January 1946 for the information of the Anglo-American Committee of Inquiry |location=Washington, DC |page=148 |chapter=Chapter VI: Population |oclc=22345421 |orig-year=1946}}</ref>, իսկ արաբ քրիստոնյաները՝ մոտ 9,5%-ը<ref>{{Cite web |year=1937 |title=Report to the League of Nations on Palestine and Transjordan, 1937 |url=https://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/7BDD2C11C15B54C2052565D10057251E |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130923061547/http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/7BDD2C11C15B54C2052565D10057251E |archive-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 23 |access-date=2013 թ․ հուլիսի 14 |publisher=British Government}}</ref>։

[[Երրորդ ալիա|Երրորդ]] (1919–1923) և [[Չորրորդ ալիա|Չորրորդ]] (1924–1929) ալիաները Պաղեստին բերեցին ևս 100000 հրեայի<ref name="aliyot"/>։ [[Ադոլֆ Հիտլերի իշխանության գալը|Նացիզմի ծնունդը]] և 1930-ականներին Եվրոպայում հրեաների նկատմամբ աճող հետապնդումները հանգեցրին [[Հինգերորդ ալիա]]յին՝ 250 000 հրեաների հոսքի։ Դա 1936–1939 թվականներին տեղի ունեցած [[Արաբական ապստամբություն (1936-1939)|արաբական ապստամբության]] ամենամեծ պատճառն էր, որը պատասխան էր շարունակական բնույթ կրող հրեական ներգաղթին և նրանց կողմից հողեր ձեռքբերելուն։ Մի քանի հարյուր հրեաներ և բրիտանական անվտանգության աշխատակիցներ սպանվեցին, մինչդեռ Բրիտանական մանդատ ունեցող իշխանությունները Հագանայի և Իրգունի հետ միասին սպանեցին 5032 և վիրավորեցին 14 760 արաբի<ref>{{Cite book |author=Walter Laqueur |url={{Google books|hEt5PWCTMJMC|page=PA374|keywords=irgun%20and%20haganah%20in%20the%201936 riots|text=irgun+and+haganah+in+the+1936+riots|plainurl=yes}} |title=A History of Zionism: From the French Revolution to the Establishment of the State of Israel |publisher=Knopf Doubleday Publishing Group |year=2009 |isbn=978-0-307-53085-1 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 15}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Hughes |first1=M |year=2009 |title=The banality of brutality: British armed forces and the repression of the Arab Revolt in Palestine, 1936–39 |url=http://v-scheiner.brunel.ac.uk/bitstream/2438/7251/4/The%20banality%20of%20brutality.pdf |url-status=bot: unknown |journal=English Historical Review |volume=CXXIV |issue=507 |pages=314–354 |doi=10.1093/ehr/cep002 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221163210/http://v-scheiner.brunel.ac.uk/bitstream/2438/7251/4/The%20banality%20of%20brutality.pdf |archive-date=2016 թ․ փետրվարի 21 |df=dmy-all}}</ref>, ինչի հետևանքով [[Պաղեստինցիներ|Պաղեստինի արաբ]] տղամարդ բնակչության գրեթե 10%-ը սպանվեց, վիրավորվեց, բանտարկվեց կամ աքսորվեց<ref>Khalidi, Walid (1987). ''From Haven to Conquest: Readings in Zionism and the Palestine Problem Until 1948''. Institute for Palestine Studies. {{ISBN|978-0-88728-155-6}}</ref>։ Բրիտանացիները 1939 թվականի [[1939 թվականի Սպիտակ գիրք|Սպիտակ գրքով]] սահմանափակումներ դրեցին Պաղեստին հրեական ներգաղթի վրա։ Երբ աշխարհի մի շարք երկրներ չընդունեցին Հոլոքոստից փախչող [[հրեա փախստականներ]]ին, նրանց Պաղեստին բերելու նպատակով ընդհատակյա շարժում ձևավորվեց, որը հայտնի է «[[Ալիա Բետ]]» անվամբ<ref name="aliyot"/>։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի վերջում Պաղեստինի հրեա բնակչությունը կազմում էր ընդհանուր բնակչության 31%-ը<ref>Government of Palestine, Department of Statistics, Village Statistics, 1945.</ref>։

=== Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո ===
{{Տես նաև|ՄԱԿ-ի Պաղեստինյան նախագիծ|Արաբա-իսրայելական պատերազմ (1948-1949)|Իսրայելի անկախության հռչակագիր}}
[[Պատկեր:UN Palestine Partition Versions 1947.jpg|thumb|197px|[[ՄԱԿ-ի Պաղեստինյան նախագիծ|ՄԱԿ-ի քարտեզ]], «Տնտեսական միության հետ Պաղեստինի բաժանման նախագիծը»:]]
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Միացյալ Թագավորությունը [[Հրեաների ապստամբությունը Ենթամանդատային Պաղեստինում|բախվեց հրեական պարտիզանական շարժման հետ]]՝ հրեաների ներգաղթի վրա սահմանափակումներ դնելու համար, ինչպես նաև բախվեց արաբական համայնքի հետ՝ շարունակվող հակամարտության պատճառով։ Բրիտանական իշխանության դեմ պայքարում Հագանան միացավ Իրգունին և Լեհիին<ref>{{Harvard citation no brackets|Fraser|2004|p=27}}</ref>։ Միևնույն ժամանակ [[Հոլոքոստից փրկվածներ|Հոլոքոստից փրկված]] հարյուր հազարավոր հրեաներ և փախստականներ նոր կյանք էին փնտրում Եվրոպայում ոչնչացված իրենց համայնքներից հեռու։ Հագանան փորձեց այդ փախստականներին Պաղեստին բերել «[[Ալիա Բետ]]» ծրագրով, որի շրջանակներում տասնյակ հազարավոր հրեա փախստականներ փորձեցին Պաղեստին մտնել նավով։ [[Մեծ Բրիտանիայի թագավորական ռազմածովային նավատորմ|Թագավորական նավատորմը]] ճանապարհին կանգնեցրեց նավերի մեծ մասին, իսկ փախստականները ձերբակալվեցին ու տեղափոխվեցին բանտարկյալների համար նախատեսված ճամբարներ [[Ատլիտի բանտարկյալների ճամբար|Ատլիտում]] և [[Կիպրոսի բանտարկյալների ճամբար|Կիպրոսում]]<ref name="Golani2013">{{Cite book |author=Motti Golani |url={{Google books|Mp7BAgAAQBAJ|page=PA130|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Palestine Between Politics and Terror, 1945–1947 |publisher=UPNE |year=2013 |isbn=978-1-61168-388-2 |page=130}}</ref><ref>{{Cite book |last1=Cohen |first1=Michael J |url={{Google books|DLPpAgAAQBAJ|page=PA474|keywords=British%20detention%20camps%20at%20atlit%20and cyprus|text=British+detention+camps+at+atlit+and+cyprus|plainurl=yes}} |title=Britain's Moment in Palestine:Retrospect and Perspectives, 1917–1948 |date=2014 |publisher=Routledge |isbn=978-0-415-72985-7 |edition=First |location=Abingdon and New York |page=474}}</ref>։

1946 թվականի հուլիսի 22-ին Իրգունը պայթեցրեց Պաղեստինում բրիտանական վարչական իշխանության գլխամասը, որը տեղակայված էր [[Երուսաղեմ]]ի [[Դավիթ արքա (հյուրանոց)|Դավիթ արքա հյուրանոցի]] հարավային թևում<ref>The Terrorism Ahead: Confronting Transnational Violence in the Twenty-First | By Paul J. Smith | M.E. Sharpe, 2007 | p. 27</ref><ref>''Encyclopedia of Terrorism'', Harvey W. Kushner, Sage, 2003 p. 181</ref><ref name="brtca_irgun">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/293947/Irgun-Zvai-Leumi#ref112521 Encyclopædia Britannica] article on the Irgun Zvai Leumi</ref><ref>The British Empire in the Middle East, 1945–1951: Arab Nationalism, the United States, and Postwar Imperialism. William Roger Louis, Oxford University Press, 1986, p. 430</ref>։ Ընդհանուր առմամբ տարբեր ազգության 91 անձ սպանվեց, իսկ 46-ը՝ վիրավորվեց<ref name="tclarke81">Clarke, Thurston. ''By Blood and Fire'', G.P. Puttnam's Sons, New York, 1981</ref>։ Հյուրանոցը Պաղեստինի կառավարության քարտուղարության և Ենթամանդատային Պաղեստինում ու [[Անդրհորդանանի էմիրություն]]ում Բրիտանական զինված ուժերի նստավայրն էր<ref name="tclarke81"/><ref name="bethell">{{Cite book |last=Bethell |first=Nicholas |url=https://archive.org/details/palestinetriangl0000beth |title=The Palestine Triangle |publisher=Andre Deutsch |year=1979}}</ref>։ Հարձակումն ի սկզբանե ստացել էր Հագանայի հաստատումը։ Դա պատասխան էր [[«Ագաթա» գործողություն|«Ագաթա» գործողությանը]] (լայնածավալ հարձակումների շարք՝ ներառյալ [[Հրեական գործակալություն|Հրեական գործակալության]] վրա, որը կազմակերպել էին բրիտանական իշխանությունները) և մանդատի ժամանակաշրջանում բրիտանացիների դեմ ուղղված ամենաշատ մահ պատճառած հարձակումը<ref name="tclarke81"/><ref name="bethell"/>։ Հրեաների ապստամբությունը շարունակվեց 1946 և 1947 թվականներին՝ չանայած Միացյալ Թագավորության ռազմական և [[Պաղեստինի ոստիկանական ուժեր]]ի՝ ապստամբությունը ճնշելու համաձայնեցված ջանքերին։ Հրեա և արաբ ներկայացուցիչների հետ համաձայնության հասնելու բրիտանական փորձերը ևս ձախողվեցին, քանի որ հրեաները չէին ցանկանում ընդունել որևէ լուծում, որը չէր ներառում Հրեական պետության գաղափարը և առաջարկում էր Պաղեստինը բաժանել հրեական և արաբական պետությունների, մինչդեռ արաբներն անդրդվելի էին այն հարցում, որ Պաղեստինի որևէ հատվածում Հրեական պետություն ստեղծվի և միակ լուծումը համարում էին միացյալ Պաղեստինը՝ արաբական իշխանության ներքո։ 1947 թվականի փետրվարին բրիտանացիները Պաղեստինի հարցը ներկայացրին նոր ձևավորված [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|Միացյալ ազգերի կազմակերպությանը]]։ 1947 թվականի մայիսի 15-ին ՄԱԿ-ի [[Միավորված ազգերի կազմակերպության գլխավոր ասամբլեա|գլխավոր ասամբլեան]] որոշում կայացրեց Պաղեստինի հարցի համար [[Պաղեստինի հարցով ՄԱԿ-ի հատուկ կոմիտե|հատուկ կոմիտե]] ստեղծել «Ասամբլեայի հաջորդ հերթական նիստին Պաղեստինի հարցի վերաբերյալ զեկույց պատրաստելու նպատակով»<ref>{{Cite web |date=1947 թ․ մայիսի 15 |title=A/RES/106 (S-1) |url=https://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/F5A49E57095C35B685256BCF0075D9C2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120806072438/http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/F5A49E57095C35B685256BCF0075D9C2 |archive-date=2012 թ․ օգոստոսի 6 |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |website=General Assembly resolution |publisher=United Nations}}</ref>։ Գլխավոր ասամբլեայի համար պատրաստված 1947 թվականի սեպտեմբերի 3-ի զեկույցի Գլուխ 6-ում<ref>{{Cite web |date=1947 թ․ սեպտեմբերի 3 |title=A/364 |url=https://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/07175DE9FA2DE563852568D3006E10F3 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120610173759/http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/07175DE9FA2DE563852568D3006E10F3 |archive-date=2012 թ․ հունիսի 10 |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |website=Special Committee on Palestine |publisher=United Nations}}</ref> կոմիտեի մեծ մասն [[ՄԱԿ-ի Պաղեստինյան նախագիծ|առաջարկում էր]]՝ բրիտանական մանդատը «փոխարինել անկախ արաբական պետությամբ, անկախ հրեական պետությամբ և Երուսաղեմ քաղաքով [...] վերջինս պետք է լիներ Միջազգային խնամակալական համակարգի ներքո»<ref>{{Cite web |date=1949 թ․ ապրիլի 20 |title=Background Paper No. 47 (ST/DPI/SER.A/47) |url=https://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/2248AF9A92B498718525694B007239C6 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110103014616/http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/2248AF9A92B498718525694B007239C6 |archive-date=2011 թ․ հունվարի 3 |access-date=2007 թ․ հուլիսի 31 |publisher=United Nations}}</ref>։ Այդ ընթացքում հրեաների ապստամբությունը շարունակվեց և գագաթնակետին հասավ 1947 թվականի հուլիսին մի շարք լայնածավալ պարտիզանական հարձակումներով, որի գագաթնակետը [[Սերժանտների գործ]]ն էր։ Այն բանից հետո, երբ Իրգունի երեք անդամ մահվան դատապարտվեց [[Փախուստ Աքքայի բանտից|Աքքայի բանտում]], 1947 թվականի մայիսին Իրգունը հարձակվեց [[Աքքայի բանտ|բանտի]] վրա և ազատեց Իրգունի և Լեհիի 27 ակտիվիստի։ Իրգունը գերի վերցրեց երկու բրիտանացի սերժանտի՝ ահաբեկելով սպանել նրանց, եթե երեք տղամարդիկ մահապատժի ենթարկվեն։ Երբ բրիտանացիներն իրականացրին մահապատիժները, Իրգունն ի պատասխան սպանեց երկու գերիներին և նրանց մարմինները կախեց էվկալիպտի ծառերից՝ ականապատելով մարմիններից մեկը, որի պատճառով վիրավորվեց բրիտանացի սպաներից մեկը, երբ վերջինս մահացածի մարմինն էր իջեցնում ծառից։ Մահապատիժները մեծ զայրույթ առաջացրին Բրիտանիայում և մեծ դեր խաղացին, որպեսզի Բրիտանիայում որոշեն, որ ժամանակն է տարհանել Պաղեստինը։

1947 թվականի սեպտեմբերին Բրիտանական կառավարությունը որոշեց, որ մանդատն այսուհետ անվավեր է և պետք է տարհանել Պաղեստինը։ Ըստ Գաղութների հարցով քարտուղար [[Արթուր Քրիչ Ջոնս]]ի՝ Պաղեստինը տարհանելու որոշմանը չորս մեծ գործոն են հանգեցրել. հրեա և արաբ բանակցողների ոչ ճկունությունը, որոնք չէին ցանկանում փոխզիջման գնալ Պաղեստինում Հրեական պետություն ունենալու հարցի շուրջ իրենց դիրքորոշման մեջ, տնտեսական ճնշումը, որն առաջացավ Պաղեստինում հրեական խռովությունները ճնշելու և ավելի մեծ ապստամբությունը կանխելու համար մեծ կայազոր տեղակայելու հետևանքով, հնարավոր արաբական ապստամբությունը, որը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի հետևանքով թուլացած բրիտանական տնտեսության վրա հարված կլիներ, սերժանտների մահապատիժները, որոնք «մահացու հարված էին բրիտանական համբերությանն ու հպարտությանը», ինչպես նաև աճող քննադատությունը կառավարության նկատմամբ, որ չէր կարողանում Պաղեստինի հարցում [[1939 թվականի Սպիտակ գիրք|1939 թվականի Սպիտակ գրքի]] փոխարեն նոր քաղաքականություն գտներ<ref>Hoffman, Bruce: ''Anonymous Soldiers'' (2015)</ref>։

1947 թվականի նոյեմբերի 29-ին Գլխավոր ասամբլեան ընդունեց [[ՄԱԿ-ի Պաղեստինյան նախագիծ|181 (II) բանաձևը]], որը խորհուրդ էր տալիս [[ՄԱԿ-ի Պաղեստինյան նախագիծ|Տնտեսական միության հետ մշակել և կատարել Բաժանման նախագիծ]]<ref name="181(II)">{{Cite web |date=1947 թ․ նոյեմբերի 29 |title=Resolution 181 (II). Future government of Palestine |url=https://unispal.un.org/DPA/DPR/unispal.nsf/0/7F0AF2BD897689B785256C330061D253 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171010090147/https://unispal.un.org/DPA/DPR/unispal.nsf/0/7F0AF2BD897689B785256C330061D253 |archive-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 10 |access-date=2017 թ․ մարտի 21 |publisher=United Nations}}</ref>։ Բանաձևին կցված նախագիծը հիմնականում նույնն էր, ինչ առաջարկել էր Կոմիտեի մեծամասնությունը սեպտեմբերի 3-ի զեկույցում։ [[Հրեական գործակալություն]]ը, որը հրեական համայնքի պաշտոնական ներկայացուցիչն էր, ընդունեց նախագիծը, որով հրեաներին՝ բնակչության 1/3-ին, որոնց պատկանում էր հողի 7%-ը, տրվեց Ենթամանդատային Պաղեստինի 55-56%-ը<ref>Nathan Thrall, [https://books.google.com/books?id=1oXZDAAAQBAJ&pg=PA227 ''The Only Language They Understand: Forcing Compromise in Israel and Palestine''], Henry Holt and Company 2017 {{isbn|978-1-627-79710-8}} pp. 41,227 n.9.</ref>{{sfn|Morris|2008|p=75|ps=: "The night of 29–30 November passed in the Yishuv's settlements in noisy public rejoicing. Most had sat glued to their radio sets broadcasting live from Flushing Meadow. A collective cry of joy went up when the two-thirds mark was achieved: a state had been sanctioned by the international community."}}{{sfn|Morris|2008|p=396|ps=: "The immediate trigger of the 1948 War was the November 1947 UN partition resolution. The Zionist movement, except for its fringes, accepted the proposal.", "The Arab war aim, in both stages of the hostilities, was, at a minimum, to abort the emergence of a Jewish state or to destroy it at inception. The Arab states hoped to accomplish this by conquering all or large parts of the territory allotted to the Jews by the United Nations. And some Arab leaders spoke of driving the Jews into the sea and ridding Palestine "of the Zionist plague." The struggle, as the Arabs saw it, was about the fate of Palestine/ the Land of Israel, all of it, not over this or that part of the country. But, in public, official Arab spokesmen often said that the aim of the May 1948 invasion was to "save" Palestine or "save the Palestinians," definitions more agreeable to Western ears."}}։ [[Արաբական պետությունների լիգա]]ն և Պաղեստինի [[Արաբական գերագույն կոմիտե]]ն չընդունեցին նախագիծը և նշեցին, որ նրանք կմերժեն բաժանում ենթադրող ցանկացած այլ նախագիծ ևս{{sfn|Morris|2008|p=66|ps=: at 1946 "The League demanded independence for Palestine as a "unitary" state, with an Arab majority and minority rights for the Jews.", p. 67: at 1947 "The League's Political Committee met in Sofar, Lebanon, on 16–19 September, and urged the Palestine Arabs to fight partition, which it called "aggression," "without mercy." The League promised them, in line with Bludan, assistance "in manpower, money and equipment" should the United Nations endorse partition.", p. 72: at December 1947 "The League vowed, in very general language, "to try to stymie the partition plan and prevent the establishment of a Jewish state in Palestine.""}}<ref>{{Harvard citation no brackets|Bregman|2002|pp=40–41}}</ref>։ Հաջորդ օրը՝ 1947 թվականի դեկտեմբերի 1-ին, Արաբական գերագույն կոմիտեն եռօրյա գործադուլ հայտարարեց, և [[Խռովություններ Երուսաղեմում (1947)|Երուսաղեմում խռովություններ սկսվեցին]]<ref>{{Cite book |last=Gelber |first=Yoav |url=https://archive.org/details/palestine1948war0000gelb |title=Palestine 1948 |publisher=Sussex Academic Press |year=2006 |isbn=978-1-902210-67-4 |location=Brighton |page=[https://archive.org/details/palestine1948war0000gelb/page/17 17]}}</ref>։ Ստեղծված իրավիճակը վերածվեց [[Քաղաքացիական պատերազմ Ենթամանդատային Պաղեստինում (1947-1948)|քաղաքացիական պատերազմի]]. ՄԱԿ-ի քվերակությունից երկու շաբաթ անց Գաղութների հարցով քարտուղար Արթուր Քրիչը հայտարարեց, որ Բրիտանական մանդատը կավարտվի 1948 թվականի մայիսի 15-ին, որից հետո բրիտանացիները կտարհանվեն։ Երբ արաբ աշխարհազորականները և հրոսակախմբերը հարձակվեցին հրեական տարածքների վրա, նրանց հիմնականում դիմադրում էր [[Հագանա]]ն, ինչպես նաև ավելի փոքր Իրգունը և Լեհին։ 1948 թվականի ապրիլին Հագանան անցավ հարձակման{{sfn|Morris|2008|p=77–78}}<ref>{{Cite book |last=Tal |first=David |title=War in Palestine, 1948: Israeli and Arab Strategy and Diplomacy |publisher=Routledge |year=2003 |isbn=978-0-7146-5275-7 |page=471}}</ref>։ Այդ ժամանակաշրջանում մի շարք գործոններով պայմանավորված 250 000 պաղեստինյան արաբ երկրից փախավ կամ արտաքսվեց{{sfn|Morris|2008}}։

{{բազմապատիկ պատկերներ
|գոտի=left
|պատկեր1=Declaration of State of Israel 1948.jpg
|նկարագրություն1=[[Դավիդ բեն Գուրիոն]]ը հայտարարում է [[Իսրայելի անկախության հռչակագիր|Իսրայելի անկախության հռչակագրի]] մասին, մայիսի 14, 1948։
|պատկեր2=Raising the Ink Flag at Umm Rashrash (Eilat).jpg
|նկարագրություն2=1949 թվականի մարտի 10-ին [[թանաքի դրոշ]]ի բարձրացումը, որը նախանշեց [[Արաբա-իսրայելական պատերազմ (1948)|1948 թվականի պատերազմի]] ավարտը։
|լայնություն1=224
|լայնություն2=100
}}
1948 թվականի մայիսի 14-ին՝ նախքան բրիտանական մանդատի գործելու ժամկետի սպառումը, Հրեական գործակալության ղեկավար [[Դավիդ բեն Գուրիոն]]ը [[Իսրայելի անկախության հռչակագիր|հայտարարեց]] «[[Էրեց-Իսրայել]]ում Հրեական պետության ստեղծման մասին»<ref name="Declaration">{{Cite web |date=1948 թ․ մայիսի 14 |title=Declaration of Establishment of State of Israel |url=http://www.mfa.gov.il/mfa/foreignpolicy/peace/guide/pages/declaration%20of%20establishment%20of%20state%20of%20israel.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170317223538/http://www.mfa.gov.il/mfa/foreignpolicy/peace/guide/pages/declaration%20of%20establishment%20of%20state%20of%20israel.aspx |archive-date=2017 թ․ մարտի 17 |access-date=2017 թ․ մարտի 21 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref><ref>Clifford, Clark, "Counsel to the President: A Memoir", 1991, p. 20.</ref>։ Հռչակագրի տեքստի մեջ նոր պետության սահմանների վերաբերյալ միակ բանը «Էրեց-Իսրայել» ([[Իսրայելի երկիր]]) եզրն էր<ref>{{Cite news |last=Jacobs |first=Frank |date=2012 թ․ օգոստոսի 7 |title=The Elephant in the Map Room |url=http://opinionator.blogs.nytimes.com/2012/08/07/the-elephant-in-the-map-room/ |access-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 3 |work=Borderlines |publisher=The New York Times}}</ref>։ Հաջորդ օրը չորս արաբական երկրների՝ [[Եգիպտոսի թագավորություն|Եգիպտոսի]], [[Սիրիայի երկրորդ հանրապետություն|Սիրիայի]], [[Անդրհորդանանի էմիրություն|Անդրհորդանան]]ի և [[Իրաքի թագավորություն|Իրաքի]] զորքերը մտան բրիտանական մանդատի տակ գտնվող Պաղեստին՝ սկիզբ դնելով [[Արաբա-իսրայելական պատերազմ (1948)|արաբա-իսրայելական պատերազմին (1948)]]<ref>{{Cite book |last=Karsh |first=Efraim |url=https://archive.org/details/arabisraeliconfl1948fkar |title=The Arab–Israeli conflict: The Palestine War 1948 |publisher=Osprey Publishing |year=2002 |isbn=978-1-84176-372-9 |page=[https://archive.org/details/arabisraeliconfl1948fkar/page/n48 50]}}</ref><ref>{{Harvard citation no brackets|Ben-Sasson|1985|p=1058}}</ref>։ Պատերազմին միացան նաև [[Եմեն]]ը, [[Մարոկկո]]ն, [[Սաուդյան Արաբիա]]ն և [[Սուդան]]ը{{sfn|Morris|2008|p=205}}<ref>{{Cite book |last=Rabinovich |first=Itamar |url=https://archive.org/details/isbn_9780874519624/page/74 |title=Israel in the Middle East: Documents and Readings on Society, Politics, and Foreign Relations, Pre-1948 to the Present |author2=Reinharz, Jehuda |publisher=Brandeis |year=2007 |isbn=978-0-87451-962-4 |page=[https://archive.org/details/isbn_9780874519624/page/74 74]}}</ref>։ Ներխուժման ակնհայտ նպատակը Հրեական պետություն ստեղծելուն հենց սկզբից խոչընդոտելն էր, իսկ որոշ արաբ ղեկավարներ խոսում էին «հրեաներին ծով քշելու մասին»<ref>{{Cite book |author=David Tal |url={{Google books|Vs2PAgAAQBAJ|page=PR4|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=War in Palestine, 1948: Israeli and Arab Strategy and Diplomacy |publisher=Routledge |year=2004 |isbn=978-1-135-77513-1 |page=469 |quote=some of the Arab armies invaded Palestine in order to prevent the establishment of a Jewish state, Transjordan...}}</ref>{{sfn|Morris|2008|p=396}}{{sfn|Morris|2008|p=187|ps=: "A week before the armies marched, Azzam told Kirkbride: "It does not matter how many [ Jews] there are. We will sweep them into the sea." ... Ahmed Shukeiry, one of Haj Amin al-Husseini's aides (and, later, the founding chairman of the Palestine Liberation Organization), simply described the aim as "the elimination of the Jewish state." ... al-Quwwatli told his people: "Our army has entered ... we shall win and we shall eradicate Zionism""}}։ Ըստ [[Բեննի Մորիս]]ի՝ հրեաներն անհանգստացած էին, որ ներխուժող արաբ զորքերն իրենց կոտորելու մտադրություն ունեին։ Արաբական լիգան հայտարարեց, որ ներխուժումը հետագա արյունահեղությունը կանխելու և կարգ ու կանոն հաստատելու նպատակ ուներ<ref name=cablegram>{{Cite web |date=2002 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=PDF copy of Cablegram from the Secretary-General of the League of Arab States to the Secretary-General of the United Nations: S/745: 15 May 1948 |url=https://www.un.org/Docs/journal/asp/ws.asp?m=S/745 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140107030419/http://www.un.org/Docs/journal/asp/ws.asp?m=S%2F745 |archive-date=2014 թ․ հունվարի 7 |access-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 13 |publisher=Un.org}}</ref>։

Մեկ տարի տևած մարտերից հետո [[Հռոդոսի համաձայնագրեր|հրադադար հայտարարվեց]] և սահմանվեցին ժամանակավոր սահմաններ, որոնք կոչվեցին [[Կանաչ գիծ (Իսրայել)|Կանաչ գիծ]]<ref>{{Cite book |last=Karsh |first=Efraim |url=https://archive.org/details/arabisraeliconfl0000kars_z5b2 |title=The Arab–Israeli conflict: The Palestine War 1948 |publisher=Osprey Publishing |year=2002 |isbn=978-1-84176-372-9}}</ref>։ [[Արևմտյան ափի բռնակցումը Հորդանանին|Հորդանանն իրեն կցեց]] այն հատվածը, որը հետո ստացավ [[Հորդանան գետի արևմտյան ափ|Արևմտյան ափ]] անվանումը՝ ներառյալ [[Արևելյան Երուսաղեմ]]ը, իսկ [[Արաբական Միացյալ Հանրապետության կողմից Գազայի հատվածի գրավում|Եգիպտոսը նվաճեց Գազայի հատվածը]]։ ՄԱԿ-ի գնահատմամբ՝ 700 000 պաղեստինցիներ են արտաքսվել կամ փախել հակամարտության ժամանակ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի զինված ուժերի]] առաջխաղացման հետևանքով. սա արաբերենում հայտնի է «[[Նաբկա]]» (աղետ) անվամբ<ref>{{Cite book |last=Morris |first=Benny |url=https://archive.org/details/birthpalestinian00morr |title=The Birth of the Palestinian Refugee Problem Revisited |publisher=Cambridge University Press |year=2004 |isbn=978-0-521-00967-6 |page=[https://archive.org/details/birthpalestinian00morr/page/n625 602]}}</ref>։ 156 000 արաբ էլ մնաց և դարձավ [[Իսրայելի արաբ քաղաքացիներ|Իսրայելի քաղաքացի]]<ref>{{Cite web |title=עיצוב יחסי יהודים - ערבים בעשור הראשון |url=https://lib.cet.ac.il/pages/item.asp?item=13336 |website=lib.cet.ac.il}}</ref>։
{{-}}

=== Իսրայել պետության առաջին տարիներ ===
1949 թվականի մայիսի 11-ին ձայների մեծամասնությամբ Իսրայելը [[ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 273 բանաձև|դարձավ ՄԱԿ-ի անդամ]]<ref>{{Cite web |date=1949 թ․ մայիսի 11 |title=Two Hundred and Seventh Plenary Meeting |url=http://domino.un.org/UNISPAL.NSF/1ce874ab1832a53e852570bb006dfaf6/0b3ab8d2a7c0273d8525694b00726d1b |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070912101430/http://domino.un.org/UNISPAL.NSF/1ce874ab1832a53e852570bb006dfaf6/0b3ab8d2a7c0273d8525694b00726d1b |archive-date=2007 թ․ սեպտեմբերի 12 |access-date=2007 թ․ հուլիսի 13 |publisher=The United Nations}}</ref>։ Խաղաղության պայմանագիր կնքելու իսրայելա-հորդանանյան փորձն անհաջողության մատնվեց այն բանից հետո, երբ [[բրիտանական կառավարություն]]ը, վախենալով այդ պայմանագրի վերաբերյալ Եգիպտոսի արձագանքից, իր անհամաձայնությունը հայտնեց [[Հորդանանի քաղաքականություն|Հորդանանի կառավարությանը]]<ref>{{Cite book |author=William Roger Louis |url={{Google books|ATQQ0FMS1FQC|page=PA579|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=The British Empire in the Middle East, 1945–1951: Arab Nationalism, the United States, and Postwar Imperialism |publisher=Clarendon Press |year=1984 |isbn=978-0-19-822960-5 |page=579 |quote="The transcript makes it clear that British policy acted as a brake on Jordan. "King Abdullah was personally anxious to come to agreement with Israel", Kirkbride stated, "and in fact it was our restraining influence which had so far prevented him from doing so". Knox Helm confirmed that the Israelis hoped to have a settlement with Jordan, and that they now genuinely wished to live peacefully within their frontiers, if only for economic reasons".}}</ref>։ Պետության գոյության առաջին տարիներին [[Իսրայելի ներքին քաղաքականություն|Իսրայելի քաղաքական դաշտում]] գերակշռում էր վարչապետ [[Դավիդ բեն Գուրիոն]]ի ղեկավարած [[սոցիալիստական սիոնիզմ]]ի շարժումը<ref>{{Harvard citation no brackets|Lustick|1988|pp=37–39}}</ref><ref>{{Cite journal |title=Israel (Labor Zionism) |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/iltoc.html |journal=Country Studies |access-date=2010 թ․ փետրվարի 12}}</ref>։

1940-ական և 1950-ական թվականներին դեպի Իսրայել ներգաղթին նպաստում էին Իսրայելի միգրացիոն վարչությունը և հասարակական կազմակերպության կողմից ֆինանսավորվող «[[Մոսսադ ԼեԱլիա Բետ]]»-ը (բառացիորեն՝ «B ներգաղթի ինստիտուտ»), որը կազմակերպում էր ոչ օրինական և ընդհատակյա ներգաղթ։ Երկու հաստատություններն էլ կազմակերպում էին կանոնավոր միգրացիոն գործընթացներ, օրինակ՝ տրանսպորտի կազմակերպում, սակայն վերջինս տարբեր երկրներում մասնակցում էր նաև գաղտնի գործողությունների՝ մասնավորապես Միջին Արևելքում և Արևելյան Եվրոպայում, որտեղ համարվում էր, որ հրեաների կյանքը վտանգի մեջ է, իսկ այդ վայրերից դուրս գալը՝ դժվար։ «Մոսսադ ԼեԱլիա Բետ»-ը կազմալուծվեց 1953 թվականին<ref>Segev, Tom. 1949: The First Israelis. "The First Million". Trans. Arlen N. Weinstein. New York: The Free Press, 1986. Print. pp. 105–107</ref>։ Ներգաղթը կազմակերպվում էր «[[Մեկ միլիոնի պլան|Մեկ միլիոն]]» պլանի համաձայն։ Ներգաղթյալները տեղափոխվելու տարբեր պատճառներ ունեին. որոշները սիոնիստական հայացքներ ունեին կամ գալիս էին Իսրայելում ավելի լավ կյանք ունենալու խոստման հետևից, մինչդեռ մյուսները տեղափոխվում էին հետապնդումներից խուսափելու համար կամ արտաքսվելու պատճառով<ref>{{Cite book |last=Shulewitz |first=Malka Hillel |title=The Forgotten Millions: The Modern Jewish Exodus from Arab Lands |publisher=Continuum |year=2001 |isbn=978-0-8264-4764-7}}</ref><ref>Laskier, Michael "Egyptian Jewry under the Nasser Regime, 1956–70" pp. 573–619 from ''Middle Eastern Studies'', Volume 31, Issue # 3, July 1995 p. 579.</ref>։

Առաջին երեք տարիներին Հոլոքոստը վերապրածների և [[Մուսուլմական երկրներից հրեաների ելք|արաբական ու մուսուլմական երկրներից հրեաների հոսքի]] շնորհիվ Իսրայելի բնակչությունը 700 000-ից դարձավ 1 400 000։ 1958 թվականին Իսրայելի բնակչությունը դարձավ արդեն երկու միլիոն<ref>{{Cite web |date=2016 |title=Population, by Religion |url=http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st02_02&CYear=2016 |access-date=2016 թ․ սեպտեմբերի 4 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics}}</ref>։ 1948-1970 թվականներին մոտավորապես 1 150 000 հրեա փախստական տեղակայվեց Իսրայելում<ref>{{Cite book |last=Bard |first=Mitchell |title=The Founding of the State of Israel |publisher=Greenhaven Press |year=2003 |page=15}}</ref>։ Որոշ ներգաղթյալներ ժամանեցին որպես գույք չունեցող փախստականներ և տեղակայվեցին [[մաաբարա]] կոչվող ժամանակավոր ճամբարներում. 1952 թվականին մոտ 200 000 մարդ էր ապրում այդ վրանային քաղաքներում<ref>{{Cite book |last=Hakohen |first=Devorah |title=Immigrants in Turmoil: Mass Immigration to Israel and Its Repercussions in the 1950s and After |publisher=Syracuse University Press |year=2003 |isbn=978-0-8156-2969-6}}; for ma'abarot population, see p. 269.</ref>։ [[Աշկենազներ|Եվրոպայից ժամանած հրեաներին]] հաճախ ավելի լավ էին վերաբերվում, քան [[Միզրահի հրեաներ|Միջին Արևելքից]] կամ [[Սեֆարդներ|Հյուսիսային Աֆրիկայի]] երկրներից ժամանածներին. վերջիններիս համար նախատեսված կացարանները հաճախ տրամադրվում էին առաջիններին, ինչի հետևանքով արաբական երկրներից ժամանած հրեաները ստիպված ավելի երկար էին մնում ճամբարներում<ref>Clive Jones, Emma Murphy, [https://books.google.com/books?id=A144y7qwRJMC&pg=PA37 ''Israel: Challenges to Identity, Democracy, and the State,''] Routledge 2002 p. 37: "Housing units earmarked for the Oriental Jews were often reallocated to European Jewish immigrants; Consigning Oriental Jews to the privations of ''ma'aborot'' (transit camps) for longer periods."</ref><ref>{{Harvard citation no brackets|Segev|2007|pp=155–157}}</ref>։ Այս ժամանակաշրջանում, որը հայտնի է որպես խիստ խնայողության ժամանակաշրջան, ստիպված էին նորմավորել սնունդը, հագուստը և կահույքը։ Ճգնաժամը լուծելու համար բեն Գուրիոնը [[Փոխհատուցման պայմանագիր Իսրայելի և Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության հետ|փոխհատուցման պայմանագիր կնքեց Արևմտյան Գերմանիայի հետ]], որը զանգվածային բողոքների առիթ հանդիսացավ. հրեաները բարկացել էին այն գաղափարի վրա, որ Իսրայելը կարող էր նյութական փոխհատուցում ընդունել Հոլոքոստի համար<ref>{{Harvard citation no brackets|Shindler|2002|pp=49–50}}</ref>։

[[Պատկեր:1961-04-13 Tale Of Century - Eichmann Tried For War Crimes.ogv|thumb|[[Ադոլֆ Այքման]]ի դատավարության վերաբերյալ ԱՄՆ կինոխրոնիկան։ ]]
1950-ական թվականներին Իսրայելը հաճախ էր ենթարկվում [[պաղեստինյան ֆիդայիներ]]ի [[Նախքան 1967 թվականը իսրայելցի քաղաքացիական բնակչության դեմ հարձակումների ցանկ|հարձակումներին]], որոնք գրեթե միշտ ուղղված էին քաղաքացիական բնակչության<ref>{{Cite book |author=Kameel B. Nasr |url={{Google books|QRXURzwdXS4C|page=PA40|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Arab and Israeli Terrorism: The Causes and Effects of Political Violence, 1936–1993 |publisher=McFarland |year=1996 |isbn=978-0-7864-3105-2 |pages=40– |quote=Fedayeen to attack...almost always against civilians}}</ref>՝ հիմնականում Եգիպտոսի կողմից զավթված Գազայի հատվածի բնակչության դեմ<ref>{{Harvard citation no brackets|Gilbert|2005|p=58}}</ref>։ Այս ամենը ճնշելու համար Իսրայելը մի քանի [[Ճնշամիջոցային գործողություններ (Իսրայել)|ճնշամիջոց ձեռնարկեց]]։ 1956 թվականին Միացյալ Թագավորությունը և Ֆրանսիան ձգտում էին նորից վերականգնել [[Սուեզի ջրանցք]]ի նկատմամբ իրենց վերահսկողությունը, որը եգիպտացիներն ազգայնացրել էին։ Սուեզի ջրանցքի և [[Տիրանի նեղուց]]ի շարունակական փակ լինելն իսրայելական նավերի համար, ինչպես նաև Իսրայելի հյուսիսային շրջանների բնակչության վրա ֆիդայիների հարձակումները, վերջին շրջանում արաբների լուրջ սպառնալիքները հրահրեցին Իսրայելին հարձակվել Եգիպտոսի վրա<ref>{{Cite book |author=Isaac Alteras |url={{Google books|ydRHCPWngioC|page=PA192|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Eisenhower and Israel: U.S.-Israeli Relations, 1953–1960 |publisher=University Press of Florida |year=1993 |isbn=978-0-8130-1205-6 |pages=192– |quote="the removal of the Egyptian blockade of the Straits of Tiran at the entrance of the Gulf of Aqaba. The blockade closed Israel's sea lane to East Africa and the Far East, hindering the development of Israel's southern port of Eilat and its hinterland, the Nege. Another important objective of the Israeli war plan was the elimination of the terrorist bases in the Gaza Strip, from which daily fedayeen incursions into Israel made life unbearable for its southern population. And last but not least, the concentration of the Egyptian forces in the Sinai Peninsula, armed with the newly acquired weapons from the Soviet bloc, prepared for an attack on Israel. Here, Ben-Gurion believed, was a time bomb that had to be defused before it was too late. Reaching the Suez Canal did not figure at all in Israel's war objectives. "}}</ref><ref>{{Cite book |author=Dominic Joseph Caraccilo |url={{Google books|FDA8dQyaQ9MC|page=PA113|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Beyond Guns and Steel: A War Termination Strategy |date=2011 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-0-313-39149-1 |pages=113– |quote=The escalation continued with the Egyptian blockade of the Straits of Tiran, and Nasser's nationalization of the Suez Canal in July 1956. On October 14, Nasser made clear his intent:"I am not solely fighting against Israel itself. My task is to deliver the Arab world from destruction through Israel's intrigue, which has its roots abroad. Our hatred is very strong. There is no sense in talking about peace with Israel. There is not even the smallest place for negotiations." Less than two weeks later, on October 25, Egypt signed a tripartite agreement with Syria and Jordan placing Nasser in command of all three armies. The continued blockade of the Suez Canal and Gulf of Aqaba to Israeli shipping, combined with the increased fedayeen attacks and the bellicosity of recent Arab statements, prompted Israel, with the backing of Britain and France, to attack Egypt on October 29, 1956.}}</ref><ref>{{Cite book |author=Alan Dowty |url={{Google books|9iFxq6NPPgEC|page=PA102|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Israel/Palestine |publisher=Polity |year=2005 |isbn=978-0-7456-3202-5 |pages=102– |quote=Gamal Abdel Nasser, who declared in one speech that "Egypt has decided to dispatch her heroes, the disciples of Pharaoh and the sons of Islam and they will cleanse the land of Palestine....There will be no peace on Israel's border because we demand vengeance, and vengeance is Israel's death."...The level of violence against Israelis, soldiers and civilians alike, seemed to be rising inexorably.}}</ref>։ Իսրայելը [[Սևրի արձանագրություն|գաղտնի դաշինք]] կնքեց Միացյալ Թագավորության և Ֆրանսիայի հետ ու գրավեց [[Սինայի թերակղզի]]ն, բայց ՄԱԿ-ը ստիպեց դուրս գալ տարածքից՝ Տիրանի նեղուցով և Սուեզի ջրանցքով [[Կարմիր ծով]]ում իսրայելական նավերի նավարկման իրավունքը երաշխավորելու փոխարեն<ref>{{Cite news |date=2006 թ․ հուլիսի 21 |title=Suez Crisis: Key players |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/5195582.stm |access-date=2018 թ․ հուլիսի 19 |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |last=Schoenherr |first=Steven |date=2005 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=The Suez Crisis |url=http://sunnycv.com/steve/20th/suez.html |access-date=2013 թ․ մայիսի 31}}</ref><ref>{{Cite book |last=Gorst |first=Anthony |url=https://archive.org/details/suezcrisis0000gors |title=The Suez Crisis |author2=Johnman, Lewis |publisher=Routledge |year=1997 |isbn=978-0-415-11449-3}}</ref>։ [[Սուեզի ճգնաժամ]] անվամբ հայտնի պատերազմի հետևանքով կրճատվեցին սահմանային ներթափանցումներն Իսրայել<ref>{{Cite book |author=Benny Morris |url={{Google books|jGtVsBne7PgC|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Righteous Victims: A History of the Zionist-Arab Conflict, 1881–1998 |date=2011 թ․ մայիսի 25 |publisher=Knopf Doubleday Publishing Group |isbn=978-0-307-78805-4 |pages=300, 301 |quote=[p. 300] In exchange (for Israeli withdrawal) the United states had indirectly promised to guarantee Israel's right of passage through the straits (to the Red sea) and its right to self defense if the Egyptian closed them....(p 301) The 1956 war resulted in a significant reduction of...Israeli border tension. Egypt refrained from reactivating the Fedaeen, and...Egypt and Jordan made great effort to curb infiltration}}</ref>։ 1960-ականների սկզբին Իսրայելն Արգենտինայում գերեվարեց նացիստ ռազմական հանցագործ [[Ադոլֆ Այքման]]ին և տեղափոխեց Իսրայել՝ [[Այքմանի դատավարություն|դատավարության]] համար<ref>{{Cite encyclopedia |title=Adolf Eichmann |encyclopedia=Jewish Virtual Library |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Holocaust/eichmann.html |access-date=2007 թ․ սեպտեմբերի 18}}</ref>։ Դատը մեծ ազդեցություն ունեցավ Հոլոքոստի վերաբերյալ հանրային իրազեկումը բարձրացնելու գործում<ref>{{Harvard citation no brackets|Cole|2003|p=27}}. "...&nbsp;the Eichmann trial, which did so much to raise public awareness of the Holocaust&nbsp;..."</ref>։ Այքմանը միակ մարդն է, որը մահապատժի է ենթարկվել [[Իսրայելի դատական համակարգ|Իսրայելի քաղաքացիական դատարանի]] դատավճռով<ref>{{Cite journal |author=Shlomo Shpiro |year=2006 |title=No place to hide: Intelligence and civil liberties in Israel |journal=Cambridge Review of International Affairs |volume=19 |issue=44 |pages=629–648 |doi=10.1080/09557570601003361 |s2cid=144734253}}</ref>։ 1963 թվականի գարնանը և ամռանը [[Իսրայելի միջուկային զենք|Իսրայելն իր միջուկային ծրագրի]] պատճառով դիվանագիտական փակուղու մեջ էր Միացյալ Նահանգների հետ հարաբերություններում<ref name="Haaretz2019">{{Cite news |last1=Cohen |first1=Avner |date=2019 թ․ մայիսի 3 |title=How a Standoff with the U.S. Almost Blew up Israel's Nuclear Program |url=https://www.haaretz.com/israel-news/.premium.MAGAZINE-how-a-standoff-with-the-u-s-almost-blew-up-israel-s-nuclear-program-1.7193419 |newspaper=Haaretz}}</ref><ref>{{Cite web |date=2019 թ․ ապրիլի 29 |title=The Battle of the Letters, 1963: John F. Kennedy, David Ben-Gurion, Levi Eshkol, and the U.S. Inspections of Dimona {{pipe}} National Security Archive |url=https://nsarchive.gwu.edu/briefing-book/nuclear-vault/2019-05-02/battle-letters-1963-john-f-kennedy-david-ben-gurion-levi-eshkol-us-inspections-dimona}}</ref>։

[[Պատկեր:Six Day War Territories (hy).png|thumb|upright|Իսրայելին պատկանող տարածքը՝ {{legend|#ffffd0|նախքան [[Վեցօրյա պատերազմ]]ը}} {{legend|#f7d3aa|պատերազմից հետո}} [[Սինայի թերակղզի]]ն 1982 թվականին վերադարձվեց Եգիպտոսին]]
1964 թվականից արաբական երկրները, մտահոգված լինելով Իսրայելի՝ [[Հորդանան (գետ)|Հորդանան գետի]] հունը դեպի [[Իսրայելի առափնյա հարթավայր|առափնյա հարթավայրեր]] փոխելու պլանով<ref>"The Politics of Miscalculation in the Middle East", by Richard B. Parker (1993 Indiana University Press) p. 38</ref>, փորձում էին փոխել գետի ակունքը՝ Իսրայելին ջրային ռեսուրսներից զրկելու նպատակով, ինչը [[Ջրի համար պատերազմ (Հորդանան գետ)|լարվածություն]] առաջացրեց Իսրայելի, Սիրիայի և Լիբանանի միջև։ [[Արաբական ազգայնականություն|Արաբ ազգայնականները]], որոնց առաջնորդում էր Եգիպտոսի նախագահ [[Գամալ Աբդել Նասեր]]ը, հրաժարվեցին ճանաչել Իսրայել պետությունը և կոչ արեցին ոչնչացնել այն<ref name=RoutledgeAtlas/><ref>{{Cite book |last=Maoz |first=Moshe |url=https://archive.org/details/syriaisraelfromw0000maoz |title=Syria and Israel: From War to Peacemaking |publisher=Oxford University Press |year=1995 |isbn=978-0-19-828018-7 |page=[https://archive.org/details/syriaisraelfromw0000maoz/page/n85 70]}}</ref><ref>{{Cite news |date=1967 թ․ հունիսի 5 |title=On This Day 5 Jun |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/5/newsid_2654000/2654251.stm |access-date=2011 թ․ դեկտեմբերի 26 |publisher=BBC}}</ref>։ 1966 թվականին իսրայելա-արաբական հարաբերություններն այն աստիճան վատթարացան, որ իսրայելական և արաբական ռազմական ուժերի միջև իսկական մարտեր ծավալվեցին<ref>{{Harvard citation no brackets|Segev|2007|p=178}}</ref>։ 1967 թվականի մայիսին Եգիպտոսը զորք կենտրոնացրեց Իսրայելի հետ սահմանին, հեռացրեց Սինայի թերակղզում տեղակայված [[ՄԱԿ-ի արագ արձագանքման ուժեր|ՄԱԿ-ի խաղաղապահներին]] և արգելափակեց Իսրայելի մուտքը Կարմիր ծով<ref>{{Cite book |last=Gat |first=Moshe |url=https://books.google.com/books?id=ntLdA8QIgXIC&q=On+the+night+of+May+22-23,+Nasser+declared+the+Gulf+of+Aqaba+closed+to+Israeli+shipping&pg=PA202 |title=Britain and the Conflict in the Middle East, 1964–1967: The Coming of the Six-Day War |publisher=Greenwood Publishing Group |year=2003 |isbn=978-0-275-97514-2 |page=202}}</ref><ref>John Quigley, [https://books.google.com/books?id=0zEi3qGWLFIC&pg=PA32 ''The Six-Day War and Israeli Self-Defense: Questioning the Legal Basis for Preventive War''], Cambridge University Press, 2013, p. 32.</ref><ref>{{Cite book |author=Samir A. Mutawi |url={{Google books |g9bBJusRJIMC |page= |keywords= |text= |plainurl=yes}} |title=Jordan in the 1967 War |publisher=Cambridge University Press |year=2002 |isbn=978-0-521-52858-0 |page=93 |quote=Although Eshkol denounced the Egyptians, his response to this development was a model of moderation. His speech on 21 May demanded that Nasser withdraw his forces from Sinai but made no mention of the removal of UNEF from the Straits nor of what Israel would do if they were closed to Israeli shipping. The next day Nasser announced to an astonished world that henceforth the Straits were, indeed, closed to all Israeli ships}}</ref>։ Մյուս արաբական պետությունները մոբիլիզացրին իրենց ուժերը<ref>{{Harvard citation no brackets|Segev|2007|p=289}}</ref>։ Իսրայելը կրկին հայտարարեց, որ այդ գործողությունները [[Կազուս բելլի|պատերազմի առիթ]] են և հունիսի 5-ին [[Մոկեդ գործողություն|նախազգուշական հարված հասցրեց]] Եգիպտոսին։ Ի պատասխան Հորդանանը, Սիրիան և Իրաքը հարձակվեցին Իսրայելի վրա։ [[Վեցօրյա պատերազմ]]ում Իսրայելը Եգիպտոսից գրավեց Հորդանան գետի արևմտյան ափը, Գազայի հատվածը և Սինայի թերակղզին, իսկ Սիրիայից՝ [[Գոլանի բարձունքներ]]ը<ref>{{Harvard citation no brackets|Smith|2006|p=126}}. "Nasser, the Egyptian president, decided to mass troops in the Sinai{{nbsp}}... ''casus belli'' by Israel."</ref>։ Երուսաղեմի սահմաններն ընդլայնվեցին և ներառեցին [[Արևելյան Երուսաղեմ]]ը, իսկ 1949 թվականի Կանաչ գիծը դարձավ Իսրայելի և [[Իսրայելի գրաված տարածքներ|գրավված տարածքների]] վարչական սահմանը։

1967 թվականի պատերազմից և Արաբական լիգայի ընդունած [[Խարթումի բանաձև|«Երեք ոչ» բանաձևից]] հետո եգիպտացիները Սինայի թերակղզում 1967–1970 թվականների [[Եգիպտա-իսրայելական հյուծիչ պատերազմ|հյուծիչ պատերազմում]] հարձակվեցին Իսրայելի վրա, նույնն արեցին նաև պաղեստինյան խմբերը, որոնք թիրախավորել էին գրավված տարածքների, ընդհանրապես Իսրայելի և ամբողջ աշխարհի իսրայելցի բնակչությանը։ Տարբեր պաղեստինյան և արաբական խմբերի մեջ ամենակարևոր կազմակերպությունը [[Պաղեստինի ազատության կազմակերպություն|Պաղեստինի ազատագրական կազմակերպություն]]ն էր, որը հիմնադրվել էր 1964 թվականին և ի սկզբանե միտված էր «զինված պայքարի, որը համարում էր հայրենիքն ազատագրելու միակ ուղին»<ref>{{Cite news |last=Bennet |first=James |date=2005 թ․ մարտի 13 |title=The Interregnum |url=https://www.nytimes.com/2005/03/13/magazine/13PALESTINIANS.html |access-date=2010 թ․ փետրվարի 11 |work=The New York Times Magazine}}</ref><ref>{{Cite web |title=Israel Ministry of Foreign Affairs&nbsp;– The Palestinian National Covenant – July 1968 |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/Foreign+Relations/Israels+Foreign+Relations+since+1947/1947-1974/33+The+Palestinian+National+Covenant-+July+1968.htm |access-date=2009 թ․ մարտի 13 |publisher=Mfa.gov.il}}</ref>։ 1960-ական թվականների վերջին և 1970-ական թվականների սկզբին պաղեստինյան խմբերը մի շարք հարձակումներ ձեռնարկեցին<ref>{{Cite book |last=Silke |first=Andrew |url=https://books.google.com/books?id=rSpfNJQ4CbAC&q=palestinian+terror+1970s&pg=PA149 |title=Research on Terrorism: Trends, Achievements and Failures |publisher=Routledge |year=2004 |isbn=978-0-7146-8273-0 |page=149 (256 pp.) |access-date=2010 թ․ մարտի 8}}</ref><ref>{{Cite book |last=Gilbert |first=Martin |url=https://books.google.com/books?id=UNvJ1FOwiAwC&q=palestinian+terror+1970s&pg=PA82 |title=The Routledge Atlas of the Arab–Israeli Conflict: The Complete History of the Struggle and the Efforts to Resolve It |publisher=Routledge |year=2002 |isbn=978-0-415-28116-4 |page=82 |access-date=2010 թ․ մարտի 8}}</ref> աշխարհում իսրայելցի և հրեա ժողովրդի դեմ<ref>{{Cite news |last1=Andrews |first1=Edmund |last2=Kifner |first2=John |date=2008 թ․ հունվարի 27 |title=George Habash, Palestinian Terrorism Tactician, Dies at 82 |url=https://www.nytimes.com/2008/01/27/world/middleeast/27habash.html |access-date=2012 թ․ մարտի 29 |newspaper=The New York Times}}</ref>, որոնցից մեկը [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 1972|1972 թվականի Ամառային օլիմպիական խաղերի]] ժամանակ [[Մյունխենի սպանդ|իսրայելցի մարզիկների սպանդն]] էր Մյունխենում։ Իսրայելի կառավարությունն ի պատասխան [[Աստծո զայրույթ (Մոսսադի գործողություն)|սպանեց սպանդի կազմակերպիչներին]], պայթեցրեց և հարձակում կազմակերպեց Լիբանանում Պաղեստինի ազատագրական կազմակերպության գլխամասի վրա։

1973 թվականի հոկտեմբերի 6-ին, երբ հրեաները տոնում էին [[Յոմ Կիպուր]]ը, եգիպտական և սիրիական զորքերն [[Բադր գործողություն|անակնկալ հարձակվեցին]] Սինայի թերակղզում և Գոլանի բարձունքներում գտնվող իսրայելական ուժերի վրա՝ սկսելով [[Արաբա-իսրայելական պատերազմ (1973)|Յոմ Կիպուրի պատերազմը]]։ Պատերազմն ավարտվեց հոկտեմբերի 25-ին, երբ Իսրայելը հաջողությամբ հետ մղեց եգիպտական և սիրիական ուժերին, բայց կորցրեց գրեթե 2500 զինվորի, իսկ 20 օրերի ընթացքում ունեցավ ընդհանուր առմամբ 10 000–35 000 կորուստ<ref>{{Cite news |date=1973 թ․ հոկտեմբերի 6 |title=1973: Arab states attack Israeli forces |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/6/newsid_2514000/2514317.stm |access-date=2007 թ․ հուլիսի 15 |work=On This Day |publisher=BBC News}}</ref>։ [[Ագրանատի կոմիտե|Ներքին հետաքննությունը]] [[Իսրայելի տասնհինգերորդ կառավարություն|կառավարության]] վրայից հանեց պատերազմի ժամանակ և դրանից առաջ ունեցած ձախողումների պատասխանատվությունը, սակայն հանրային զայրույթը ստիպեց վարչապետ [[Գոլդա Մեիր]]ին հրաժարական տալ<ref>{{Cite web |year=2008 |title=Agranat Commission |url=https://www.knesset.gov.il/lexicon/eng/agranat_eng.htm |access-date=2010 թ․ ապրիլի 8 |publisher=Knesset}}</ref>։ 1976 թվականի հուլիսին պաղեստինցի պարտիզանները զավթեցին Իսրայելից Ֆրանսիա թռչող ինքնաթիռը և ստիպեցին վայրէջք կատարել [[Ուգանդա]]յի [[Էնտեբե միջազգային օդանավակայան]]ում։ Իսրայելցի կոմանդոսները [[Էնտեբե գործողություն|գործողություն]] իրականացրին, որի արդյունքում հաջողվեց փրկել 106 պատանդից 102-ին։

=== Հետագա հակամարտությունը և խաղաղության գործընթաց ===
1977 թվականի [[Խորհրդարանական ընտրություններ Իսրայելում (1977)|Քնեսեթի ընտրությունները]] կարևոր բեկումնային կետ էին Իսրայելի քաղաքական պատմության մեջ, քանի որ [[Մենախեմ Բեգին]]ի [[Լիկուդ]] կուսակցությունն իշխանությունը վերցրեց [[Ավոդա|Աշխատավորական կուսակցությունից]]<ref>{{Harvard citation no brackets|Bregman|2002|pp=169–170}} "In hindsight we can say that 1977 was a turning point&nbsp;..."</ref>։ Ավելի ուշ նույն թվականին Եգիպտոսի նախագահ [[Անվար Սադաթ]]ն այցելեց Իսրայել և ելույթ ունեցավ [[Քնեսեթ]]ի առջև, որն արաբական պետության ղեկավարի կողմից Իսրայել պետության ճանաչման առաջին նշանն էր<ref>{{Harvard citation no brackets|Bregman|2002|pp=171–174}}</ref>։ Հաջորդ երկու տարիներին Սադաթը և Բեգինը ստորագրեցին [[Քեմփ Դեյվիդի համաձայնագրեր]]ը (1978) և [[եգիպտա-իսրայելական խաղաղության պայմանագիր]]ը (1979)<ref>{{Harvard citation no brackets|Bregman|2002|pp=186–187}}</ref>։ Ի պատասխան, Իսրայելը հեռացավ Սինայի թերակղզուց և համաձայնվեց բանակցություններ սկսել Արևմտյան ափին և Գազայի հատվածում պաղեստինցիների ինքնավարության շուրջ<ref>{{Harvard citation no brackets|Bregman|2002|pp=186}}</ref>։

1978 թվականի մարտի 11-ին Պաղեստինի ազատագրական կազմակերպության պարտիզանական հարձակումը Լիբանանից հանգեցրեց [[Ահաբեկչություն Առափնյա խճուղում|Առափնյա խճուղու ահաբեկչությանը]]։ Ի պատասխան, Իսրայելը [[«Լիտանի» գործողություն|ներխուժեց Լիբանանի հարավային հատված]]՝ [[Էլ Լիտանի]] գետի հարավում գտնվող Պաղեստինի ազատագրական կազմակերպության բազաները ոչնչացնելու համար։ Կազմակերպության մարտիկների մեծ մասը հետ նահանջեց, բայց Իսրայելը կարողացավ ապահովել Լիբանանի հարավային հատվածի անվտանգությունը մինչև [[ՄԱԿ-ի խաղաղապահ առաքելությունը Լիբանանում|ՄԱԿ-ի ուժերը]] և Լիբանանի բանակը վերցրին վերահսկողությունը։ Շուտով Պաղեստինի ազատագրական կազմակերպությունը [[Պաղեստինցիների ապստամբությունը Հարավային Լիբանանում|վերսկսեց Իսրայելի վրա հարձակումները]]։ Հաջորդ մի քանի տարիների ընթացքում Կազմակերպությունը ներթափանցեց հարավ և շարունակեց երբեմն ռմբակոծել սահմանից։ Իսրայելը մի շարք պատասխան հարվածներ հասցրեց՝ օդով և ցամաքով։

[[Պատկեր:View from Tayelet during Snow 07.jpg|thumb|1980 թվականի [[Երուսաղեմի կարգավիճակի մասին Իսրայելի օրենք|Իսրայելի օրենքը]] հռչակում էր, որ «[[Երուսաղեմ]]ը՝ ամբողջական և միացյալ, Իսրայելի մայրաքաղաքն է»<ref>{{Cite web |title=Basic Law: Jerusalem, Capital of Israel |url=https://www.knesset.gov.il/laws/special/eng/basic10_eng.htm |access-date=2017 թ․ հունվարի 14 |publisher=Knesset}}</ref>։]]
Միևնույն ժամանակ Բեգինի կառավարությունը խթանում էր իսրայելցիներին [[Հրեական բնակավայրերը Հորդանան գետի արևմտյան ափին և Գազայի հատվածում|բնակություն հաստատել]] [[Իսրայելի կողմից Արևմտյան ափի գրավում|գրավված Արևմտյան ափին]]՝ այդ տարածքում սրելով պաղեստինցիների հետ բախումները<ref>{{Cite book |last=Cleveland |first=William L. |url=https://archive.org/details/historyofmodernm00clev/page/356 |title=A history of the modern Middle East |publisher=Westview Press |year=1999 |isbn=978-0-8133-3489-9 |page=[https://archive.org/details/historyofmodernm00clev/page/356 356]}}</ref>։ Համարվում է, որ 1980 թվականին ընդունված [[Երուսաղեմի կարգավիճակի մասին Իսրայելի օրենք|«Հիմնական օրենք. Երուսաղեմը՝ որպես Իսրայելի մայրաքաղաք»]] օրենքը հաստատում է Իսրայելի կողմից 1967 թվականին կառավարության որոշման հիման վրա Երուսաղեմի կցումն իրեն և [[ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի բանաձև 478|կրկին միջազգային հարթակում տարաձայնությունների առիթ է ստեղծում]] [[Երուսաղեմի կարգավիճակ|քաղաքի կարգավիճակ]]ի շուրջ։ Իսրայելի ոչ մի օրենքով երկրի տարածքը չէր սահմանվում և ոչ մի օրենք չէր ներառում Արևելյան Երուսաղեմը<ref>{{Cite journal |last=Lustick |first=Ian |year=1997 |title=Has Israel Annexed East Jerusalem? |url=https://www.sas.upenn.edu/polisci/sites/www.sas.upenn.edu.polisci/files/Lustick_Has%20Israel%20Annexed%20Jerusalem_1997.pdf |url-status=dead |journal=Middle East Policy |volume=V |issue=1 |pages=34–45 |doi=10.1111/j.1475-4967.1997.tb00247.x |issn=1061-1924 |oclc=4651987544 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091120090306/http://www.mepc.org/journal_vol5/9701_lustick.asp |archive-date=2009 թ․ նոյեմբերի 20 |access-date=2013 թ․ հունիսի 1}}</ref>։ 1981 թվականին Իսրայելը հաջողությամբ [[Օրենք Գոլանի բարձունքների մասին|իրեն կցեց]] [[Գոլանի բարձունքներ|Գոլանի բարձունք]]ները, թեև դա միջազգայնորեն չճանաչվեց<ref name="bbc_golan_profile">{{Cite news |date=2015 թ․ նոյեմբերի 27 |title=Golan Heights profile |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-14724842 |access-date=2017 թ․ հունվարի 6 |work=BBC News}}</ref>։ Միջազգային հանրությունը հիմնականում մերժեց այս քայլը, իսկ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը թե՛ Երուսաղեմի, թե՛ Գոլանի բարձունքների մասին օրենքներն անվավեր ճանաչեց<ref>{{Cite book |last=Hillier |first=T. |url=https://books.google.com/books?id=DmuPAgAAQBAJ&pg=PA242 |title=Sourcebook on Public International Law |publisher=Routledge |year=1998 |isbn=978-1-135-35366-7 |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 12}}</ref><ref>{{Cite book |last1=Monacella |first1=R. |url=https://books.google.com/books?id=q7r4wd57FqIC&pg=RA1-PA62 |title=Fluctuating Borders: Speculations about Memory and Emergence |last2=Ware |first2=S.A. |publisher=RMIT University Press |year=2007 |isbn=978-1-921166-48-8 |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 12}}</ref>։ 1980-ական և 1990-ական թվականներին Իսրայելի բնակչությունը դարձավ ավելի բազմազան։ 1980-ական թվականներից սկսած մի քանի ալիքով [[Եթովպիայի հրեաներ|Եթովպիայից հրեաներ]] [[Ալիա Եթովպիայից|գաղթեցին Իսրայել]], իսկ 1990-1994 թվականներին [[Մեծ ալիա|հետխորհրդային պետություններից գաղթած]] ժողովրդի շնորհիվ Իսրայելի բնակչության թիվն աճեց 12%-ով<ref>{{Cite journal |last=Friedberg |first=Rachel M. |date=2001 թ․ նոյեմբեր |title=The Impact of Mass Migration on the Israeli Labor Market |url=http://www.brown.edu/Departments/Economics/Papers/1996/pdfs/96-28.pdf |journal=The Quarterly Journal of Economics |volume=116 |issue=4 |pages=1373–1408 |citeseerx=10.1.1.385.2596 |doi=10.1162/003355301753265606 |hdl=10419/102605}}</ref>։

1981 թվականի հունիսի 7-ին [[Իրան-իրաքյան պատերազմ]]ի ժամանակ Իսրայելի օդուժը [[Օպերա գործողություն|ոչնչացրեց]] [[Բաղդադ]]ից ոչ հեռու կառուցվող Իրաքի միակ [[«Օպերա» գործողություն|միջուկային ռեակտորը]], որպեսզի խոչընդոտի Իրաքի միջուկային զենքի ծրագրին։ 1982 թվականին Պաղեստինի ազատագրական կազմակերպության հարձակումներից հետո Իսրայելը նույն թվականին [[Լիբանանյան պատերազմ (1982)|ներխուժեց]] Լիբանան՝ ոչնչացնելու համար այն բազաները, որոնցից Կազմակերպությունը հարվածներ էր հասցնում ու հրթիռակոծում էր դեպի Իսրայելի հյուսիսային հատված<ref>{{Harvard citation no brackets|Bregman|2002|p=199}}</ref>։ Մարտերի առաջին վեց օրերի ընթացքում իսրայելցիները ոչնչացրին Պաղեստինի ազատագրական կազմակերպության ռազմական ուժը Լիբանանում և պարտության մատնեցին սիրիացիներին։ Իսրայելի կառավարության հետաքննությունը, որն իրականացնում էր [[Քահանի հանձնաժողով]]ը, [[Սաբրայի և Շատիլայի կոտորած]]ի համար անուղղակիորեն պատասխանատու ճանաչեց Բեգինին և մի քանի իսրայելցի գեներալների, իսկ [[Իսրայելի պաշտպանության նախարարություն|Պաշտպանության նախարար]] [[Արիել Շարոն]]ին՝ «անձնական պատասխանատվություն» կրող ճանաչեց կոտորածի համար<ref>{{Cite book |last1=Schiff |first1=Ze'ev |url=https://archive.org/details/israelslebanonwa0000schi/page/284 |title=Israel's Lebanon War |last2=Ehud |first2=Yaari |publisher=Simon & Schuster |year=1984 |isbn=978-0-671-47991-6 |page=[https://archive.org/details/israelslebanonwa0000schi/page/284 284]}}</ref>։ Շարոնը ստիպված էր հրաժարական տալ նախարարի պաշտոնից<ref>{{Cite book |last=Silver |first=Eric |url=https://archive.org/details/beginhauntedprop00silv/page/239 |title=Begin: The Haunted Prophet |publisher=Random House |year=1984 |isbn=978-0-394-52826-7 |page=[https://archive.org/details/beginhauntedprop00silv/page/239 239]}}</ref>։ 1985 թվականին Իսրայելն ի պատասխան [[Կիպրոս]]ում պաղեստինցիների [[Սպանություն Լառնակայի զբոսանավում|ահաբեկչական հարձակմանը]]՝ սկսեց [[«Փայտե ոտք» գործողություն|ռմբակոծել]] Թունիսում Պաղեստինի ազատագրական կազմակերպության գլխամասերը։ 1986 թվականին Իսրայելը հետ քաշվեց Լիբանանի մեծ մասից, սակայն մինչև 2000 թվականը Լիբանանի հարավային հատվածում պահպանում էր [[Իսրայելի կողմից Հարավային Լիբանանի գրավում|սահմանային բուֆերային գոտի]], որտեղից իսրայելական ուժերը [[Հարավային Լիբանանի հակամարտություն (1985–2000)|հակամարտության մեջ մտան]] [[Հեզբոլլահ]]ի հետ։ [[Առաջին ինթիֆադա]]ն՝ պաղեստինցիների ապստամբությունն Իսրայելի իշխանությունների դեմ<ref>{{Cite book |last=Tessler |first=Mark A. |url=https://archive.org/details/historyofisraeli00tess_0/page/677 |title=A History of the Israeli–Palestinian conflict |publisher=Indiana University Press |year=1994 |isbn=978-0-253-20873-6 |page=[https://archive.org/details/historyofisraeli00tess_0/page/677 677]}}</ref>, սկսվեց 1987 թվականին, որը գրավված Արևմտյան ափում և Գազայի հատվածում ուղեկցվում էր չհամակարգվող ցույցերով և բռնությամբ։ Հաջորդ վեց տարիների ընթացքում ինթիֆադան դարձավ ավելի կազմակերպված և ձեռնարկվում էին տնտեսական ու մշակութային միջոցներ՝ Իսրայելի օկուպացիայից ազատվելու նպատակով։ Բռնության հետևանքով զոհվեց ավելի քան հազար մարդ<ref>{{Harvard citation no brackets|Stone|Zenner|1994|p=246}}. "Toward the end of 1991 ... were the result of internal Palestinian terror."</ref>։ 1991 թվականին [[Իրաք-քուվեյթյան պատերազմ|Ծոցի պատերազմի]] ժամանակ Պաղեստինի ազատագրական կազմակերպությունը սատարում էր [[Սադդամ Հուսեյն]]ին և Իրաքի [[սկադ]] [[Իրաքի կողմից հրթիռներ արձակելը Իսրայել|բալիստիկ հրթիռների արձակումը Իսրայելի վրա]]։ Չնայած հանրային վրդովմունքին՝ Իսրայելը տեղի տվեց ԱՄՆ-ի հորդորներին և ձեռնպահ մնաց պատասխան հարվածից ու չմասնակցեց պատերազմին<ref>{{Cite news |last=Haberman |first=Clyde |date=1991 թ․ դեկտեմբերի 9 |title=After 4 Years, Intifada Still Smolders |url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE7DB173EF93AA35751C1A967958260 |access-date=2008 թ․ մարտի 28 |work=The New York Times}}</ref><ref>{{Harvard citation no brackets |Mowlana |Gerbner |Schiller |1992 |p=111}}</ref>։

[[Պատկեր:Flickr - Government Press Office (GPO) - Foreign Min. Peres and King Hussein.jpg|thumb|[[Շիմոն Պերես]]ը (ձախից) [[Իցհակ Ռաբին]]ի (կենտրոնում) և [[Հուսեյն I Իբն Թալալ|Հորդանանի արքա Հուսեյնի]] (աջից) հետ նախքան 1994 թվականի [[Իսրայելա-հորդանանյան հաշտության պայմանագիր]]ը կնքելը։]]
1992 թվականին վարչապետ դարձավ [[Իցհակ Ռաբին]]ը, որի կուսակցությունն [[Խորհրդարանական ընտրություններ Իսրայելում (1992)|ընտրությունների]] ժամանակ կոչ էր անում փոխզիջման գնալ Իսրայելի հարևանների հետ<ref>{{Harvard citation no brackets|Bregman|2002|p=236}}</ref><ref>{{Cite web |title=From the End of the Cold War to 2001 |url=http://www.bc.edu/dam/files/research_sites/cjl/texts/cjrelations/resources/education/Israel_Palestine/cold_war_ends.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130827235024/http://www.bc.edu/dam/files/research_sites/cjl/texts/cjrelations/resources/education/Israel_Palestine/cold_war_ends.htm |archive-date=2013 թ․ օգոստոսի 27 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |publisher=Boston College}}</ref>։ Հաջորդ տարի [[Շիմոն Պերես]]ը՝ Իսրայելի կողմից և [[Մահմուդ Աբբաս]]ը՝ Պաղեստինի ազատագրական կազմակերպության կողմից, ստորագրեցին [[Օսլոյի համաձայնագրեր]]ը, որոնք [[Պաղեստինյան ազգային վարչություն|Պաղեստինի իշխանություններին]] իրավունք տվեցին կառավարել [[Արևմտյան ափի տարածքները Օսլոյի երկրորդ համաձայնագրերում|Արևմտյան Ափի որոշ հատվածներ]] և Գազայի հատվածը<ref>{{Cite web |title=The Oslo Accords, 1993 |url=https://history.state.gov/milestones/1990-2000/Oslo |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100122102530/http://history.state.gov/milestones/1990-2000/Oslo |archive-date=2010 թ․ հունվարի 22 |access-date=2010 թ․ մարտի 30 |publisher=U.S. Department of State}}</ref>։ Պաղեստինի ազատագրական կազմակերպությունը նաև [[Իսրայելի և Պաղեստինի ազատագրական կազմակերպության միջև նամակագրություն Պաղեստինը փոխադարձ ճանաչելու վերաբերյալ|ճանաչեց]] Իսրայելի՝ որպես պետություն գոյություն ունենալու իրավունքը և պարտավորվեց վերջ դնել ահաբեկչությանը<ref>{{Cite web |title=Israel–PLO Recognition&nbsp;– Exchange of Letters between PM Rabin and Chairman Arafat&nbsp;– Sept 9, 1993 |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace%20Process/Guide%20to%20the%20Peace%20Process/Israel-PLO%20Recognition%20-%20Exchange%20of%20Letters%20betwe |access-date=2010 թ․ մարտի 31 |publisher=Israeli Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ 1994 թվականին կնքվեց [[Իսրայելա-հորդանանյան հաշտության պայմանագիր]]ը, ինչի արդյունքում Հորդանանը դարձավ երկրորդ արաբական երկիրը, որը հարաբերությունները կարգավորեց Իսրայելի հետ<ref>{{Harvard citation no brackets|Harkavy|Neuman|2001|p=270}}. "Even though Jordan in 1994 became the second country, after Egypt to sign a peace treaty with Israel&nbsp;..."</ref>։ Արաբ հանրության կողմից պայմանագրի կնքման սատարումը խաթարվեց իսրայելական բնակավայրերի<ref>{{Cite web |title=Sources of Population Growth: Total Israeli Population and Settler Population, 1991–2003 |url=http://www.fmep.org/settlement_info/settlement-info-and-tables/stats-data/sources-of-population-growth-total-israeli-population-and-settler-population-1991-2003 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130826051148/http://www.fmep.org/settlement_info/settlement-info-and-tables/stats-data/sources-of-population-growth-total-israeli-population-and-settler-population-1991-2003 |archive-date=2013 թ․ օգոստոսի 26 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |website=Settlements information |publisher=Foundation for Middle East Peace}}</ref> և [[Իսրայելական անցակետեր|անցակետերի]], ինչպես նաև տնտեսական պայմանների վատթարացման պատճառով<ref>{{Cite book |last=Kurtzer |first=Daniel |url=https://archive.org/details/negotiatingarabi0000kurt/page/44 |title=Negotiating Arab-Israeli peace: American leadership in the Middle East |author2=Lasensky, Scott |publisher=United States Institute of Peace Press |year=2008 |isbn=978-1-60127-030-6 |page=[https://archive.org/details/negotiatingarabi0000kurt/page/44 44]}}</ref>։ Իսրայելի հանրության սատարումը պայմանագրին նվազեց, քանի որ Իսրայելը ենթարկվում էր [[Իսրայելի քաղաքացիների դեմ ահաբեկչություն-ինքնասպանությունների ցանկ|պաղեստինցի մահապարտների հարձակումներին]]<ref>{{Cite book |last=Cleveland |first=William L. |url=https://archive.org/details/historyofmodernm00clev/page/494 |title=A history of the modern Middle East |publisher=Westview Press |year=1999 |isbn=978-0-8133-3489-9 |page=[https://archive.org/details/historyofmodernm00clev/page/494 494]}}</ref>։ 1995 թվականի նոյեմբերին աջ ծայրահեղական [[Իգալ Ամիր]]ը, որը դեմ էր պայմանագրի կնքմանը, [[Իցհակ Ռաբինի սպանություն|սպանեց Իցհակ Ռաբինին]], երբ նա հեռանում էր խաղաղ ցույցից<ref>{{Cite news |date=2005 թ․ նոյեմբերի 12 |title=Israel marks Rabin assassination |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4431728.stm |newspaper=BBC News}}</ref>։

[[Պատկեր:PikiWiki_Israel_19099_ruins_of_tel_aviv_dolphinarium.JPG|thumb|2001 թվականին [[Հարձակում Թել Ավիվի դելֆինարիումում|Թել Ավիվի դելֆինարիումում]] կատարված սպանությունների վայրը, որտեղ սպանվել է 21 իսրայելցի։]]
1990-ականների վերջին՝ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ի իշխանության օրոք, Իսրայելը [[Հեբրոնի համաձայնագրեր|հետ քաշվեց]] [[Հեբրոն]]ից<ref>{{Harvard citation no brackets|Bregman|2002|p=257}}</ref> և ստորագրեց [[Ուայ Ռիվերի հուշագիր]]ը, որով ավելի շատ իշխանություն էր տալիս Պաղեստինի իշխանություններին<ref>{{Cite web |date=1998 թ․ հոկտեմբերի 23 |title=The Wye River Memorandum |url=https://1997-2001.state.gov/www/regions/nea/981023_interim_agmt.html |access-date=2010 թ․ մարտի 30 |publisher=U.S. Department of State}}</ref>։ 1999 թվականին [[1999 թվականի ընտրություններ Իսրայելում|ընտրված]] վարչապետ [[Էհուդ Բարաք]]ը նոր հազարամյակը սկսեց Հարավային Լիբանանից ռազմական ուժերը հանելով և [[Քեմփ Դևիդի գագաթնաժողով (2000)|Քեմփ Դևիդի գագաթնաժողով]]ում բանակցություններ վարելով Պաղեստինի առաջնորդ [[Յասեր Արաֆաթ]]ի և ԱՄՆ նախագահ [[Բիլ Քլինթոն]]ի հետ։ Գագաթնաժողովի ժամանակ Բարաքը [[Պաղեստին]] պետության ստեղծման ծրագիր առաջարկեց։ Առաջարկվող պետությունը ներառում էր ամբողջ Գազայի հատվածը և Արևմտյան ափի 90%-ը Երուսաղեմի հետ միասին՝ որպես համատեղ մայրաքաղաք<ref>{{Harvard citation no brackets|Gelvin|2005|p=240}}</ref>։ Կողմերը մեղադրեցին միմյանց բանակցությունները ձախողելու համար։ Լիկուդի առաջնորդ [[Արիել Շարոն]]ի՝ [[Տաճարի լեռ]] հակասական այցից հետո սկսվեց [[Երկրորդ ինթիֆադա]]ն<ref>{{Cite web |last=Gross |first=Tom |date=2014 թ․ հունվարի 16 |title=The big myth: that he caused the Second Intifada |url=http://www.thejc.com/news/world-news/114827/the-big-myth-he-caused-second-intifada |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304193513/http://www.thejc.com/news/world-news/114827/the-big-myth-he-caused-second-intifada |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |access-date=2016 թ․ ապրիլի 22 |newspaper=The Jewish Chronicle}}</ref><ref>{{Cite news |last=Hong |first=Nicole |date=2015 թ․ փետրվարի 23 |title=Jury Finds Palestinian Authority, PLO Liable for Terrorist Attacks in Israel a Decade Ago |url=https://www.wsj.com/articles/jury-finds-palestinian-authority-plo-liable-for-terrorist-attacks-in-israel-a-decade-ago-1424715529 |access-date=2016 թ․ ապրիլի 22 |newspaper=The Wall Street Journal}}</ref><ref name=jewishweek>{{Cite news |last=Ain |first=Stewart |date=2000 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=PA: Intifada Was Planned |url=http://jewishweek.org/news/newscontent.php3?artid=3846 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071013083338/http://jewishweek.org/news/newscontent.php3?artid=3846 |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 13 |newspaper=The Jewish Week}}</ref><ref name=atlantic>{{Cite news |last=Samuels |first=David |date=2005 թ․ սեպտեմբերի 1 |title=In a Ruined Country |url=https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2005/09/in-a-ruined-country/304167/ |access-date=2013 թ․ մարտի 27 |newspaper=The Atlantic}}</ref>։ Պնդում կա, որ խռովությունը նախապես ծրագրված էր Արաֆաթի կողմից խաղաղության շուրջ բանակցությունները ձախողվելու պատճառով։ [[Իսրայելի վարչապետի ընտրություններ (2001)|2001 թվականի արտահերթ ընտրությունների]] արդյունքում վարչապետ դարձավ Արիել Շարոնը։ Իր պաշտոնավարման տարիներին Շարոնն իրականացրեց Գազայի հատվածից [[Իսրայելցիների վերաբնակեցումը Գազայից|միակողմանի դուրս գալու իր ծրագիրը]], ինչպես նաև ղեկավարեց Ի[[Իսրայելական բաժանիչ արգելապատ|սրայելի արևմտյան ափի բաժանիչ արգելապատի]] շինարարությունը<ref>{{Cite news |date=2004 թ․ հուլիսի 29 |title=West Bank barrier route disputed, Israeli missile kills 2 |url=http://usatoday30.usatoday.com/news/world/2004-07-29-west-bank_x.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121020225835/http://usatoday30.usatoday.com/news/world/2004-07-29-west-bank_x.htm |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 20 |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 1 |newspaper=USA Today}}</ref>՝ վերջ դնելով ինթիֆադային<ref name=rage>{{Cite news |last1=Harel |first1=Amos |last2=Issacharoff |first2=Avi |date=2010 թ․ հոկտեմբերի 1 |title=Years of rage |url=http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/years-of-rage-1.316603 |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |newspaper=Haaretz}}</ref><ref>{{Cite news |last=King |first=Laura |date=2004 թ․ սեպտեմբերի 28 |title=Losing Faith in the Intifada |url=http://articles.latimes.com/2004/sep/28/world/fg-intifada28 |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |newspaper=Los Angeles Times}}; {{Cite news |last=Diehl |first=Jackson |date=2004 թ․ սեպտեմբերի 27 |title=From Jenin To Fallujah? |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A52801-2004Sep26.html |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |newspaper=The Washington Post}}; {{Cite web |last=Amidror |first=Yaakov |title=Winning Counterinsurgency War: The Israeli Experience |url=http://www.jcpa.org/text/Amidror-perspectives-2.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120811130134/http://www.jcpa.org/text/Amidror-perspectives-2.pdf |archive-date=2012 թ․ օգոստոսի 11 |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |website=Strategic Perspectives |publisher=Jerusalem Center for Public Affairs}}; {{Cite web |last=Frisch |first=Hillel |date=2009 թ․ հունվարի 12 |title=The Need for a Decisive Israeli Victory Over Hamas |url=http://www.biu.ac.il/SOC/besa/perspectives57.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120614054502/http://www.biu.ac.il/SOC/besa/perspectives57.html |archive-date=2012 թ․ հունիսի 14 |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |website=Perspectives Papers on Current Affairs |publisher=Begin-Sadat Center for Strategic Studies}}; {{Cite web |last=Buchris |first=Ofek |date=2006 թ․ մարտի 9 |title=The "Defensive Shield" Operation as a Turning Point in Israel's National Security Strategy |url=http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?Location=U2&doc=GetTRDoc.pdf&AD=ADA449421 |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |website=Strategy Research Project |publisher=United States Army War College}}; {{Cite news |last=Krauthammer |first=Charles |date=2004 թ․ հունիսի 18 |title=Israel's Intifada Victory |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A50910-2004Jun17.html |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |newspaper=The Washington Post}}; {{Cite news |last=Plocker |first=Sever |date=2008 թ․ հունիսի 22 |title=2nd Intifada forgotten |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3558676,00.html |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |work=Ynetnews}}; {{Cite web |last=Ya'alon |first=Moshe |date=2007 թ․ հունվար |title=Lessons from the Palestinian 'War' against Israel |url=http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus64.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120811130133/http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus64.pdf |archive-date=2012 թ․ օգոստոսի 11 |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |website=Policy Focus |publisher=Washington Institute for Near East Policy}}; {{Cite news |last=Hendel |first=Yoaz |date=2010 թ․ սեպտեմբերի 20 |title=Letting the IDF win |url=http://www.ynetnews.com/articles/1,7340,L-3957131,00.html |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |work=Ynetnews}}; {{Cite book |author1=Zvi Shtauber |url={{Google books|t7C-ZDXrfOgC|page=PA7|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=The Middle East strategic balance, 2004–2005 |author2=Yiftah Shapir |publisher=Sussex Academic Press |year=2006 |isbn=978-1-84519-108-5 |page=7 |access-date=2012 թ․ փետրվարի 12}}</ref>։ 2000-2008 թվականներին Իսրայելի անվտանգության ուժերը սպանել են 4 791 պաղեստինցու, 44-ին սպանել են Իսրայելի քաղաքացիները, իսկ 609-ին՝ պաղեստինցիներին<ref>{{Cite web |title=Fatalities before Operation "Cast Lead" |url=http://www.btselem.org/statistics/fatalities/before-cast-lead/by-date-of-event |access-date=2017 թ․ հունվարի 14 |publisher=B'Tselem}}</ref>։

2006 թվականի հուլիսին [[Հեզբոլլահի անդրսահմանային հարձակում (2006)|Հեզբոլլահի հրետանային հարձակումը]] Իսրայելի հյուսիսային սահմանին գտնվող բնակավայրեր, ինչպես նաև երկու իսրայելցի զինվորների առևանգումը սահմանից հրահրեցին մեկ ամիս տևած [[Երկրորդ լիբանանյան պատերազմ]]ը<ref name="UN1701">{{Cite web |date=2006 թ․ օգոստոսի 11 |title=Security Council Calls for End to Hostilities between Hizbollah, Israel, Unanimously Adopting Resolution 1701 (2006) |url=https://www.un.org/News/Press/docs/2006/sc8808.doc.htm |website=United Nations Security Council Resolution 1701}}<br />Escalation of hostilities in Lebanon and in Israel since Hizbollah's attack on Israel on 12 July 2006</ref><ref name="HRTZ_Harel">{{Cite news |last=Harel |first=Amos |date=2006 թ․ հուլիսի 13 |title=Hezbollah kills 8 soldiers, kidnaps two in offensive on northern border |url=http://www.haaretz.com/print-edition/news/hezbollah-kills-8-soldiers-kidnaps-two-in-offensive-on-northern-border-1.192965 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=Haaretz}}</ref>։ 2007 թվականի սեպտեմբերի 6-ին Իսրայելի օդուժը Սիրիայում [[«Մրգի այգի» գործողություն|ոչնչացրեց]] միջուկային ռեակտոր։ 2008 թվականի վերջին Իսրայելը մեկ այլ հակամարտության մեջ մտավ, երբ [[Համաս]]ի և Իսրայելի միջև [[Իսրայել-Համաս հրադադար (2008)|հրադադարը]] խախտվեց։ 2008-2009 թվականների [[Թափվող արճիճ|Գազայի պատերազմը]] երեք շաբաթ տևեց և վերջացավ այն ժամանակ, երբ Իսրայելը հայտարարեց հրադադարը միակողմանի դադարեցնելու մասին<ref>{{Cite news |last=Koutsoukis |first=Jason |date=2009 թ․ հունվարի 5 |title=Battleground Gaza: Israeli ground forces invade the strip |url=http://www.smh.com.au/news/world/battleground-gaza/2009/01/04/1231003847085.html |access-date=2009 թ․ հունվարի 5 |work=Sydney Morning Herald}}</ref><ref name=ravid>{{Cite news |last=Ravid |first=Barak |date=2009 թ․ հունվարի 18 |title=IDF begins Gaza troop withdrawal, hours after ending 3-week offensive |url=http://www.haaretz.com/news/idf-begins-gaza-troop-withdrawal-hours-after-ending-3-week-offensive-1.268326 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=Haaretz}}</ref>։ Համասն իր կողմից ևս հայտարարեց հրադադարի մասին՝ սեփական պայմաններով՝ զորքերի ամբողջովին դուրս բերում և [[Գազայի հատվածի շրջափակում|սահմանի]] բացում։ Չնայած ո՛չ [[Իսրայելի տարածքի ռմբակոծություն Գազայի հատվածից|հրթիռակոծությունը]], ո՛չ Իսրայելի [[Իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտության ռազմական գործողություններ|պատասխան հարվածներն]] ամբողջովին չդադարեցին՝ փխրուն հրադադարը դեռևս պահպանվում էր<ref>{{Cite news |last=Azoulay |first=Yuval |date=2009 թ․ հունվարի 1 |title=Two IDF soldiers, civilian lightly hurt as Gaza mortars hit Negev |url=http://www.haaretz.com/news/two-idf-soldiers-civilian-lightly-hurt-as-gaza-mortars-hit-negev-1.266841 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=Haaretz}}</ref>։ Իսրայելի բնորոշմամբ, ի պատասխան Պաղեստինի կողմից Իսրայելի հարավային քաղաքների [[Պաղեստինի կողմից Իսրայելի հրթիռակոծությունների ցանկ (2012)|ավելի քան հարյուր հրթիռակոծության]]<ref name="pound">{{Cite news |last1=Lappin |first1=Yaakov |last2=Lazaroff |first2=Tovah |date=2012 թ․ նոյեմբերի 12 |title=Gaza groups pound Israel with over 100 rockets |url=http://www.jpost.com/Defense/Gaza-groups-pound-Israel-with-over-100-rockets |access-date=2013 թ․ մարտի 27 |newspaper=The Jerusalem Post}}</ref>, 2012 թվականի նոյեմբերի 14-ին Իսրայելը [[Ամպամած սյուն գործողություն|ռազմական գործողություն]] սկսեց Գազայում, որը տևեց ութ օր<ref>{{Cite news |author=Stephanie Nebehay |date=2012 թ․ նոյեմբերի 20 |title=UN rights boss, Red Cross urge Israel, Hamas to spare civilians |url=https://www.reuters.com/article/palestinians-israel-humanitarian-idUSL5E8MK6MG20121120 |access-date=2012 թ․ նոյեմբերի 20 |work=Reuters}}; {{Cite news |last=al-Mughrabi |first=Nidal |date=2012 թ․ նոյեմբերի 24 |title=Hamas leader defiant as Israel eases Gaza curbs |url=https://www.reuters.com/article/us-palestinians-israel-hamas-idUSBRE8AD0WP20121124 |access-date=2013 թ․ փետրվարի 8 |newspaper=Reuters}}; {{Cite web |title=Israeli air strike kills top Hamas commander Jabari |url=http://www.jpost.com/Defense/Article.aspx?id=291779 |access-date=2012 թ․ նոյեմբերի 14 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ 2014 թվականի հուլիսին Համասի կողմից [[Պաղեստինի կողմից Իսրայելի հրթիռակոծությունների ցանկ (2014)|հրթիռակոծության սրումից հետո]] Իսրայելը նույն թվականի հուլիսին [[Անխորտակելի ժայռ գործողություն|մեկ այլ ռազմագործողություն]] սկսեց Գազայում<ref>{{Cite news |date=2014 թ․ հուլիսի 8 |title=Israel and Hamas Trade Attacks as Tension Rises |url=https://www.nytimes.com/2014/07/09/world/middleeast/israel-steps-up-offensive-against-hamas-in-gaza.html |website=The New York Times}}</ref>։ 2021 թվականի մայիսին Իսրայելի և Գազայի միջև կրկին [[Իսրայելա-պաղեստինյան ճգնաժամ (2021)|մարտեր սկսվեցին]], որոնք տևեցին տասնմեկ օր<ref>{{Cite news |date=2021 թ․ մայիսի 21 |title=Israel and Hamas agree Gaza truce, Biden pledges assistance |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/hamas-official-predicts-ceasefire-soon-israel-gaza-fight-goes-2021-05-19/ |website=Reuters}}</ref>։

2010 թվականի սեպտեմբերին Իսրայելը հրավեր ստացավ միանալ [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպությանը]]<ref name="OECD"/>։ Իսրայելը նաև [[ազատ առևտրի համաձայնագրեր]] կնքեց [[Եվրոպական միություն|Եվրամիության]], [[Իսրայել-Միացյալ Նահանգներ ազատ առևտրի համաձայնագիր|Միացյալ Նահանգների]], [[Ազատ առևտրի եվրոպական ասոցիացիա]]յի, Թուրքիայի, Մեքսիկայի, [[Կանադա-Իսրայել ազատ առևտրի համաձայնագիր|Կանադայի]], Հորդանանի և Եգիպտոսի հետ, իսկ 2007 թվականին դարձավ առաջին ոչ լատինաամերիկյան երկիրը, որն ազատ առևտրի պայմանագիր կնքեց [[Հարավային Ամերիկայի երկրների ընդհանուր շուկա]]յի հետ<ref>{{Citation |title=Israel's Free Trade Area Agreements |url=http://www.tamas.gov.il/NR/exeres/A01F7E09-0217-47F9-B04F-5D0DEE3D91FB.htm |access-date=2011 թ․ սեպտեմբերի 8 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111003060204/http://www.tamas.gov.il/NR/exeres/A01F7E09-0217-47F9-B04F-5D0DEE3D91FB.htm |archive-date=2011 թ․ հոկտեմբերի 3 |url-status=dead |place=IL |publisher=Tamas |archivedate=2011 թ․ հոկտեմբերի 3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111003060204/http://www.tamas.gov.il/NR/exeres/A01F7E09-0217-47F9-B04F-5D0DEE3D91FB.htm}}</ref><ref>{{Cite web |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 19 |title=Israel signs free trade agreement with Mercosur |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/MFA+events/Around+the+world/Israel+signs+free+trade+agreement+with+MERCOSUR+18-Dec-2007.htm |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 15 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ 2010-ական թվականներին մեծանում է [[Արաբա-իսրայելական դաշինք|տարածաշրջանային համագործակցությունը]] Իսրայելի և [[Արաբական պետությունների լիգա|Արաբական լիգա]]յի երկրների հետ, որոնցից շատերի հետ կնքվել են խաղաղության պայմանագրեր (Հորդանան, Եգիպտոս), հաստատվել են դիվանագիտական (ԱՄԷ, Պաղեստին) և ոչ պաշտոնական հարաբերություններ (Բահրեյն, Սաուդյան Արաբիա, Մարոկկո, Թունիս). Իսրայելի անվտանգության հարցը ավանդական [[Արաբա-իսրայելական հակամարտություն|արաբա-իսրայելական թշնամանքից]] տեղափոխվեց [[Իրան-Իսրայել պրոքսի հակամարտություն|Իրանի և նրա մերձակիցների]] հետ մրցակցության։ Իրան-Իսրայել հակամարտությունը աստիճանաբար ծնվեց [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|1979 թվականի հեղափոխությունից]] հետո Իսրայելի նկատմամբ Իրանի Իսլամական Հանրապետության թշնամանքից և [[Հակամարտություն Հարավային Լիբանանում (1985–2000)|Հարավային Լիբանանի հակամարտության]] ժամանակ (1985–2000) Իրանի կողմից Հեզբոլլահին գաղտնի սատարելուց, իսկ 2005 թվականին վերածվեց տարածաշրջանային պրոքսի հակամարտության։ 2011 թվականից [[Իրանի ներգրավում Սիրիայի քաղաքացիական պատերազմում|Սիրիայի քաղաքացիական պատերազմում Իրանի ներգրավման]] մեծացմամբ հակամարտությունը պրոքսի պատերազմից 2018 թվականի սկզբին վերածվեց ուղիղ առճակատման։

== Աշխարհագրություն և շրջակա միջավայր ==
{{Main|Իսրայելի աշխարհագրություն|Իսրայելի վայրի բնություն}}
{{Իսրայելի ֆիզիկական քարտեզ}}
{{multiple image|caption_align=center|total_width=220|image1=Satellite image of Israel in January 2003.jpg|width1=727|height1=1731|image2=Israel at night.jpg|width2=425|height2=934|footer=[[Satellite imagery|Satellite images]] of Israel and neighboring territories during the day (left) and night (right)}}
{{Բազմապատիկ պատկերներ
 | նկարագրություն = Իսրայելի և հարակից տարածքների ցերեկային (ձախից) և գիշերային (աջից) արբանյակային պատկերները։
 | լայնություն = 300
 | պատկեր1 = Satellite image of Israel in January 2003.jpg
 | պատկեր2 = Israel at night.jpg
}}
Իսրայելը տեղակայված է [[Բարեբեր մահիկ]] անունը կրող տարածաշրջանի [[Լևենտ]] շրջանում։ Ափերն արևմուտքից ողողվում են [[Միջերկրական ծով]]ի ջրերով, հյուսիսում սահմանակից է [[Լիբանան]]ին, հյուսիս-արևելքից՝ [[Սիրիա]]յին, արևելքից՝ [[Հորդանան]]ին և [[Հորդանան գետի արևմտյան ափ|Արևմտյան ափ]]ին, իսկ հարավ-արևմուտքից՝ [[Եգիպտոս]]ին ու [[Գազայի հատված]]ին։ Գտնվում է [[29-րդ հյուսիսային զուգահեռական|29-րդ]] և [[34-րդ հյուսիսային զուգահեռական|34-րդ]] հյուսիսային զուգահեռականների ու [[34-րդ արևելյան միջօրեական|34-րդ]] և [[36-րդ արևելյան միջօրեական|36-րդ]] արևելյան միջօրեականների միջև։

Իսրայելի ինքնավար տարածքը (համաձայն 1949 թվականի Հռոդոսի համաձայնագրերով իրականացված սահմանազատման գծերի և բացառելով տարածքային բոլոր նվաճումները, որոնք Իսրայելն ունեցել է 1967 թվականին [[Վեցօրյա պատերազմ]]ի հետևանքով) կազմում է մոտ 20,770 քառակուսի կիլոմետր, որից ջրային տարածքը կազմում է միայն 2 %-ը<ref name="cia">{{Cite web |title=Israel |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/israel/ |access-date=2017 թ․ հունվարի 5 |website=The World Factbook |publisher=Central Intelligence Agency}}</ref>։ Այդուհանդերձ, Իսրայելի տարածքը բավականին նեղ է (ամենալայն վայրում այն կազմում է մոտ 100 կիլոմետր, իսկ հյուսիսից հարավ՝ 400 կիլոմետր), իսկ Միջերկրական ծովում գտնվող բացառիկ տնտեսական գոտին շուրջ երկու անգամ ավելի մեծ է Իսրայելի ցամաքային տարածքից<ref>{{Cite news |last=Cohen |first=Gili |date=2012 թ․ հունվարի 9 |title=Israel Navy to devote majority of missile boats to secure offshore drilling rafts |url=http://www.haaretz.com/print-edition/news/israel-navy-to-devote-majority-of-missile-boats-to-secure-offshore-drilling-rafts-1.406203 |newspaper=Haaretz}}</ref>։ Իսրայելական օրենսդրության տակ գտնվող տարածքների ընդհանուր մակերեսը, ներառյալ [[Արևելյան Երուսաղեմ]]ն ու [[Գոլանի բարձունքներ]]ը, կազմում է 22072 քառակուսի կիլոմետր<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ սեպտեմբերի 11 |title=Area of Districts, Sub-Districts, Natural Regions and Lakes |url=http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st01_01&CYear=2012 |access-date=2013 թ․ հունիսի 13 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics}}</ref>։ Իսկ արդեն իսրայելական վերահսկողության տակ գտնվող տարածքների մակերեսը, ներառյալ [[Պաղեստինյան ազգային վարչություն|Պաղեստինյան ազգային վարչության]] ռազմական վերահսկողության տակ գտնվող [[Հորդանան գետի արևմտյան ափ|Արևմտյան ափը]], կազմում է 27792 քառակուսի կիլոմետր<ref name="loc-geo">{{Cite journal |date=2009 թ․ մայիսի 7 |title=Israel (Geography) |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/iltoc.html |journal=Country Studies |access-date=2010 թ․ փետրվարի 12}}</ref>։

Չնայած իր փոքր չափերին, Իսրայելում աշխարհագրությունն ունի տարբեր առանձնահատկություններ՝ սկսած երկրի հարավում գտնվող [[Նեգև (անապատ)|Նեգև անապատից]], մինչև երկրի խորքում գտնվող Իսրայելյան հովիտը, [[Գալիլեա (Իսրայել)|Գալիլեա]]յի լեռնաշղթաները, [[Կարմել լեռ]]ն ու երկրի հյուսիսում գտնվող [[Գոլանի բարձունքներ]]ը։ Միջերկրական ծովի ափին գտնվող [[Իսրայելի առափնյա հարթավայր]]ում բնակվում է երկրի բնակչության մեծամասնությունը<ref>{{Cite web |title=The Coastal Plain |url=http://goisrael.com/Tourism_Eng/Tourist%20Information/Discover%20Israel/Geographic%20Regions/pages/The%20coastal%20plain.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170107171405/http://goisrael.com/Tourism_Eng/Tourist%20Information/Discover%20Israel/Geographic%20Regions/pages/The%20coastal%20plain.aspx |archive-date=2017 թ․ հունվարի 7 |access-date=2017 թ․ հունվարի 6 |publisher=Israel Ministry of Tourism}}</ref>։ Կենտրոնական սարահարթերից արևելք ընկած է Հորդանանի ճեղքվածքային հարթավայրը, որը ձևավորում է 6500 կիլոմետր երկարություն ունեցող [[Մեծ ճեղքվածքային հարթավայր]]ի մի մասը։ [[Հորդանան (գետ)|Հորդանան գետը]] հոսում է Հորդանանի ճեղքվածքային հարթավայրի երկայնքով։ Այն ձևավորվում է [[Հերմոն (լեռ)|Հերմոն]] լեռան ստորորոտից, հոսում [[Հուլայի հովիտ|Հուլայի հովտով]] ու [[Գալիլեայի ծով]]ով և թափվում [[Մեռյալ ծով]]ը, որը [[Երկիր|Երկրագնդի]] ցամաքային մակերևույթի ամենացածր կետն է<ref>{{Cite book |url=https://archive.org/details/livingwatersmyth0000krei |title=The Living Dead Sea |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs |year=1999 |isbn=978-0-8264-0406-0 |access-date=2007 թ․ հուլիսի 20 |url-access=registration}}</ref>։ Ավելի հարավ գտնվում է [[Վադի էլ Արաբա]]ն, որն ավարտվում է [[Կարմիր ծով]]ի մաս կազմող [[Ակաբայի ծովածոց]]ով։ Իսրայելին և [[Սինայի թերակղզի|Սինայի թերակղզուն]] բնորոշ են [[մախթեշ]]ները կամ էրոզիոն խառնարանները<ref>{{Cite book |url=https://whc.unesco.org/en/tentativelists/1486/ |title=Makhteshim Country |publisher=UNESCO |year=2001 |isbn=978-954-642-135-7 |access-date=2007 թ․ սեպտեմբերի 19}}</ref>։ Աշխարհի ամենամեծ մախթեշը [[Մախթեշ Ռամոն]]ն է [[Նեգև (անապատ)|Նեգև անապատում]]<ref>{{Harvard citation no brackets|Jacobs|1998|p=[https://books.google.com/books?id=TRc9ea_CKOUC&pg=PA284 284]}}. "The extraordinary Makhtesh Ramon&nbsp;– the largest natural crater in the world&nbsp;..." {{Cite book |last1=Jacobs |first1=Daniel |url=https://archive.org/details/israelpalestinia00jaco |title=Israel and the Palestinian Territories |last2=Eber |first2=Shirley |last3=Silvani |first3=Francesca |last4=(Firm) |first4=Rough Guides |year=1998 |isbn=978-1-85828-248-0 |access-date=2016 թ․ փետրվարի 24}}</ref>, որն ունի 40-ը 8-ի վրա չափսեր<ref>{{Cite encyclopedia |title=Makhtesh Ramon |encyclopedia=Jewish Virtual Library |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/vie/Ramon.html |access-date=2010 թ․ փետրվարի 12}}</ref>։ [[Միջերկրածովյան ավազան]]ի բնապահպանական վիճակի վերաբերյալ զեկույցում նշվում է, որ, համեմատած ավազանի մյուս երկրների, Իսրայելում յուրաքանչյուր քառակուսի մետրի վրա կան ամենամեծ թվով բուսատեսակները<ref name=rinat>{{Cite news |last=Rinat |first=Zafrir |date=2008 թ․ մայիսի 29 |title=More endangered than rain forests? |url=http://www.haaretz.com/print-edition/features/more-endangered-than-rain-forests-1.246839 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=Haaretz |location=Tel Aviv}}</ref>։ Իսրայելը բաժանված է ցամաքային չորս էկոշրջանների. Արևելյան միջերկրածովյան փշատերև-սկլերոֆիլ-լայնատերև անտառներ, Հարավային անատոլիական լեռնային փշատերև և լայնատերև անտառներ, [[Արաբական թերակղզու անապատներ|Արաբական անապատ]] և Միջագետքյան թփուտային անտառներ<ref name="DinersteinOlson2017">{{Cite journal |last1=Dinerstein |first1=Eric |last2=Olson |first2=David |last3=Joshi |first3=Anup |last4=Vynne |first4=Carly |last5=Burgess |first5=Neil D. |last6=Wikramanayake |first6=Eric |last7=Hahn |first7=Nathan |last8=Palminteri |first8=Suzanne |last9=Hedao |first9=Prashant |last10=Noss |first10=Reed |last11=Hansen |first11=Matt |last12=Locke |first12=Harvey |last13=Ellis |first13=Erle C |last14=Jones |first14=Benjamin |last15=Barber |first15=Charles Victor |year=2017 |title=An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm |journal=BioScience |volume=67 |issue=6 |pages=534–545 |doi=10.1093/biosci/bix014 |issn=0006-3568 |pmc=5451287 |pmid=28608869 |doi-access=free |first16=Randy |first17=Cyril |first18=Vance |first19=Eileen |first20=Wes |first21=Lori |first22=Jonathan E. M. |first23=Don |first24=Kierán |first25=Crystal |first26=Nigel |first27=Rebecca |first28=David |first29=Tanya |first30=Peter |first31=Svetlana |first32=Alexandra |first33=Nadia |first34=Lilian |first35=José C. |first36=Othman A. |first37=Anthony G. |first38=Annette |first39=Shahina A. |first40=Jonathan |first41=Heinz |first42=Yara |first43=Roeland |first44=Jens-Peter Barnekow |first45=Paulo |first46=Lars |first47=Maianna |first48=Khalaf F. |first49=Muhammad |last16=Hayes |last17=Kormos |last18=Martin |last19=Crist |last20=Sechrest |last21=Price |last22=Baillie |last23=Weeden |last24=Suckling |last25=Davis |last26=Sizer |last27=Moore |last28=Thau |last29=Birch |last30=Potapov |last31=Turubanova |last32=Tyukavina |last33=de Souza |last34=Pintea |last35=Brito |last36=Llewellyn |last37=Miller |last38=Patzelt |last39=Ghazanfar |last40=Timberlake |last41=Klöser |last42=Shennan-Farpón |last43=Kindt |last44=Lillesø |last45=van Breugel |last46=Graudal |last47=Voge |last48=Al-Shammari |last49=Saleem}}</ref>։ 2019 թվականի դրությամբ՝ անտառային ֆոնդի ցուցանիշներով Իսրայելն աշխարհի 172 երկրների շարքում 135-րդն է՝ Անտառային լանդշաֆտի ամբողջականության ինդեքսում 10 հնարավոր միավորից ունենալով 4,14<ref name="FLII-Supplementary">{{Cite journal |last1=Grantham |first1=H. S. |last2=Duncan |first2=A. |last3=Evans |first3=T. D. |last4=Jones |first4=K. R. |last5=Beyer |first5=H. L. |last6=Schuster |first6=R. |last7=Walston |first7=J. |last8=Ray |first8=J. C. |last9=Robinson |first9=J. G. |last10=Callow |first10=M. |last11=Clements |first11=T. |last12=Costa |first12=H. M. |last13=DeGemmis |first13=A. |last14=Elsen |first14=P. R. |last15=Ervin |first15=J. |year=2020 |title=Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material |journal=Nature Communications |volume=11 |issue=1 |page=5978 |doi=10.1038/s41467-020-19493-3 |issn=2041-1723 |pmc=7723057 |pmid=33293507 |doi-access=free |first16=P. |first17=E. |first18=S. |first19=A. |first20=E. |first21=P. |first22=S. |first23=A. |first24=P. |first25=W. F. |first26=S. |first27=M. |first28=Y. |first29=S. |first30=M. |first31=R. |first32=N. J. |first33=H. |first34=J. |first35=S. |first36=C. |first37=J. |first38=A. |first39=B. |first40=T. |first41=E. |first42=R. |first43=T. |first44=R. |first45=O. |first46=P. |first47=S. |first48=J. E. M. |last16=Franco |last17=Goldman |last18=Goetz |last19=Hansen |last20=Hofsvang |last21=Jantz |last22=Jupiter |last23=Kang |last24=Langhammer |last25=Laurance |last26=Lieberman |last27=Linkie |last28=Malhi |last29=Maxwell |last30=Mendez |last31=Mittermeier |last32=Murray |last33=Possingham |last34=Radachowsky |last35=Saatchi |last36=Samper |last37=Silverman |last38=Shapiro |last39=Strassburg |last40=Stevens |last41=Stokes |last42=Taylor |last43=Tear |last44=Tizard |last45=Venter |last46=Visconti |last47=Wang |last48=Watson}}</ref>։

=== Տեկտոնիկա և սեյսմակայունություն ===
{{Further|Լևենտում գրանցված երկրաշարժերի ցանկ}}
[[Հորդանանի ճեղքվածքային հարթավայր]]ը Մեռյալ ծովի ճեղքվածքների տրանսֆորմացիոն համակարգի (DSF) տեկտոնական շարժումների արդյունքն է։ DSF-ը փոխակերպման սահմանագիծ է ձևավորում արևմուտքում [[Աֆրիկյան սալ|Աֆրիկյան]] և արևելքում [[Արաբական սալ|Արաբական]] սալերի միջև։ [[Գոլանի բարձունքներ]]ը և [[Հորդանան]]ի ողջ տարածքը գտնվում են Արաբական սալի տարածքում, մինչդեռ [[Գալիլեա (Իսրայել)|Գալիլեան]], Արևմտյան ափը, Ափամերձ հարթավայրը և Նեգև անապատը Սինայի թերակղզու հետ միասին գտնվում են Աֆրիկյան սալի տարածքում։ Նման տեկտոնական դիրքը հանգեցնում է տարածաշրջանում համեմատաբար բարձր սեյսմիկ ակտիվության։ Համարվում է, որ Հորդանան գետի ողջ հովիտը բազմիցս ավերվել է, օրինակ, այդ կառուցվածքի երկայնքով վերջին երկու խոշոր երկրաշարժերի ժամանակ, որոնք տեղի են ունեցել 749 և 1033 թվականներին։ [[Խզումային խախտումներ]]ի պակասորդը, որը կուտակվել է 1033 թվականի երկրաշարժից հետո, բավարար է, որպեսզի հարուցի 7,4 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկարաշարժ<ref name="Ferry">{{Cite journal |author1=Ferry M. |author2=Meghraoui M. |author3=Karaki A.A. |author4=Al-Taj M. |author5=Amoush H. |author6=Al-Dhaisat S. |author7=Barjous M. |year=2008 |title=A 48-kyr-long slip rate history for the Jordan Valley segment of the Dead Sea Fault |journal=Earth and Planetary Science Letters |volume=260 |issue=3–4 |pages=394–406 |bibcode=2007E&PSL.260..394F |doi=10.1016/j.epsl.2007.05.049}}</ref>։

Հայտնի ամենաաղետալի երկրաշարժերը տեղի են ունեցել մ.թ.ա 31 թվականին, մ.թ. 363, 749, և 1033 թվականներին, ինչը նշանակում է, որ նման երկրաշարժերն այս տարածաշրջանում լինում են միջինում 400 տարին մեկ<ref name="MarcoAFTAU">American Friends of the Tel Aviv University, ''Earthquake Experts at Tel Aviv University Turn to History for Guidance'' (4 October 2007). Quote: The major ones were recorded along the Jordan Valley in the years 31 B.C.E., 363 C.E., 749 C.E., and 1033 C.E. "So roughly, we are talking about an interval of every 400 years. If we follow the patterns of nature, a major quake should be expected any time because almost a whole millennium has passed since the last strong earthquake of 1033." (Tel Aviv University Associate Professor Dr. Shmuel (Shmulik) Marco). [http://www.aftau.org/news-page-environment--ecology?storyid4703=2015&ncs4703=3] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200811164733/https://www.aftau.org/news-page-environment--ecology?storyid4703=2015&ncs4703=3|date=11 August 2020}}</ref>։ Ավերիչ երկրաշարժները, որոնք մարդկային կյանքերի կորստի են հանգեցնում, տեղի են ունենում մոտավորապես յուրաքանչյուր 80 տարին մեկ<ref name="IllPreped">Zafrir Renat, ''Israel Is Due, and Ill Prepared, for Major Earthquake'', Haaretz, 15 January 2010. "On average, a destructive earthquake takes place in Israel once every 80 years, causing serious casualties and damage." [http://www.haaretz.com/israel-is-due-and-ill-prepared-for-a-major-earthquake-1.261497]</ref>։ Չնայած այն բանին, որ ներկայումս գործում են շինարարական խիստ նորմեր ու կանոններ, իսկ վերջերս կառուցված շենքերը հիմնականում սեյսմակայուն են, 2007 թվականի դրությամբ Իսրայելի շենքերի մեծ մասը, այդ թվում հասարակական կառույցները, հին էին։ Բացի այդ, շուրջ 50 հազար բնակելի շենքեր չեն համապատասխանել նոր չափանիշներին և «սպասվում էր, որ դրանք կփլուզվեն» ուժեղ երկրաշարժի գրանցման դեպքում<ref name="IllPreped"/>։

=== Կլիմա ===
{{Further|Կլիմայի փոփոխություններն Իսրայելում}}
[[պատկեր:Koppen-Geiger Map ISR present.svg|thumb|upright=1.2|Իսրայելի և [[Գոլանի բարձունքներ]]ի կլիմայական քարտեզը՝ ըստ [[Կյոպպենի կլիմաների դասակարգում|Կյոպպենի կլիմաների դասակարգման]]։]]
Իսրայելում ջերմաստիճանը խիստ փոփոխական է, հատկապես ձմեռային ամիսներին։ Ափամերձ շրջաններին, ինչպես օրինակ [[Թել Ավիվ]]ին և [[Հայֆա]]յին, բնորոշ է [[միջերկրածովյան կլիմա]]ն՝ զով, անձրևոտ ձմեռներով և երկար ու շոգ ամառներով։ [[Բեեր Շևա]]յի տարածքը և Հյուսիսային Նեգևը գտնվում են [[Կիսաանապատ|կիսաանապատային բնակլիմական գոտում]]՝ շոգ ամառներով և զով ձմեռներով։ Բացի այդ, այս կլիմայական գոտում անձրևային օրերն առավել հազվադեպ են, քան միջերկրածովյան կլիմայական գոտում։ Հարավային Նեգևը և Վադի էլ Արաբան ունեն [[անապատային կլիմա]]՝ սաստիկ շոգ և չոր ամառներով ու մեղմ ձմեռներով, որի ժամանակ անձնրևները հազվադեպ են լինում։ 2021 թվականի դրությամբ՝ Աֆրիկայից և Հյուսիսային Ամերիկայից զատ, աշխարհում ամենաբարձր ջերմաստիճանը կազմել է 54&nbsp;°C (129&nbsp;°F) և գրանցվել է Հորդանան գետի հովտի հյուսիսային հատվածում գտնվող [[Տիրատ Զվի]] կիբուցում։ Այդ ջերմաստիճանը գրանցվել է 1942 թվականին<ref name=watzman>{{Cite news |last=Watzman |first=Haim |date=1997 թ․ փետրվարի 8 |title=Left for dead |url=https://www.newscientist.com/article/mg15320684.400-left-for-dead.html |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=New Scientist |location=London}}</ref><ref>{{Cite web |title=WMO Region 6: Highest Temperature |url=https://wmo.asu.edu/content/wmo-region-vi-europe-highest-temperature |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210912112228/https://wmo.asu.edu/content/world-meteorological-organization-global-weather-climate-extremes-archive |archive-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 12 |access-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 14 |publisher=World Meteorological Organization}}</ref>։

Մյուս կողմից, լեռնային շրջանները կարող են լինել քամոտ և ցուրտ, իսկ 750 մետր և ավելի բարձրություն ունեցող տարածքներում (նույն մակարդակին ինչպես Երուսաղեմը) տարեկան առնվազն մեկ անգամ կարող է ձյուն տեղալ<ref>{{Harvard citation no brackets|Goldreich|2003|p=85}}</ref>։ Իսրայելում մայիսից մինչև սեպտեմբեր ամիսներին անձրևները հազվադեպ են տեղում<ref>{{Cite web |title=Average Weather for Tel Aviv-Yafo |url=http://www.weather.com/outlook/travel/businesstraveler/wxclimatology/monthly/graph/ISXX0026 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130120111750/http://www.weather.com/outlook/travel/businesstraveler/wxclimatology/monthly/graph/ISXX0026 |archive-date=2013 թ․ հունվարի 20 |access-date=2007 թ․ հուլիսի 11 |publisher=The Weather Channel}}</ref><ref>{{Cite web |title=Average Weather for Jerusalem |url=http://www.weather.com/outlook/events/weddings/wxclimatology/monthly/graph/ISXX0010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130120111740/http://www.weather.com/outlook/events/weddings/wxclimatology/monthly/graph/ISXX0010 |archive-date=2013 թ․ հունվարի 20 |access-date=2007 թ․ հուլիսի 11 |publisher=[[The Weather Channel]]}}</ref>։ Ունենալով ջրային սահմանափակ ռեսուրսներ՝ Իսրայելն զարգացրել է ջրի խնայման տարբեր տեխնոլոգիաներ, ներառյալ [[կաթիլային ոռոգում]]ը<ref>{{Cite web |last=Sitton |first=Dov |date=2003 թ․ սեպտեմբերի 20 |title=Development of Limited Water Resources – Historical and Technological Aspects |url=http://www.mfa.gov.il/mfa/facts%20about%20israel/land/focus%20on%20israel-%20development%20of%20limited%20water%20reso |access-date=2007 թ․ նոյեմբերի 7 |publisher=Israeli Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ Իսրայելցիներն օգտվում են նաև արևային լույսի էական քանակից, որն անհրաժեշտ է արևային էներգիայի արտադրության համար, ինչն Իսրայելը դարձնում է բնակչության մեկ շնչին բաժին ընկնող արևային էներգիայի ցուցանիշներով առաջատար երկիրը։ Գրեթե բոլոր տները ջրի տաքացման համար օգտագործում են արևային մարտկոցներ<ref name="Solar energy"/>։

Շնորհիվ իր աշխարհագրական դիրքի և գտնվելով չափավոր ու արևադարձային գոտիների միջև՝ Իսրայելում կան չորս տարբեր բուսաաշխարհագրական շրջաններ, որոնք արևմուտքից սահմանակից են Միջերկրական ծովին, իսկ արևելքից՝ անապատային գոտուն։ Դա է պատճառը, որ Իսրայելի բուսական և կենդանական աշխարհները խիստ տարբեր են։ Այդ երկրում հայտնաբերվել է 2,867 անուն բուսատեսակ։ Դրանցից առնվազն 253-ը ներմուծված են և ոչ էնդեմիկ<ref>{{Cite web |title=Flora of Israel Online |url=http://flora.huji.ac.il/browse.asp?action=browse&name=1070 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140430091717/http://flora.huji.ac.il/browse.asp?action=browse&name=1070 |archive-date=2014 թ․ ապրիլի 30 |access-date=2010 թ․ սեպտեմբերի 29 |publisher=Flora.huji.ac.il}}</ref>։ Բացի այդ, Իսրայելում կան 380 ազգային պարկ և բնական արգելոց<ref>{{Cite web |title=National Parks and Nature Reserves, Israel |url=http://www.goisrael.com/Tourism_Eng/Articles/Attractions/Pages/National%20Parks%20and%20Nature%20Reserves.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019042219/http://www.goisrael.com/Tourism_Eng/Articles/Attractions/Pages/National%20Parks%20and%20Nature%20Reserves.aspx |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 19 |access-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 18 |publisher=Israel Ministry of Tourism}}</ref>։

Իսրայելի շրջակա միջավայրի պաշտպանության նախարարությունը նշել է, որ կլիմայի փոփոխությունները կունենան որոշիչ ազդեցություն կյանքի բոլոր ոլորտների վրա, ներառյալ ջրի, հանրային առողջապահության, գյուղատնտեսության, էներգիայի, կենսաբազմազանության, մերձափնյա ենթակառուցվածքների, տնտեսության, բնության, ազգային անվտանգության և աշխարհագրական ռազմավարության վրա։ Բացի այդ, դա կունենա մեծ ազդեցություն նաև խոցելի խմբերի վրա, ինչպես օրինակ աղքատների, ծերերի և քրոնիկ հիվանդություն ունեցող անձանց<ref name="MEP 2020">{{Cite web |date=2020 թ․ նոյեմբերի 2 |title=Climate Change Trends and Impact in Israel |url=https://www.gov.il/en/departments/guides/climate_trends_and_impact_in_israel |access-date=2021 թ․ հունիսի 29 |publisher=Ministry of Environmental Protection}}</ref>։
=== Օգտակար հանածոներ ===
{{main|Իսրայելի օգտակար հանածոներ}}
[[պատկեր:Judea 2 by David Shankbone.jpg|thumb|left|250px|Հուդայի բլուրները]]
Մինչև 2000-ական թվականները համարվում էր, որ Իսրայելը չի առանձնանում բնական ռեսուրսների հարստությամբ։ Սակայն [[բնական գազ]]ի և [[թերթաքարային նավթ]]ի խոշոր հանքավայրերի բացումը փոխեց այդ գնահատականը<ref name="el11757">{{ЭЕЭ|11757|Земля Израиля (Эрец-Исраэль). Географический очерк}}</ref>։

Իսրայելի նավթի հեռանկարային ռեսուրսները (առանց թերթաքարայինը հաշվի առնելու) գնահատվում է 4,2 միլիարդ բարել<ref>{{Cite web |date=2010 թ․ օգոստոսի 30 |title=Израиль нашёл у себя 4,2 млрд баррелей нефти |url=http://www.dkvartal.ru/news/izrail-nashel-u-sebya-42-mlrd-barrelej-nefti-94100586 |url-status=dead |archiveurl=https://archive.today/20130930225515/http://www.dkvartal.ru/news/izrail-nashel-u-sebya-42-mlrd-barrelej-nefti-94100586 |archivedate=2013 թ․ սեպտեմբերի 30 |accessdate=2015 թ․ հոկտեմբերի 5 |website=[[Деловой квартал]]}}</ref>։ Թերթաքարային նավթի պաշարները գնահատվում են 250 միլիարդ բարել, ինչը համեմատելի է [[Սաուդյան Արաբիա]]յում նավթի պաշարների հետախուզական տվյալների հետ<ref>{{Cite web |author=Стивенс Б. |date=2011 թ․ ապրիլի 5 |title=Может ли Израиль стать энергетическим гигантом? |url=http://inosmi.ru/asia/20110405/168101593.html |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 12 |website=The Wall Street Journal}}</ref>։

2008 թվականից իրականացվում է շելֆային բնական գազի արդյունաբերական արդյունահանում<ref>{{Ռուսերեն հոդված |автор=Якимова Е. |заглавие=Принципы «газовой» дипломатии Израиля в отношении стран СНГ и Балтии |год=2013 |место=Вильнюс |издание=Цайтшрифт |издательство=Европейский гуманитарный университет |тип=журнал |том=8 |выпуск=3 |страницы=103 |issn=2029-9486}}</ref>։ Դրա գումարային հետախուզական պաշարները գնահատվում են 1037 միլիարդ մ³<ref>{{Cite web |author=Тюрин А. |date=2015 թ․ հունվարի 31 |title=Газ Восточного Средиземноморья: драма Кипра и успех Израиля |url=http://www.odnako.org/blogs/gaz-vostochnogo-sredizemnomorya-drama-kipra-i-uspeh-izrailya/ |accessdate=2015 թ․ հոկտեմբերի 5 |publisher=Однако}}</ref>։

Երկրում կան [[պղինձ|պղնձի]] անեկամտաբեր հանքավայրեր։ Արդյունահանվում է [[ֆոսֆորիտ]], [[ծծումբ]], [[մանգան]], [[կրաքար]], [[մարմար]]։ Մեռյալ ծովի ջրերը պարունակում են [[կալիումական աղ]]ի և [[բրոմ]]ի էական քանակություն<ref name="krug_isra">{{Кругосвет|url=http://www.krugosvet.ru/enc/strany-mira/izrail-strana|title=Израиль (страна)|автор=}}</ref>։
=== Ջրային ռեսուրսներ ===
Երկրի [[ջրային ռեսուրսներ]]ն սահմանափակ են։ XXI դարի սկզբին Իսրայելում զգացվում է ջրի սուր անբավարարություն<ref>{{Cite web |date=2012 |title=Решение проблемы нехватки воды в Израиле: Повторное Использование, Сбор и Восстановление Водных Ресурсов |url=http://www.ea.kkl-jnf.org/files/RUSSION_SITE/VODNIE_RESURSI.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190329231410/http://www.ea.kkl-jnf.org/files/RUSSION_SITE/VODNIE_RESURSI.pdf |archive-date=2019 թ․ մարտի 29 |accessdate=2019 թ․ մարտի 30}}</ref>։ Խաղաղության պայմանագրի պայմանների համաձայն՝ Իսրայելը խմելու ջուր է մատակարարում Հորդանանին, ինչը չորային տարիներին ջրի պակասորդ է առաջացնում հենց մատակարար երկրում<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ օգոստոսի 26 |title=В Израиле дефицит воды достиг 2,5 миллиарда кубометров |url=https://ria.ru/world/20180826/1527257052.html |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 19 |publisher=РИА Новости}}</ref>։

[[պատկեր:River Jordan.jpg|thumb|250px|Հորդանան գետը]]
Իսրայելի խոշորագույն գետը [[Հորդանան (գետ)|Հորդանանն]] է, որի երկարությունը կազմում է 322 կիլոմետր։ Հորդանանը հոսում է հյուսիսից հարավ, [[Գալիլեայի ծով]]ի միջով, և թափվում [[Մեռյալ ծով]]ը<ref name="krug_isra" />։ Հորդանանը համարվում է ամռանը չցամաքող չորս գետերից մեկը, որոնց թվում են նաև [[Հայֆա]]յի մոտ գտնվող [[Կիշոն (գետ)|Կիշոնը]], [[Ալեքսանդր (գետ)|Ալեքսանդրը]]<ref>{{Cite web |title=Alexander River Restoration Project Wins 2003 International River Prize |url=http://www.kkl-jnf.org/about-kkl-jnf/kkl-jnf-in-public-discourse/public-recognition/alexander-riverprize/ |accessdate=2019 թ․ մարտի 30 |publisher=Еврейский национальный фонд |language=en}}</ref>, որը [[Նեթանյա]]յից հյուսիս թափվում է [[Միջերկրական ծով]]ը և [[Յարկոն (գետ)|Յարկոն]]ը, որը [[Թել Ավիվ]]ի շրջանում ևս թափվում է Միջերկրական ծովը<ref name="krug_isra"/><ref name="JVL_Rivers">{{Cite web |title=Water in Israel: Rehabilitation of Israel’s Rivers |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/rehabilitation-of-israel-s-rivers#3 |accessdate=2019 թ․ մարտի 30 |publisher=Еврейская виртуальная библиотека}}</ref>։

Գալիլեյայի ծովը, որի երկարությունը կազմում է 21, իսկ լայնությունը 10 կիլոմետր, Իսրայելի ամենամեծ քաղցրահամ լիճն է։ Տարածքը կազմում է 166 կմ²<ref name="krug_isra"/>։ Մեռյալ ծովը, որտեղ աղի պարունակությունը կազմում է ավելի քան 330 ‰, աշխարհի ամենաաղի լճերից մեկն է<ref>{{Cite web |author=Joyce Chepkemoi. |date=2018 թ․ հուլիսի 6 |title=The World's Saltiest Bodies of Water |url=https://www.worldatlas.com/articles/the-world-s-most-saline-bodies-of-water.html |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 20 |website=WorldAtlas}}</ref>։ Մեռյալ ծովի մակարդակն իջնում է Հորդանան գետի հոսքի օգտագործման պատճառով։ 1970 թվականի դրությամբ՝ այն ծովի մակարդակից գտնվում էր 395 մետր ցածրության վրա, իսկ 2006 թվականին՝ 418 մետր<ref name="BRE">{{БРЭ |статья=Израиль |ссылка=https://old.bigenc.ru/geography/text/2003352 |автор=Федорченко А. В., Страшун Б. А. и др. |том=11 |страницы=37 |год=2008|архив=https://web.archive.org/web/20221225074506/https://bigenc.ru/geography/text/2003352 |архив дата=2022-12-25 }}</ref>։

Միջինում տարվա ընթացքում Իսրայելում տեղումների քանակը կազմում է 6 կմ³։ Ստորգետնյա ջրերը պարունակում են հիդրոածխաջրածինների զգալի խառնուրդներ, ինչը դրանց [[ջրի կոշտություն|կոշտ է դարձնում]]։ 21-րդ դարի առաջին տասնամյակի կեսերին խմելու ջրի առկա ռեսուրսները գնահատվում էին տարեկան մոտավորապես 1.8 կմ³։ Դա այն թվերի համագումարն է, որը տալիս են փոքր գետերը, առվակներն ու աղբյուրները (1,1 կմ³), Յարկոն գետն ու նրա վտակները (0,215 կմ³)։ Հորդանան գետի իսրայելական հատվածին էլ բաժին է ընկնում 0,32 կմ³-ը, իսկ 0,18 կմ³-ն էլ ստացվում է անձրևաջրերի հավաքման, կեղտաջրերի մաքրման և ծովային ջրի աղազերծման միջոցով։
==== Ջրի աղազրկում ====
Աղի ջրի և Մեռյալ ծովի ջրի աղազրկման [[Էյլաթի աղազրկման գործարան|առաջին գործարանը]], որն ապահովում է [[Էյլաթ]] քաղաքի ջրամատակարարումը, սկսել է կառուցվել 1961 թվականին<ref>{{Cite web |title=Водные ресурсы Израиля |url=http://israelistate.net/geografiya-izrailya/vodnye-resyrsy-izrailya.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080418075223/http://israelistate.net/geografiya-izrailya/vodnye-resyrsy-izrailya.html |archivedate=2008 թ․ ապրիլի 18 |publisher=israelistate.net}}</ref>։ Կայանն օրական աղազրկում է 3700 խորանարդ մետր ջուր։ Իսրայելում ծովային աղի ջրի աղազրկման առաջին կայանն էլ կառուցվել է Աշկելոնում՝ [[Տրանսիսրայելական նավթատար|Էյլաթ-Աշկելոն նավթատար]]ից ոչ շատ հեռու։ Ձեռնարկության հզորությունը տարեկան կազմում է 118 միլիոն խորանարդ ջուր։ Աղազրկման գործընթացն իրականացվում է հակառակ ներմղմամբ։ Ձեռնարկությունը միացնում է 80 մեգավատտ հզորությամբ սեփական էլեկտրակայանը, որն էլեկտրականությամբ սնուցում է ինչպես սարքավորմանը, այնպես էլ մասնավոր հաճախորդներին<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ հունվարի 26 |title=Ашкелонская опреснительная станция |url=https://www.gov.il/en/departments/general/project-desalination-ashkelon |accessdate=2021 թ․ հուլիսի 12 |publisher=министерство финансов |language=en}}</ref>։

2001 թվականի սեպտեմբերի 4-ին հոլդինգներից մեկը հաղթել է Աշկելոնի ծովային ջրի աղազրկման ձեռնարկության կառուցման մրցույթը<ref>{{Cite web |date=2001 թ․ սեպտեմբերի 4 |title=Первый шаг к опреснению воды |url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-1084088,00.html |accessdate=2020 թ․ նոյեմբերի 9 |language=he}}</ref>։ Կառուցումն սկսվել է 2003 թվականին։ Կայանն իր աշխատանքն սկսել է 2005 թվականի հոկտեմբերի 4-ին։ Դրա սկզբնական հզորությունը տարեկան կազմել է 100 միլիոն խորանարդ մետր։

2010 թվականի մայիսի 16-ին [[Խադերա]] քաղաքում գործարկվել է ծովային ջրի աղազրկման երկրորդ գործարանը<ref>{{Cite web |author=Ривка Борохов |date=2012 թ․ փետրվարի 6 |title=Израиль-первопроходец опреснительных технологий |url=https://mfa.gov.il/MFARUS/InnovativeIsrael/Watertech/Pages/Israel_leads_saltwater_potable-2012.aspx |accessdate=2019 թ․ սեպտեմբերի 30 |publisher=МИД Израиля}}</ref><ref>{{Cite web |date=2010 թ․ մայիսի 17 |title=Израиль запустил крупную станцию опреснения морской воды |url=https://ria.ru/20100517/235241979.html |accessdate=2019 թ․ սեպտեմբերի 30 |publisher=РИА Новости}}</ref>։

Հիմա Իսրայելում գործում է ծովային ջրի աղազրկման 5 գործարան (Աշկելոնում, Խադերայում, [[Պալմախիմ]]ում, [[Սորեկ (արգելոց)|Սորեկ]]ում և [[Աշդոդ]]ում)<ref>{{Cite web |title=Опреснительные станции Израиля |url=https://www.gov.il/he/departments/publications/reports/desalination-stractures |accessdate=2020 թ․ նոյեմբերի 9 |language=he}}</ref>։ Դրանցից խոշորագույնը [[Սորեկ (գետ)|Սորեկ]] գետի վրա կառուցված ջրազրկման կայանն է, որը կառուցվել է 2013 թվականին և թողարկում է 150 միլիոն խորանարդ մետր ջուր։

2016 թվականին ջրի աղազրկման գործարաններն ապահովում էին Իսրայելի ջրի պահանջարկի 55 %-ը<ref>{{Cite web |author=Rowan Jacobsen |date=2016 թ․ հուլիսի 29 |title=Israel Proves the Desalination Era Is Here |url=https://www.scientificamerican.com/article/israel-proves-the-desalination-era-is-here/ |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 19 |website=Scientific American}}</ref>։ Ջրամատակարարման համար նաև կիրառվում են ստորջրյա հեղուկարաններ (ռեզերվուարներ)։ Դրանցից խոշորագույնը Մերձափնյան է, որը ձգվում է Միջերկրական ծովի ափագծով՝ [[Կեսարիա (Իսրայել)|Կեսարիայից]] դեպի հարավ և Լեռնայինը, որը ստորջրյա լիճ է [[Զիխրոն Յակով]]ից հարավ<ref>{{Cite web |title=Israel's Water Sources |url=http://www.kkl-jnf.org/water-for-israel/israel-fourth-aquifer/israel-water-sources/ |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 19 |publisher=Jewish National Fund |language=en}}</ref>։
=== Հողեր ===
Չնայած երկրի ոչ մեծ չափսերին, նրա հողերը խիստ բազմազան են։ Դա բացատրվում է այդ հողերի տարբեր ծագմամբ, հատկություններով և տարբեր բնույթի էրոզիայով (քամու և ջրի), բնական ապարներով ([[բազալտ]], [[Նստվածքային ապար|նստվածքային տարբեր ապարներ]], ավազաբլուրներ, [[բերուկ]]ներ և այլն), [[կլիմա]]յով (չոր հարավից մինչև խոնավ հյուսիս) և տեղագրությամբ<ref>{{Cite web |date=2001 թ․ նոյեմբերի 15 |title=Soils of Israel |url=http://ag.arizona.edu/OALS/soils/israel/israel.html |accessdate=2008 թ․ հուլիսի 2 |publisher=IALC |language=en}}</ref>։ Իսրայելում հիմնականում տարածված են շագանակագույն և մոխրաշագանակագույն հողերը, հարավում՝ անապատային մոխրաշագանակագույն հողերը<ref name="BRE" />, իսկ [[Իսրայելական ափամերձ հարթավայր|Ափամերձ հարթավայր]]ում՝ բերուկային հողերը։ Չորային Հյուսիսային Նեգևում, Ափամերձ հարթավայրի մոտիկության պատճառով, հանդիպում են բերածո [[լյոս]]ային հողեր<ref name="brit">{{Британника онлайн|https://www.britannica.com/place/Israel|Israel|2018-12-11}}</ref>։ Երկրի հողերի մեծ մասը նվազ պտղաբեր են, այդ թվում ոչ ռացիոնալ հողօգտագործման պատճառով։ 20-րդ դարի սկզբից աշխատանքներ են իրականացվում հողային ծածկույթի վերականգնման և դրանց պտղաբերության բարձրացման ուղղությամբ<ref name="el11757" />։
=== Բուսական և կենդանական աշխարհ ===
{{main|Իսրայելի բուսական աշխարհ|Իսրայելի կենդանական աշխարհ}}
Իսրայելում հատվում են երեք բուսական գոտիների սահմանները. միջերկրածովյան, իրանա-թուրանական և սահարա-սինդական։ Այս երկրում կա բույսերի մոտ 2600 տեսակ (250-ը` էնդեմիկ), որոնք մտնում են 115 ընտանիքների մեջ<ref name="el11757" />։ Իսրայելի անկախության ձեռքբերման պահին դրա տարածքում Հրեական ազգային հիմնադրամի կողմից տնկվել է 4,5 միլիոն ծառ, իսկ 21-րդ դարում դրանց թիվն Իսրայելում գերազանցել էր ավելի քան 200 միլիոնը<ref>{{Cite web |title=Israel's Forests |url=http://mfa.gov.il/MFA/AboutIsrael/Maps/Pages/Israel-Forests.aspx |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 20 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ Երկրի տարածքի 6%-ն անտառածածկ են, որից մոտ ⅔-ը հանդիսանում են արհեստական տնկարկներ<ref name="BRE" />։ Անտառային տնկարաններում հաճախ տնկվում են [[հալեպյան եղևնի]]ներ, [[ակացիա]] և [[նվենի]]ներ, այն դեպքում, երբ բնակավայրերի կանաչապատման համար կիրառվում են [[նոճի]]ներ, [[ձիագի]]ներ, [[թզենի]]ներ, [[կարմրան]]ներ, [[դափնեվարդ]]եր և [[խնկենի]]ներ<ref name="el11757" />։ Բնական անտառները պահպանվել են լեռնային շրջաններում՝ [[Գալիլեա (Իսրայել)|Գալիլեայում]], [[Սամարիա]]յում, [[Հուդայի լեռներ]]ում և Կարմելի բլրաշարում։ Բնական բուսականությունը պահպանվել է նաև անապատային շրջաններում<ref name="krug_isra" />։

Իսրայելի կենդանական աշխարհում ներառված է ավելի քան 100 կաթնասուն<ref name="BRE" />, ավելի քան 600 թռնչատեսակ<ref name="el11757" />, սողունների մոտ 100 տեսակ<ref name="BRE" />, այդ թվում օձերի 30 տեսակ<ref name="el11757" />, երկկենցաղների մոտ 10 տեսակ<ref>{{Cite web |title=Israel |url=http://www.amphibiaweb.org/cgi-bin/amphib_query?query_src=aw_maps_geo-mide&rel-isocc=like&orderbyaw=Order&where-isocc=Israel |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 20 |publisher=AmphibiaWeb |language=en}}</ref>, ինչպես նաև միջատների մոտ 1000 տեսակ, ներառյալ թիթեռների ավելի քան 100 տեսակ<ref name="krug_isra" />։ Թռչնատեսակների կեսից ավելին մշտապես բնակվում են Իսրայելում, մյուսները՝ չվող թռչուններ են։ Իսրայելի ափամերձ ջրերում հանդիպում են [[դելֆին]]ներ և ծովակովեր<ref name="el11757"/>։

Ընդհանուր առմամբ, Իսրայելում ստեղծվել է մոտ 400 արգելոց և ազգային պարկ, որոնք ընդհանուր առմամբ զբաղեցնում են երկրի տարածքի մոտ մեկ քառորդը<ref>{{Cite web |title=Nature Reserves and National Parks |url=http://mfa.gov.il/MFA/AboutIsrael/Maps/Pages/Nature-Reserves-and-National-Parks.aspx |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 20 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ 1963 թվականին Իսրայելում ձևավորվել է Արգելոցների վարչությունը, որը Շրջակա միջավայրի պաշտպանության միության հետ միասին իրականացնում է բնական լանդշաֆտների պահպանության և վերականգնման աշխատանքներ<ref>{{ЭЕЭ|11600|Заповедники}}</ref>։
=== Բնապահպանական իրավիճակ ===
Իսրայելի բնապահպանական խնդիրները կապված են ջրի անբավարարության, գերբնակեցվածության, արդյունաբերական արտանետումների և թափոնների հետ<ref name="CBS">{{Cite web |date=2015 |title=Israel in Figures 2015 |url=https://www.cbs.gov.il/he/publications/DocLib/isr_in_n/isr_in_n15e.pdf |accessdate=2019 թ․ մարտի 30 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics |pages=P. 30 |language=en}}</ref>։

Համաձայն Բնապահպանական ցուցանիշների ինդեքսի զեկույցի, որը հրապարակվել է 2016 թվականին [[Եյլի համալսարան]]ի մասնագետների կողմից, Իսրայելը 180 երկրների շարքում բնապահպանական իրավիճակի ցուցանիշով զբաղեցրել է 49-րդ հորիզոնականը՝ տասնամյակի սկզբում բարձրանալով 66-րդ հորիզոնականից<ref name="aqua">{{Cite web |author=Zafrir Rinat |date=2016 թ․ հունվարի 27 |title=Israel Reaches 49th Place in Global Environmental Index |url=https://www.haaretz.com/israel-news/.premium-israel-reaches-49th-place-in-global-environmental-index-1.5396186 |accessdate=2019 թ․ մարտի 30 |website=Haaretz}}</ref>։ Ջրային աղբյուրների վիճակը, որոնք սպառվում են ջրի օգտագործման աճի հետևանքով<ref name="brit_economy">{{Британника онлайн|https://www.britannica.com/place/Israel/Economy|Israel. Economy|2018-12-11}}</ref>, ամենամեծ մտահոգությունն է հարուցում։ Բնական ջրային ռեսուրսները բավարար չեն Իսրայելի և Հորդանանի (միջազգային պայմանագրի համաձայն) կարիքների բավարարման համար։ Բացի այդ, գյուղատնտեսական պարարտանյութերի կիրառումն ու ծովի ջրի ներթափանցումը Մերձափնյա ջրամբար, վատացնում են խմելու ջրի առկա պահուստների որակը։ Իսրայելում ջրի ճգնաժամը հաղթահարելու համար՝ իրականացվում են արդյունաբերական մասշտաբներով ծովային ջրի աղազերծման էժան միջոցների հետազոտություններ<ref>{{Cite web |author=D’vora Ben-Shaul. |title=Israel Environment & Nature: Environmental Issues |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/environmental-issues-in-israel#12 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 20 |website=Jewish Virtual Library}}</ref>։

Մեկ այլ խնդիր է հանդիսանում օդի աղտոտվածությունը։ Համաձայն Բնապահպանական ցուցանիշների ինդեքսի զեկույցի՝ 2016 թվականին օդի մաքրությամբ Իսրայելն աշխարհում զբաղեցնում էր 136-րդ հորիզոնականը։ Իսրայելը ցածր հորիզոնական զբաղեցնում է նաև այնպիսի չափանիշներով, ինչպիսիք են շրջակա միջավայրի և անհետացման վտանգի տակ գտնվող կենսաբանական տեսակների պաշտպանությունը<ref name="aqua" />։ Միևնույն ժամանակ Իսրայելը հանդիսանում է այն քիչ թվով երկրներից մեկը, որտեղ գրանցվում է անտառատնկումների աճ<ref>{{Cite web |date=2016 |title=Israel's Fifth National Report to the United Nations Convention on Biological Diversity |url=http://www.sviva.gov.il/English/env_topics/InternationalCooperation/IntlConventions/Documents/CBD-report-5-2016.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190330202659/http://www.sviva.gov.il/English/env_topics/InternationalCooperation/IntlConventions/Documents/CBD-report-5-2016.pdf |archivedate=2019 թ․ մարտի 30 |publisher=Министерство по охране окружающей среды Израиля |pages=P. 95, 140 |language=en}}</ref>։

== Կառավարություն և քաղաքականություն ==
{{Main|Իսրայելի քաղաքականություն|Իսրայելի կառավարման համակարգ}}
{{See also|Իսրայելի կառավարության քննադատություն}}
{{Բազմապատիկ պատկերներ
 | նկարագրություն = Իսրայելի նախագահ [[Իսահակ Հերցոգ]]ը և վարչապետ [[Յաիր Լապիդ]]ը
 | լայնություն = 300
 | պատկեր1 = Isaac Herzog.jpg
 | պատկեր2 = Yair Lapid (D1237-011).jpg
}}
[[պատկեր:PikiWiki Israel 7260 Knesset-Room.jpg|thumb|Իսրայելի խորհրդարանի՝ [[Քնեսեթ]]ի նիստերից մեկը։]]

Իսրայելը [[խորհրդարանական ժողովրդավարություն]] է համընդհանուր ընտրական իրավունքով։ Խորհրդարանի անդամը, որին աջակցում է խորհրդարանական մեծամասնությունը, դառնում է Իսրայելի վարչապետ։ Նա սովորաբար լինում է խորհրդարանում ամենաշատ թվով մանդատներ ունեցող կուսակցության առաջնորդը։ Վարչապետը գործադիր մարմնի՝ կառավարության կամ նախարարների կաբինետի ղեկավարն է<ref name="cia2"/><ref>In 1996, direct elections for the prime minister were inaugurated, but the system was declared unsatisfactory and the old one reinstated. See {{Cite news |date=2003 թ․ հունվարի 23 |title=Israel's election process explained |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2683259.stm |access-date=2010 թ․ մարտի 31 |work=BBC News}}</ref>։

Իսրայելի օրենսդիր մարմինը [[Քնեսեթ]]ն է, որը բաղկացած է 120 անդամից։ Քնեսեթին անդամակցությունը հիմնված է քաղաքական կուսակցությունների համամասնական ներկայացուցչության վրա<ref>{{Cite web |title=The Electoral System in Israel |url=https://www.knesset.gov.il/description/eng/eng_mimshal_beh.htm |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 8 |publisher=The Knesset}}</ref>։ Խորհրդարան անցնելու ընտրական շեմը կազմում է 3,25 %, որը գործնականում նպաստում է կոալիցիոն կառավարությունների ձևավորմանը։ Արևմտյան ափի իսրայելական բնակավայրերի բնակիչները քվեարկության իրավունք ունեն<ref>[https://www.foxnews.com/world/jewish-settlers-can-vote-in-israeli-elections-though-west-bank-is-officially-not-israel Jewish settlers can vote in Israeli elections, though West Bank is officially not Israel], Fox News, February 2015: "When Israelis go to the polls next month, tens of thousands of Jewish settlers in the West Bank will also be casting votes, even though they do not live on what is sovereign Israeli territory. This exception in a country that doesn't allow absentee voting for citizens living abroad is a telling reflection of Israel's somewhat ambiguous and highly contentious claim to the territory, which has been under military occupation for almost a half century."</ref> և 2015 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից հետո, Քնեսեթի 120 պատգամավորներից 10-ը վերաբնակիչներն էին<ref>[https://en.idi.org.il/articles/5199 The Social Composition of the 20th Knesset], Israeli Democracy Institute, 30 March 2015</ref>։ Իսրայելում խորհրդարանական ընտրությունները կայանում են չորս տարին մեկ, բայց անկայուն կոալիցիաները կամ կառավարության նկատմամբ Քնեսեթի հայտնած [[անվստահության քվե]]ն, կարող են վաղաժամկետ լուծարել կառավարությունը<ref name="cnn">{{Cite web |title=How Israel's electoral system works - CNN.com |url=http://edition.cnn.com/2009/WORLD/meast/02/05/israel.elections.explainer/index.html |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 14 |website=CNN International}}</ref>։ Արաբամետ առաջին կուսակցությունը ստեղծվել է 1988 թվականին, իսկ արաբական հիմնական դաշինքը՝ [[Միացյալ ցուցակ]]ը, զբաղեցնում է խորհրդարանի տեղերի մոտ 10 %-ը<ref>{{Cite news |last1=Halbfinger |first1=David M. |last2=McCann |first2=Allison |date=2020 թ․ փետրվարի 28 |title=As Israel Votes Again (and Again), Arabs See an Opportunity |url=https://www.nytimes.com/2020/02/28/world/middleeast/israel-arabs-election-vote.html |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20220106024835/https://www.nytimes.com/2020/02/28/world/middleeast/israel-arabs-election-vote.html%23commentsContainer |archive-date=2022 թ․ հունվարի 6 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։
[[պատկեր:Israel's political system.svg|thumb|309x309px|Իսրայելի քաղաքական համակարգը]]
[[Իսրայելի հիմնարար օրենքներ]]ը հանդիսանում են երկրի ոչ պաշտոնական սահմանադրությունը։ 2003 թվականին Քնեսեթն սկսել էր այս օրենքների հիման վրա Իսրայելի սահմանադրության մշակման գործընթացը<ref name="cia"/><ref>{{Harvard citation no brackets|Mazie|2006|p=34}}</ref>։

[[Իսրայելի նախագահ]]ը երկրի գլուխն է, որն ունի սահմանափակ և հիմնականում արարողակարգային պարտավորություններ<ref name="cia2">{{Cite web |date=2007 թ․ հունիսի 19 |title=Field Listing&nbsp;— Executive Branch |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2077.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080422215126/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2077.html |archive-date=2008 թ․ ապրիլի 22 |access-date=2007 թ․ հուլիսի 20 |work=The World Factbook}}</ref>։

Իսրայելը չունի պաշտոնական կրոն<ref>{{Cite book |last=Charbit |first=Denis |title=Secularism on the Edge: Rethinking Church-State Relations in the United States, France, and Israel |publisher=Palgrave Macmillan |year=2014 |isbn=978-1-137-38115-6 |editor1-last=Berlinerblau |editor1-first=Jacques |location=New York |pages=167–169 |chapter=Israel's Self-Restrained Secularism from the 1947 Status Quo Letter to the Present |quote=The compromise, therefore, was to choose constructive ambiguity: as surprising as it may seem, there is no law that declares Judaism the official religion of Israel. However, there is no other law that declares Israel's neutrality toward all confessions. Judaism is not recognized as the official religion of the state, and even though the Jewish, Muslim and Christian clergy receive their salaries from the state, this fact does not make Israel a neutral state. This apparent pluralism cannot dissimulate the fact that Israel displays a clear and undoubtedly hierarchical pluralism in religious matters.&nbsp;... It is important to note that from a multicultural point of view, this self-restrained secularism allows Muslim law to be practiced in Israel for personal matters of the Muslim community. As surprising as it seems, if not paradoxical for a state in war, Israel is the only Western democratic country in which Sharia enjoys such an official status. |editor2-last=Fainberg |editor2-first=Sarah |editor3-last=Nou |editor3-first=Aurora |chapter-url={{Google books|gThvBAAAQBAJ|page=PA167|keywords=|text=|plainurl=yes}}}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sharot |first=Stephen |title=The Sage Handbook of the Sociology of Religion |publisher=Sage Publications |year=2007 |isbn=978-1-4129-1195-5 |editor1-last=Beckford |editor1-first=James A. |location=London and Thousand Oaks, CA |pages=671–672 |chapter=Judaism in Israel: Public Religion, Neo-Traditionalism, Messianism, and Ethno-Religious Conflict |quote=It is true that Jewish Israelis, and secular Israelis in particular, conceive of religion as shaped by a state-sponsored religious establishment. There is no formal state religion in Israel, but the state gives its official recognition and financial support to particular religious communities, Jewish, Islamic and Christian, whose religious authorities and courts are empowered to deal with matters of personal status and family law, such as marriage, divorce, and alimony, that are binding on all members of the communities. |editor2-last=Demerath |editor2-first=Jay |chapter-url={{Google books|vA8edg7bv0kC|page=PA671|keywords=|text=|plainurl=yes}}}}</ref><ref>{{Cite book |last=Jacoby |first=Tami Amanda |url={{Google books|pr1LJNrlmuIC|page=PA53|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Women in Zones of Conflict: Power and Resistance in Israel |publisher=McGill-Queen's University Press |year=2005 |isbn=978-0-7735-2993-9 |location=Montreal, Quebec and Kingston, Ontario |pages=53–54 |quote=Although there is no official religion in Israel, there is also no clear separation between religion and state. In Israeli public life, tensions frequently arise among different streams of Judaism: Ultra-Orthodox, National-Religious, ''Mesorati'' (Conservative), Reconstructionist Progressive (Reform), and varying combinations of traditionalism and non-observance. Despite this variety in religious observances in society, Orthodox Judaism prevails institutionally over the other streams. This boundary is an historical consequence of the unique evolution of the relationship between Israel nationalism and state building.&nbsp;... Since the founding period, in order to defuse religious tensions, the State of Israel has adopted what is known as the 'status quo,' an unwritten agreement stipulating that no further changes would be made in the status of religion, and that conflict between the observant and non-observant sectors would be handled circumstantially. The 'status quo' has since pertained to the legal status of both religious and secular Jews in Israel. This situation was designed to appease the religious sector, and has been upheld indefinitely through the disproportionate power of religious political parties in all subsequent coalition governments.&nbsp;... On one hand, the Declaration of Independence adopted in 1948 explicitly guarantees freedom of religion. On the other, it simultaneously prevents the separation of religion and state in Israel.}}</ref>, բայց երկրի կարգախոսը որպես «հրեական և ժողովրդավարական», ամուր կապեր է ստեղծում [[Հուդայականություն|հուդայականության]] հետ, ինչպես նաև հակասություն՝ պետական և կրոնական օրենսդրությունների միջև։ Քաղաքական կուսակցությունների միջև փոխազդեցությունը մեծապես պահում է պետության և կրոնի միջև բալանսը, ինչպես այն եղել է դեռևս բրիտանական մանդատի ժամանակաշրջանում<ref>{{Cite journal |last=Englard |first=Izhak |date=Winter 1987 |title=Law and Religion in Israel |journal=The American Journal of Comparative Law |volume=35 |issue=1 |pages=185–208 |doi=10.2307/840166 |jstor=840166 |quote=The great political and ideological importance of religion in the state of Israel manifests itself in the manifold legal provisions concerned with religions phenomenon.&nbsp;... It is not a system of separation between state and religion as practiced in the U.S.A and several other countries of the world. In Israel a number of religious bodies exercise official functions; the religious law is applied in limited areas}}</ref>։

2018 թվականի հուլիսի 19-ին [[Իսրայելի խորհրդարան]]ը ընդունեց հիմնարար օրենք, որն Իսրայելի Պետությունը բնորոշում էր որպես «[[Հիմնական օրենք. Իսրայելը՝ որպես հրեա ժողովրդի ազգային պետություն|հրեա ժողովրդի ազգային պետություն]]», իսկ [[եբրայերեն]]ը որպես երկրի պաշտոնական լեզու։ Օրենքով «հատուկ կարգավիճակ» էր վերապահված [[արաբերեն]]ին։ Միևնույն օրենքով հրեաներին ազգային ինքնորոշման եզակի իրավունք էր վերապահվում, իսկ երկրում հրեական բնակավայրերի հիմնումը որակվում որպես «ազգային շահ»՝ կառավարությանը իրավունք վերապահելով «քայլեր ձեռնարկել այդ շահի խրախուսման, առաջխաղացման և իրականացման համար»<ref>{{Cite news |date=2018 թ․ հուլիսի 19 |title=Jewish nation state: Israel approves controversial bill |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-44881554 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 20 |publisher=BBC}}</ref>։
=== Իրավական համակարգ ===
{{Main|Իսրայելի դատական համակարգ|Իսրայելի իրավական համակարգ}}
[[պատկեր:Israel Supreme Court.jpg|thumb|[[Իսրայելի գերագույն դատարան]]ը [[Երուսաղեմ]]ի [[Գիվատ Ռամ]] թաղամասում։]]
Իսրայելն ունի [[Իսրայելի դատական համակարգ|եռամակարդակ դատական համակարգ]]։ Դատական համակարգի ստորին մակարդակում մագիստրատական դատարաններն են, որոնք տեղակայված են երկրի քաղաքների մեծ մասում։ Մեկ մակարդակ վերև գտնվում են շրջանային դատարանները, որոնք իրականացնում են և' վերաքննիչ դատարանների, և' առաջին ատյանի դատարանների լիազորությունները։ Դրանք տեղակայված են Իսրայելի վեց մարզերից հինգում։ Երրորդ և ամենաբարձր մակարդակում Իսրայելի գերագույն դատարանն է, որը տեղակայված է [[Երուսաղեմ]]ում։ Այն ունի երկու գործառույթ։ Նախ իրականացնում է վերաքննիչ բարձրագույն դատարանի դերը և ծառայում որպես Իսրայելում արդարադատության ամենաբարձր մարմին։ Վերջինիս դերում Գերագույն դատարանը գործում է որպես առաջին ատյանի դատարան՝ հնարավորություն տալով անհատներին, այդ թվում Իսրայելի քաղաքացիություն չունեցող անձանց, վիճարկել պետական իշխանությունների կողմից ընդունված որոշումները<ref name="judiciary">{{Cite web |date=2005 թ․ օգոստոսի 1 |title=The Judiciary: The Court System |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/Government/Branches%20of%20Government/Judicial/The%20Judiciary-%20The%20Court%20System |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 5 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref><ref>{{Cite news |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=Israel's high court unique in region |url=http://bostonherald.com/news_opinion/opinion/editorials/2007/09/israel%E2%80%99s_high_court_unique_region |access-date=2013 թ․ մարտի 27 |newspaper=Boston Herald}}</ref>։ Չնայած Իսրայելն աջակցում է Միջազգային քրեական դատարանի նպատակներին, այն չի վավերացրել [[Հռոմի ստատուտ]]ը՝ վկայակոչելով դատարանի՝ քաղաքական անկողմնակալությունից զերծ մնալու կարողության վերաբերյալ մտահոգությունները<ref>{{Cite web |date=2002 թ․ հունիսի 30 |title=Israel and the International Criminal Court |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/MFAArchive/2000_2009/2002/6/Israel%20and%20the%20International%20Criminal%20Court |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070516021101/http://www.mfa.gov.il/MFA/MFAArchive/2000_2009/2002/6/Israel%20and%20the%20International%20Criminal%20Court |archive-date=2007 թ․ մայիսի 16 |access-date=2007 թ․ հուլիսի 20 |publisher=Office of the Legal Adviser to the Israeli Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։

Իսրայելի իրավական համակարգը միավորում է երեք իրավական ավանդույթներ. անգլիական կամ անգլոսաքսոնական իրավական համակարգը, ռոմանագերմանական իրավական համակարգը և հրեական իրավունքը<ref name="cia"/>։ Այն հիմնված է «[[դատական նախադեպ]]ի» սկզբունքների վրա և իր ձևով մրցակցային համակարգ է, որտեղ դատական կողմերը ապացույցներ են ներկայացնում դատարանին։ Դատական գործերը լուծվում են արհեստավարժ դատավորների կողմից` առանց երդվյալ ատենակալների մասնակցության<ref name="judiciary"/>։ [[Ամուսնությունն Իսրայելում|Ամուսնությունը]] և ամուսնալուծությունը կրոնական դատարանների իրավասության ներքո են՝ [[Բեթ դին|հրեական]], [[շարիաթ|իսլամական]], դրուզական և քրիստոնեական։ Դատավորների ընտրությունն իրականացվում է Դատական ընտրության հանձնաժողովի կողմից, որը բաղկացած է Քնեսեթի երկու անդամից, Գերագույն դատարանի երեք դատավորից, Իսրայելի փաստաբանական ասոցիացիայի երկու անդամից և երկու նախարարից, որոնցից մեկն արդարադատության նախարարն է և հենց նա էլ գլխավորում է ընտրող հանձնաժողովը։ Հանձնաժողովի խորհրդարանական անդամները գաղտնի քվեարկությամբ ընտրվում են Քնեսեթի կողմից։ Ավանդաբար, անդամներից մեկը լինում է ընդդիմության կազմից։ Հանձնաժողովի՝ Գերագույն դատարանի անդամներն ավանդաբար ընտրվում են Գերագույն դատարանի դատավորների կազմից՝ ավագության սկզբունքով։ Հանձնաժողովի՝ Փաստաբանական ասոցիացիայի անդամներն էլ ընտրվում են փաստաբանների կազմից։ Իսկ արդեն երկրորդ նախարարը նշանակվում է Իսրայելի կառավարության կողմից։ Արդարադատության գործող նախարարը և հանձնաժողովի նախագահը Գիդեոն Սաարն է<ref>{{Cite web |date=2006 թ․ հոկտեմբերի 1 |title=The State&nbsp;— Judiciary&nbsp;— The Court System |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/Facts+About+Israel/State/THE+STATE-+Judiciary-+The+Court+System.htm |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 9 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref><ref>{{Cite web |title=הליך מינוי השופטים בישראל: עובד – אל תיגעו! |url=http://www.idi.org.il/%D7%A1%D7%A4%D7%A8%D7%99%D7%9D-%D7%95%D7%9E%D7%90%D7%9E%D7%A8%D7%99%D7%9D/%D7%A4%D7%A8%D7%9C%D7%9E%D7%A0%D7%98/%D7%92%D7%99%D7%9C%D7%99%D7%95%D7%9F-72/%D7%94%D7%9C%D7%99%D7%9A-%D7%9E%D7%99%D7%A0%D7%95%D7%99-%D7%94%D7%A9%D7%95%D7%A4%D7%98%D7%99%D7%9D-%D7%91%D7%99%D7%A9%D7%A8%D7%90%D7%9C-%D7%A2%D7%95%D7%91%D7%93-%D7%90%D7%9C-%D7%AA%D7%99%D7%92%D7%A2%D7%95!/ |access-date=2015 թ․ հուլիսի 21 |publisher=[[Israel Democracy Institute]]}}</ref><ref>{{Cite book |author=Suzi Navot |url={{Google books|YUNNHYUBA5oC|page=PA146|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Constitutional Law of Israel |publisher=Kluwer Law International |year=2007 |isbn=978-90-411-2651-1 |page=146}}</ref>։ Իսրայելի դատարանների վարչական ղեկավարումը (ինչպես ընդհանուր իրավասության դատարանները, այնպես էլ աշխատանքային դատարանները) իրականացվում է Դատարանների վարչակազմի կողմից, որը տեղակայված է Երուսաղեմում։ Ե՛վ ընդհանուր իրավասության դատարանները, և՛ աշխատանքային դատարաններն անթուղթ փաստաթղթաշրջանառությամբ դատարաններ են։ Դա նշանակում է, որ դատական փաստաթղթերը, այդ թվում նաև դատարանի որոշումներն ու վճիռները, իրականացվում են էլեկտրոնային եղանակով։ Իսրայելի «Մարդկային արժանապատվության ու ազատության» մասին հիմնարար օրենքն ապահովում է մարդու իրավունքների և ազատությունների պաշտպանությունը։ «Անկլավների մասին» օրենքի ընդունման արդյունքում՝ իսրայելական քաղաքացիական օրենսդրության զգալի մասը սկսեց կիրառվել բռնազավթված տարածքների իսրայելական բնակավայրերի և այնտեղ ապրող իսրայելցիների նկատմամբ<ref name="Ben-NaftaliSfard2018">{{Cite book |author1=Orna Ben-Naftali |url={{Google books|Is5TDwAAQBAJ|page=PA52|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=The ABC of the OPT: A Legal Lexicon of the Israeli Control over the Occupied Palestinian Territory |author2=Michael Sfard |author3=Hedi Viterbo |date=2018 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-1-107-15652-4 |pages=52–}}</ref>։

=== Վարչական բաժանում ===
{{Main|Իսրայելի մարզեր}}
{{Իսրայելի մարզերի քարտեզ}}
Իսրայելի Պետությունը բաժանված է 6 հիմնական [[Իսրայելի մարզեր|վարչական միավորների]], որոնք առավել հայտնի են «մեհոզոտ» անվամբ ({{Lang-he|מחוזות|link=no}}; եզակի՝ ''մահոզ'')։ Իսրայելի վարչական միավորների թվում են [[Կենտրոնական մարզ (Իսրայել)|Կենտրոնական]], [[Հայֆայի մարզ|Հայֆայի]], [[Երուսաղեմի մարզ|Երուսաղեմի]], [[Հյուսիսային մարզ (Իսրայել)|Հյուսիսային]], [[Հարավային մարզ (Իսրայել)|Հարավային]] և [[Թել Ավիվի մարզ|Թել Ավիվի]] մարզերը, ինչպես նաև [[Հուդեա և Սամարիա մարզ]]ն [[Հորդանան գետի արևմտյան ափ|Արևմտյան ափին]]։ Հուդեա և Սամարիա մարզի ողջ տարածքն ու Երուսաղեմի և Հյուսիսային մարզերի տարածքների մի մասը միջազգային հանրության կողմից չեն ճանաչվում որպես Իսրայելի մաս։ Իրենց հերթին մարզերը բաժանված են 15 ենթամարզերի, որոնք առավել հայտնի են ''նաֆոտ'' անվամբ ({{Lang-he|נפות|link=no}}; եզակի՝ ''նաֆա'')։ Սրանք էլ իրենց հերթին բաժանված են 50 բնական շրջանների<ref>{{Cite web |title=Introduction to the Tables: Geophysical Characteristics |url=http://www.cbs.gov.il/shnaton53/download/st_eng01.doc |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110221195435/http://www.cbs.gov.il/shnaton53/download/st_eng01.doc |archive-date=2011 թ․ փետրվարի 21 |access-date=2007 թ․ սեպտեմբերի 4 |publisher=Central Bureau of Statistics |format=doc}}</ref>։

{| class="wikitable sortable" style="text-align:center"
|-
! rowspan="2"| Մարզ
! rowspan="2"| Մարզկենտրոն
! rowspan="2"| Խոշորագույն քաղաք
! colspan="4"| Բնակչություն<ref name="districts_pop">{{Cite web |date=2017 թ․ սեպտեմբերի 6 |title=Localities and Population, by Population Group, District, Sub-District and Natural Region |url=http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st02_17&CYear=2017 |access-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 19 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics}}</ref>
|-
! Հրեաներ
! Արաբներ
! Ընդհանուր
! class="unsortable"| ծնթ.
|-
! [[Երուսաղեմի մարզ|Երուսաղեմի]]
| colspan="2"| [[Երուսաղեմ]]
| style="text-align:right"| {{percentage|721300|1083300}}
| style="text-align:right"| {{percentage|344500|1083300}}
| style="text-align:right"| {{sort|1083300|1,083,300}}
| {{ref|jerusalemdistrict|a}}
|-
! [[Հյուսիսային մարզ (Իսրայել)|Հյուսիսային]]
| [[Նոֆ Հագալիլ]]
| [[Նազարեթ]]
| style="text-align:right"| {{percentage|603400|1401300}}
| style="text-align:right"| {{percentage|752700|1401300}}
| style="text-align:right"| {{sort|1401300|1,401,300}}
|
|-
! [[Հայֆայի մարզ|Հայֆայի]]
| colspan="2"| [[Հայֆա]]
| style="text-align:right"| {{percentage|679400|996300}}
| style="text-align:right"| {{percentage|255100|996300}}
| style="text-align:right"| {{sort|0996300|996,300}}
|
|-
! [[Կենտրոնական մարզ (Իսրայել)|Կենտրոնական]]
| [[Ռամլա]]
| [[Ռիշոն Լե Զիոն]]
| style="text-align:right"| {{percentage|1852400|2115800}}
| style="text-align:right"| {{percentage|172700|2115800}}
| style="text-align:right"| {{sort|2115800|2,115,800}}
|
|-
! [[Թել Ավիվի մարզ|Թել Ավիվի]]
| colspan="2"| [[Թել Ավիվ]]
| style="text-align:right"| {{percentage|1289500|1388400}}
| style="text-align:right"| {{percentage|20900|1388400}}
| style="text-align:right"| {{sort|1388400|1,388,400}}
|
|-
! [[Հարավային մարզ (Իսրայել)|Հարավային]]
| [[Բեեր Շևա]]
| [[Աշդոդ]]
| style="text-align:right"| {{percentage|909200|1244200}}
| style="text-align:right"| {{percentage|250800|1244200}}
| style="text-align:right"| {{sort|1244200|1,244,200}}
|
|-
! [[Հուդեա և Սամարիա մարզ|Հուդեա և Սամարիա]] 
| [[Արիել (քաղաք)|Արիել]]
| [[Մոդիին Իլիթ]]
| style="text-align:right"| {{percentage|391000|399300}}
| style="text-align:right"| {{percentage|600|399300}}
| style="text-align:right"| {{sort|0399300|399,300}}
| {{ref|judeaandsamaria|b}}
|}

:{{note|jerusalemdistrict|a}} Ներառյալ [[Արևելյան Երուսաղեմ]]ի մոտ 200,000 հրեաներն ու 300,000 արաբները<ref name="jerusalem_pop">{{Cite web |title=Population of Jerusalem, by Age, Religion and Geographical Spreading, 2015 |url=http://www.jerusaleminstitute.org.il/.upload/yearbook/2017/shnaton_C1017.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170924044837/http://www.jerusaleminstitute.org.il/.upload/yearbook/2017/shnaton_C1017.pdf |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 19 |publisher=Jerusalem Institute for Israel Studies}}</ref>։
:{{note|judeaandsamaria|b}} Միայն Իսրայելի քաղաքացիները։
=== Իսրայելի կողմից բռնազավթված տարածքներ ===
{{Պաղեստինի տարածաշրջանի վարչակազմեր}}
[[պատկեր:Map of Israel, neighbours and occupied territories.svg|thumb|upright=1.35|Իսրայելի քարտեզը, որտեղ ներառված են նաև Արևմտյան ափը, Գազայի հատվածը և Գոլանի բարձրունքները։]]
{{Իսրայելի բռնազավթումներ}}
1967 թվականին [[Վեցօրյա պատերազմ]]ի հետևանքով՝ Իսրայելը գրավեց և [[Իսրայելի կողմից բռնազավթված տարածքներ|բռնազավթեց]] [[Հորդանան գետի արևմտյան ափ|Արևմտյան ափը]], ներառյալ [[Արևելյան Երուսաղեմ]]ը, [[Գազայի հատված]]ը և [[Գոլանի բարձունքներ]]ը։ Իսրայելը նաև գրավել էր [[Սինայի թերակղզի]]ն, սակայն վերադարձրեց այն [[Եգիպտոս]]ին՝ [[Եգիպտա-իսրայելական խաղաղության պայմանագիր|եգիպտա-իսրայելական խաղաղության պայմանագրի]] շրջանակներում<ref>{{Cite web |last=Bard |first=Mitchell |title=Israel Makes Peace With Egypt |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Peace/peace_with_Egypt.html |access-date=2013 թ․ մայիսի 31 |website=Jewish Virtual Library |publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise}}</ref>։ 1982-2000 թվականների ընթացքում Իսրայելը բռնազավթել էր նաև Լիբանանի հարավային հատվածը, որն առավել հայտնի էր «Անվտանգության գոտի» անվամբ։ Իսրայելի կողմից այս տարածքների բռնազավթումից սկսած, դրանցից յուրաքանչյուրում կառուցվել են [[Հրեական բնակավայրերը Հորդանան գետի արևմտյան ափին և Գազայի հատվածում|իսրայելական բնակավայրեր]] և ռազմական օբյեկտներ, բացառությամբ Լիբանանի։

[[Գոլանի բարձունքներ]]ը և [[Երուսաղեմի կարգավիճակի մասին Իսրայելի օրենք|Արևելյան Երուսաղեմը]] Իսրայելի կազմում ամբողջությամբ ներառվել են իսրայելական օրենսդրությամբ, սակայն ոչ միջազգային իրավունքով։ Երկու շրջանների նկատմամբ Իսրայելը կիրառում է իր քաղաքացիական օրենսդրությունը և այնտեղի մշտական բնակչությանը տրամադրել է մշտական բնակության կարգավիճակ՝ Իսրայելի քաղաքացիություն ստանալու հնարավորությամբ։ [[ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ]]ը Գոլանի բարձրունքների և Արևելյան Երուսաղեմի բռնակցումը ճանաչել է որպես «անօրինական» և Հրեական Պետության այդ գործողությունը դիտարկում է որպես «բռնազավթում»<ref>{{Cite web |year=1981 |title=Resolution 497 (1981) |url=https://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/73D6B4C70D1A92B7852560DF0064F101 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120612120152/http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/73D6B4C70D1A92B7852560DF0064F101 |archive-date=2012 թ․ հունիսի 12 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web |year=1980 |title=East Jerusalem: UNSC Res. 478 |url=http://domino.un.org/UNISPAL.NSF/0/dde590c6ff232007852560df0065fddb?OpenDocument |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20101231090053/http://domino.un.org/UNISPAL.NSF/0/dde590c6ff232007852560df0065fddb?OpenDocument |archive-date=2010 թ․ դեկտեմբերի 31 |access-date=2010 թ․ ապրիլի 10 |publisher=UN}}</ref>։ Ապագա ցանկացած պայմանագրում Արևելյան Երուսաղեմի [[Երուսաղեմի կարգավիճակ|կարգավիճակը]] բարդ խնդիր է հանդիսանում Իսրայելա-պաղեստինյան բանակցությունների ընթացքում, որն ընթանում է Իսրայելի կառավարության և Պաղեստինի ներկայացուցիչների միջև, քանի որ Իսրայելն այն դիտարկում է որպես իր ինքնիշխան տարածք և իր մայրաքաղաքի բաղկացուցիչ մաս։

[[պատկեր:West_Bank_Fence_South_Hebron.JPG|thumb|[[Իսրայելական բաժանիչ արգելապատ|Բաժանիչ արգելապատ]]ը Իսրայելը բաժանում է Արևմտյան ափից։]]
Արևմտյան ափը, բացառությամբ Արևելյան Երուսաղեմի, Իսրայելի իրավական համակարգում հայտնի է որպես [[Հուդեա և Սամարիա մարզ|Հուդեայի և Սամարիայի մարզ]]։ Այստեղ բնակվող մոտ 400 000 իսրայելցի բնակիչները հանդիսանում են Իսրայելի բնակչության բաղկացուցիչ մասը, [[Քնեսեթ]]ում ունեն իրենց ներկայացուցիչները, նրանց վրա տարածվում են Իսրայելի քաղաքացիական և քրեական իրավունքի մեծ մասը, իսկ նրանց ստեղծած արդյունքը համարվում է Իսրայելի տնտեսության բաղկացուցիչ մասը<ref name=Sher>Gilead Sher, [http://www.inss.org.il/publication/the-application-of-israeli-law-to-the-west-bank-de-facto-annexation/ The Application of Israeli Law to the West Bank: De Facto Annexation?], INSS Insight No. 638, 4 December 2014</ref>{{refn|group=fn|name=oecd|Իսրայելի բնակչության և տնտեսության տվյալները տարածվում են Իսրայելի վրա, ներառյալ Գոլանի բարձրունքների, Արևելյան Երուսաղեմի և Արևմտյան ափի իսրայելական բնակավայրերի վրա{{sfn|OECD|2011}}<ref>[http://mas.ps/files/server/20141911093442-1.pdf ''Quarterly Economic and Social Monitor''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211009161737/http://mas.ps/files/server/20141911093442-1.pdf |date=2021-10-09 }}, Volume 26, October 2011, p. 57: "When Israel bid in March 2010 for membership in the 'Organization for Economic Co-operation and Development'... some members questioned the accuracy of Israeli statistics, as the Israeli figures (relating to gross domestic product, spending and number of the population) cover geographical areas that the Organization does not recognize as part of the Israeli territory. These areas include East Jerusalem, Israeli settlements in the West Bank and the Golan Heights."</ref>։}}։ Հողն ինքնին, Իսրայելի օրենսդրության համաձայն, չի համարվում Իսրայելի մաս, քանի որ Իսրայելը գիտակցաբար ձեռնպահ է մնացել տարածքի բռնակցումից՝ երբեք չհրաժարվելով հողի նկատմամբ իր օրինական պահանջներից կամ սահմանելով այդ տարածքի հետ սահմանը<ref name=Sher/>։ Իսրայելական տրանսպորտային միջոցների համար չկա սահման Իսրայելի բուն տարածքի և Արևմտյան ափի միջև։ Բռնակցմանն իսրայելական քաղաքական դիմադրությունն առաջին հերթին կապված է Իսրայելի կազմ Արևմտյան ափի պաղեստինյան բնակչության ներառման հետ կապված ենթադրյալ «ժողովրդագրական սպառնալիքի» հետ<ref name=Sher/>։ Իսրայելական բնակավայրերից դուրս, Արևմտյան ափը գտնվում է Իսրայելի ռազմական վերահսկողության ներքո, իսկ այդ տարածքի պաղեստինյան բնակչությունը չի կարող ստանալ Իսրայելի քաղաքացիություն։ Միջազգային հանրությունն այն կարծիքին է, որ Իսրայելը չունի ինքնիշխանություն Արևմտյան ափի նկատմամբ և համարում է, որ տարածքի նկատմամբ իսրայելական վերահսկողությունը ժամանակակից պատմության ամենաերկար ռազմական բռնազավթումն է<ref name="occhist">See for example:<br />* {{Cite book |last=Hajjar |first=Lisa |url={{Google books|mcjoHq2wqdUC|page=PA96|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Courting Conflict: The Israeli Military Court System in the West Bank and Gaza |date=2005 |publisher=University of California Press |isbn=978-0-520-24194-7 |page=96 |quote=The Israeli occupation of the West Bank and Gaza is the longest military occupation in modern times.}}<br />* {{Cite journal |last=Anderson |first=Perry |author-link=Perry Anderson |date=July–August 2001 |title=Editorial: Scurrying Towards Bethlehem |url=https://newleftreview.org/article/download_pdf?id=2330 |url-status=dead |journal=New Left Review |volume=10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181001124430/https://newleftreview.org/article/download_pdf?id=2330 |archive-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 12 |quote=longest official military occupation of modern history—currently entering its thirty-fifth year}}<br />* {{Cite book |last=Makdisi |first=Saree |author-link=Saree Makdisi |url={{Google books|2dBM3Ago2BAC|page=PA299|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Palestine Inside Out: An Everyday Occupation |date=2010 |publisher=W.W. Norton & Company |isbn=978-0-393-33844-7 |quote=longest-lasting military occupation of the modern age}}<br />* {{Cite journal |last=Kretzmer |first=David |author-link=David Kretzmer |date=Spring 2012 |title=The law of belligerent occupation in the Supreme Court of Israel |url=https://www.icrc.org/eng/assets/files/review/2012/irrc-885-kretzmer.pdf |journal=International Review of the Red Cross |volume=94 |issue=885 |pages=207–236 |doi=10.1017/S1816383112000446 |quote=This is probably the longest occupation in modern international relations, and it holds a central place in all literature on the law of belligerent occupation since the early 1970s}}<br />* {{Citation |last=Alexandrowicz |first=Ra'anan |title=The Justice of Occupation |date=2012 թ․ հունվարի 24 |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2012/01/25/opinion/the-justice-of-occupation.html |quote=Israel is the only modern state that has held territories under military occupation for over four decades}}<br />* {{Cite book |last=Weill |first=Sharon |url={{Google books|bDnnAgAAQBAJ|page=PA22|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=The Role of National Courts in Applying International Humanitarian Law |date=2014 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-968542-4 |page=22 |quote=Although the basic philosophy behind the law of military occupation is that it is a temporary situation modem occupations have well demonstrated that ''rien ne dure comme le provisoire'' A significant number of post-1945 occupations have lasted more than two decades such as the occupations of Namibia by South Africa and of East Timor by Indonesia as well as the ongoing occupations of Northern Cyprus by Turkey and of Western Sahara by Morocco. The Israeli occupation of the Palestinian territories, {{underline|which is the longest in all occupation's history}} has already entered its fifth decade.}}<br />* Azarova, Valentina. 2017, [http://www.ecfr.eu/publications/summary/israels_unlawfully_prolonged_occupation_7294 Israel's Unlawfully Prolonged Occupation: Consequences under an Integrated Legal Framework], European Council on Foreign Affairs Policy Brief: "June 2017 marks 50 years of Israel's belligerent occupation of Palestinian territory, making it the longest occupation in modern history."</ref>։ Արևմտյան ափը 1950 թվականին [[Հորդանանի կողմից Արևմտյան ափի բռնակցում|գրավվել և բռնազավթվել]] էր Հորդանանի կողմից այն բանից հետո, երբ արաբները մերժեցին Պաղեստինում երկու պետության ստեղծման [[ՄԱԿ-ի Պաղեստինյան նախագիծ|ՄԱԿ-ի որոշումը]]։ Միայն Մեծ Բրիտանիան էր ճանաչել այս բռնակցումը և Հորդանանն այդ պահից սկսած դադարեցրել է տարածքի նկատմամբ իր պահանջները [[Պաղեստինի ազատության կազմակերպություն]]ից։ Բնակչության հիմնական մասը [[պաղեստինցիներ|Պաղեստինի արաբներն]] են, ներառյալ 1948 թվականի արաբա-իսրայելական պատերազմի փախստականները<ref>{{Cite web |date=2009 թ․ հունիս |title=UNRWA in Figures: Figures as of 30 June 2009 |url=http://www.unrwa.org/userfiles/uif-june09.pdf |access-date=2007 թ․ սեպտեմբերի 27 |publisher=United Nations}}</ref>։ 1967 թվականի բռնազավթումից սկսած մինչև 1993 թվականը պաղեստինցիները, որոնք բնակվում էին այս տարածքներում, գտնվում էին Իսրայելի ռազմական վարչակազմի վերահսկողության տակ։ Իսրայելի և Պաղեստինի ազատության կազմակերպության փոխադարձ ճանաչումից հետո՝ Պաղեստինի բնակչության մեծ մասը և քաղաքները գտնվում են [[Պաղեստինյան ազգային վարչություն|Պաղեստինյան ազգային վարչության]] ներքին իրավասության և Իսրայելի միայն մասնակի ռազմական վերահսկողության ներքո, չնայած Իսրայելը մի քանի անգամ վերախմբավորել է իր զորքերը և ամբողջ ծավալով վերականգնել իր ռազմական վերահսկողությունն անկարգությունների ժամանակ։ [[Ալ-Ակսայի ապստամբություն|Ալ-Ակսայի ապստամբության]] ժամանակ ի պատասխան աճող հարձակումներին, Իսրայելի կառավարությունը սկսեց կառուցել Իսրայել-Արևմտյան ափ բաժանիչ արգելապատը<ref>{{Cite web |date=2004 թ․ փետրվարի 22 |title=Questions and Answers |url=http://www.securityfence.mod.gov.il/Pages/ENG/questions.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131003072906/http://www.securityfence.mod.gov.il/Pages/ENG/questions.htm |archive-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 3 |access-date=2007 թ․ ապրիլի 17 |website=Israel's Security Fence}}</ref>։ Ավարտից հետո բաժանիչ արգելապատի մոտ 13 %-ը կանցնի [[Կանաչ գոտի (Իսրայել)|Կանաչ գոտու]] կամ Իսրայելի, իսկ 87 %-ը՝ Արևմտյան ափի տարածքներով<ref>{{Cite web |author=United Nations High Commissioner for Refugees |title=Refworld {{pipe}} West Bank Barrier Route Projections, July 2008 |url=http://www.unhcr.org/refworld/docid/4875de625.html |access-date=2014 թ․ ապրիլի 11 |publisher=Unhcr.org}}</ref><ref>{{Cite web |date=2005 թ․ դեկտեմբեր |title=Under the Guise of Security: Routing the Separation Barrier to Enable Israeli Settlement Expansion in the West Bank |url=http://www.btselem.org/publications/summaries/200512_under_the_guise_of_security |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |website=Publications |publisher=B'Tselem}}</ref>։
[[պատկեր:Restricted space in the West Bank, Area C.png|thumb|180px|left|C տարածքը Արևմտյան ափին։ Օսլոյի համաձայնագրերով դրա կառավարումը վերապարհվել է Իսրայելին։ Քարտեզում այն երևում է կապույտով և կարմիրով, դեկտեմբեր, 2011 թվական։]]

Գազայի հատվածը համարվում է Իսրայելի օրենսդրության տակ գտնվող «օտարերկրյա տարածք»։ Չնայած, Եգիպտոսի հետ միասին, Իսրայելը ցամաքային, օդային և ծովային [[Գազայի հատվածի շրջափակում|շրջափակման]] մեջ է պահում Գազայի հատվածը, միջազգային հանրությունը հենց Իսրայելին դիտարկում է որպես օկուպանտ երկիր։ 1948-1967 թվականներին Գազայի հատվածը [[Գազայի հատվածի եգիպտական բռնազավթում|բռնազավթվել]] էր Եգիպտոսի կողմից, իսկ արդեն 1967 թվականից հետո՝ Իսրայելի կողմից։ 2005 թվականին, [[Իսրայելի միակողմանի տարանջատման պլան|միակողմանի տարանջատման պլան]]ի շրջանակներում, Իսրայելն իր բոլոր բնակիչներին ու ռազմական ուժերին հանեց այդ տարածքից՝ շարունակելով, սակայն, իր օդային և ծովային շրջափակումը։ Միջազգային հանրությունը, ներառյալ միջազգային մարդասիրական տարբեր կազմակերպություններն ու ՄԱԿ-ի մարմինները, համարում են, որ Գազայի հատվածը շարունակում է բռնազավթված մնալ<ref>{{Cite web |date=2009 թ․ հունվարի 23 |title=Situation Report on the Humanitarian Situation in the Gaza Strip |url=https://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/F0B7D1A3A8E7CF1985257552004F640E |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120612121839/http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/F0B7D1A3A8E7CF1985257552004F640E |archive-date=2012 թ․ հունիսի 12 |publisher=Office for the Coordination of Humanitarian Affairs}}</ref><ref>{{Cite web |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=The occupied Palestinian territories: Dignity Denied |url=http://www.icrc.org/eng/resources/documents/report/palestine-report-131207.htm |publisher=International Committee of the Red Cross}}</ref><ref>{{Cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/israel-palestine |title=Israel/Palestine |publisher=Human Rights Watch |year=2013 |chapter=World Report 2013: Israel/Palestine |access-date=2013 թ․ հունիսի 13}}</ref><ref>{{Cite web |date=2009 թ․ սեպտեմբերի 15 |title=Human Rights in Palestine and Other Occupied Arab Territories: Report of the United Nations Fact Finding Mission on the Gaza Conflict |url=https://unispal.un.org/pdfs/AHRC1248.pdf |publisher=United Nations Human Rights Council |page=85}}</ref><ref>{{Cite web |date=2006 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=Israel/Occupied Territories: Road to nowhere |url=https://www.amnesty.org/en/documents/mde15/093/2006/en/ |publisher=Amnesty International}}</ref>։ 2007 թվականին [[Մարտեր Գազայի հատվածում (2007)|Գազայի հատվածում տեղի ունեցած մարտերից]] հետո, երբ [[Համաս]]ը Գազայում վերադարձավ իշխանության<ref name=gaza/>, Իսրայելը այդ տարածքի հետ իր ցամաքային, օդային և ծովային սահմաններին խստացրեց հսկողությունը և կանխեց մարդկանց ելքն ու մուտքն այդ հատվածից, բացառությամբ առանձին դեպքերի, այդ թվում մարդասիրական նպատակներով<ref name=gaza>{{Cite web |title=The scope of Israeli control in the Gaza Strip |url=http://www.btselem.org/gaza_strip/gaza_status |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |publisher=B'Tselem}}</ref>։ Գազայի հատվածը սահմանակից է նաև Եգիպտոսին, իսկ Իսրայելի, Եվրամիության և Պաղեստինի ազգային վարչության միջև կնքված համաձայնագրի հիման վրա թույլատրվում էր Գազայի հատվածի բնակչության անցումը դեպի Եգիպտոսի տարածք, ինչը մշտադիտարկում էր եվրոպական կողմը<ref>{{Cite web |date=2005 թ․ նոյեմբերի 15 |title=Agreed documents on movement and access from and to Gaza |url=http://www.mfa.gov.il/mfa/foreignpolicy/peace/mfadocuments/pages/agreed%20documents%20on%20movement%20and%20access%20from%20and%20to%20gaza%2015-nov-2005.aspx |access-date=2013 թ․ հունիսի 13 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ Պաղեստինի քաղաքացիների նկատմամբ ժողովրդավարության կիրառումը և Իսրայելի կողմից վերահսկվող պաղեստինյան տարածքներում իսրայելական ժողովրդավարության ընտրովի կիրառումը քննադատության են ենթարկվել<ref name="Slater2020">{{Cite book |author=Jerome Slater |url=https://books.google.com/books?id=yVAAEAAAQBAJ |title=Mythologies Without End: The US, Israel, and the Arab-Israeli Conflict, 1917–2020 |date=2020 թ․ հոկտեմբերի 1 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-045909-3 |page=15 |quote=It is now clear that Israel is a true democracy in its broadest sense only for its Jewish citizens. The Arab-Israeli (or, as some prefer, the Palestinian-Israeli) peoples, roughly 20 percent of the total population of Israel its pre-1967 boundaries, are citizens and have voting rights, but they face political, economic, and social discrimination. And, of course, Israeli democracy is inapplicable to the nearly 4 million Palestinian Arabs in the West Bank and Gaza, conquered by Israel in June 1967, who are occupied, repressed, and in many ways, directly and indirectly, effectively ruled by Israel.}}</ref><ref name="White2012">{{Cite book |author=Ben White |url=https://books.google.com/books?id=Bp1PXwAACAAJ |title=Palestinians in Israel: Segregation, Discrimination and Democracy |date=2012 թ․ հունվարի 15 |publisher=Pluto Press |isbn=978-0-7453-3228-4}}</ref>։

ՄԱԿ-ի հիմնական դատական մարմինը՝ [[Արդարադատության միջազգային դատարան]]ը, 2004 թվականի իր խորհրդատվական եզրակացության մեջ, Արևմտյան ափին իսրայելական արգելապատնեշի կառուցման օրինականության մասին հայտարարել է, որ Վեցօրյա պատերազմի ընթացքում Իսրայելի կողմից գրավված հողերը, ներառյալ Արևելյան Երուսաղեմը, բռնազավթված տարածքներ են<ref>{{Cite news |date=2004 թ․ հուլիսի 9 |title=Arabs will ask U.N. to seek razing of Israeli wall |url=http://www.nbcnews.com/id/5400559/ |access-date=2013 թ․ փետրվարի 9 |newspaper=NBCNews.com}}</ref>։ Տարածքների շուրջ բանակցությունների մեծ մասը եղել են ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի 242 բանաձևի հիմքում, որն ընդգծում է «պատերազմի միջոցով տարածք ձեռքբերելու անթույլատրելիությունը» և կոչ անում Իսրայելին, Արաբական երկրների հետ հարաբերությունների կարգավորման համար, դուրս բերել իր զորքերը բռնազավթված տարածքներից, ինչն առավել հայտնի է «խաղաղության դիմաց տարածքներ» անվամբ<ref>{{Cite news |date=2006 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Olmert: Willing to trade land for peace |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3340641,00.html |access-date=2007 թ․ սեպտեմբերի 26 |work=Ynetnews}}</ref><ref>{{Cite news |date=2007 թ․ հունիսի 12 |title=Syria ready to discuss land for peace |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=64667 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=The Jerusalem Post}}</ref><ref>{{Cite news |date=2007 թ․ մարտի 15 |title=Egypt: Israel must accept the land-for-peace formula |url=http://www.jpost.com/MiddleEast/Article.aspx?id=54876 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=The Jerusalem Post}}</ref>։ Որոշ հետազոտողների կարծիքով՝ Իսրայելը ներգրավված է բռնազավթված տարածքներում մարդու իրավունքների համակարգային և լայնամասշտաբ խախտումների մեջ, ներառյալ բուն բռնազավթումը<ref>{{Cite web |title=A/RES/36/147. Report of the Special Committee to Investigate Israeli Practices Affecting the Human Rights of the Population of the Occupied Territories |url=https://www.un.org/documents/ga/res/36/a36r147.htm |access-date=2017 թ․ փետրվարի 12}}</ref> և քաղաքացիական բնակչության դեմ [[ռազմական հանցագործություն]]ները<ref name="tny1">{{Cite news |last1=Rudoren |first1=Jodi |last2=Sengupta |first2=Somini |date=2015 թ․ հունիսի 22 |title=U.N. Report on Gaza Finds Evidence of War Crimes by Israel and by Palestinian Militants |url=https://www.nytimes.com/2015/06/23/world/middleeast/israel-gaza-report.html |access-date=2017 թ․ փետրվարի 12 |newspaper=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite web |date=2014 թ․ հուլիսի 23 |title=Human Rights Council establishes Independent, International Commission of Inquiry for the Occupied Palestinian Territory |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2014/07/human-rights-council-establishes-independent-international-commission |access-date=2017 թ․ փետրվարի 12 |website=[[Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2017 թ․ հունվարի 25 |title=UN condemns Israel's West Bank settlement plans |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-38740712 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 12 |work=BBC News}}</ref><ref>{{Cite web |date=1987 թ․ դեկտեմբերի 22 |title=The Avalon Project : United Nations Security Council Resolution 605 |url=http://avalon.law.yale.edu/20th_century/un605.asp |access-date=2017 թ․ փետրվարի 12 |website=avalon.law.yale.edu}}</ref>։ Մեղադրանքները ներառում են ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհրդի կողմից<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ հունվարի 4 |title=Faced with Israeli denial of access to Occupied Palestinian Territory, UN expert resigns |url=https://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=52935 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161205095623/http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=52935 |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 5}}</ref> միջազգային մարդասիրական իրավունքի խախտումները<ref>{{Cite web |title=Human Rights Council adopts six resolutions and closes its thirty-first regular session |url=http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=18535&LangID=E |access-date=2017 թ․ փետրվարի 12}}</ref>։ ԱՄՆ պետքարտուղարությունը նշում է, որ տեղի բնակիչները «սահմանափակ հնարավորություն ունեն իշխանության մարմիններին պատասխանատվության ենթարկելու՝ նման չարաշահումների համար»<ref>{{Cite web |title=Israel and The Occupied Territories – The Occupied Territories |url=https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/2015/nea/252929.htm |access-date=2017 թ․ փետրվարի 1 |publisher=U.S. Department of State}}</ref>։ [[Amnesty International]]-ը և իրավապաշտպան մյուս կազմակերպությունները արձանագրել են զանգվածային կամայական ձերբակալությունների, խոշտանգումների, ապօրինի սպանությունների, համակարգային չարաշահումների և անպատժելիության դեպքեր<ref>{{Cite news |last1=Heyer |first1=Julia Amalia |date=2014 թ․ հոկտեմբերի 7 |title=Kids Behind Bars: Israel's Arbitrary Arrests of Palestinian Minors |url=http://www.spiegel.de/international/world/israeli-military-arrest-large-numbers-of-palestinian-children-a-995758.html |access-date=2017 թ․ ապրիլի 23 |newspaper=SPIEGEL ONLINE}}</ref><ref>{{Cite web |title=Israel and Occupied Palestinian Territories 2016/2017 |url=https://www.amnesty.org/en/countries/middle-east-and-north-africa/israel-and-occupied-palestinian-territories/report-israel-and-occupied-palestinian-territories/ |access-date=2017 թ․ ապրիլի 23 |publisher=Amnesty International |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2014 թ․ հուլիսի 26 |title=Eight hundred dead Palestinians. But Israel has impunity |url=https://www.independent.co.uk/voices/comment/eight-hundred-dead-palestinians-but-israel-has-impunity-9629726.html |access-date=2017 թ․ ապրիլի 23 |newspaper=The Independent}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Isfahan |first1=Ali |date=2014 թ․ օգոստոսի 11 |title=Why Israel's Impunity Goes Unpunished by International Authorities |url=https://www.foreignpolicyjournal.com/2014/08/11/why-israels-impunity-goes-unpunished-by-international-authorities/ |access-date=2017 թ․ ապրիլի 23 |publisher=Foreign Policy Journal}}</ref><ref>{{Cite web |title=How impunity defines Israel and victimises Palestinians |url=http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2016/03/impunity-defines-israel-victimises-palestinians-160327085608275.html |access-date=2017 թ․ ապրիլի 23 |publisher=Al Jazeera}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Barghouti |first1=Marwan |date=2017 թ․ ապրիլի 16 |title=Why We Are on Hunger Strike in Israel's Prisons |url=https://www.nytimes.com/2017/04/16/opinion/palestinian-hunger-strike-prisoners-call-for-justice.html |access-date=2017 թ․ ապրիլի 23 |newspaper=The New York Times}}</ref>, ինչպես նաև պաղեստինցիների ինքնորոշման իրավունքի ժխտում<ref>{{Cite news |last1=Dorfman |first1=Zach |title=George Mitchell wrote 'A Path to Peace' about Israel and Palestine. Is there one? |url=http://www.latimes.com/books/jacketcopy/la-ca-jc-mitchell-peace-20170127-story.html |access-date=2017 թ․ փետրվարի 1 |newspaper=Los Angeles Times}}</ref><ref>{{Cite web |title=Outrage over Maimane's visit to Israel |url=http://www.iol.co.za/news/politics/outrage-over-maimanes-visit-to-israel-7397147 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 1}}</ref><ref>{{Cite web |title=The subordination of Palestinian rights must stop |url=http://www.thenational.ae/opinion/comment/the-subordination-of-palestinian-rights-must-stop |access-date=2017 թ․ փետրվարի 1 |publisher=The National}}</ref><ref>{{Cite web |title=Palestine-Israel Journal: Settlements and the Palestinian Right to Self-Determination |url=http://www.pij.org/details.php?id=478 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 1 |website=www.pij.org}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Hammond |first1=Jeremy R. |title=The Rejection of Palestinian Self Determination |url=http://www.foreignpolicyjournal.com/wp-content/uploads/2014/02/Hammond-Rejection-Palestinian-Self-Determination.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203161044/http://www.foreignpolicyjournal.com/wp-content/uploads/2014/02/Hammond-Rejection-Palestinian-Self-Determination.pdf |archive-date=2017 թ․ փետրվարի 3 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 1}}</ref>։ Նման մեղադրանքներին ի պատասխան, Իսրայելի նախկին վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն հայտարարել էր, որ Իսրայելի անվտանգության ուժերը պաշտպանում են անմեղ բնակիչներին ահաբեկիչներից<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ մարտի 31 |title=Top US senator clashes with Netanyahu over Israeli rights record |url=http://www.politico.eu/article/patrick-leahy-clashes-with-netanyahu-over-israeli-rights-record-human-rights-violations/ |access-date=2017 թ․ փետրվարի 12 |work=POLITICO}}</ref><ref>{{Cite news |date=2017 թ․ մայիսի 6 |title=Allegations of Israeli Human Rights Violations Closely Scrutinized, Says U.S. State Department |url=http://www.haaretz.com/israel-news/1.718320 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 12 |newspaper=Haaretz |language=en}}</ref>։ Որոշ հետազոտողներ, այդ թվում նաև իսրայելցի պաշտոնյաներ, գիտնականներ<ref>{{Cite journal |last=Gilboa |first=Eytan |date=2006 թ․ հոկտեմբերի 1 |title=Public Diplomacy: The Missing Component in Israel's Foreign Policy |journal=Israel Affairs |volume=12 |issue=4 |pages=715–747 |doi=10.1080/13533310600890067 |issn=1353-7121 |s2cid=143245560}}</ref>, ՄԱԿ-ում ԱՄՆ նախկին դեսպան [[Նիկկի Հեյլի|Նիկի Հեյլին]]<ref>[http://www.timesofisrael.com/nikki-haley-urges-un-to-shift-its-criticism-from-israel-to-iran/ Nikki Haley urges UN to shift its criticism from Israel to Iran], 20 April 2017, Times of Israel</ref><ref>[http://www.nationalreview.com/corner/446205/nikki-haley-un-israel-bashing-declines-when-america-leads U.N. Ambassador Nikki Haley: 'The Days of Israel-Bashing Are Over'], 28 March 2017, National Review</ref> և ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարներ [[Բան Կի Մուն]]ը<ref>{{Cite news |title=Ban Ki-moon recognizes bias against Israel in last Security Council speech |url=http://www.jpost.com/Israel-News/UN-chief-urges-Israeli-lawmakers-to-reconsider-settlement-bill-475617 |access-date=2017 թ․ ապրիլի 23 |newspaper=The Jerusalem Post}}</ref> և [[Քոֆի Անան]]ը<ref>{{Cite news |title=Annan: Solution for refugees in Palestinian state |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3339288,00.html |access-date=2017 թ․ ապրիլի 27 |work=Ynetnews}}</ref> ևս պնդում են, որ ՄԱԿ-ն անհամաչափ է մտահոգված Իսրայելի ոչ իրավաչափ գործողություններով։

Միջազգային հանրությունը բռնազավթված տարածքներում իսրայելական բնակավայրերը միջազգային իրավունքի տեսանկյունից մեծապես համարում է անօրինական<ref>{{Cite journal |last=Barak-Erez |first=Daphne |date=2006 թ․ հուլիսի 1 |title=Israel: The security barrier—between international law, constitutional law, and domestic judicial review |journal=International Journal of Constitutional Law |volume=4 |issue=3 |page=548 |doi=10.1093/icon/mol021 |quote=The real controversy hovering over all the litigation on the security barrier concerns the fate of the Israeli settlements in the occupied territories. Since 1967, Israel has allowed and even encouraged its citizens to live in the new settlements established in the territories, motivated by religious and national sentiments attached to the history of the Jewish nation in the land of Israel. This policy has also been justified in terms of security interests, taking into consideration the dangerous geographic circumstances of Israel before 1967 (where Israeli areas on the Mediterranean coast were potentially threatened by Jordanian control of the West Bank ridge). The international community, for its part, has viewed this policy as patently illegal, based on the provisions of the Fourth Geneva Convention that prohibit moving populations to or from territories under occupation. |doi-access=free}}</ref>։ ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի 2334 բանաձևն ընդունվել է 2016 թվականի դեկտեմբերի 23-ին։ Դրան կողմ է քվեարկել Անվտանգության խորհրդի անդամ 14 երկիր։ Միայն Միացյալ Նահանգներն է ձեռնպահ մնացել։ Բանաձևում ասվում է, որ Իսրայելի վերաբնակեցման գործողությունները միջազգային իրավունքի «աղաղակող խախտում» են, չունեն «իրավաբանական ուժ»։ Բանաձևը պահանջում է, որ Իսրայելը դադարեցնի նման գործունեությունը և, որպես օկուպանտ պետություն, կատարի իր պարտավորությունները, որոնք սահմանված են Ժնևի չորրորդ կոնվենցիայով<ref name=toi>{{Cite news |title=Choosing not to veto, Obama lets anti-settlement resolution pass at UN Security Council |url=http://www.timesofisrael.com/choosing-not-to-veto-obama-lets-anti-settlement-resolution-pass-at-un-security-council/ |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 23 |work=The Times of Israel}}</ref>։

Բռնազավթված տարածքներում պաղեստինցիների նկատմամբ վերաբերմունքը՝ Իսրայելի նկատմամբ հանգեցրել է մեղադրանքների այն բանում, որ իսրայելական [[Եշ Դին]] և [[Բեցելեմ]] իրավապաշտպան կազմակերպությունները Իսրայելին մեղադրում էին ապարտեիդի մեղադրանքի մեջ, իսկ միջազգային մյուս կազմակերպությունները, ներառյալ [[Amnesty International]]-ը և [[Human Rights Watch]]-ը, Իսրայելին մեղադրում էին նաև երկրի բուն տարածքում պաղեստինցիների նկատմամբ վարվող քաղաքականության համար<ref>{{Cite web |last=Rosenfeld |first=Arno |date=2021 թ․ ապրիլի 27 |title=Israel is committing 'crime of apartheid,' Human Rights Watch says |url=https://forward.com/news/468473/israel-apartheid-human-rights-watch/ |access-date=2022 թ․ փետրվարի 15 |website=The Forward |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news |last=Berger |first=Miriam |date=2022 թ․ փետրվարի 1 |title=Amnesty International, joining other human rights groups, says Israel is 'committing the crime of apartheid' |url=https://www.washingtonpost.com/world/2022/02/01/amnesty-international-joining-other-human-rights-groups-says-israel-is-committing-crime-apartheid/ |access-date=2022 թ․ փետրվարի 15 |newspaper=The Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Amnesty International-ի զեկույցը քննադատվել է իսրայելցի, ամերիկացի, բրիտանացի, հոլանդացի և գերմանացի քաղաքական գործիչների և պետական պաշտոնյաների կողմից, մինչդեռ այն ողջունվել էր պաղեստինցիների, ինչպես նաև այլ պետությունների և կազմակերպությունների կողմից, այդ թվում [[Արաբական պետությունների լիգա]]յի<ref>{{Cite news |title=U.S. State Department Rejects Amnesty's Apartheid Claim Against Israel |url=https://www.haaretz.com/us-news/u-s-state-department-rejects-amnesty-s-apartheid-claims-against-israel-1.10583830 |access-date=2022 թ․ փետրվարի 16 |work=Haaretz |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2022 թ․ փետրվարի 2 |title=Germany rejects use of word 'apartheid' in connection with Israel |url=https://www.reuters.com/world/europe/germany-rejects-use-word-apartheid-connection-with-israel-2022-02-02/ |access-date=2022 թ․ փետրվարի 16 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Israel not apartheid state, but must uphold int'l law, UK says |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-695546 |access-date=2022 թ․ փետրվարի 16 |website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ փետրվարի 3 |title=Arab League, OIC welcome Amnesty's report on Israel's 'apartheid' against Palestinians |url=https://arab.news/mggnn |website=Arab News}}</ref><ref>{{Cite news |date=2022 թ․ փետրվարի 1 |title=Israeli policies against Palestinians amount to apartheid - Amnesty |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-60197918 |access-date=2022 թ․ փետրվարի 15 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |title=Netherlands rejects Amnesty report accusing Israel of apartheid |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-705664 |access-date=2022 թ․ մայիսի 2 |website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com |language=en-US}}</ref>։ 2021 թվականին Մերձավոր Արևելքով զբաղվող ակադեմիական մասնագետների կողմից իրականացված հարցումը պարզել էր, որ 59 %-ից<ref>{{Cite news |date=2021 թ․ փետրվարի 16 |title=Here's how experts on the Middle East see the region's key issues, our new survey finds |url=https://www.washingtonpost.com/politics/2021/02/16/heres-how-experts-middle-east-see-regions-key-issues-our-new-survey-finds/}}</ref> 65 %-ի է հասել այն գիտնականների թիվը, որոնք Իսրայելը բնորոշում են որպես «միացյալ պետության իրականություն, որը նման է ապարտեիդի»<ref>{{Cite news |date=2021 թ․ սեպտեմբերի 17 |title=Academic experts believe that Middle East politics are actually getting worse |url=https://www.washingtonpost.com/politics/2021/09/17/academic-experts-believe-that-middle-east-politics-are-actually-getting-worse/}}</ref>։

Իսրայելի պաշտոնական ներկայացուցիչները պնդում են, որ ՄԱԿ-ը և իրավապաշտպան կազմակերպությունները Իսրայելի նկատմամբ մարդու իրավունքների հարցերում կիրառում են երկակի չափանիշներ։ Նրանք հայտարարում են, որ Իսրայելը Մերձավոր Արևելքում ժողովրդավարական միակն պետությունն է, սակայն այդ տարածաշրջանում մարդու իրավունքների ոլորտում քննադատությունների մեծ մասն ուղղված է Իսրայելի դեմ<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ ապրիլի 8 |title=Текст обращения к участникам провокации в аэропорту им. Бен-Гуриона |url=http://mfa.gov.il/MFARUS/PressRoom/2012/Pages/Letter_to_anti-Israeli_activists.aspx |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 26 |publisher=Министерство иностранных дел Израиля}}

{{Cite web |date=2015 թ․ հուլիսի 26 |title=Посол Израиля в ООН Рон Просор — о реальных проблемах Ближнего Востока |url=http://mfa.gov.il/MFARUS/PressRoom/2015/Pages/Israeli-ambassador-in-UN-on-the-situation-at-the-Middle-East.aspx |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190428164851/https://mfa.gov.il/MFARUS/PressRoom/2015/Pages/Israeli-ambassador-in-UN-on-the-situation-at-the-Middle-East.aspx |archivedate=2019 թ․ ապրիլի 28 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 26 |publisher=Министерство иностранных дел Израиля}}

{{Cite web |date=2016 թ․ հունվարի 24 |title=«Израиль не намерен уничтожить Иран. Иран намерен уничтожить Израиль» |url=http://mfa.gov.il/MFARUS/PressRoom/2016/Pages/PM-Netanyahu-interview-with-CNN-host-Fareed-Zakaria.aspx |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190428165039/https://mfa.gov.il/MFARUS/PressRoom/2016/Pages/PM-Netanyahu-interview-with-CNN-host-Fareed-Zakaria.aspx |archivedate=2019 թ․ ապրիլի 28 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 26 |publisher=Министерство иностранных дел Израиля}}</ref>։ Քաղաքագետ [[Միթչել Բարդ]]ը գրում է, որ իսրայելական օրենքներն արգելում են կամայական ձերբակալություններն ու պաշտպանում մեղադրյալների իրավունքները, իսկ դատական իշխանությունն անկախ է կառավարությունից։ Նա նաև հերքում է Իսրայելում քաղբանտարկյալների առկայությունը{{sfn|Бард|2007||loc=17. Права человека в Израиле и на территориях|страницы=1—3}}։

=== Մարդու իրավունքներ ===
[[Իսրայելի անկախության հռչակագիր]]ը հռչակում էր, որ նոր պետությունը «կհիմնվի ազատության, արդարության և խաղաղության հիմքերի վրա...: Այն կիրականացնի իր բոլոր քաղաքացիների  հասարակական և քաղաքական ամբողջական իրավահավասարությունը՝ առանց կրոնի, ռասայի կամ սեռի տարբերակման։ Այն...հավատարիմ կլինի [[ՄԱԿ-ի կանոնադրություն|Միավորված ազգերի կազմակերպության կանոնադրությանը]]»<ref name="KE_declar">{{ЭЕЭ|11392|Декларация Независимости Израиля}}</ref>։ Ընդորում, հիմնադրման պահից Իսրայելում բացակայում էր մարդու իրավունքների մասին օրենքը։ Եվ միայն 1992 թվականին ընդունվել են Իսրայելի երկու հիմնական՝ գործունեության ազատության և մարդու արժանապատվության ու ազատության մասին օրենքները, որոնց հիմքի վրա հետագայում մշակվել են իրավունքների մասին օրենքները<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://law.biu.ac.il/files/law/shared/gs_16_0.pdf |автор=Sapir G. |заглавие=Constitutional revolutions: Israel as a case-study |год=2009 |язык=en |издание=International Journal of Law in Context |том=5 |номер=4 |страницы=355 |doi=10.1017/S1744552309990218 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170811021553/http://law.biu.ac.il/files/law/shared/gs_16_0.pdf |archivedate=2017-08-11}}</ref>։ Իսրայելում «սահմանադրական հեղափոխությունը» միջազգային ակադեմիական շրջանակներում դիտարկվում էր որպես մարդու իրավունքների ոլորտում խոշոր նվաճում։ Սակայն Իսրայելի կառավարության որոշ գործողություններն ու օրենքները, որոնք ընդունվել էին իրավակրոնական կոալիցիայի իշխանության տարիներին, քննադատություն և կասկածներ էին առաջացրել այն մասին, որ Իսրայելի կարգավիճակը որպես «Մերձավոր Արևելքում միակ ժողովրդավարության», իրական է մնում<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://digitalcommons.law.umaryland.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3778&context=mlr |автор=Mordechai, N., and Roznai, Y. |заглавие=A Jewish and (Declining) Democratic State? Constitutional Retrogression in Israel |год=2017 |язык=en |издание=Maryland Law Review |том=77 |номер=1 |страницы=245—249}}</ref>։

Վաշինգտոնում տեղակայված [[Freedom House]] հասարակական կազմակերպությունն իր 2018 թվականի զեկույցում Իսրայելին 7 հնարավոր միավորից նշանակել է 2 (որտեղ 1-ը՝ «ամենաազատ երկիր», իսկ 7-ը՝ «ամենաքիչ ազատ երկիր»)։ Այդ զեկույցում քաղաքական ազատությունների մասով Իսրայելն ստացել է ամենաբարձր 1 միավորը, քաղաքացիական ազատությունների կոմպոնենտով՝ 7-ից 3, ինչը մասնավորապես կապված է 2017 թվականին ընդունված օրենքի հետ, որով այդ երկրում սահմանափակվում էին այն կազմակերպությունների գործունեությունը, որոնք աջակցում են [[BDS|Իսրայելի նկատմամբ բոյկոտին]]<ref>{{Cite web |title=Freedom in the World 2018: Israel Profile |url=https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2018/israel |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181127022616/https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2018/israel |archivedate=2018 թ․ նոյեմբերի 27 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 26 |publisher=Freedom House}}</ref>։ Ընդ որում, Հորդանան գետի արևմտյան ափին, որի մեծ մասը գտնվում է Իսրայելի ռազմական կամ վարչական վերահսկողության տակ, Freedom House-ի վարկանիշը կազմում է 7-ից 6, իսկ քաղաքական ազատությունների վարկանիշը՝ 7-ից 7 (ամենացածր հնարավոր գնահատականը)։ Իրավունքների և ազատությունների նման սահմանափակ հնարավորությունների համար կազմակերպությունը մեղադրում է ինչպես իսրայելական կողմին, այնպես էլ [[Պաղեստինյան ազգային վարչություն|Պաղեստինյան ազգային վարչակազմ]]ին<ref>{{Cite web |title=Freedom in the World 2018: West Bank Profile |url=https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2018/west-bank |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181127022643/https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2018/west-bank |archivedate=2018 թ․ նոյեմբերի 27 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 26 |publisher=Freedom House}}</ref>։ Մամուլի ազատության ամենամյա վարկանիշում, որը հրապարակում է «[[Լրագրողներ առանց սահմանների]]» կազմակերպությունը, 2018 թվականին Իսրայելը 180 երկրների շարքում զբաղեցրել է 87-րդ հորիզոնականը։ Չնայած ընդհանուր առմամբ իսրայելական մամուլը բնորոշվում է որպես ազատ ([[Մերձավոր Արևելք]]ի համար հազվադեպ երևույթ), վարկանիշը նվազեցնում են ռազմական գրաքննությունն ու պաղեստինցի և միջազգային լրագրողների իրավունքների խախտումները, հատկապես [[Գազայի հատված]]ում իրադարձությունների լուսաբանման ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ ապրիլի 25 |title=В рейтинге свободной прессы Израиль занял 87 место, Россия глубоко в аутсайдерах |url=http://9tv.co.il/news/2018/04/25/256823.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181127064612/http://9tv.co.il/news/2018/04/25/256823.html |archivedate=2018 թ․ նոյեմբերի 27 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 26 |publisher=9 канал}}</ref>։

=== Արտաքին քաղաքականություն ===
{{Main|Իսրայելի արտաքին քաղաքականություն|Իսրայելի միջազգային ճանաչում|Իսրայելի միջազգային օգնություն}}
[[պատկեր:Foreign relations of Israel Map July 2011.PNG|thumb|upright=1.35|{{legend|#0000ff|Դիվանագիտական հարաբերություններ։}} {{legend|#80ffff|Դիվանագիտական հարաբերությունները սառեցված են։}} {{legend|#00ff00|Նախկինում ունեցել են դիվանագիտական հարաբերություններ։}} {{legend|#ff00ff|Չունեն դիվանագիտական հարաբերություններ, բայց նախկինում ունեցել են առևտրային հարաբերություններ։}} {{legend|#ff8040|Չունեն դիվանագիտական հարաբերություններ։}}]]
Իսրայելը դիվանագիտական հարաբերություններ ունի [[ՄԱԿ]]-ի անդամ 164 երկրների, ինչպես նաև [[Սուրբ Աթոռ]]ի, [[Կոսովո]]յի, [[Կուկի Կղզիներ]]ի և [[Նիուե]]ի հետ։ Այն ողջ աշխարհում ունի 107 [[Իսրայելի դիվանագիտական առաքելությունների ցանկ|դիվանագիտական ներկայացուցչություն]]<ref>{{Cite web |title=Israel's Diplomatic Missions Abroad: Status of relations |url=http://mfa.gov.il/MFA/AboutTheMinistry/Pages/Israel-s%20Diplomatic%20Missions%20Abroad.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160420071334/http://mfa.gov.il/MFA/AboutTheMinistry/Pages/Israel-s%20Diplomatic%20Missions%20Abroad.aspx |archive-date=2016 թ․ ապրիլի 20 |access-date=2016 թ․ ապրիլի 25 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ Իսրայելը դիվանագիտական հարաբերություններ չունի մուսուլմանական երկրների մեծ մասի հետ<ref>{{Cite news |author=Mohammed Mostafa Kamal |date=2012 թ․ հուլիսի 21 |title=Why Doesn't the Muslim World Recognize Israel? |url=http://www.jpost.com/Opinion/Op-Ed-Contributors/Why-doesnt-the-Muslim-world-recognize-Israel#article=0QUFFOUZBN0YxODM3RDE5NDM4OUEyRkE5MjY1OEJCRDI= |access-date=2015 թ․ նոյեմբերի 30 |newspaper=[[The Jerusalem Post]]}}</ref>։ [[Արաբական պետությունների լիգա]]յի քսաներկու երկրներից վեցը կարգավորել են իրենց հարաբերություններն Իսրայելի հետ։ [[Եգիպտա-իսրայելական հարաբերություններ|Եգիպտոսը]] և [[Իսրայելա-հորդանանյան հարաբերություններ|Հորդանանը]] խաղաղության պայմանագրեր են ստորագրել, համապատասխանաբար, [[Եգիպտա-իսրայելական խաղաղության պայմանագիր|1979]] և [[Իսրայելա-հորդանանյան հաշտության պայմանագիր|1994]] թվականներին, բայց Իսրայելը պաշտոնապես շարունակում է [[Իսրայելա-սիրիական հարաբերություններ|պատերազմի մեջ լինել]] Սիրիայի հետ։ Ընդ որում, երկու երկրներն այդ կարգավիճակում են սկսած 1948 թվականից։ Նախկինում համանման իրավիճակ էր նաև [[Լիբանան]]ի պարագայում։ 2000 թվականին, երբ Լիբանանում ավարտվեց [[Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմ|քաղաքացիական պատերազմը]], Իսրայելն ու Լիբանանը դադարեցրեցին պատերազմական դրությունը։ Սակայն մինչ օրս երկու երկրների սահմանը շարունակում է մնալ չսահմանազատված և չսահմանագծված։

2020 թվականի երկրորդ կեսին Իսրայելը կարգավորեց հարաբերությունները արաբական ևս չորս երկրների հետ. սեպտեմբերին [[Արաբական Միացյալ Էմիրություններ]]ի և [[Բահրեյն]]ի (հայտնի է որպես Աբրահամի հաշտագիր)<ref>{{Cite news |last=Liebermann |first=Oren |date=2020 թ․ սեպտեմբերի 16 |title=Two Gulf nations recognized Israel at the White House. Here's what's in it for all sides |url=https://edition.cnn.com/2020/09/15/politics/israel-uae-bahrain-white-house-analysis-intl/index.html |work=CNN}}</ref>, հոկտեմբերին՝ [[Սուդան]]ի<ref>{{Cite news |last=Hansler |first=Jennifer |date=2020 թ․ հոկտեմբերի 23 |title=Trump announces that Israel and Sudan have agreed to normalize relations |url=https://www.cnn.com/2020/10/23/politics/trump-sudan-israel/index.html |access-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 15 |website=CNN}}</ref> և դեկտեմբերին [[Մարոկկո]]յի հետ<ref>{{Cite news |date=2020 թ․ դեկտեմբերի 11 |title=Morocco latest country to normalise ties with Israel in US-brokered deal |url=https://www.bbc.com/news/world-africa-55266089 |access-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 15 |work=[[BBC]]}}</ref>։ Չնայած Իսրայելի և Եգիպտոսի միջև կնքված խաղաղության պայմանագրին, եգիպտացիների շրջանում Իսրայելը շարունակում է մեծապես համարվել որպես թշնամի պետություն<ref>"Massive Israel protests hit universities" (Egyptian Mail, 16 March 2010) "According to most Egyptians, almost 31 years after a peace treaty was signed between Egypt and Israel, having normal ties between the two countries is still a potent accusation and Israel is largely considered to be an enemy country"</ref>։ Իրանը [[Փահլավիներ]]ի կառավարման շրջանում [[Իսրայելա-իրանյան հարաբերություններ|դիվանագիտական հարաբերություններ]] է ունեցել Իսրայելի հետ<ref>{{Harvard citation no brackets|Abadi|2004|pp=37–39, 47}}</ref>, սակայն չեղարկել է Իսրայելի անկախության ճանաչումը՝ [[Իրանական հեղափոխություն|իսլամական հեղափոխության]] ընթացքում<ref>{{Harvard citation no brackets|Abadi|2004|pp=47–49}}</ref>։ Իսրայելի քաղաքացիները չեն կարող այցելել [[Սիրիա]], [[Լիբանան]], [[Իրաք]], [[Սաուդյան Արաբիա]] և [[Եմեն]], առանց Իսրայելի ներքին գործերի նախարարության թույլտվության։ Ի դեպ, այս երկրները 1948 թվականին պատերազմել են Իսրայելի դեմ և նրանց հետ Հրեական պետությունը չունի խաղաղության պայմանագիր<ref>{{Cite web |year=2004 |script-title=he:הוראות הדין הישראלי |url=http://www.mfa.gov.il/MFAHeb/MFAArchive/2004/horaot+din+israeli0304.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070701072212/http://www.mfa.gov.il/MFAHeb/MFAArchive/2004/horaot%2Bdin%2Bisraeli0304.htm |archive-date=2007 թ․ հուլիսի 1 |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 9 |publisher=Israeli Ministry of Foreign Affairs |language=he}}</ref>։ 2008-2009 թվականներին տեղի ունեցած [[Թափվող արճիճ|Գազայի պատերազմի]] հետևանքով՝ [[Մավրիտանիա]]ն, [[Քաթար]], [[Բոլիվիա]]ն և [[Վենեսուելա]]ն կասեցրել են քաղաքական և տնտեսական կապերն Իսրայելի հետ<ref name="al-jaz-eng">{{Cite news |date=2009 թ․ հունվարի 17 |title=Qatar, Mauritania cut Israel ties |url=http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2009/01/2009116151135307776.html |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=Al Jazeera English}}</ref>։ 2019 թվականին, սակայն, Բոլիվիան վերականգնել է հարաբերությունները<ref>{{Cite news |last1=Flores |first1=Paola |date=2019 թ․ նոյեմբերի 29 |title=Bolivia to renew Israel ties after rupture under Morales |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/bolivia-renew-israel-ties-rupture-morales-67374746 |access-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 15 |agency=ABC News}}</ref>։ [[Չինաստան]]ը լավ հարաբերություններ ունի ինչպես Իսրայելի, այնպես էլ [[Արաբական աշխարհ]]ի հետ<ref>{{Cite web |last=Kuo |first=Mercy A. |date=2018 թ․ հուլիսի 17 |title=Israel-China Relations: Innovation, Infrastructure, Investment |url=https://thediplomat.com/2018/07/israel-china-relations-innovation-infrastructure-investment/ |website=The Diplomat}}</ref>։

[[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]ը և [[Խորհրդային Միություն]]ը եղել են առաջին երկու երկրները, որոնք գրեթե միաժամանակ ճանաչել են Իսրայելի Պետության անկախությունը<ref>{{Cite journal |last1=Brown |first1=Philip Marshall |year=1948 |title=The Recognition of Israel |url=https://archive.org/details/sim_american-journal-of-international-law_1948-07_42_3/page/620 |journal=The American Journal of International Law |volume=42 |issue=3 |pages=620–627 |doi=10.2307/2193961 |jstor=2193961}}</ref>։ [[Վեցօրյա պատերազմ]]ի պատճառով 1967 թվականին խզվեցին հարաբերությունները Խորհրդային Միության հետ և վերականգնվեցին միայն 1991 թվականի հոկտեմբերին<ref>{{Cite news |last=Yaakov |first=Saar |date=2017 թ․ հոկտեմբերի 18 |title=There Were Times (Hayu Zemanim) |publisher=Israel Hayom |page=30 |language=he}}</ref>։ Միացյալ Նահանգներն Իսրայելին համարում է [[Միջին Արևելք]]ում «իր ամենավստահելի գործընկերը»<ref>{{Cite web |title=U.S. Relations With Israel Bureau of Near Eastern Affairs Fact Sheet March 10, 2014 |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/3581.htm |access-date=2014 թ․ հոկտեմբերի 30 |website=U.S. Department of State}}</ref>, ինչը հիմնված է «ժողովրդավարական ընդհանուր արժեքների, կրոնական նմանությունների և անվտանգային շահերի վրա»<ref>{{Cite web |title=Israel: Background and Relations with the United States Updated |url=http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?AD=ADA470003&Location=U2&doc=GetTRDoc.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110205011800/http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?AD=ADA470003&Location=U2&doc=GetTRDoc.pdf |archive-date=2011 թ․ փետրվարի 5 |access-date=2009 թ․ հոկտեմբերի 19 |publisher=Defense Technical Information Center}}</ref>։ 1967 թվականից սկսած Միացյալ Նահանգները 68 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի ռազմական օգնություն և 32 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի աջակցություն է տրամադրել Իսրայելին, ինչն իրականացվում է Օտարերկրյա օգնության ակտի շրջանակներում<ref name=PNADR900>{{Cite web |title=U.S. Overseas Loans and Grants |url=http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/PNADT555.pdf}}</ref>։ Մինչև 2003 թվականը ներառյալ ԱՄՆ-ն ամենաշատ թվով օգնությունը տրամադրել է հենց Իսրայելին<ref name=PNADR900/><ref>{{Cite web |title=U.S. Government Foreign Grants and Credits by Type and Country: 2000 to 2010 |url=https://www.census.gov/compendia/statab/2012/tables/12s1297.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111020131918/http://www.census.gov/compendia/statab/2012/tables/12s1297.pdf |archive-date=2011 թ․ հոկտեմբերի 20}}</ref><ref>{{Cite web |title=Foreign Aid |url=https://www.census.gov/compendia/statab/cats/foreign_commerce_aid/foreign_aid.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071225192852/http://www.census.gov/compendia/statab/cats/foreign_commerce_aid/foreign_aid.html |archive-date=2007 թ․ դեկտեմբերի 25}}</ref>։ Հարցված ամերիկացիների մեծ մասը դրական վերաբերմունք ունեն Իսրայելի նկատմամբ<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ մարտի 17 |title=Americans Still Pro-Israel, Though Palestinians Gain Support |url=https://news.gallup.com/poll/390737/americans-pro-israel-though-palestinians-gain-support.aspx |website=[[Gallup, Inc]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ փետրվարի 2 |title=Friend or Enemy — Israel |url=https://today.yougov.com/topics/travel/trackers/friend-enemy-israel |website=YouGov |language=en-us}}</ref>։ Համարվում է, որ [[Մեծ Բրիտանիա]]ն «բնական հարաբերություններ» ունի Իսրայելի հետ՝ [[Պաղեստինում բրիտանական մանդատ]]ի պատճառով<ref>{{Cite web |title=The bilateral relationship |url=http://ukinisrael.fco.gov.uk/en/about-us/working-with-israel/uk-israel-relations/bilateral-relations |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130116083311/http://ukinisrael.fco.gov.uk/en/about-us/working-with-israel/uk-israel-relations/bilateral-relations |archive-date=2013 թ․ հունվարի 16 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |website=UK in Israel |publisher=Foreign and Commonwealth Office}}</ref>։ Երկու երկրների միջև հարաբերություններն ավելի են ամրապնդվել Մեծ Բրիտանիայի նախկին վարչապետ [[Թոնի Բլեեր]]ի՝ երկու երկրների (Իսրայել և Պաղեստին) հարցի կարգավորման ջանքերի արդյունքում։ 2007 թվականի դրությամբ՝ Գերմանիան Իսրայելի Պետությանը ու [[Հոլոքոստ]]ից առանձին փրկվածների, ընդհանուր առմամբ, վճարել է 25 միլիարդ եվրո ռեպարացիա<ref>{{Cite web |title=Congressional Research Service: Germany's Relations with Israel: Background and Implications for German Middle East Policy, Jan 19, 2007. (p. CRS-2) |url=https://fas.org/sgp/crs/row/RL33808.pdf |access-date=2010 թ․ սեպտեմբերի 29}}</ref>։ Իսրայելը ներառված է [[Եվրոպական միություն|Եվրոպական միության]] [[Եվրոպական հարևանության քաղաքականություն|հարևանության քաղաքականության]] մեջ, որի նպատակն է առավել մոտ դարձնել Եվրամիությանն ու հարևան երկրներին<ref>{{Cite news |author=Eric Maurice |date=2015 թ․ մարտի 5 |title=EU to Revise Relations with Turbulent Neighbourhood |url=https://euobserver.com/foreign/127874 |access-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 1 |publisher=[[EUobserver]]}}</ref>։

[[պատկեր:Bill Clinton, Yitzhak Rabin, Yasser Arafat at the White House 1993-09-13.jpg|thumb|left|[[Իցհակ Ռաբին]]ը և [[Յասեր Արաֆաթ]]ը ԱՄՆ նախագահ [[Բիլ Քլինթոն]]ի հետ միասին [[Օսլոյի համաձայնագրեր]]ի ստորագրման արարողության ժամանակ։]]
Չնայած [[Իսրայելա-թուրքական հարաբերություններ|Թուրքիան և Իսրայելը]] մինչև 1991 թվականը չէին հաստատում լիարժեք դիվանագիտական հարաբերություններ<ref>{{Harvard citation no brackets|Abadi|2004|p=3}}. "However, it was not until 1991 that the two countries established full diplomatic relations."</ref>, Թուրքիան Հրեական Պետության հետ համագործակցում էր դրա հիմնադրումից՝ 1949 թվականից ի վեր։ Թուրքիայի հարաբերությունները տարածաշրջանի մյուս երկրների հետ, որտեղ գերակշիռ էր մուսուլմանական բնակչությունը, երբեմն հանգեցրել են այդ արաբական և մուսուլմանական պետությունների ճնշմանը Թուրքիայի վրա՝ նվազեցնելու նրա հարաբերություններն Իսրայելի հետ<ref>{{Harvard citation no brackets|Abadi|2004|pp=4–6}}</ref>։ Թուրքիայի և Իսրայելի հարաբերությունները սկսեցին անկում ապրել 2008-2009 թվականների Գազայի պատերազմից և 2010 թվականին [[Կոնֆլիկտ Գազայի ափերի մոտ (2010)|Գազայի ափերի մոտ տեղի ունեցած կոնֆլիկտից]] հետո<ref>{{Cite journal |last=Uzer |first=Umut |date=2013 թ․ մարտի 26 |title=Turkish-Israeli Relations: Their Rise and Fall |url=http://www.mepc.org/journal/middle-east-policy-archives/turkish-israeli-relations-their-rise-and-fall |url-status=dead |journal=Middle East Policy |volume=XX |issue=1 |pages=97–110 |doi=10.1111/mepo.12007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140423054359/http://www.mepc.org/journal/middle-east-policy-archives/turkish-israeli-relations-their-rise-and-fall |archive-date=2014 թ․ ապրիլի 23 |access-date=2017 թ․ հունվարի 7}}</ref>։ Սկսած 1995 թվականից, զուգահեռաբար, սկսեցին զարգանալ [[Հույն-իսրայելական հարաբերություններ|Հունաստանի և Իսրայելի հարաբերությունները]], ինչը որոշակիորեն պայմանավորված էր նաև իսրայելա-թուրքական հարաբերությունների վատացմամբ<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ հոկտեմբերի 16 |title=Israel woos Greece after rift with Turkey |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-11556442 |newspaper=BBC News}}</ref>։ 2010 թվականին երկու երկրներն ստորագրել էին պաշտպանական համագործակցության համաձայնագիր։ Բացի այդ, [[Իսրայելի ռազմաօդային ուժեր]]ը [[Օվդա օդակայան]]ում [[Հունաստանի ռազմաօդային ուժեր|հունական ռազմաօդային ուժեր]]ի հետ միասին անց էին կացրել համատեղ զորավարժություններ։ Նավթի և գազի իսրայելա-կիպրոսական համատեղ հետախուզումը Լևիաթան գազի հանքավայրերում կարևոր գործոն են Հունաստանի համար, որը սերտ հարաբերություններ ունի [[Կիպրոս]]ի հետ<ref>{{Cite news |date=2011 թ․ սեպտեմբերի 26 |title=Turkey, Greece discuss exploration off Cyprus |url=http://www.haaretz.com/news/middle-east/turkey-greece-discuss-exploration-off-cyprus-1.386864 |access-date=2012 թ․ հունվարի 1 |newspaper=Haaretz |agency=Associated Press}}</ref>։ Համագործակցությունն աշխարհի ամենաերկար ստորջրյա սնուցման մալուխի՝ «[[EuroAsia Interconnector]]-ի» հարցում, ամրապնդել է երկու երկրների՝ Իսրայելի և Կիպրոսի միջև առկա հարաբերությունները<ref>{{Cite news |last=Benari |first=Elad |date=2012 թ․ մարտի 5 |title=Israel, Cyprus Sign Deal for Underwater Electricity Cable |url=http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/153437 |access-date=2017 թ․ հունվարի 7 |website=Arutz Sheva}}</ref>։

[[Ադրբեջան]]ն այն քիչ թվով մուսուլմանական երկրներից է, որը ռազմավարական և տնտեսական [[Ադրբեջանա-իսրայելական հարաբերություններ|հարաբերություններ]] է զարգացրել Իսրայելի հետ<ref name=":2">{{Cite web |date=2014 թ․ օգոստոսի 7 |title=In Muslim Azerbaijan, Self-Interest Prompts Support for Israel on Gaza |url=https://eurasianet.org/in-muslim-azerbaijan-self-interest-prompts-support-for-israel-on-gaza |website=Eurasianet |language=en}}</ref>։ Ադրբեջանն ապահովում է Իսրայելի նավթի պահանջների զգալի մասը, իսկ Իսրայելն Ադրբեջանին սպառազինության մատակարարման գլխավոր գործընկերներից մեկն է<ref name=":2" />։ Ղազախստանը ևս Իսրայելի հետ ունի տնտեսական և ռազմավարական գործընկերություն<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ հուլիսի 19 |title=The Israel-Kazakhstan Partnership |url=https://thediplomat.com/2016/07/the-israel-kazakhstan-partnership/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220518015549/https://thediplomat.com/2016/07/the-israel-kazakhstan-partnership/ |archive-date=2022 թ․ մայիսի 18 |website=[[The Diplomat]] |language=en-US}}</ref>։ Հնդկաստանն Իսրայելի հետ լիարժեք դիվանագիտական հարաբերություններ է հաստատել 1992 թվականին և այդ ժամանակներից ի վեր զարգացրել ամուր ռազմական, տեխնոլոգիական և մշակութային գործընկերություն<ref>{{Cite web |last=Kumar |first=Dinesh |title=India and Israel: Dawn of a New Era |url=http://pakistanyouthmovement.com/Research-Reports/India%20Israel%20Ties.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120512233225/http://pakistanyouthmovement.com/Research-Reports/India%20Israel%20Ties.pdf |archive-date=2012 թ․ մայիսի 12 |access-date=2012 թ․ մարտի 19 |publisher=Jerusalem Institute for Western Defense}}</ref>։ Իսրայելի արտաքին գործերի նախարարության կողմից 2009 թվականին իրականացված հարցման արդյունքները ցույց էին տվել, որ Հնդկաստանն ամենաիսրայելամետ պետությունն է՝ հարցման ժամանակ ընտրված 12 երկրների շարքում<ref>{{Cite news |last=Eichner |first=Itamar |date=2009 թ․ մարտի 4 |title=From India with love |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3696887,00.html |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=Ynetnews}}</ref><ref>{{Cite news |date=2010 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Nitin Gadkari to visit Israel tomorrow |url=http://news.worldsnap.com/city/delhi/nitin-gadkari-to-visit-israel-tomorrow-97059.html |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 1 |newspaper=World Snap}}</ref>։ Հնդկաստանն իսրայելական արտադրության ռազմատեխնիկայի ամենախոշոր գնորդն է և Իսրայելը, Ռուսաստանից հետո, Հնդկաստանի երկրորդ խոշոր ռազմական գործընկերն է<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ հունվարի 19 |title=India to hold wide-ranging strategic talks with US, Israel |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-01-19/india/28119010_1_largest-ever-defence-deal-second-largest-defence-supplier-sensitive-technology-control-requirements |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20120707084501/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-01-19/india/28119010_1_largest-ever-defence-deal-second-largest-defence-supplier-sensitive-technology-control-requirements |archive-date=2012 թ․ հուլիսի 7 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=[[The Times of India]]}}</ref>։ Ընդհանուր քաղաքական, կրոնական և անվտանգային շահերից ելնելով՝ [[Եթովպիա]]ն Իսրայելի գլխավոր դաշնակիցն է [[Աֆրիկա]]յում<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ փետրվարի 4 |title=Iran and Israel in Africa: A search for allies in a hostile world |url=http://www.economist.com/node/15453225 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=The Economist}}</ref>։ Իսրայելը Եթովպիային տրամադրում է ոռոգման նախագծերի վերաբերյալ փորձագիտական հմտություններ, իսկ Եթովպիայի հազարավոր հրեաներ ապրում են Իսրայելում։

Իսրայելն ունի աշխարհում տեղի ունեցած աղետների ժամանակ շտապ օգնության և մարդասիրական արձագանքի հարուստ պատմություն<ref>{{Cite news |last=Pfeffer |first=Anshel |date=2015 թ․ ապրիլի 28 |title=The Downsides of Israel's Missions of Mercy Abroad |url=http://www.haaretz.com/israel-news/.premium-1.653988 |access-date=2015 թ․ նոյեմբերի 22 |newspaper=Haaretz |quote=And even when no Israelis are involved, few countries are as fast as Israel in mobilizing entire delegations to rush to the other side of the world. It has been proved time and again in recent years, after the earthquake in Haiti, the typhoon in the Philippines and the quake/tsunami/nuclear disaster in Japan. For a country of Israel's size and resources, without conveniently located aircraft carriers and overseas bases, it is quite an impressive achievement.}}</ref>։ 1955 թվականին Իսրայելն սկսեց իր օտարերկրյա օգնության ծրագիրը [[Մյանմա|Բիրմայում]]։ Այնուհետ ծրագրի հիմնական ուղղությունն սևեռվեց Աֆրիկայի վրա<ref name="Geldenhuys">{{Cite book |author=Deon Geldenhuys |url=https://archive.org/details/isolatedstatesco0000geld |title=Isolated States: A Comparative Analysis |publisher=Cambridge University Press |year=1990 |isbn=978-0-521-40268-2 |page=[https://archive.org/details/isolatedstatesco0000geld/page/428 428] |quote=israel international aid africa 1970. |url-access=registration}}</ref>։ Իսրայելի մարդասիրական ջանքերը պաշտոնապես սկսվել են 1957 թվականից՝ [[ՄԱՇԱՎ]]-ի՝ Իսրայելի միջազգային զարգացման համագործակցության գործակալության հիմնադրմամբ<ref>{{Cite web |title=About MASHAV |url=http://mfa.gov.il/MFA/mashav/AboutMASHAV/Pages/Background.aspx |access-date=2017 թ․ հունվարի 20 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ Այս վաղ ժամանակահատվածում, թեև Իսրայելի օգնությունը կազմում էր Աֆրիկային տրամադրվող օգնության միայն մի փոքր մասը, այդ ծրագիրն արդյունավետ էր մայրցամաքի տարածքում բարի կամքի ստեղծման գործում։ Այդուհանդերձ, 1967 թվականի պատերազմը փչացրեց Իսրայելի հարաբերություններն աֆրիկյան մի շարք երկրների հետ<ref name="Ismael">{{Cite book |author=Tareq Y. Ismael |url=https://archive.org/details/internationalrel0000isma |title=International Relations of the Contemporary Middle East: A Study in World Politics |publisher=Syracuse University Press |year=1986 |isbn=978-0-8156-2382-3 |page=[https://archive.org/details/internationalrel0000isma/page/249 249] |quote=Israel foreign aid 1958 burundi. |url-access=registration}}</ref>։ Իսրայելի օտարերկրյա օգնության ծրագիրը փոխեց իր ուղղվածությունը դեպի Լատինական Ամերիկա<ref name="Geldenhuys"/>։ Սկսած 1970-ական թվականների վերջից, Իսրայելի օտարերկրյա օգնությունը էականորեն կրճատվեց, չնայած վերջին տարիներին Իսրայելը փորձում է վերականգնել իր մարդասիրական օգնության տրամադրումն Աֆրիկայի երկրներին<ref name="Yacobi">{{Cite book |author=Haim Yacobi |title=Israel and Africa: A Genealogy of Moral Geography |publisher=Routledge |year=2016 |pages=111–112}}</ref>։ Կան մարդասիրական և հրատապ արձագանքման իսրայելական լրացուցիչ խմբեր, որոնք գործում են Իսրայելի կառավարության հետ միասին։ Դրանց թվում են [[IsraAid]]-ը, որը միացյալ ծրագիր է և իրականացվում է իսրայելական 14 կազմակերպությունների և Հյուսիսային Ամերիկայի հրեական խմբերի կողմից<ref>Haim Yacobi, [https://books.google.com/books?id=lgQXCgAAQBAJ&pg=PA113 ''Israel and Africa: A Genealogy of Moral Geography,''] Routledge, 2015 p. 113.</ref>, [[ZAKA]]-ն<ref>{{Cite web |last=Ki-moon |first=Ban |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=Secretary-General's remarks at reception in honour of ZAKA International Rescue Unit [as prepared for delivery] |url=https://www.un.org/sg/en/content/sg/statement/2016-12-01/secretary-generals-remarks-reception-honour-zaka-international |access-date=2017 թ․ հունվարի 20 |publisher=United Nations}}</ref>,, Իսրայելական արագ փրկարարական և որոնման թիմը (FIRST)<ref>Ueriel Hellman,[http://www.jta.org/2010/01/19/news-opinion/israel-middle-east/israeli-aid-effort-helps-haitians-and-israels-image "Israeli aid effort helps Haitians – and Israel's image"], Jewish Telegraphic Agency 19 January 2010</ref>, Israeli Flying Aid-ը (IFA)<ref>{{Cite web |date=2006 թ․ մարտի 12 |title=Israel's 'superwoman' takes flight to help others – ISRAEL21c |url=http://www.israel21c.org/israels-superwoman-takes-flight-to-help-others/ |website=Israel21c}}</ref>, [[Save a Child's Heart]]-ը (SACH)<ref>{{Cite web |title=Wolfson cardiac surgeons save lives of more Gazan children |url=http://www.jpost.com/Israel-News/Wolfson-cardiac-surgeons-save-lives-of-more-Gazan-children-374391 |website=The Jerusalem Post}}</ref> և [[Latet]]-ը<ref>{{Cite web |title=Earthquake in Haiti – Latet Organization deploys for immediate relief to victims |url=http://reliefweb.int/report/haiti/earthquake-haiti-latet-organization-deploys-immediate-relief-victims |website=ReliefWeb}}</ref>։ 1985-2015 թվականներին Իսրայելն իր պաշտպանական ուժերի ([[Իսրայելի թիկունքի հրամանատարություն]]ից) որոնողական և փրկարարական 24 պատվիրակություն է ուղարկել աշխարհի 22 պետություններ<ref>{{Cite news |date=2015 թ․ մայիսի 20 |title=When catastrophe strikes the IDF is there to help |url=http://www.israeltoday.co.il/NewsItem/tabid/178/nid/26634/Default.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160119084926/http://www.israeltoday.co.il/NewsItem/tabid/178/nid/26634/Default.aspx |archive-date=2016 թ․ հունվարի 19 |access-date=2015 թ․ նոյեմբերի 24 |newspaper=Israel Today}}</ref>։ Ներկայումս Իսրայելի օտարերկրյա օգնությունը, ի համեմատություն [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|ՏՀԶԿ]] մյուս երկրների, ցածր է, ինչը կազմում է այդ երկրի [[համախառն ներքին արդյունք]]ի 0,1 %-ից էլ քիչ։ Ի դեպ, ՄԱԿ-ի սահմանած նպատակային ցուցանիշը կազմում է 0,7 %։ 2015 թվականի դրությամբ՝ միայն վեց պետություն էր հասել ՄԱԿ-ի սահմանած ցուցանիշին<ref name="Quinn">{{Cite news |author=Ben Quinn |year=2017 |title=UK among six countries to hit 0.7% UN aid spending target |url=https://www.theguardian.com/global-development/2017/jan/04/uk-among-six-countries-hit-un-aid-spending-target-oecd |publisher=theguardian}}</ref>։ 2018 թվականի դրությամբ՝ Իսրայելն աշխարհում 38-րդն է [[Բարեգործության համաշխարհային ցուցանիշ]]ով<ref>{{Cite report |url=https://www.cafonline.org/docs/default-source/about-us-publications/caf_wgi2018_report_webnopw_2379a_261018.pdf |title=World Giving Index |date=2018 թ․ հոկտեմբեր |publisher=Charities Aid Foundation |access-date=2022 թ․ փետրվարի 22}}</ref>։
=== Ռազմական ոլորտ ===
{{Main|Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի անվտանգության ուժեր}}
[[Իսրայելի պաշտպանության բանակ]]ն [[Իսրայելի անվտանգության ուժեր]]ի միակ ռազմականացված թևն է, որը ղեկավարում է [[Իսրայելի պաշտպանության բանակի գլխավոր շտաբի պետ|Պաշտպանության բանակի գլխավոր շտաբի պետ]]ը կամ ''Ռամաթկալը'', որը ենթարկվում է [[Իսրայելի նախարարների կաբինետ|Իսրայելի կառավարությանը]]։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը բաղկացած է [[Իսրայելի ցամաքային ուժեր|ցամաքային]], [[Իսրայելի օդային ուժեր|օդային]] և [[Իսրայելի ռազմածովային ուժեր|ռազմածովային ուժերից]]։ Այն հիմնադրվել է 1948 թվականի [[Արաբ-իսրայելական պատերազմ (1948)|արաբ-իսրայելական պատերազմ]]ի ժամանակ՝ ռազմականացված կազմակերպությունների միավորման հետևանքով, որոնք գործում էին [[Հագանա]]յի հենքի վրա։ Ստացվում է, որ Իսրայելի պաշտպանության բանակն ստեղծվել է մինչև Իսրայելի Պետության հիմնադրումը<ref>{{Cite web |year=2007 |title=History: 1948 |url=http://dover.idf.il/IDF/English/about/History/40s/1948/default.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080412082705/http://dover.idf.il/IDF/English/about/History/40s/1948/default.htm |archive-date=2008 թ․ ապրիլի 12 |access-date=2007 թ․ հուլիսի 31 |publisher=Israel Defense Forces}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հենվում է [[Իսրայելի ռազմական հետախուզության վարչություն|Իսրայելի ռազմական հետախուզության վարչության]] ռեսուրսների վրա (''ԱՄԱՆ''), որը գործում է [[Մոսադ]]ի և [[Շաբակ]]ի հետ<ref>{{Harvard citation no brackets |Henderson |2003 |p=97}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակն իր կարճ պատմության ընթացքում մասնակցել է մի շարք խոշոր պատերազմների և սահմանային հակամարտությունների, ինչի հետևանքով այն վեր է ածվել աշխարհի ամենամարտունակ բանակներից մեկին<ref>{{Cite web |date=2009 թ․ մարտի 13 |title=The State: Israel Defense Forces (IDF) |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/Facts+About+Israel/State/THE+STATE-+Israel+Defense+Forces+-IDF-.htm |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 9 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref><ref>{{Cite web |title=Israel Defense Forces |url=http://www.globalsecurity.org/military/world/israel/idf.htm |access-date=2007 թ․ սեպտեմբերի 16 |publisher=GlobalSecurity.org}}</ref>։

[[պատկեր:Flickr - Israel Defense Forces - Class Commanders Exercise at Elyakim (1).jpg|thumb|Ստորաբաժանումների հրամանատարների զորավարժությունները [[Էլիակիմ]] զորավարժարանում, 2012 թվական։]]
Իսրայելցիների մեծ մասը պարտադիր ժամկետային զինծառայության են անցնում 18 տարեկանում։ Տղամարդիկ ծառայում են երկու տարի և ութ ամիս, իսկ [[Կանայք Իսրայելի պաշտպանության բանակում|կանայք]]՝ երկու տարի<ref>{{Cite web |title=The Israel Defense Forces |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/Facts%20About%20Israel/State/The%20Israel%20Defense%20Forces |access-date=2006 թ․ հոկտեմբերի 21 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ Պարտադիր ժամկետային զինծառայությունն ավարտելուց հետո՝ իսրայելցի տղամարդիկ համալրում են պահեստազորի շարքերը և մինչև 40 տարեկանը ամեն տարի մի քանի շաբաթ մասնակցում [[Իսրայելի պահեստայինների ծառայություն|պահեստազորի]] վերապատրաստումներին ու վարժանքներին։ Կանանց մեծ մասն ազատված են պահեստազորում ծառայությունից։ [[Իսրայելի արաբներ|Իսրայելի արաբալեզու]] քաղաքացիները (բացի [[դրուզներ]]ից) և այն հրեաները, որոնք ամբողջական ծավալով ներգրավված են կրոնական դասընթացներին, ազատված են պարտադիր զինվորական ծառայությունից, չնայած երկար տարիներ [[եշիվա]]ների ուսանողների զինծառայությունից ազատվելը եղել է հանրային քննարկման կարևորագույն հարցերից մեկը<ref>{{Harvard citation no brackets|Stendel|1997|pp=191–192}}</ref><ref>{{Cite news |last=Shtrasler |first=Nehemia |date=2007 թ․ մայիսի 16 |title=Cool law, for wrong population |url=http://www.haaretz.com/news/cool-law-for-wrong-population-1.220687 |access-date=2012 թ․ մարտի 19 |newspaper=Haaretz}}</ref>։ Տարբեր պատճառներով ազատված քաղաքացիների համար կա այլընտրանքային ծառայությունը, որը կարգավորում է ''[[Շերութ Լեումի]]ն'' (բառացի՝ Ազգային ծառայություն)։ Այն առաջարկում է այլընտրանքային ծառայություն հիվանդանոցներում, դպրոցներում կամ սոցիալական ապահովման այլ համակարգերում<ref>{{Cite web |title=Sherut Leumi (National Service) |url=http://www.nbn.org.il/aliyahpedia/army/585-sherut-leumi-national-service.html |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |publisher=Nefesh B'Nefesh}}</ref>։ Պարտադիր զորակոչի քաղաքականության արդյունքում՝ Իսրայելի պաշտպանության բանակն ունի շուրջ 176,500 մշտական զինուժ և լրացուցիչ 465,000 պահեստազորային, ինչի պատճառով Իսրայելն աշխարհի առաջատար երկրներից մեկն է [[Երկրների զինված ուժերի թվաքանակի և ռազմականացված կազմավորումների ցանկ|զինվորական ծառայություն անցած բնակչության թվաքանակով]]<ref name=IISS_military>[[#IISS2018|IISS 2018]], pp. 339–340</ref>։

[[պատկեր:Operation Guardian of the Walls, May 2021. XVIII.jpeg|thumb|left|[[Երկաթե գմբեթ]]ը աշխարհում առաջին օպերացիոն [[Ռեակտիվ հրետանի|հակահրթիռային]] պաշտպանական համակարգն է։]]
Իսրայելի ռազմական ոլորտը մեծապես հիմնված է բարձր տեխնոլոգիական [[Իսրայելի պաշտպանության բանակի սպառազինության ցանկ|սպառազինության]] համակարգերի նախագծման և [[Իսրայելի ռազմական արդյունաբերություն|արտադրության]] վրա, որոնք կիրառվում են ինչպես Իսրայելի զինված ուժերում, այնպես էլ արտահանվում այլ երկրներ։ «Arrow» համալիրը աշխարհի քիչ թվով օպերացիոն բալիստիկ հակահրթիռային համակարգերից մեկն է<ref>{{Cite news |last=Katz |first=Yaakov |date=2007 թ․ մարտի 30 |title=Arrow can fully protect against Iran |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=56544 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=The Jerusalem Post}}</ref>։ Python տեսակի օդ-օդ հրթիռները մասնագետները հաճախ դիտարկում են որպես Իսրայելի ռազմական պատմության ամենակործանիչ զենքը<ref>''Israeli Mirage III and Nesher Aces'', By Shlomo Aloni, (Osprey 2004), p. 60</ref>։ Իսրայելական Spike հրթիռներն աշխարհի ամենաշատ արտահանվող հակատանկային կառավարվող հրթիռներից մեկն է<ref>[http://www.army-technology.com/projects/gill Spike Anti-Tank Missile, Israel] army-technology.com</ref>։ Իսրայելի հակահրթիռային հակաօդային պաշտպանության «[[Երկաթե գմբեթ]]» համակարգը աշխարհում հայտնի է դարձել [[Գազայի հատված]]ից պաղեստինցի գրոհայինների կողմից արձակված «[[Քասամ հրթիռ|Qassam]]», «[[ԲՄ-21 Գրադ (ՀԿՌՀ)|Գրադ]]» և [[Fajr-5]] հրթիռների խոցմամբ<ref name=Johnson>{{Cite news |author=Robert Johnson |date=2012 թ․ նոյեմբերի 19 |title=How Israel Developed Such A Shockingly Effective Rocket Defense System |url=http://www.businessinsider.com/how-israel-developed-the-iron-dome-2012-11?op=1#ixzz2Cme6aQn5 |access-date=2012 թ․ նոյեմբերի 20 |work=Business Insider}}</ref><ref name=Tory>{{Cite news |author=Sarah Tory |date=2012 թ․ նոյեմբերի 19 |title=A Missile-Defense System That Actually Works? |url=http://www.slate.com/articles/news_and_politics/explainer/2012/11/israel_iron_dome_defense_how_has_missile_defense_changed_battle_in_gaza.html |access-date=2012 թ․ նոյեմբերի 20 |work=Slate}}</ref>։ 1973 թվականի [[Արաբա-իսրայելական պատերազմ (1973)|արաբա-իսրայելական պատերազմի]]ց ի վեր՝ Իսրայելը զարգացրել է հետախուզական արբանյակների ամբողջ ցանց<ref>{{Cite web |last=Zorn |first=E.L. |date=2007 թ․ մայիսի 8 |title=Israel's Quest for Satellite Intelligence |url=https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/kent-csi/vol44no5/html/v44i5a04p.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160416012211/https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/kent-csi/vol44no5/html/v44i5a04p.htm |archive-date=2016 թ․ ապրիլի 16 |access-date=2012 թ․ մարտի 19 |publisher=Central Intelligence Agency}}</ref>։ «[[Օֆեկ]]» ծրագրի հաջողությունն Իսրայելին դարձրել է աշխարհի յոթ երկրներից մեկը, որը կարող է արձակել այդ տեսակի արբանյակներ<ref>{{Cite news |last=Katz |first=Yaakov |date=2007 թ․ հունիսի 11 |title=Analysis: Eyes in the sky |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=64499 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=The Jerusalem Post}}</ref>։

Աշխարհում ընդունված է կարծել, որ Իսրայելը միջուկային զենք ունի<ref>{{Cite web |last=ElBaradei |first=Mohamed |author-link=Mohamed ElBaradei |date=2004 թ․ հուլիսի 27 |title=Transcript of the Director General's Interview with Al-Ahram News |url=http://www.iaea.org/newscenter/transcripts/2004/alahram27072004.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120418221656/http://www.iaea.org/newscenter/transcripts/2004/alahram27072004.html |archive-date=2012 թ․ ապրիլի 18 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |publisher=International Atomic Energy Agency}}</ref>, ինչպես նաև զանգվածային խոցման քիմիական և կենսաբանական զենք (համաձայն 1993 թվականի զեկույցներից մեկի)<ref>{{Cite web |date=1993 թ․ օգոստոս |title=Proliferation of Weapons of Mass Destruction: Assessing the Risks |url=http://www.vaccines.mil/documents/library/proliferation.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120528155012/http://www.vaccines.mil/documents/library/proliferation.pdf |archive-date=2012 թ․ մայիսի 28 |access-date=2012 թ․ մարտի 29 |publisher=Office of Technology Assessment |pages=65, 84}}</ref>։ Իսրայելը չի ստորագրել [[Միջուկային զենքի չտարածման մասին պայմանագիր]]ը<ref>{{Cite web |date=2005 թ․ մայիսի 27 |title=Background Information |url=https://www.un.org/en/conf/npt/2005/background.html |access-date=2012 թ․ ապրիլի 9 |website=2005 Review Conference of the Parties to the Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons (NPT) |publisher=United Nations}}</ref> և վարում է իր միջուկային ներուժի նկատմամբ դիտավորյալ երկիմաստության քաղաքականություն<ref>Ziv, Guy, "To Disclose or Not to Disclose: The Impact of Nuclear Ambiguity on Israeli Security," Israel Studies Forum, Vol. 22, No. 2 (Winter 2007): 76–94</ref>։ Իսրայելի ռազմածովային ուժերի «Դելֆին» դասի սուզանավերը ենթադրվում է, որ զինված են «Popeye Turbo» հրթիռներով՝ ունենալով երկրորդ հարված հասցնելու հնարավորություն<ref>{{Cite web |title=Popeye Turbo |url=https://fas.org/nuke/guide/israel/missile/popeye-t.htm |access-date=2011 թ․ փետրվարի 19 |publisher=Federation of American Scientists}}</ref>։ 1991 թվականի [[Իրաք-քուվեյթյան պատերազմ|Ծոցի պատերազմ]]ից սկսած, երբ Իսրայելը հարձակման ենթարկվեց «Էլ Հուսեյն» հրթիռներով, Իսրայելի բոլոր տները պետք է ունենան ուժեղացված անվտանգության սենյակ՝ «[[Մերխավ մուգան]]», որն անանցանելի է քիմիական և կենսաբանական նյութերի համար<ref>{{Cite web |title=Glossary |url=http://israelhomeowner.brinkster.net/Glossary.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120517224030/http://israelhomeowner.brinkster.net/Glossary.asp |archive-date=2012 թ․ մայիսի 17 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |publisher=Israel Homeowner}}</ref>։

Իսրայելի հիմնադրումից ի վեր՝ ռազմական ծախսերը կազմել են երկրի համախառն ներքին արդյունքի բավականին խոշոր կտորը։ Այն իր գագաթնակետին հասել է 1975 թվականին, երբ պաշտպանական ծախսերը կազմել էին երկրի ՀՆԱ-ի 30.3%-ը<ref>{{Cite report |url=http://cbs.gov.il/publications17/1680/pdf/t04.pdf |title=Defence Expenditure in Israel, 1950–2015 |date=2017 թ․ մայիսի 29 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics |access-date=2017 թ․ հունիսի 22 |url-status=dead |archivedate=2017 թ․ հունիսի 19 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170619053457/http://cbs.gov.il/publications17/1680/pdf/t04.pdf}}</ref>։ 2016 թվականին Իսրայելը, ՀՆԱ-ի համեմատ ռազմական ծախսերի թվով, աշխարհում 6-րդ պետությունն էր։ Այն կազմում է 5.7%<ref>{{Cite web |title=Military expenditure (% of GDP) |url=https://data.worldbank.org/indicator/MS.MIL.XPND.GD.ZS?year_high_desc=true |access-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 29 |website=World Development Indicators |publisher=World Bank}}</ref> և 15-րդը՝ ընդհանուր ռազմական ծախսերով (շուրջ 18 միլիարդ ԱՄՆ դոլար)<ref>{{Cite report |url=https://www.sipri.org/sites/default/files/Trends-world-military-expenditure-2016.pdf |title=Trends in world military expenditure, 2016 |date=2017 թ․ ապրիլի 24 |publisher=Stockholm International Peace Research Institute |access-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 29}}</ref>։ 1974 թվականից ի վեր Միացյալ Նահանգները տարեկան խոշոր ռազմական օգնություն է տրամադրում Իսրայելին<ref>{{Cite report |url=https://fas.org/sgp/crs/mideast/RL33222.pdf |title=U.S. Foreign Aid to Israel |last=Sharp |first=Jeremy M. |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 22 |publisher=Congressional Research Service |page=36 |access-date=2017 թ․ հունիսի 22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150731092044/http://www.fas.org/sgp/crs/mideast/RL33222.pdf |archive-date=2015 թ․ հուլիսի 31 |url-status=dead}}</ref>։ 2016 թվականին ստորագրված փոխըմբռնման հուշագրի համաձայն՝ 2018-2028 թվականներին Միացյալ Նահանգները յուրաքանչյուր տարի Իսրայելին է տրամադրում 3,8 միլիարդ ԱՄՆ դոլար կամ Իսրայելի պաշտպանական բյուջեի մոտ 20 %<ref>{{Cite news |last=Lake |first=Eli |date=2016 թ․ սեպտեմբերի 15 |title=The U.S.-Israel Memorandum of Misunderstanding |url=https://www.bloomberg.com/view/articles/2016-09-15/the-u-s-israel-memorandum-of-misunderstanding |access-date=2017 թ․ մարտի 17 |publisher=Bloomberg}}</ref>։ 2017 թվականի դրությամբ՝ Իսրայելը զենքի արտահանմամբ աշխարհում 5-րդ պետությունն է<ref>{{Cite web |title=Top List TIV Tables |url=http://armstrade.sipri.org/armstrade/page/toplist.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130214003447/http://armstrade.sipri.org/armstrade/page/toplist.php |archive-date=2013 թ․ փետրվարի 14 |access-date=2017 թ․ հունվարի 21 |publisher=Stockholm International Peace Research Institute}}</ref>։ Անվտանգության նկատառումներից ելնելով՝ Իսրայելից զենքի արտահանման ցուցանիշները գաղտնի են պահվում<ref>[http://www.haaretz.com/news/diplomacy-defense/.premium-1.567693 Israel reveals more than $7 billion in arms sales, but few names] By Gili Cohen | 9 January 2014, Haaretz</ref>։ [[Խաղաղասիրության համաշխարհային ինդեքս]]ում Իսրայելն զբաղեցնում է ստորին հորիզոնականներից մեկը։ 2021 թվականի դրությամբ՝ 163 երկրների շարքում այս երկիրն զբաղեցրել է 141-րդ հորիզոնականը<ref name=GPI>{{Cite web |date=2021 |title=Global Peace Index Map |url=https://www.visionofhumanity.org/maps/ |access-date=2022 թ․ մայիսի 19 |website=Vision of Humanity |publisher=Institute for Economics and Peace}}</ref>։
==== Ոստիկանություն ====
[[պատկեր:Emblem of Israel Police.svg|thumb|150px|right|Իսրայելական ոստիկանության տարբերանշանը]]
{{main|Իսրայելի ոստիկանություն}}

Իսրայելական ոստիկանությունը գտնվում է [[Իսրայելի ներքին անվտանգության նախարարություն|Ներքին անվտանգության նախարարության]] իրավասության ներքո։ Իսրայելում ոստիկանության հետ կապ հաստատելու համար անհրաժեշտ է ցանկացած հեռախոսից հավաքել 100<ref name=PoliceAbout>{{Cite web |date=2014 թ․ հուլիսի 6 |title=Полиция Израиля (О полиции) |url=https://www.police.gov.il/RusArticlePage.aspx?aid=38 |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190413211538/https://www.police.gov.il/RusArticlePage.aspx?aid=38 |archivedate=2019 թ․ ապրիլի 13 |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 14 |publisher=Полиция Израиля}}</ref><ref name=PoliceUrgentLines>{{Cite web |date=2014 թ․ հուլիսի 6 |title=Полиция Израиля (Экстренные телефонные линии) |url=https://www.police.gov.il/RusArticlePage.aspx?aid=42 |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190413211914/https://www.police.gov.il/RusArticlePage.aspx?aid=42 |archivedate=2019 թ․ ապրիլի 13 |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 14 |publisher=Полиция Израиля}}</ref>։

Իսրայելական ոստիկանությունը պրոֆեսիոնալ կազմակերպություն է։ 2014 թվականի դրությամբ՝ ոստիկանությունում աշխատում էր մոտ 35 000 մարդ<ref name=PoliceAbout/> (նրանցից մոտ 8000-ը սահմանապահ «[[Իսրայելի սահմանային ոստիկանություն|ՄԱԳԱՎ]]» ոստիկանության աշխատակիցներ են<ref name="Misgav">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://www.gov.il/BlobFolder/reports/mops_innovation_17/en/Innovation_Exchange_17.pdf |автор=Misgav T. |заглавие=Israel’s Border Police: A Versatile Force Since 1948 |год=2014 |lang=en |издание=Innovation Exchange |номер=17 |pages=26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190331115633/https://www.gov.il/BlobFolder/reports/mops_innovation_17/en/Innovation_Exchange_17.pdf |archivedate=2019-03-31}}</ref>)։ Բացի այդ, դրա աշխատանքին օգնում են «Քաղաքացիական դրուժինայի» («[[Իսրայելի քաղաքացիական գվարդիա|Միշմար Իզրահի]]») 7000 կամավորներ<ref name=PoliceAbout/>։ Բացի ՄԱԳԱՎ-ից, ոստիկանական համակարգում ներառված է նաև «[[ՅԱՄԱՄ]]» հակաահաբեկչական ստորաբաժանումը, որն ստեղծվել է 1974 թվականին։ Դրա առջև դրված խնդիրների մեջ են ահաբեկչությունների կանխումը, ահաբեկիչների վնասազերծումը և պատանդների ազատ արձակումը<ref name="Misgav" /><ref>{{Cite web |author=Eric Sof |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 28 |title=YAMAM – Special unit of Israel Border Police |url=https://special-ops.org/1309/yamam-special-unit-of-israel-border-police/ |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 14 |website=Spec Ops Magazine}}</ref>։

==== Հատուկ ծառայություններ ====
{{main|Իսրայելի հատուկ ծառայություններ}}
Իսրայելի անվտանգության ծառայությունների համակարգի մեջ մտնում են. [[Շաբակ|ՇԱԲԱԿ]]-ը (կամ ''«Շին-բետ»'') ({{lang-he|שרות ביטחון כללי}} ''Շերուտ Բիտախոն Կլալի'', {{lang-he|שב"כ}} ''Շաբակ'')՝ Իսրայելի ընդհանուր անվտանգության ծառայությունը, [[Իսրայելի ռազմական հետախուզության ծառայություն|ԱՄԱՆ]]-ը՝ ({{lang-he|אמ"ן}})՝ Իսրայելի ռազմական հետախուզական վարչությունը և [[Մոսադ]]ը՝ ({{lang-he|המוסד למודיעין ולתפקידים מיוחדים}}, ''խա-Մոսադ լե մոդին ու-լե-թաֆկիդիմ մեյուխադիմ'')՝ հետախուզության և հատուկ առաջադրանքների գործակալությունը, որին հաճախ անվանում են նաև Իսրայելի քաղաքական ոստիկանություն<ref>{{Ռուսերեն հոդված |автор=Kahana E. |заглавие=Reorganizing Israel's Intelligence Community |год=2002 |язык=en |издание=International Journal of Intelligence and Counterintelligence |том=15 |номер=3 |страницы=415—428}}</ref><ref name="secret">{{Cite web |title=Israel’s Secret Agencies |url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Terrorism/secret.html |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 6 |website=Jewish Virtual Library |language=en}}</ref>։

ՇԱԲԱԿ-ն զբաղվում է հակաահաբեկչական գործունեությամբ և պատասխանատու է ներքին անվտանգության համար։ Նրա խնդիրների շարքում մտնում են լրտեսության, պետական գաղտնիքի, ահաբեկչության և քաղաքական քայքայիչ գործունեության հակազդումը<ref>{{Cite web |date=2017 |title=Core Values of the Israel Security Agency |url=https://www.shabak.gov.il/english/about/Pages/values.aspx |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 14 |website=[[Шабак|Israeli Security Agency]] |language=en}}</ref>։ ՇԱԲԱԿ-ի վրա է դրված նաև Իսրայելի վարչապետի և կառավարության մյուս անդամների, պաշտպանական արդյունաբերության օբյեկտների, արտասահմանում Իսրայելի սեփականության հսկողությունը։ Այն նաև իրականացնում է «Էլ Ալ» ազգային ավիափոխադրողի անվտանգության ընդհանուր վերահսկողությունը<ref name="secret"/>։

ԱՄԱՆ-ը, որպես Իսրայելի պաշտպանության բանակի ռազմական հետախուզության կառավարման մարմին, զբաղվում է օդային և ռադիոէլեկտրոնային հետախուզությամբ, տեղեկատվություն հավաքում տարբեր երկրներում ռազմական կցորդների և հատուկ նշանակության ստորաբաժանումների օգնությամբ, որոնք գործում են հակառակորդ երկրի թիկունքում։ ԱՄԱՆ-ը պատասխանատու է վարչապետի և կառավարության համար ամենօրյա ազգային ճեպազրույցների պատրաստման համար, իրականացնում է թիրախային հետազոտություններ արաբական հարևան պետությունների վերաբերյալ և իրականացնում ռազմական գործողությունների սկսման հավանականության գնահատում<ref name="secret"/>։

Մոսադն Իսրայելի արտաքին հետախուզության ծառայությունն է<ref>{{Cite web |title=About Us |url=https://www.mossad.gov.il/eng/about/Pages/default.aspx |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 6 |publisher=Mossad |language=en}}</ref>։ Այն զբաղվում է հետախուզական տվյալների հավաքմամբ և վերլուծությամբ, ինչպես նաև Իսրայելի սահմաններից դուրս գաղտնի հատուկ գործողությունների անցկացմամբ<ref name="secret" />։ Մյուս երկրների հետախուզական ծառայություններից Մոսադի տարբերությունը կայանում է նրանում, որ իսրայելական այս գերատեսչությունն ունի ընդամենը 1200 հաստիքային աշխատակից, ներառյալ տեխնիկական անձնակազմը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Островский В., Хой, К. |заглавие=Моссад. Путём обмана |ответственный=Перевод с нем. В. Крюков |год=2005 |часть=Предисловие |ссылка часть=http://militera.lib.ru/memo/other/ostrovsky_v1/pre.html |издательство=Военная литература}}</ref>։

=== Քաղաքական կուսակցություններ ===
Իսրայելում կուսակցությունների բաժանումը «ձախերի» և «աջերի» պայմանավորված է մի շարք հիմնարար հարցերի վերաբերյալ դիրքորոշումներով, որոնցից ամենակարևորը, ի տարբերություն եվրոպական երկրների, որտեղ գերակշռում է սոցիալ-տնտեսականը, արտաքին քաղաքականն է (ներառյալ այնպիսի ասպեկտ, ինչպիսին անվտանգ սահմաններն են)։ Սակայն դերակատարություն ունեն նաև պետության և կրոնի հարաբերությունները, էթնիկ առանձին համայնքների իրավունքներն ու պարտականությունները, որի պատճառով Իսրայելի քաղաքական կուսակցությունների շրջանում ավանդաբար տարանջատվում են ոչ միայն ձախերը, աջերը և կենտրոնամետները, այլև կրոնական և արաբական կուսակցությունները{{sfn|Ханин|2014|с=16—18}}։

Մինչև 1977 թվականը Իսրայելի բոլոր կառավարությունները ձևավորում էին ձախ կենտրոնամետ դաշինքներ, որոնց, որպես կանոն, մասնակցում էին նաև կրոնական կուսակցությունները։ 1977 թվականի «ընտրազանգվածի հեղաշրջումից» հետո քաղաքական դաշտում մշտապես ընթանում է «լայն ձախ» և «լայն աջ» դաշինքների մրցակցություն, որոնք հիմնականում կենտրոնացված են, համապատասխանաբար, «[[Ավոդա]]» և «[[Լիկուդ]]» կուսակցությունների շուրջ, որոնք առավել շատ կենտրոնամետ են, քան նրանց դաշնակիցները։ 1984-1990 թվականներին, երկու դաշինքների ուժերի հավասարության պատճառով, երկիրը կառավարում էին, այսպես կոչված, ազգային միասնության կառավարությունները։ 1996 թվականին ներդրված վարչապետի ուղիղ ընտրության համակարգը, որն իրականացվում էր խորհրդարանական ընտրություններին զուգահեռ, հանգեցրեց «կուսակցական բազմաձևության» (պոլիմորֆիզմ) ուժեղացմանը և [[Քնեսեթ]]ում մանր հատվածային կուսակցությունների և ցանկերի թվաքանակի աճին, որոնցից սկսեցին ավելի շատ կախված լինել խոշոր կուսակցությունների ղեկավարները՝ կոալիցիաների ձևավորման ժամանակ{{sfn|Ханин|2014|с=20—24}}։ [[Արիել Շարոն]]ի փորձը ստեղծելու «իշխանության նոր կուսակցություն», որը կմիավորեր չափավոր աջ և ձախ առաջնորդներին, չհաջողվեց։ 2006 թվականի ընտրություններից առաջ ստեղծված «[[Կադիմա]]» կուսակցությունն արագորեն վատնեց վստահությունը և արդեն յոթ տարի անց դժվարությամբ հաղթահարեց ընտրական շեմը{{sfn|Ханин|2014|с=33—34}}։

== Տնտեսություն ==
{{Main|Իսրայելի տնտեսություն}}
[[պատկեր:GPD per capita development of Israel.jpg|thumb|right|1950 թվականից սկսած Իսրայելում մեկ շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ-ի փոփոխությունը։ Թվերը ներկայացված են 2011 թվականին միջազգային դոլարով գնաճի ճշգրտմամբ։]]
[[պատկեր:View of Diamond Exchange Center from Azrieli Center.jpg|thumb|left|[[Ադամանդի փոխանակման թաղամաս]]ը [[Ռամատ Գան]]ում։]]
Իսրայելը համարվում է [[Հարավարևմտյան Ասիա]]յի և [[Միջին Արևելք]]ի տնտեսությամբ և արդյունաբերությամբ ամենազարգացած երկիրը<ref name="Chua 2003 219–220">{{Cite book |last=Chua |first=Amy |url=https://archive.org/details/worldonfirehowex00chua_0/page/219 |title=World On Fire |publisher=Knopf Doubleday Publishing |year=2003 |isbn=978-0-385-72186-8 |pages=[https://archive.org/details/worldonfirehowex00chua_0/page/219 219–220]}}</ref><ref>{{Cite book |last1=Bramwell |first1=Martyn |url={{Google books|Up_7Bh8SbDcC|page=|keywords=%22israel+is+the+most+industrialized%22|text=%22israel+is+the+most+industrialized%22|plainurl=yes}} |title=Northern and Western Asia |year=2000 |isbn=978-0-8225-2915-6}}</ref>։ Իսրայելի որակյալ համալսարանական կրթությունը և բարձր մոտիվացված ու կրթված բնակչության ձևավորումը մեծապես պատասխանատու են երկրում բարձր տեխնոլոգիաների զարգացման խթանման և արագ տնտեսական զարգացման համար<ref name="David Adler">{{Cite web |author=David Adler |date=2014 թ․ մարտի 10 |title=Ambitious Israeli students look to top institutions abroad |url=http://monitor.icef.com/2014/03/ambitious-israeli-students-look-to-top-institutions-abroad/ |access-date=2015 թ․ հունվարի 20 |publisher=ICEF}}</ref>։ 2010 թվականին Իսրայելն անդամակցեց [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպությանը]]<ref name="OECD"/><ref>{{Cite web |title=List of OECD Member countries&nbsp;— Ratification of the Convention on the OECD |url=http://www.oecd.org/general/listofoecdmembercountries-ratificationoftheconventionontheoecd.htm |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development}}</ref>։ 2019 թվականի դրությամբ՝ [[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում]]ի «[[Համաշխարհային մրցունակության զեկույց]]ում» Իսրայելն զբաղեցրել է 20-րդ հորիզոնականը<ref name="rank 2019">{{Cite web |title=The Global Competitiveness Report 2019 |url=http://www3.weforum.org/docs/WEF_TheGlobalCompetitivenessReport2019.pdf |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 1}}</ref> և 35-րդը՝ [[Համաշխարհային բանկ]]ի [[Գործարարությամբ զբաղվելու դյուրինության ինդեքս|«Գործարարությամբ զբաղվելու դյուրինության ինդեքս»]]<ref>{{Cite web |title=Rankings |url=http://www.doingbusiness.org/en/rankings |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 1 |website=World Bank |language=en}}</ref>։ Իսրայելն աշխարհում զբաղեցրել է 5-րդ տեղը բարձր որակավորում ունեցող աշխատողների բաժնով<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ սեպտեմբերի 13 |title=Global Human Capital Report 2017 |url=http://reports.weforum.org/global-human-capital-report-2017/dataexplorer/#economy=ISR |access-date=2018 թ․ ապրիլի 23 |publisher=World Economic Forum}}</ref>։ Իսրայելի տնտեսական տվյալները ներառում են Իսրայելի տնտեսական տարածքը, ներառյալ Գոլանի բարձրունքները, Արևելյան Երուսաղեմը և Արևմտյան ափի իսրայելական բնակավայրերը{{sfn|OECD|2011}}։

[[պատկեր:BursaTelAviv-1.jpg|thumb|upright|[[Թել Ավիվի ֆոնդային բորսա]]ն, որի շենքը հարմարեցված է համակարգչային առևտրի համար։ Համակարգերը տեղակայված են ստորգետնյա բունկերում, որպեսզի արտակարգ իրավիճակներում հնարավոր լինի շարունակել բորսայի աշխատանքը<ref>[http://www.jpost.com/Business/Business-News/Tel-Aviv-Stock-Exchange-inaugurates-trading-in-new-building-374766 Tel Aviv Stock Exchange inaugurates trading in new building], By GLOBES, NIV ELIS, 9 August 2014</ref>։]]

Չնայած սահմանափակ բնական ռեսուրսներին, վերջին տասնամյակներում [[Իսրայելի գյուղատնտեսություն|գյուղատնտեսական]] և արդյունաբերական հատվածների զարգացումը Իսրայելին սննդամթերքի տեսանկյունից, բացառությամբ հացահատկի և տավարի մսի, դարձրել է ինքնաբավ։ 2020 թվականին Իսրայել ներկրումն ընդհանուր առմամբ կազմել է 96.5 միլիարդ ԱՄՆ դոլար, որը ներառում է հումքը, ռազմական սարքավորումները, արտադրական ապրանքները, չմշակված ադամանդը, վառելիքը, հացահատիկը և սպառողական ապրանքները<ref name="cia"/>։ Արտահանման հիմնական ուղղություններն են մեքենաներն ու սարքավորումները, ծրագրային ապահովումները, մշակված ադամանդը, գյուղատնտեսական ապրանքները, քիմիկատները, տեքստիլն ու հագուստը։ 2020 թվականին Իսրայելից արտահանումը հասել է 114 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի<ref name="cia"/>։ [[Իսրայելի բանկ]]ը պահում է 173 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի ոսկու տարադրամային ռեզերվ<ref name="cia"/>։ 1970-ական թվականներից սկսած Իսրայելը ռազմական օգնություն, ինչպես նաև տնտեսական աջակցություն է ստացել Միացյալ Նահանգներից։ Տնտեսական աջակցությունը եղել է վարկային երաշխիքների տեսքով, որը ներկայումս կազմում է Իսրայելի [[արտաքին պարտք]]ի ուղիղ կեսը։ Զարգացած երկրների թվում Իսրայելն ունի արտաքին պարտքի [[Երկրների ցանկ ըստ արտաքին պարտքի ծավալների|ամենացածր ցուցանիշներից]] մեկը և պարտատեր է մաքուր արտաքին պարտքի տեսանկյունից, որի պրոֆիցիտը 2015 թվականին կազմել է 69 միլիարդ ԱՄՆ դոլար<ref>{{Cite press release |title=Israel's International Investment Position (IIP), June 2015 |date=2015 թ․ սեպտեմբերի 20 |publisher=Bank of Israel |url=http://www.boi.org.il/en/NewsAndPublications/PressReleases/Pages/20-09-2015-IIP-Q2.aspx |access-date=2017 թ․ հունվարի 29}}</ref>։

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներից հետո աշխարհում Իսրայելն ունի երկրորդ ամենաշատ թվով ստարտափ ընկերությունները<ref>{{Cite book |last=Bounfour |first=Ahmed |title=Intellectual Capital for Communities: Nations, Regions, and Cities |author2=Edvinsson, Leif |publisher=Butterworth-Heinemann |year=2005 |isbn=978-0-7506-7773-8 |page=47 (368 pages)}}</ref> և երրորդն է ԱՄՆ-ից ու Չինաստանից հետո՝ Nasdaq-ում ցուցակագրված ընկերությունների թվով<ref>{{Cite magazine |author=Richard Behar |date=2016 թ․ մայիսի 11 |title=Inside Israel's Secret Startup Machine |url=https://www.forbes.com/sites/richardbehar/2016/05/11/inside-israels-secret-startup-machine/ |access-date=2016 թ․ հոկտեմբերի 30 |magazine=Forbes}}</ref>։ [[Intel]]-ը<ref>{{Cite news |last=Krawitz |first=Avi |date=2007 թ․ փետրվարի 27 |title=Intel to expand Jerusalem R&D |url=http://www.jpost.com/Business/BusinessNews/Article.aspx?id=52876 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=The Jerusalem Post}}</ref> և [[Microsoft]]-ը<ref>{{Cite web |title=Microsoft Israel R&D center: Leadership |url=http://www.microsoftrnd.co.il/about/leadership |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120313223906/http://www.microsoftrnd.co.il/about/leadership |archive-date=2012 թ․ մարտի 13 |access-date=2012 թ․ մարտի 19 |publisher=Microsoft |quote=Avi returned to Israel in 1991, and established the first Microsoft R&D Center outside the US&nbsp;...}}</ref> իրենց առաջին արտասահմանյան գիտահետազոտական կենտրոնները բացել են հենց Իսրայելում։ Իսրայելում են գտնվում նաև բարձր տեխնոլոգիական այնպիսի կազմակերպությունների գիտահետազոտական կենտրոնները, ինչպիսիք են [[IBM]]-ը, [[Google]]-ը, [[Apple Inc.|Apple]]-ը, [[Hewlett-Packard]]-ը, [[Cisco]]-ն, [[Facebook]]-ը և [[Motorola]]-ն։ 2007 թվականին ամերիկացի գործարար [[Ուորեն Բաֆեթ]]ին պատկանող [[Բերքշիր Հեթուեյ|Berkshire Hathaway]] ընկերությունը գնեց իսրայելական [[Iscar]] ընկերությունը, որը նրա առաջին ձեռքբերումն էր Միացյալ Նահանգներից դուրս։ Գործարքը կազմել էր 4 միլիարդ ԱՄՆ դոլար<ref>{{Cite news |date=2006 թ․ մայիսի 6 |title=Berkshire Announces Acquisition |url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C02E7DB1F3FF935A35756C0A9609C8B63 |access-date=2010 թ․ մայիսի 15 |work=[[The New York Times]]}}</ref>։

Իսրայելում աշխատանքային շաբաթը ձգվում է կիրակիից մինչև հինգշաբթի (5-օրյա աշխատանքային շաբաթվա դեպքում) կամ մինչև ուրբաթ (6-օրյա աշխատանքային շաբաթվա դեպքում)։ [[Շաբաթ (հուդայականություն)|Շաբաթ]]ի ծեսով պայմանավորված՝ այն վայրերում, որտեղ ուրբաթ օրն աշխատանքային է, իսկ բնակչության մեծամասնությունը հրեաներ են, ուրբաթ օրը «կարճ աշխատանքային օր է», որը ձմեռային ամիսներին ավարտվում է 14:00-ին, իսկ ամառային ամիսներին՝ 16:00-ին։ Աշխարհի երկրների մեծ մասում մի քանի առաջարկներ են արվել աշխատանքային շաբաթը փոփոխելու և կիրակի օրը ոչ աշխատանքային դարձնելու ուղղությամբ՝ միաժամանակ մյուս օրերին մեծացնելով աշխատաժամանակը կամ որպես աշխատանքային օր ուրբաթ օրը փոխարինելով կիրակի օրվամբ<ref>{{Cite news |last=Koren |first=Orah |date=2012 թ․ հունիսի 26 |title=Instead of 4 work days: 6 optional days to be considered half day-outs |url=http://www.themarker.com/career/1.1739743 |access-date=2012 թ․ հունիսի 26 |newspaper=The Marker}} (in Hebrew)</ref>։

=== Գյուղատնտեսություն ===
{{main|Իսրայելի գյուղատնտեսություն}}
ԱՄՆ [[Կենտրոնական հետախուզական վարչություն|Կենտրոնական հետախուզական վարչության]] համաշխարհային փաստերի գրքի համաձայն՝ Իսրայելում գյուղատնտեսությամբ զբաղվում է աշխատունակ բնակչության 1,1 %-ը<ref name="cia" />, սակայն նրանք 93 %-ով ապահովում են Իսրայելի սննդի պահանջները։ Իսրայելը ներկրում է հացահատկի որոշ տեսակներ և [[ձիթատու մշակաբույսեր]], [[միս]], [[սուրճ]], [[կակաո]] և [[շաքար]]<ref name="agro">{{Cite web |title=Информация об Израиле: Сельское хозяйство |url=http://embassies.gov.il/moscow/AboutIsrael/Pages/InformationaboutIsrael.aspx |url-status=dead |archiveurl=https://archive.today/20190525125036/https://embassies.gov.il/moscow/AboutIsrael/Pages/InformationaboutIsrael.aspx |archivedate=2019 թ․ մայիսի 25 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 3 |website=Посольство Израиля в России}}</ref>։ Ընդ որում, սեփական գյուղատնտեսական արտադրանքի ծավալի էական մասն Իսրայելն արտահանում է (2005 թվականին գյուղատնտեսությանը բաժին է ընկել երկրի ապրանքային արտահանման ընդհանուր արժեքի 2,4 %-ը)<ref name="BRE" />։ Տարբեր գնահատականներով, յուրաքանչյուր իսրայելցի, որն զբաղվում է գյուղատնտեսությամբ, կարող է կերակրել իր 50-ից<ref name="krug_isra" />{{sfn|Забутый|2012|страницы=3}} մինչև ավելի քան 90 հայրենակիցներին<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://bujet.ru/article/219763.php |заглавие=Сельское хозяйство Израиля: идеология плюс инновации |год=2013 |издание=Бюджет |номер=3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130901150430/http://bujet.ru/article/219763.php |archivedate=2013-09-01}}</ref>։

Գյուղատնտեսական արտադրանքի մոտ 80 %-ն արտադրվում է երկու տիպի տնտեսություններում՝ [[կիբուց]]ներում և [[մոշավ]]ներում (խառը տիպի տնտեսվարմամբ կոպերատիվ գյուղեր)<ref name="BRE" />։ Գյուղատնտեսության ամենակարևոր ճյուղերն են [[Ցիտրուսայիններ|ցիտրուսային]] մշակաբույսերի, բանջարեղենի, բամբակի, տավարի մսի, թռչնի մսի, կաթի արտադրությունը<ref name="cia"/>։

[[պատկեր:Wheat-haHula-ISRAEL2.JPG|thumb|180px|Իսրայելի ցորենի արտերից մեկը։]]
1950-1990-ական թվականների կեսերին Իսրայելում տեղի է ունեցել գյուղատնտեսական հողերի տարածքների էական ընդլայնում, այդ թվում ոռոգելի (1990-ական թվականներին այն հասել էր 455 հազար հեկտարի)։ Ընդ որում, 1952-1984 թվականների միջակայքում գյուղատնտեսական արտադրության ծավալները շուրջ ութ անգամ մեծացել են։ Մեծ ծավալներով աճեցվում է բամբակ, [[գետնանուշ]], [[արևածաղիկ]], [[ցորեն]], ցիտրուսային մշակաբույսեր (մեծ մասն արտահանվում է), [[լոլիկ]], [[կարտոֆիլ]]<ref name="krug_isra" />։ Գյուղատնտեսական հատվածին բաժին է հասնում Իսրայելում ջրի կիրառման ավելի քան 60 %-ը<ref name="BRE" />։

2010 թվականին Իսրայելում կաթի արտադրության ընդհանուր ծավալները կազմել են 1,304 միլիարդ լիտր<ref name="Cows">{{Cite web |author=Nadav Shemer |date=2011 թ․ հունիսի 7 |title=Israeli cows outperform their foreign counterparts |url=http://www.jpost.com/National-News/Israeli-cows-outperform-their-foreign-counterparts |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190403172641/https://www.jpost.com/National-News/Israeli-cows-outperform-their-foreign-counterparts |archivedate=2019 թ․ ապրիլի 3 |accessdate=2019 թ․ մայիսի 25 |website=The Jerusalem Post}}</ref>, իսկ 2014 թվականին՝ 1,523 միլիարդ լիտր։ Իսրայելական կովերը տարեկան միջինում տալիս են 12083 լիտր կաթ (2014 թվականի տվյալներով)<ref name="Milknews">{{Cite web |date=2015 թ․ մայիսի 20 |title=Израильские коровы давали в 2014 году в среднем по 12 тысяч литров молока |url=http://milknews.ru/analitika-rinka-moloka/rinok-moloka-v-mire/rinok-moloka-v-mire_1337.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190403113934/https://milknews.ru/analitika-rinka-moloka/rinok-moloka-v-mire/rinok-moloka-v-mire_1337.html |archivedate=2019 թ․ ապրիլի 3 |accessdate=2016 թ․ հոկտեմբերի 1 |website=Milknews.ru}}</ref>, ինչը գերազանցում է ամերիկյան (տարեկան՝ 9331 լիտր) և եվրոպական (2009 թվականի տվյալներով՝ 6139 լիտր) կովերի կաթնատվության միջին ցուցանիշները<ref name="Cows" />։ Իսրայելում տարեկան ռեկորդային կաթնատվությունը կազմում է 18900 լիտր՝ 5 % յուղայնությամբ<ref>{{Cite web |author=דוד רטנר (Давид Ратнер) |date=2005 թ․ փետրվարի 14 |title="היא מאוד מתרגשת", אמרה הרפתנית הגאה כשהפרה "שקופית" התעטפה בסרט הניצחון («Она очень взволнована» — сказала гордая доярка, когда корову по кличке «Шкуфит» (Прозрачная) украсили наградной лентой) |url=https://www.haaretz.co.il/misc/1.1501845 |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190421234058/https://www.haaretz.co.il/misc/1.1501845 |archivedate=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 4 |website=Гаарец |language=he}}</ref>։ Չնայած Իսրայելի երկու խոշորագույն կրոնները՝ հուդայականությունն ու իսլամն արգելում են խոզի մսի կիրառումը, երկրում արդյունաբերական մասշտաբներով գոյություն ունի [[խոզաբուծություն]]։ 2010-ական թվականների սկզբին [[Միզրա]] և [[Լախավ]] կիբուցներից յուրաքանչյուրում կար 10 000 գլուխ անասուն{{sfn|Забутый|2012|страницы=9}}։

=== Գիտություն և տեխնոլոգիա ===
{{Main|Գիտությունը և տեխնոլոգիան Իսրայելում|Իսրայելական հայտնագործությունների և բացահայտումների ցանկ}}
[[Պատկեր:Matam hi-tech park (Haifa).jpg|thumb|left|Մաթամ գիտահետազոտական համալիրը [[Հայֆա]]յում։ Հայտնի է նաև որպես «Իսրայելի սիլիկոնային հովիտ» անվամբ։]]
Իսրայելում ծրագրային ապահովման, հաղորդակցության և կենսաբանության ոլորտներում [[Իսրայելյան Սիլիկոնային հովիտ|առաջադեմ տեխնոլոգիաների զարգացումը]] նպաստել է [[Սիլիկոնային հովիտ|Սիլիկոնային հովտի]] հետ համեմատությունների իրականացմանը<ref>{{Cite news |date=2001 թ․ հունվարի 10 |title=Israel keen on IT tie-ups |url=http://www.hindu.com/businessline/2001/01/11/stories/151139ue.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130116074212/http://www.hindu.com/businessline/2001/01/11/stories/151139ue.htm |archive-date=2013 թ․ հունվարի 16 |access-date=2012 թ․ մարտի 19 |newspaper=Business Line |location=Chennai, India}}</ref><ref>{{Cite news |date=2005 թ․ նոյեմբերի 10 |title=Israel's technology industry: Punching above its weight |url=http://www.economist.com/node/5149411 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=The Economist}}</ref>։ ՀՆԱ-ի տոկոսներով՝ Իսրայելն աշխարհում զբաղեցնում է առաջին հորիզոնականը հետազոտությունների և մշակումների վրա իրականացրած ծախսերի գծով<ref name=OECD_R&D>{{Cite web |title=Research and development (R&D) – Gross domestic spending on R&D – OECD Data |url=https://data.oecd.org/rd/gross-domestic-spending-on-r-d.htm |access-date=2016 թ․ փետրվարի 10 |website=data.oecd.org |archive-date=2017-01-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170114013730/https://data.oecd.org/rd/gross-domestic-spending-on-r-d.htm |url-status=dead }}</ref>։ 2021 թվականի դրությամբ՝ [[Գլոբալ ինովացիոն ինդեքս]]ում զբաղեցրել է 15-րդ հորիզոնականը, այն դեպքում, երբ 2019 թվականին զբաղեցրել էր 10-րդ հորիզոնականը, իսկ նույն 2019 թվականին [[Bloomberg-ի ինովացիոն ինդեքս]]ում զբաղեցրել 5-րդ հորիզոնականը<ref>{{Cite web |title=Global Innovation Index 2021 |url=https://www.wipo.int/global_innovation_index/en/2021/ |access-date=2022 թ․ մարտի 5 |work=World Intellectual Property Organization |publisher=United Nations |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Release of the Global Innovation Index 2020: Who Will Finance Innovation? |url=https://www.wipo.int/global_innovation_index/en/2020/index.html |access-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 2 |work=World Intellectual Property Organization |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Global Innovation Index 2019 |url=https://www.wipo.int/global_innovation_index/en/2019/index.html |access-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 2 |work=World Intellectual Property Organization |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=RTD - Item |url=https://ec.europa.eu/newsroom/rtd/items/691898 |access-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 2 |website=ec.europa.eu}}</ref><ref>{{Cite web |date=2013 թ․ հոկտեմբերի 28 |title=Global Innovation Index |url=https://knowledge.insead.edu/entrepreneurship-innovation/global-innovation-index-2930 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20210902101622/https://knowledge.insead.edu/entrepreneurship-innovation/global-innovation-index-2930 |archive-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 2 |access-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 2 |website=INSEAD Knowledge |language=en}}</ref><ref name=Bloomberg_innovation>{{Cite news |date=2019 թ․ հունվարի 22 |title=These Are the World's Most Innovative Countries |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-01-22/germany-nearly-catches-korea-as-innovation-champ-u-s-rebounds |access-date=2019 թ․ հունվարի 24 |website=Bloomberg.com}}</ref>։ 10 000 աշխատողի հարաբերակցությամբ Իսրայելն ունի 140 գիտնական, տեխնիկ և ինժեներ, ինչն աշխարհում ամենաբարձր ցուցանիշն է։ Համեմատության համար, Միացյալ Նահանգներում այդ թիվը կազմում է 85<ref>{{Cite web |last=Shteinbuk |first=Eduard |date=2011 թ․ հուլիսի 22 |title=R&D and Innovation as a Growth Engine |url=http://sun.inc.hse.ru/sites/default/files/Shteinbuk.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190808102137/http://sun.inc.hse.ru/sites/default/files/Shteinbuk.pdf |archive-date=2019 թ․ օգոստոսի 8 |access-date=2013 թ․ մայիսի 11 |publisher=National Research University – Higher School of Economics}}</ref><ref>{{Cite web |title=InvestinIsrael |url=http://www.investinisrael.gov.il/NR/rdonlyres/61BD95A0-898B-4F48-A795-5886B1C4F08C/0/israelcompleteweb.pdf}}</ref><ref>{{Cite web |title=Investing in Israel |url=http://www.nyjtimes.com/Heritage/News/2003/Aug/InvestinginIsrael.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130509230619/http://www.nyjtimes.com/Heritage/News/2003/Aug/InvestinginIsrael.htm |archive-date=2013 թ․ մայիսի 9 |access-date=2016 թ․ հոկտեմբերի 29 |publisher=New York Jewish Times}}</ref>։ Սկսած 2004 թվականից՝ Իսրայելը տվել է նոբելյան մրցանակակիր ութ գիտնական<ref name="nobel">{{Cite news |author=Haviv Rettig Gur |date=2013 թ․ հոկտեմբերի 9 |title=Tiny Israel a Nobel heavyweight, especially in chemistry |url=http://www.timesofisrael.com/tiny-israel-a-nobel-heavyweight-especially-in-chemistry/ |access-date=2017 թ․ հունվարի 30 |website=The Times of Israel}}</ref> և բնակչության մեկ շնչի հաշվով գիտական աշխատանքների ամենաբարձր ցուցանիշ ունեցող երկրների թվում է<ref>{{Cite news |last=Heylin |first=Michael |date=2006 թ․ նոյեմբերի 27 |title=Globalization of Science Rolls On |url=http://www.achem.univ.kiev.ua/news/pdf/globalization_of_science_rolls_on.pdf |access-date=2013 թ․ փետրվարի 5 |work=Chemical & Engineering News |pages=29–31}}</ref><ref>{{Cite news |last=Gordon |first=Evelyn |date=2006 թ․ օգոստոսի 24 |title=Kicking the global oil habit |url=http://www.jpost.com/Opinion/Op-EdContributors/Article.aspx?id=32635 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=The Jerusalem Post}}</ref><ref>{{Cite news |author=Yarden Skop |date=2013 թ․ սեպտեմբերի 2 |title=Israel's scientific fall from grace: Study shows drastic decline in publications per capita |url=http://www.haaretz.com/news/national/.premium-1.544767 |newspaper=Haaretz}}</ref>։ 2000 թվականից սկսած Իսրայելն աշխարհում առաջինն է [[ցողունային բջիջներ]]ի թվով մեկ շնչին բաժին ընկնող գիտական աշխատությունների թվով<ref name="scell">{{Cite news |last=Stafford |first=Ned |date=2006 թ․ մարտի 21 |title=Stem cell density highest in Israel |url=http://www.the-scientist.com/?articles.view/articleNo/23830 |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 18 |newspaper=The Scientist}}</ref>։ Համակարգչային գիտությունների ([[Տեխնիոն]]ը և [[Թել Ավիվի համալսարան]]ը), մաթեմատիկայի ([[Երուսաղեմի հրեական համալսարան]]) և քիմիայի ([[Վեյցմանի ինստիտուտ]]) ոլորտներում իսրայելական համալսարանները աշխարհի թոփ 50 համալսարանների թվում են<ref name="ARWU"/>։

2012 թվականին Ֆուտրոնի [[տիեզերական մրցունակության ինդեքս]]ում Իսրայելն զբաղեցնում էր 9-րդ հորիզոնականը<ref>{{Cite web |title=Futron Releases 2012 Space Competitiveness Index |url=http://spaceref.biz/2012/08/futron-releases-2012-space-competitiveness-index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131224114215/http://spaceref.biz/2012/08/futron-releases-2012-space-competitiveness-index.html |archive-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 24 |access-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 21}}</ref>։ [[Իսրայելի տիեզերական գործակալություն]]ը համակարգում է Իսրայելի գիտական և առևտրային նշանակություն ունեցող տիեզերական գիտական ծրագրերը և նախագծել ու կառուցել է առնվազն 13 առևտրային, հետազոտական և լրտեսական արբանյակ<ref>{{Cite news |last=O'Sullivan |first=Arieh |date=2012 թ․ հուլիսի 9 |title=Israel's domestic satellite industry saved |url=http://www.jpost.com/Features/InThespotlight/Article.aspx?id=276757 |access-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 9 |newspaper=The Jerusalem Post |quote=The Amos 6 will be IAI's 14th satellite}}</ref>։ Իսրայելի արբանյակների մի մասը աշխարհի ամենազարգացած տիեզերական համակարգերի թվում են<ref>{{Cite news |last=Tran |first=Mark |date=2008 թ․ հունվարի 21 |title=Israel launches new satellite to spy on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2008/jan/21/iran.marktran |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=The Guardian |location=London}}</ref>։ [[Shavit 2]]-ը [[կրող հրթիռ]] է, որն արտադրվել է Իսրայելում՝ ցածր մերձերկրային ուղեծիր փոքր արբանյակներ արձակելու համար<ref>{{Cite web |title=Space launch systems – Shavit |url=http://www.deagel.com/Space-Launch-Systems/Shavit_a001901001.aspx |access-date=2013 թ․ նոյեմբերի 19 |publisher=Deagel}}</ref>։ Այն առաջին անգամ արձակվել է 1988 թվականին՝ Իսրայելը դարձնելով ութերորդ պետությունը, որն արբանյակ է արձակել դեպի տիեզերք։ 2003 թվականին [[Իլան Ռամոն]]ը դարձել էր Իսրայելի առաջին տիեզերագնացը՝ դառնալով [[STS-107]]-ի առաջատար մասնագետը<ref>{{Cite news |author=e-Teacher |date=2010 թ․ փետրվարի 9 |title=Learning Hebrew Online – Colonel Ilan Ramon |url=http://m.jpost.com/PromoContent/Learning-Hebrew-Online-Colonel-Ilan-Ramon#article=0OTBDN0ZDNEMyQTAzMDUyNTZCQTAxQzhERUM4OTczMkQ= |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208124754/http://m.jpost.com/PromoContent/Learning-Hebrew-Online-Colonel-Ilan-Ramon |archive-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 8 |access-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 1 |newspaper=The Jerusalem Post}}</ref>։

Իսրայելում ջրի շարունակվող պակասը խթանել է ջրի ռացիոնալ օգտագործման ու պահպանման տեխնոլոգիաների մշակմանը և Իսրայելում ստեղծվել է գյուղատնտեսության ժամանակակից լուծումներից մեկը՝ [[կաթիլային ոռոգում]]ը։ Իսրայելը նաև ջրի աղազերծման և ջրի վերամշակման տեխնոլոգիական առաջամարտիկներից մեկն է։ Սորեկ աղազերծման կայանն աշխարհում ծովային ջրի աղազերծման համար հակադարձ ճնշման ամենախոշոր կայանն է<ref>{{Cite magazine |last=Talbot |first=David |date=2015 |title=Megascale Desalination |url=https://www.technologyreview.com/s/534996/megascale-desalination/ |access-date=2017 թ․ փետրվարի 13 |magazine=MIT Technology Review}}</ref>։ 2014 թվականի դրությամբ՝ Իսրայելի աղազերծման ծրագիրն ապահովում էր Իսրայելի խմելու ջրի մոտավորապես 35 %-ը, 2015 թվականին այն հասել էր 40 %-ի, իսկ 2050 թվականին նախատեսվում է, որ այդ թիվը կհասնի 70 %-ի<ref>{{Cite news |author=Federman, Josef |date=2014 թ․ մայիսի 30 |title=Israel solves water woes with desalination |url=https://news.yahoo.com/israel-solves-water-woes-desalination-053359192.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140602041312/http://news.yahoo.com/israel-solves-water-woes-desalination-053359192.html |archive-date=2014 թ․ հունիսի 2 |access-date=2014 թ․ մայիսի 30 |agency=Associated Press}}</ref>։ 2015 թվականի դրությամբ՝ Իսրայելի տնային տնտեսությունների, գյուղատնտեսության և արտադրության համար նախատեսված ջրի 50 %-ից ավելին արհեստականորեն արտադրված էր<ref name="Kershner">{{Cite news |last=Kershner |first=Isabel |date=2015 թ․ մայիսի 29 |title=Aided by the Sea, Israel Overcomes an Old Foe: Drought |url=https://www.nytimes.com/2015/05/30/world/middleeast/water-revolution-in-israel-overcomes-any-threat-of-drought.html |access-date=2015 թ․ մայիսի 31 |newspaper=The New York Times |issn=0362-4331}}</ref>։ Այս երկիրն ամեն տարի ընդունում է Ջրային տեխնոլոգիաների և շրջակա միջավայրի վերահսկողության ցուցահանդես-կոնֆերանսը (WATEC), որը հազարավոր մարդկանց ներգրավում է ողջ աշխարհից<ref>{{Cite web |title=What You Israelis Have Done With Water Tech is Simply Amazing |url=http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/149829 |access-date=2011 թ․ նոյեմբերի 16 |publisher=Arutz Sheva}}</ref><ref>{{Cite web |title=Ashkelon, Israel |url=http://www.water-technology.net/projects/israel/ |publisher=water-technology.net}}</ref>։ 2011 թվականին իսրայելական ջրային տեխնոլոգիաների արդյունաբերությունն արժեցել է տարեկան մոտ 2 միլիարդ դոլար, իսկ ապրանքների և ծառայությունների տարեկան արտահանումը հաշվարկվել է տասնյակ միլիոնավոր դոլարներ։ Հետադարձ ճնշման տեխնոլոգիաներում իրականացված նորարարությունների արդյունքում՝ Իսրայելն առաջիկա տարիներին կարող է դառնալ ջրի արտահանման ցանց<ref>{{Cite news |last=Rabinovitch |first=Ari |date=2011 թ․ դեկտեմբերի 6 |title=Desalination plant could make Israel water exporter |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-desalination-idUSTRE7B50V520111206 |newspaper=Reuters |location=Jerusalem}}</ref>։

[[պատկեր:Solar dish at Ben-Gurion National Solar Energy Center in Israel.jpg|thumb|alt=A horizontal parabolic dish, with a triangular structure on its top.|Աշխարհի ամենամեծ արևային [[պարաբոլ]]ային [[ռեֆլեկտոր]]ը Բեն Գուրիոն արևային էներգիայի ազգային կենտրոնում<ref name=Register>{{Cite news |last=Lettice |first=John |date=2008 թ․ հունվարի 25 |title=Giant solar plants in Negev could power Israel's future |url=https://www.theregister.co.uk/2008/01/25/faiman_negev_solar_plan/ |newspaper=The Register}}</ref>։]]
Իսրայելը յուրացրել է [[արևային էներգիա]]ն։ Իսրայելցի ինժեներները գտնվում են արևային էներգիայի տեխնոլոգիաների առաջնագծում<ref name=NPR>{{Cite news |last=Gradstein |first=Linda |author-link=Linda Gradstein |date=2007 թ․ հոկտեմբերի 22 |title=Israel Pushes Solar Energy Technology |url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=15503716 |newspaper=NPR}}</ref>, իսկ արևային էներգիայի արտադրությամբ զբաղվող ընկերությունների ծրագրերը գործում են ողջ աշխարհում<ref name=CBC>{{Cite news |last=Parry |first=Tom |date=2007 թ․ օգոստոսի 15 |title=Looking to the sun |url=http://www.cbc.ca/news/reportsfromabroad/parry/20070815.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080924093635/http://www.cbc.ca/news/reportsfromabroad/parry/20070815.html |archive-date=2008 թ․ սեպտեմբերի 24 |newspaper=Canadian Broadcasting Corporation}}</ref><ref name=BW>{{Cite news |last=Sandler |first=Neal |date=2008 թ․ մարտի 26 |title=At the Zenith of Solar Energy |url=http://www.businessweek.com/stories/2008-03-26/at-the-zenith-of-solar-energybusinessweek-business-news-stock-market-and-financial-advice |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |newspaper=Bloomberg Businessweek}}</ref>։ Իսրայելի տների մոտ 90 %-ն արևային էներգիան կիրառում են տաք ջրի համար, ինչը բնակչության մեկ շնչի հաշվով ամենաբարձր ցուցանիշն է աշխարհում<ref name="Solar energy">{{Cite web |last1=Grossman |first1=Gershon |last2=Ayalon |first2=Ofira |last3=Baron |first3=Yifaat |last4=Kauffman |first4=Debby |title=Solar energy for the production of heat Summary and recommendations of the 4th assembly of the energy forum at SNI |url=http://www.neaman.org.il/Neaman2011/Templates/ShowPage.asp?DBID=1&TMID=581&LNGID=1&FID=646&IID=7974 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130116083312/http://www.neaman.org.il/Neaman2011/Templates/ShowPage.asp?DBID=1&TMID=581&LNGID=1&FID=646&IID=7974 |archive-date=2013 թ․ հունվարի 16 |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |publisher=Samuel Neaman Institute for Advanced Studies in Science and Technology}}</ref><ref name="Environment California SWH">{{Cite web |last1=Del Chiaro |first1=Bernadette |last2=Telleen-Lawton |first2=Timothy |title=Solar Water Heating: How California Can Reduce Its Dependence on Natural Gas |url=http://www.environmentcalifornia.org/reports/cae/solar-water-heating-how-california-can-reduce-its-dependence-natural-gas |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |publisher=Environment California |format=PDF}}</ref>։ Պետական պաշտոնյաների պնդմամբ՝ ամեն տարի երկիրը խնայում է իր էլեկտրականության սպառման 8 %-ը, քանի որ ջեռուցման մեջ կիրառվում է արևային էներգիան<ref>{{Cite web |last=Berner |first=Joachim |date=2008 թ․ հունվար |title=Solar, what else?! |url=http://roma.mfa.gov.il/mfm/Data/156237.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20110721141348/http://roma.mfa.gov.il/mfm/Data/156237.pdf |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 21 |access-date=2010 թ․ մայիսի 15 |website=Sun & Wind Energy |publisher=Israel Special |page=88}}</ref>։ Արևային ճառագայթման տարեկան բարձր ինտենսիվությունն իր աշխարհագրական լայնության վրա իդեալական պայմաններ է ստեղծում [[Նեգև (անապատ)|Նեգև անապատ]]ում արևային էներգիայի ոլորտում հետազոտությունների և մշակումների արդյունաբերության համար<ref name=NPR/><ref name=CBC/><ref name=BW/>։ Իսրայելն ունի ժամանակակից էլեկտրական մեքենաների համար նախատեսված ենթակառուցվածքներ, ներառյալ երկրի ողջ տարածքում լիցքավորման կայաններ, որոնք օգտագործվում են նաև ավտոմոբիլային մարտկոցների փոխարինման համար։ Բավականին երկար ժամանակ կարծիք կար, որ այս հանգամանքը կարող է կրճատել Իսրայելի նավթային կախվածությունը և իսրայելցի հարյուրավոր վարորդների համար նվազեցրել վառելիքի գները, որոնք օգտագործում են միայն էլեկտրական մարտկոցներով մեքենաներ<ref>{{Cite magazine |date=2011 թ․ ապրիլի 26 |title=Will Israel's Electric Cars Change the World? |url=http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2066975,00.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120415081103/http://www.time.com/time/world/article/0%2C8599%2C2066975%2C00.html |archive-date=2012 թ․ ապրիլի 15 |access-date=2012 թ․ ապրիլի 11 |magazine=Time}}</ref><ref>{{Cite news |date=2010 թ․ սեպտեմբերի 17 |title=Electric cars are all the rage in Israel |url=http://www.ft.com/cms/s/2/c0ef35cc-c06a-11df-8a81-00144feab49a.html |access-date=2012 թ․ ապրիլի 11 |newspaper=Financial Times}}</ref><ref>{{Cite news |date=2012 թ․ մարտի 13 |title=Israel to keep electric car recharging fees low |url=http://www.haaretz.com/business/israel-to-keep-electric-car-recharging-fees-low-1.418128 |access-date=2012 թ․ ապրիլի 11 |newspaper=Haaretz}}</ref>։ Իսրայելական այս մոդելն ուսումնասիրվել է մի շարք երկրների կողմից և իրագործվել Դանիայի և Ավստրալիայի կողմից<ref>{{Cite web |title=Baby you can drive my electric car |url=http://www.jpost.com/JerusalemReport/Science/Article.aspx?ID=258744&R=R1 |access-date=2012 թ․ ապրիլի 11 |publisher=Jpost}}</ref>։ Այդուհանդերձ, Իսրայելում էլեկտրական մեքենաների արտադրությամբ զբաղվող «Better Place» ընկերությունը փակվեց 2013 թվականին<ref>{{Cite news |date=2013 թ․ մայիսի 26 |title=Electric Car Company Folds After Taking $850 Million From GE And Others |url=http://www.businessinsider.com/better-place-folds-2013-5 |work=Business Insider}}</ref>։
==== Հեռախոսային կապ և ինտերնետ ====
{{main|Հեռախոսահամարներն Իսրայելում|Համացանցը Իսրայելում}}
[[Իսրայելի կապի նախարարություն]]ը համարվում է կապի ոլորտում գործող բոլոր կազմակերպությունների գործունեության կարգավորողը<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ մարտի 6 |title=(משרד התקשורת (אודות Министерство связи Израиля. О нас. |url=https://www.gov.il/he/departments/about/aboutministerofcommunication |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190406210135/https://www.gov.il/he/departments/about/aboutministerofcommunication |archivedate=2019 թ․ ապրիլի 6 |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 6 |website=Сайт государственных услуг и информации Израиля |language=he}}</ref>։ [[IP-հասցե]]ների բաշխումը, [[.il]] [[Դոմեյնային անուն|դոմեյնային անվան]] սպասարկումը և այլ գործառնություններ իրականացվում է Իսրայելական ինտերնետ ասոցիացիայի կողմից<ref>{{Cite web |title=Израильская интернет-ассоциация |url=https://www.isoc.org.il/ |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190406210731/https://www.isoc.org.il/ |archivedate=2019 թ․ ապրիլի 6 |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 6 |language=he}}</ref>։

2016 թվականին Իսրայելում մալուխային հեռախոսակապի ծառայությունների հիմնական զանգվածը տրամադրվում էր երկու ընկերությունների՝ «[[Bezeq]]»-ի և Hot Telecommunications Systems-ի կողմից, իսկ մոբայլ հեռախոսակապի ծառայությունները՝ հինգ ընկերությունների<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 25 |title=Монополия Bezeq сохранена |url=https://www.ipayless.co.il/single-post/2016/12/25/%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%8F-Bezeq-%D1%81%D0%BE%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B0?fb_comment_id=749429525158179_771172769650521 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190406221024/https://www.ipayless.co.il/single-post/2016/12/25/%25D0%259C%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25BF%25D0%25BE%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%258F-Bezeq-%25D1%2581%25D0%25BE%25D1%2585%25D1%2580%25D0%25B0%25D0%25BD%25D0%25B5%25D0%25BD%25D0%25B0%3Ffb_comment_id%3D749429525158179_771172769650521 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 6 |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 6 |website=IPayLess}}</ref><ref>{{Cite web |author=אמיתי זיו (Амитай Зив) |date=2018 թ․ ապրիլի 1 |title=התחרות מתגברת - ועדיין בזק גרפה 70% מהרווחים בשוק התקשורת (Конкуренция усиливается — и всё же Безек получила 70 % прибыли на рынке связи) |url=https://www.themarker.com/technation/1.5962917 |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 6 |website=TheMarker}}</ref>։ 2017 թվականի դրությամբ՝ երկրում բջջային հեռախոսակապից օգտվում էր 10,54 միլիոն բաժանորդ (1,27 բաժանորդ Իսրայելի յուրաքանչյուր բնակչին) և մալուխային հեռախոսակապի՝ 3,24 միլիոն բաժանորդ<ref name="cia" />։ Իսրայելում հեռախոսային բոլոր համարները յոթանիշ են, որոնց նախորդում է տեղական հեռախոսակոդը (02՝ [[Երուսաղեմ]], 04՝ [[Հայֆա]], 09՝ [[Շարոն (հարթավայր)|Շարոն]] և այլն) կամ էլ բջջային կապի հեռախոսակոդով (050, 052 և այլն)<ref>{{Cite web |date=2012-09 |title=Программа нумерации услуг телефонной связи в Израиле |url=https://www.gov.il/BlobFolder/policy/number_policy/he/תוכנית%20מספור%20לשירותי%20טלפוניה,%20שירותים%20נילווים%20ושירותי%20ערך%20מוסף%20בישראל%20-%20ספטמבר%202012.pdf |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180630133134/https://www.gov.il/BlobFolder/policy/number_policy/he/%D7%AA%D7%95%D7%9B%D7%A0%D7%99%D7%AA%20%D7%9E%D7%A1%D7%A4%D7%95%D7%A8%20%D7%9C%D7%A9%D7%99%D7%A8%D7%95%D7%AA%D7%99%20%D7%98%D7%9C%D7%A4%D7%95%D7%A0%D7%99%D7%94%2C%20%D7%A9%D7%99%D7%A8%D7%95%D7%AA%D7%99%D7%9D%20%D7%A0%D7%99%D7%9C%D7%95%D7%95%D7%99%D7%9D%20%D7%95%D7%A9%D7%99%D7%A8%D7%95%D7%AA%D7%99%20%D7%A2%D7%A8%D7%9A%20%D7%9E%D7%95%D7%A1%D7%A3%20%D7%91%D7%99%D7%A9%D7%A8%D7%90%D7%9C%20-%20%D7%A1%D7%A4%D7%98%D7%9E%D7%91%D7%A8%202012.pdf |archivedate=2018 թ․ հունիսի 30 |accessdate=2019 թ․ օգոստոսի 1 |publisher=Министерство связи Израиля |language=he}}</ref>։

Իսրայելում առկա է [[Տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ|ՏՏ]] զարգացած արդյունաբերություն, իսկ այդ երկրի բնակչությունը համարվում է աշխարհում տեխնոլոգիապես ամենագրագետներից մեկը<ref name="bbc1">{{Cite web |title=Israel profile - Media |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-14629611 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190331154852/https://www.bbc.com/news/world-middle-east-14629611 |archivedate=2019 թ․ մարտի 31 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 5 |publisher=BBC Monitoring |language=en}}</ref>։ 2008 թվականին Իսրայելն աշխարհում զբաղեցրել է երկրորդ հորիզոնականը՝ բնակչության մեկ շնչին բաժին ընկնող ինտերնետին հասանելիություն ունեցող համակարգիչների թվով<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ հուլիսի 3 |title=Израиль занимает второе место в мире по компьютерной оснащённости |url=https://news.finance.ua/ru/news/-/131088/izrail-zanimaet-vtoroe-mesto-v-mire-po-kompyuternoj-osnashhennosti |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190407002450/https://news.finance.ua/ru/news/-/131088/izrail-zanimaet-vtoroe-mesto-v-mire-po-kompyuternoj-osnashhennosti |archivedate=2019 թ․ ապրիլի 7 |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 7 |publisher=Finance.ua}}</ref>։ 2014 թվականին ինտերնետ բաժանորդների թիվը գնահատվում էր մոտ 2 միլիոն, իսկ օգտատերերի թիվը՝ 5,6 միլիոն մարդ։ Այդ ժամանակ ինտերնետ-նավարկման արագությունը միջինում կազմում էր 40 մբ/վ։ Յուրաքանչյուր ընտանիքում միջինում համացանցին միացած էր 5 սարքավորում։ Օգտատերերի 45 %-ը ձայնա- և տեսաֆայլները պահում էին արտաքին սերվերներում և կրիչներում<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ դեկտեմբերի 30 |title=«Жизнь в цифровую эпоху» — результаты исследования Интернета в Израиле |url=http://9tv.co.il/news/2014/12/30/193442.html |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20141230135404/http://9tv.co.il/news/2014/12/30/193442.html |archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 30 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 5 |publisher=9 канал}}</ref>։ 2017 թվականի կեսերին Իսրայելում ինտերնետ օգտատերերի թիվը գնահատվում էր 6,6 միլիոն մարդ կամ Իսրայելի ընդհանուր բնակչության 80 %-ը<ref name="bbc1" />։

=== Տրանսպորտ ===
{{Main|Տրանսպորտը Իսրայելում}}
[[պատկեր:4X-ECC LLBG 09-05-2014b.jpg|thumb|[[Բեն Գուրիոն միջազգային օդանավակայան]]ը]]
Իսրայելն ունի 19,224 կիլոմետր հարթ ճանապարհ<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ սեպտեմբերի 1 |title=Roads, by Length and Area |url=http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st24_10&CYear=2016 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 15 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics}}</ref> և շուրջ 3 միլիոն տրանսպորտային միջոց<ref name="vehicles">{{Cite web |date=2016 թ․ մարտի 30 |title=3.09&nbsp;Million Motor Vehicles in Israel in 2015 |url=http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201627085 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 15 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics}}</ref>։ Իսրայելում 1000 մարդուն բաժին է հասնում 365 տրանսպորտային միջոց, ինչը համեմատաբար ցածր է ցուցանիշ է զարգացած մյուս երկրների համեմատ<ref name="vehicles"/>։ Պլանավորված երթուղիներում Իսրայելն ունի 5 715 ավտոբուս<ref>{{Cite web |year=2009 |title=Bus Services on Scheduled Routes |url=http://www.cbs.gov.il/shnaton60/st24_04.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110610053142/http://www.cbs.gov.il/shnaton60/st24_04.pdf |archive-date=2011 թ․ հունիսի 10 |access-date=2010 թ․ փետրվարի 5 |publisher=Israeli Central Bureau of Statistics}}</ref>, որոնք շահագործվում են տարբեր փոխադրողների կողմից։ Դրանցից ամենամեծն ու ամենահինը [[Egged]] ընկերությունն է, որն սպասարկում է երկրի մեծ մասը<ref>{{Cite web |last=Stub |first=Zev |title=Egged's monopoly ends, Superbus taking over Jerusalem lines in late 2021 |url=https://www.jpost.com/israel-news/eggeds-monopoly-ending-superbus-to-take-over-j-m-bus-lines-in-late-2021-657673 |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 1 |website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com |language=en-US}}</ref>։ Երկաթուղու ընդհանուր երկարությունը կազմում է 1,277 կիլոմետր, որի սպասարկումն իրականացվում է [[Իսրայելի երկաթուղիներ]] պետական ընկերության կողմից<ref name="cbs_rails">{{Cite web |date=2016 թ․ սեպտեմբերի 1 |title=Railway Services |url=http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st24_03&CYear=2016 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 15 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics}}</ref>։ 1990-ական թվականների կեսերից իրականացվող ներդրումային խոշոր ծրագրերի արդյունքում՝ Իսրայելում ավելացել է մարդատար գնացքներից տարեկան օգտվող ուղևորների թիվը։ Եթե 1990 թվականին այն կազմում էր 2,5 միլիոն, ապա 2015 թվականին այդ թիվը հասել է 53 միլիոնի։ Տարեկան երկաթուղով փոխադրվում է նաև 7.5 միլիոն տոննա բեռ<ref name="cbs_rails"/>։

Իսրայելում կա միջազգային երկու օդանավակայան՝ [[Բեն Գուրիոն միջազգային օդանավակայան]]ը, որը միջազգային ավիափոխադրումների համար երկրի գլխավոր հաբն է և գտնվում է [[Թել Ավիվ]]ի մոտ ու [[Ռամոն օդանավակայան]]ը, որն սպասարկում է Իսրայելի ծայր հարավում գտնվող [[Էյլաթ]] նավահանգստային քաղաքը։ Բացի այդ, երկրում կան նաև ներքին թռիչքների համար նախատեսված փոքր օդակայաններ<ref name="Transportation in Israel">{{Cite book |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Economy/transport.html |title=Transportation in Israel |publisher=Jewish Virtual Library |year=2001 |isbn=978-0-08-043448-3 |access-date=2010 թ․ փետրվարի 5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080706184733/https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Economy/transport.html |archive-date=2008 թ․ հուլիսի 6 |url-status=dead}}</ref>։ Իսրայելի խոշորագույն Բեն Գուրիոն միջազգային օդանավակայանը 2015 թվականին սպասարկել է ավելի քան 15 միլիոն մարդու<ref>{{Cite web |title=Statistics |url=http://www.iaa.gov.il/en-US/airports/bengurion/Pages/Statistics.aspx |access-date=2017 թ․ փետրվարի 15 |publisher=Israel Airports Authority}}</ref>։ [[Միջերկրական ծով]]ի ափին գտնվող [[Հայֆայի նավահանգիստ]]ը երկրի ամենահին և ամենամեծ նավահանգիստն է, մինչդեռ [[Աշդոդի նավահանգիստ]]ն այն քիչ թվով խորջրյա նավահանգիստներից մեկն է, որը կառուցված է բաց ծովում<ref name="Transportation in Israel"/>։ Փոխարենը [[Էյլաթի նավահանգիստ]]ն ավելի փոքր է և գտնվում է [[Կարմիր ծով]]ի ափին։ Այն մեծապես կիրառվում է [[Հեռավոր Արևելք]]ի երկրների հետ առևտրի համար<ref name="Transportation in Israel"/>։
==== Փոստային կապ ====
{{Տես նաև|Իսրայելի փոստի և փոստային նամականիշների պատմություն}}
Իսրայելում փոստային կապն իրականացվում է «Դոար Իսրաէլ» («Իսրայելի փոստ») պետական ընկերության (2006 թվականի մարտին Կապի նախարարությանը կից փոստային վարչությունը (Ռեշուտ խա-դոար) վերակազմակերպվեց որպես պետական ընկերություն), ինչպես նաև փոստային մասնավոր գործակալությունների և առաքման ընկերությունների միջոցով։ Զանգվածային առաքման պետական մենաշնորհը վերացվել է 2007 թվականին փոստային բարեփոխումների շրջանակներում, սակայն «Դոար Իսրաէլը» դրանից հետո ևս վերահսկում է փոստային ծառայությունների շուկայի մեծ մասը<ref>{{Cite web |title=Index of Postal Freedom: Israel |url=http://www.postalconsumers.org/postal_freedom_index/Israel_-_Israel_Post.shtml |url-status=dead |archiveurl=https://archive.today/20110727183006/http://www.postalconsumers.org/postal_freedom_index/Israel_-_Israel_Post.shtml |archivedate=2011 թ․ հուլիսի 27 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 5 |publisher=Consumer Postal Council}}</ref>։ Ինքնածախսածածկմանն անցումը հանգեցրեց հաստիքների կրճատմանն ու ընկերության աշխատանքի ընդհանուր վատացմանը։ Արդյունքում, 2018 թվականին մշակվել է դրա մասնակի մասնավորեցման նախագիծը<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունվարի 16 |title=С израильской почтой нехорошо – её будут приватизировать |url=http://9tv.co.il/news/2018/01/16/252921.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190331172322/http://9tv.co.il/news/2018/01/16/252921.html |archivedate=2019 թ․ մարտի 31 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 5 |publisher=9 канал}}</ref>։

=== Զբոսաշրջություն ===
{{Main|Զբոսաշրջությունն Իսրայելում}}
{{see also|Իսրայելի և Պաղեստինի հնավայրերի ցանկ}}
[[պատկեր:Ein Bokek - Dead Sea2.jpg|thumb|[[Էյն Բոկեկ]] հանգստավայրը [[Մեռյալ ծով]]ի ափին։]]
Զբոսաշրջությունը, հատկապես կրոնական զբոսաշրջությունը, Իսրայելի տնտեսության կարևորագույն ճյուղերից մեկն է՝ շնորհիվ երկրի չափավոր կլիմայի, լողափերի, հնագիտական, [[Իսրայելում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկ|պատմական]] և բիբլիական օբյեկտների, ու եզակի աշխարհագրության, ինչը ևս գրավիչ է զբոսաշրջիկների համար։ Իսրայելի անվտանգության խնդիրներն իրենց ազդեցությունն են ունեցել զբոսաշրջության վրա, սակայն ժամանող զբոսաշրջիկների թիվը գնալով աճում է<ref>{{Cite news |last=Burstein |first=Nathan |date=2007 թ․ օգոստոսի 14 |title=Tourist visits above pre-war level |url=http://www.jpost.com/LandedPages/PrintArticle.aspx?id=71992 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=The Jerusalem Post}}</ref>։ 2017 թվականին Իսրայել է այցելել ռեկորդային 3,6 միլիոն զբոսաշրջիկ, ինչը 25 %-ով ավելի շատ է, քան 2016 թվականին։ Այն 20 միլիարդ շեկել է ապահովել իսրայելական տնտեսության համար<ref>{{Cite web |last=Yan |date=2018 թ․ հունվարի 3 |title=Israel sees record 3.6 mln inbound tourists in 2017 |url=http://www.xinhuanet.com/english/2018-01/03/c_136867704.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190207173732/http://www.xinhuanet.com/english/2018-01/03/c_136867704.htm |archive-date=2019 թ․ փետրվարի 7 |accessdate=2022 թ․ հոկտեմբերի 25 |website=Xinhua}}</ref><ref>{{Cite web |last=Amir |first=Rebecca Stadlen |date=2018 թ․ հունվարի 3 |title=Israel sets new record with 3.6 million tourists in 2017 |url=https://www.israel21c.org/israel-sets-new-record-with-3-6-million-tourists-in-2017/ |website=Israel21}}</ref><ref>{{Cite news |last=Raz-Chaimovich |first=Michal |date=2017 թ․ դեկտեմբերի 27 |title=Record 3.6m tourists visit Israel in 2017 |url=http://www.globes.co.il/en/article-record-36m-tourists-visit-israel-in-2017-1001217309 |newspaper=Globes}}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունվարի 4 |title=Israel Sees Record 3.6 Million Tourists in 2017 |url=http://www.atlantajewishtimes.timesofisrael.com/israel-sees-record-3-6-million-tourists-in-2017 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180111022050/http://atlantajewishtimes.timesofisrael.com/israel-sees-record-3-6-million-tourists-in-2017/ |archive-date=2018 թ․ հունվարի 11 |website=Atlanta Jewish Times}}</ref>։
=== Էներգիա ===
{{Main|Էներգիան Իսրայելում}}
Իսրայելը 2004 թվականից իր ծովային գազի հանքավայրերից սկսել է բնական գազ արդյունահանել։ 2005-2012 թվականներին այս երկիրը գազը էր ներկրում Եգիպտոսից՝ ալ [[Արիշ-Աշկելոն գազատար]]ի միջոցով, որը դադարեցվել էր 2011-2014 թվականներին [[Եգիպտոսի ճգնաժամը (2011-2014)|եգիպտական ճգնաժամի]] պատճառով։ 2009 թվականին իսրայելական ափի մոտ հայտնաբերվեց Իսրայելի բնական գազի հանքավայրերից մեկը՝ [[Թամար (գազի հանքավայր)|Թամարը]]։ Բնական գազի երկրորդ հանքավայրը՝ [[Լևիաթան (գազի հանքավայր)|Լևիաթան]]ն էլ հայտնաբերվեց 2010 թվականին<ref>{{Cite news |last1=Wainer |first1=David |last2=Ben-David |first2=Calev |date=2010 թ․ ապրիլի 22 |title=Israel Billionaire Tshuva Strikes Gas, Fueling Expansion in Energy, Hotels |url=https://www.bloomberg.com/news/2010-04-21/israel-billionaire-tshuva-strikes-gas-fueling-expansion-in-energy-hotels.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110112194937/http://www.bloomberg.com/news/2010-04-21/israel-billionaire-tshuva-strikes-gas-fueling-expansion-in-energy-hotels.html |archive-date=2011 թ․ հունվարի 12 |newspaper=Bloomberg}}</ref>։ Այդ երկու հանքավայրերում բնական գազի պաշարները (Լևիաթանն ունի մոտ 19 տրիլիոն խորանարդ ֆուտ) կարող են ավելի քան 50 տարի ապահովել Իսրայելի էներգիայի պահանջները։ 2013 թվականին Թամար հանքավայրից Իսրայելն սկսեց բնական գազի առևտրային արտադրությունը։ 2014 թվականի դրությամբ՝ Իսրայելը տարեկան արտադրել է մոտ 7,5 միլիարդ խորանարդ մետր բնական գազ<ref>{{Cite web |title=The World Factbook — Central Intelligence Agency |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2249rank.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160315051210/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2249rank.html |archive-date=2016 թ․ մարտի 15 |access-date=2018 թ․ մայիսի 11 |website=www.cia.gov}}</ref>։ 2016 թվականի սկզբի դրությամբ Իսրայելն ուներ բնական գազի շուրջ 199 միլիարդ խորանարդ մետր հաստատված պաշար<ref>{{Cite web |title=The World Factbook — Central Intelligence Agency |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2253rank.html#is |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170307234405/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2253rank.html#is |archive-date=2017 թ․ մարտի 7 |accessdate=2022 թ․ հոկտեմբերի 25 |website=www.cia.gov}}</ref>։

[[Ketura Sun]]-ն Իսրայելի առաջին մասնավոր արևային կայանն է։ Կառուցվելով 2011 թվականի սկզբին [[Կետուրա (Իսրայել)|Կետուրա]] կիբուցում [[Arava Power Company]]-ի կողմից՝ Ketura Sun-ը ծածկում է 20 ակր տարածք և արտադրում 4,95 մեգավատտ հզորությամբ կանաչ էներգիա։ Կայանը բաղկացած է 18,500 ֆոտովոլտային պանելներից, որոնք արտադրվել են [[Suntech Power|Suntech]]-ի կողմից, ինչն էլ իր հերթին տարեկան արտադրում է մոտ 9 գեգավատտ/ժամ էլեկտրաէներգիա<ref>{{Cite web |title=Ketura Sun Technical Figures |url=http://www.aravapower.com/Technical%20Figures |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120309003501/http://www.aravapower.com/Technical%20Figures |archive-date=2012 թ․ մարտի 9 |access-date=2011 թ․ հունիսի 26 |df=dmy-all}}</ref>։ Հաջորդ 20 տարիների ընթացքում հանքավայրում կարտադրվի շուրջ 125 հազար մետրիկ տոննա ածխաթթու գազ<ref>{{Cite web |title=Ketura Sun Environmental Figures |url=http://www.aravapower.com/Environmental%20Figures |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20120722132945/http://www.aravapower.com/Environmental%20Figures |archive-date=2012 թ․ հուլիսի 22 |access-date=2011 թ․ հունիսի 26}}</ref>։ Կայանը շահագործման է հանձնվել 2011 թվականի հունիսի 15-ին<ref>{{Cite web |title=Arava Power Company |url=http://www.aravapower.com/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707154923/http://www.aravapower.com/ |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 7 |access-date=2011 թ․ հունիսի 27}}</ref>։ 2012 թվականի մայիսի 22-ին [[Arava Power Company]]-ն հայտարարել էր, որ կնախաձեռնի լրացուցիչ 8 նախագիծ, որով Արավայում և Նեգավում կկառուցվեն արևային նոր կայաններ՝ ընդհանուր 780 միլիոն շեկել կամ մոտ 204 միլիոն ԱՄՆ դոլար արժողությամբ<ref>{{Citation |last=Roca |first=Marc |title=Arava Closes Funding For $204 Million Israeli Solar Plants |date=2012 թ․ մայիսի 22 |newspaper=Bloomberg |url=https://www.bloomberg.com/news/2012-05-22/arava-closes-funding-for-204-million-israeli-solar-plants-1-.html |access-date=2012 թ․ հունիսի 3}}</ref>։
=== Անշարժ գույք ===
Իսրայելում բնակարանների գները դասվում են [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության]] անդամ երկրների թոփ եռյակում<ref>{{Cite web |title=Housing prices |url=https://data.oecd.org/price/housing-prices.htm |website=OECD |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Average salary in Israel |url=https://www.cbs.gov.il/he/mediarelease/DocLib/2022/002/26_22_002b.pdf |access-date=2022 թ․ հունվարի 4 |website=Central Bureau of Statistics of Israel}}</ref>։ 2022 թվականի դրությամբ՝ Իսրայելում կա մոտ 2,7 միլիոն անշարժ գույքի միավոր, որը տարեկան միջինում ավելանում է մոտ 50 000-ով<ref>{{Cite web |title=Dwellings and Buildings in Israel |url=https://www.cbs.gov.il/he/mediarelease/DocLib/2021/030/04_21_030b.pdf |access-date=2022 թ․ հունվարի 26 |website=Central Bureau of Statistics of Israel}}</ref>։ Այդուհանդերձ, բնակարանային պահանջարկը գերազանցում է առաջարկին։ 2021 թվականի դրությամբ՝ այդ տարբերությունը կազմել է մոտ 200 000 բնակարան<ref>{{Cite news |last1=Tsion |first1=Hila |date=2021 թ․ հունիսի 23 |title=Housing crisis: about 200,000 apartments are missing |url=https://www.ynet.co.il/economy/article/S1KYZ9kh00 |work=Ynet |language=he}}</ref>, ինչի հետևանքով բնակարանային գները թանկանում են։ Միայն 2021 թվականի դրությամբ՝ բնակարանային գներն աճել են 5,6 %-ով<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ սեպտեմբերի 15 |title=Israeli housing prices show largest increase in the world |url=https://www.israel21c.org/israeli-housing-prices-show-largest-increase-in-the-world/ |access-date=2022 թ․ հունվարի 28 |website=israel21c.org |language=en}}</ref>։ Բարձր գներն իսրայելցիներին չեն կանգնեցնում նոր անշարժ գույք ձեռքբերելու մտադրությունից։ 2021 թվականին իսրայելցիները ռեկորդային 116,1 միլիարդ շեկելի հիփոթեքային վարկեր են վերցրել, ինչը 50 %-ով ավելին է, քան 2020 թվականին<ref>{{Cite web |title=Report on housing loans |url=https://www.boi.org.il/he/BankingSupervision/Data/Pages/HousingLoan.aspx |access-date=2022 թ․ հունվարի 26 |website=Bank of Israel}}</ref>։
=== Ֆինանսական հատված և առևտուր ===
Իսրայելն [[Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն|Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության]] անդամ է, ինչպես նաև ազատ առևտրի պայմանագրեր ունի [[Եվրոպական միություն|Եվրամիության]] և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]ի հետ։ Դա փոխհատուցում է մերձավորարևելյան բազմաթիվ շուկաներ հասանելիության բացակայությանը։ Երկար տարիներ իսրայելական տնտեսության հիմնական խնդիրը հանդիսանում է բացասական առևտրային հաշվեկշիռը, այսինքն Իսրայել ներմուծումն ավելին է, քան արտահանումը։ 1990-ական թվականներից սկսած արտահանումը խիստ դիվերսիֆիկացված է<ref name="brit_industry"/>։

ԱՄՆ [[Կենտրոնական հետախուզական վարչություն|ԿՀՎ]] փաստերի համաշխարհային գրքի գնահատմամբ՝ 2017 թվականի վերջին Իսրայելի արտաքին պարտքը գերազանցել է 88 միլիարդ դոլարը։ Միևնույն ժամանակահատվածում այդ երկրի ոսկու տարադրամային ռեզերվը կազմել է 113 միլիարդ դոլար<ref name="cia" />։

Չնայած [[Թել Ավիվ]]ում արժեթղթերի առք ու վաճառքն սկսվել է դեռևս 1935 թվականից, մինչև Իսրայել Պետության ստեղծումը, առաջին և 2020-ական թվականների դրությամբ միակ հարթակը [[Թել Ավիվի ֆոնդային բորսա]]ն է։ Արժեթղթերի առք ու վաճառքի այս հարթակն ստեղծվել է 1953 թվականին<ref>{{Cite web |author=Кудрявцева А. И. |date=2015 թ․ հուլիսի 29 |title=Функции и организация Тель-Авивской фондовой биржи |url=http://www.iimes.ru/?p=25348 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 5 |publisher=Институт Ближнего Востока}}</ref>։

==== Բանկեր ====
{{main|Իսրայելի բանկային համակարգ}}
Վարկաբանկային համակարգը գլխավորում է [[Իսրայելի բանկ]]ը, որը հիմնադրվել է 1954 թվականին։ 1990-ական թվականների վերջին կառավարությունն իրականացրել է երկրի երեք խոշորագույն բանկերի մասնավորեցման գործընթաց։ Այդ բանկերն էին «Բանկ Լեումի լե Իսրայելը», «Բանկ Ապոալիմը» և «Բանկ Դիսկոնտ լե Իսրայելը»<ref name="krug_isra" />։ 2022 թվականի դրությամբ՝ Իսրայելում կան բազմաթիվ առևտրային, հիփոթեքային և ներդրումային բանկեր, որոնք ինչպես տեղական բանկեր են, այնպես էլ արտասահմանյան բանկերի մասնաճյուղեր։ Իսրայելի բանկային համակարգին բնորոշ է մասնագիտացման բարձր մակարդակը<ref name="brit_industry">{{Британника онлайн|https://www.britannica.com/place/Israel/Industry|Israel. Industry — Transportation|2018-12-11}}</ref>։

Իսրայելի բանկի համաձայն՝ երկրի տարածքում պաշտոնապես իրենց գործունեությունն են ծավալում արտասահմանյան բանկերի և ֆինանսական խմբերի ներկայացուցչությունները։ Դրանցից մի քանիսն ունեն լիարժեք բանկերի կարգավիճակ և հաճախորդներին մատուցում են բանկային ծառայությունների ամբողջական ցուցակ։ Մյուսներն ունեն առևտրային, արդյունաբերական կամ ներդրումային բանկերի կարգավիճակ, այդ իսկ պատճառով նրանց կողմից մատուցվող ծառայությունները սահմանափակ են և նեղ պրոֆիլային<ref>{{Cite web |title=נציגויות של בנקים זרים בישראל (Представительства иностранных банков в Израиле) |url=https://www.boi.org.il/he/BankingSupervision/BanksAndBranchLocations/Documents/ForeignBanks.pdf |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20130423061924/http://www.bankisrael.gov.il/he/BankingSupervision/BanksAndBranchLocations/Pages/RepresentativeOfForeignBanks.aspx |archivedate=2013 թ․ ապրիլի 23 |accessdate=2019 թ․ հունվարի 9 |publisher=Банк Израиля |language=he}} <br> {{Cite web |title=בנקים זרים (Иностранные банки) |url=http://www.bankinfo.co.il/%D7%91%D7%A0%D7%A7%D7%99%D7%9D-%D7%96%D7%A8%D7%99%D7%9D.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170611201442/http://www.bankinfo.co.il/%D7%91%D7%A0%D7%A7%D7%99%D7%9D-%D7%96%D7%A8%D7%99%D7%9D.aspx |archive-date=2017 թ․ հունիսի 11 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 5 |website=Bankinfo.co.il |language=he}}</ref>։

==== Արժույթ ====
{{main|Նոր իսրայելական շեկել}}
[[պատկեր:200 New Sheqalim2015 Obverse & Reverse.png|thumb|180px|Նոր տեսակի 200-շեկելանոց թղթադրամը (դեկտեմբեր, 2015 թվական)։]]
1985 թվականից ի վեր Իսրայելի Պետության արժույթը [[նոր իսրայելական շեկել]]ն է<ref>{{Британника онлайн|https://www.britannica.com/topic/sheqel|Sheqel|2018-12-05}}</ref> ({{lang-he|שקל חדש}}, ''շեկել խադաշ'', {{lang-en|New Israeli Sheqel}})։ Խորհրդանշանները՝ '''₪''', '''NIS''', համաձայն [[ISO]]-4217 հաշվեցուցակի՝ '''ILS'''։ 2003 թվականի հունվարի 1-ից նոր շեկելը հանդիսանում է ազատ փոխարկելի արժույթ։ 2008 թվականի մայիսի 26-ից նոր իսրայելական շեկելը, ազատ փոխարկելի մի քանի այլ արժույթների հետ միասին, կիրառվում է միջազգային միջբանկային [[CLS Bank|CLS]] համակարգի հաշվարկներում<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ մայիսի 26 |title=Израильский шекель и мексиканский песо стали свободно конвертируемой валютой |url=http://www.newsru.com/finance/26may2008/peso_print.html |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 5 |website=NEWSru}}</ref><ref>{{Cite web |title=Новый израильский шекель |url=https://www.banki.ru/wikibank/novyiy_izrailskiy_shekel_wiki/ |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 7 |website=banki.ru}}</ref>։

2017 թվականի վերջին Իսրայելում կանխիկ գումարի շրջանառությունը կազմել է մոտ 82 միլիարդ շեկել<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ օգոստոսի 27 |title=The Currency Department’s Annual Report for 2017 |url=https://www.boi.org.il/en/NewsAndPublications/PressReleases/Pages/27-8-18.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181206002026/https://www.boi.org.il/en/NewsAndPublications/PressReleases/Pages/27-8-18.aspx |archive-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 5 |publisher=[[Банк Израиля|Bank of Israel]]}}</ref>։ Տարածված է, ինչպես միջազգային, այնպես էլ տեղական «Իսրաքարտ» ընկերության կրեդիտ քարտերի օգտագործումը, որոնք կիրառելի չեն արտասահմանում կամ առցանց խանութներում վճարումներ անելու համար (թողարկվել է մոտ կես միլիոն այդպիսի քարտ)<ref>{{Cite web |author=Рахели Биндеман |date=2018 թ․ օգոստոսի 26 |title=Банк «Апоалим» выведет из обращения кредитные карты «Исракарт» |url=https://www.vesty.co.il/articles/0,7340,L-5335354,00.html |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 5 |website=Вести}}</ref>։ Իսրայելի բանկը, անվտանգության միջազգային չափանիշներին համապատասխանության շրջանակներում, երկրի մասնավոր ողջ ոլորտին 2019 թվականից պարտավորեցրել է օգտագործել տերմինալներ, որոնք կարող են կարդալ EMV չիպեր<ref>{{Cite web |author=Рои Бергман |date=2018 թ․ օգոստոսի 29 |title=Израиль переходит на новую систему кредитных карт: теперь как в Европе |url=https://www.vesty.co.il/articles/0,7340,L-5337376,00.html |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 5 |website=Вести}}</ref>։

=== Արտաքին տնտեսական հարաբերություններ ===
Իսրայելական արտադրանքի արտահանման ամենամեծ բաժինը հասնում է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]ին (2017 թվականի դրությամբ՝ 28,8%), [[Հոնկոնգ]]ին (7%), [[Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն|Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությանը]] (5,4%) և [[Բելգիա]]յին (4,5 %)<ref name="cia"/>։ Դեպի Իսրայել արտադրանքի ներկրման առաջատարներն են ԱՄՆ-ն (2017 թվականի դրությամբ՝ 11,7%), Չինաստանը (9,5%), [[Շվեյցարիա]]ն (8%) և [[Գերմանիա]]ն (6,8%)։ Ներկրման ցուցանիշներում [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի]] և Բելգիայի բաժինը կազմում է մոտ 6-ական %։ Ընդհանուր առմամբ 2017 թվականին ներկրվող ապրանքների և ծառայությունների արժեքը կազմել է 66,76 միլիարդ ԱՄՆ դոլար։ Նույն տարվա ընթացքում արտահանման ընդհանուր ցուցանիշները կազմել են 64,54 միլիարդ ԱՄՆ դոլար<ref name="cia"/>։

Իսրայելական արտահանման հիմնական բաղադրիչներն են տեխնիկան և սարքավորումները, ծրագրային ապահովումները, ադամանդը և քիմիական նյութերը<ref name="cia"/>։ Իսրայելի եկամտի ամենամեծ աղբյուրներից մեկն սպառազինության և պաշտպանական տեխնիկայի արտահանումն է։ Խաղաղության խնդիրների ուսումնասիրության Ստոկհոլմի ինստիտուտի տվյալներով՝ 2017 թվականին այդ երկիրն աշխարհում սպառազինության արտահանման հնգյակի կազմում է եղել՝ զիջելով միայն ԱՄՆ-ին, [[Ռուսաստան]]ին, [[Ֆրանսիա]]յին և [[Գերմանիա]]յին<ref name="SIPRI">{{Cite web |date=2018 թ․ մարտի 15 |title=SIPRI: Израиль – пятый в мире экспортёр оружия |url=http://goldameir.institute/2018/03/sipri-izrail-pyatyj-v-mire-eksporter-oruzhiya/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181029163135/http://goldameir.institute/2018/03/sipri-izrail-pyatyj-v-mire-eksporter-oruzhiya/ |archive-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 29 |access-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 29 |publisher=Украино-Израильский Институт стратегических исследований}}</ref>։

Իսրայելի ներկրման հիմնական բաղադրիչներն են հումքը, վառելիքը, գյուղատնտեսական արտադրանքը (մասնավորապես՝ հացահատիկ), չմշակված ալմաստը և սպառազինությունը<ref name="cia"/>։ Լինելով սպառազինության խոշորագույն արտահանողներից մեկը՝ Իսրայելը միևնույն ժամանակ մտնում է նաև դրա հիմնական ներկրողների շարքում՝ 2017 թվականին աշխարհում զբաղեցնելով 18-րդ հորիզոնականը։ Իսրայել զենքի մատակարարման հիմնական երկրներն են ԱՄՆ-ն, [[Կանադա]]ն, Գերմանիան և [[Իտալիա]]ն<ref name="SIPRI" />։

== Ժողովրդագրություն ==
{{Հիմնական|Իսրայելի բնակչություն|Իսրայելցիներ}}
[[Պատկեր:Israelpop.svg|thumb|Իսրայելի [[Բնակչության սեռատարիքային բուրգ|բնակչության բուրգը]]]]
2021 թվականի օգոստոսի 31-ի դրությամբ Իսրայելի բնակչությունը գնահատվում էր 9 393 500 մարդ։ 2019 թվականին բնակչության 74,2%-ը կազմում էին [[Իսրայելի հրեաներ|հրեաները]], 20,9%-ը՝ [[Իսրայելի արաբներ|արաբները]], 4,8%-ը՝ ոչ արաբ քրիստոնյաները և մարդիկ, որոնք կրոն չունեին<ref name="population_stat2019">{{Cite report |url=https://www.cbs.gov.il/he/mediarelease/DocLib/2019/134/11_19_134b.pdf |title=Israel's Independence Day 2019 |date=2019 թ․ մայիսի 6 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics |access-date=2019 թ․ մայիսի 7}}</ref>։ Վերջին տասնամյակի ընթացքում մեծ թվով ներգաղթյալ աշխատողներ են [[Ռումինիա]]յից, [[Թաիլանդ]]ից, [[Չինաստան]]ից, [[Աֆրիկա]]յից և [[Հարավային Ամերիկա]]յից բնակություն հաստատել Իսրայելում։ Վերջիններիս ճշգրիտ թիվը հայտնի չէ, քանի որ շատերն անօրինական են ապրում երկրում<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ հուլիսի 14 |title=ISRAEL: Crackdown on illegal migrants and visa violators |url=http://www.irinnews.org/Report/85270/ISRAEL-Crackdown-on-illegal-migrants-and-visa-violators |newspaper=IRIN}}</ref>, բայց մոտավոր քանակը տատանվում է 166 000<ref name="population_stat2019" />-203 000-ի<ref name="Adriana Kemp">Adriana Kemp, "Labour migration and racialisation: labour market mechanisms and labour migration control policies in Israel", ''Social Identities'' 10:2, 267–292, 2004</ref> միջև։ 2012 թվականի հունիսի դրությամբ մոտավորապես 60 000 [[Աֆրիկայից ներգաղթ Իսրայել|աֆրիկացի ներգաղթյալ]] է բնակություն հաստատել Իսրայելում<ref>{{Cite news |date=2012 թ․ հունիսի 11 |title=Israel rounds up African migrants for deportation |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-africans-idUSBRE85A0VI20120611 |newspaper=Reuters}}</ref>։ Իսրայելցիների մոտ 92%-ը բնակվում է քաղաքային բնակավայրերում<ref>{{Cite web |title=The Land: Urban Life |url=http://mfa.gov.il/MFA/AboutIsrael/Land/Pages/THE%20LAND-%20Urban%20Life.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130607003443/http://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/land/pages/the%20land-%20urban%20life.aspx |archive-date=2013 թ․ հունիսի 7 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ [[Իսրայելի պաղեստինցիներ]]ի 90%-ը բնակվում է հիմնականում [[Գալիլեա (Իսրայել)|Գալիլեա]], [[Եռանկյունի (Իսրայել)|Եռանկյունի]] և [[Նեգև (անապատ)|Նեգև]] շրջանների 139 խիտ բնակեցված քաղաքներում և գյուղերում, իսկ մնացած 10%-ը՝ այլ քաղաքներում և շրջաններում<ref>[https://www.amnesty.org/en/wp-content/uploads/2022/02/MDE1551412022ENGLISH.pdf ''Israel's Apartheid against Palestinians: Cruel System of Domnination and Crime Against Humanity,''] Amnesty International  2022 p.16:'Today, Palestinian citizens and permanent residents of Israel comprise some 21% of Israel's population and number approximately 1.9 million. Some 90% of Palestinians with Israeli citizenship live in 139 densely populated towns and villages in the Galilee and Triangle regions in northern Israel and the Negev/Naqab region in the south, as a result of deliberate segregation policies. The vast majority of the remaining 10% live in "mixed cities".'</ref><ref>[https://www.hrw.org/sites/default/files/media_2021/04/israel_palestine0421_web_0.pdf  'A Threshold Crossed,' ]  [[Human Rights Watch]] 27 April 2021  pp.7,57-63:' This policy, which aims to maximize Jewish Israeli control over land,  concentrates the majority of Palestinians who live outside Israel's major, predominantly Jewish cities into dense, under-served enclaves and restricts their access to land and housing, while nurturing the growth of nearby Jewish communities.'</ref><ref>Nimer Sultany,  [https://www.jstor.org/stable/41804808 'The Making of an Underclass: The Palestinian Citizens of Israel,'] Israel Studies Review  Vol. 27, No. 2, (Winter 2012), pp. 190-200  pp.191,194.'the Palestinian Israeli population grew from 156,000 in 1948 to 1.4 million in 2012. Their villages became overcrowded as their land reserves steadily decreased. The lands were transferred from Palestinian private hands to state control. . .While the state has established hundreds of Jewish communities, it has not established any new Palestinian communities since 1948—except in the forced concentration of the Bedouin communities in poor towns.'</ref><ref>Gershon Shafir, [https://doi.org/10.1017/S0020743817000915 From Overt to Veiled Segregation: Israel's Palestinian Arab Citizens in the Galilee],   International Journal of Middle East Studies, Volume 50 Issue 1 February 2018, pp.1-22 pp.4,7:' With about 90 percent of Israel's Palestinian citizens living in Arab-only towns and villages, they suffer from the hypersegregation typical of African American urban neighborhoods and its attendant deleterious consequences. This remarkable similarity, however, has different origins...Palestinian residents in old mixed cities are congregated into distinct neighborhoods, whereas in new mixed cities they form distinct enclaves, distinguished by strong family and communal ties'</ref><ref>{{Cite news |title=Can Jews and Palestinians live peacefully in Israel? The data on mixed neighborhoods says yes |url=https://www.washingtonpost.com/politics/2021/06/04/can-jews-palestinians-live-peacefully-israel-data-mixed-neighborhoods-says-yes/ |access-date=2022 թ․ փետրվարի 15 |newspaper=Washington Post}}</ref>։ 2016 թվականին [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության]] հրապարակած տվյալներով իսրայելցիների կյանքի ակնկալվող միջին տևողությունը 82,5 տարի է, ինչն աշխարհում [[Երկրների ցանկ ըստ կյանքի միջին տևողության|վեցերորդ ցուցանիշն]] է<ref name=OECD_life_expec>{{Cite web |title=Health status – Life expectancy at birth – OECD Data |url=https://data.oecd.org/healthstat/life-expectancy-at-birth.htm |website=theOECD}}</ref>։ Իսրայելի արաբների [[կյանքի միջին տևողություն|կյանքի ակնկալվող տևողություն]]ը 3-4 տարով քիչ է<ref>Saabneh 2016</ref><ref>Dov Chernichovsky, Bishara Bisharat, Liora Bowers, Aviv Brill, and Chen Sharony, [https://www.taubcenter.org.il/wp-content/uploads/2020/12/healthofthearabisraelipopulation.pdf "The Health of the Arab Israeli Population"]. Taub Center for Social Policy Studies in Israel December 2017 pp.1-50, 13 (2015)</ref>, սակայն աշխարհի արաբների և մուսուլմանների հետ համեմատած՝ կրկին ամենաբարձրն է<ref>{{Cite news |title=Taub Center report shows discrepancy in Jewish, Arab life expectancy |url=https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-5062493,00.html#:~:text=The%20life%20expectancy%20of%20Israel's,developed%20countries'%20average%20of%2081.6. |access-date=2022 թ․ փետրվարի 15 |newspaper=Ynetnews}}</ref>։

[[Պատկեր:Aliyah 1948-2015.png|upright=1.35|thumb|1948–2015 թվականների [[Ալիա (եզր)|ներգաղթն Իսրայել]]։ Ամենաբարձր ցուցանիշները եղել են 1949 և 1990 թվականներին։]]
Իսրայելը հիմնադրվել է որպես [[հրեա ժողովրդի հայրենիք]] և հաճախ է վկայակոչվում որպես [[Հրեական պետություն]]։ Երկրի [[Վերադարձի օրենք (Իսրայել)|Վերադարձի օրենք]]ով բոլոր հրեաները և հրեական ծագում ունեցող անձինք [[Իսրայելի քաղաքացիություն]] ստանալու իրավունք ունեն<ref>{{Cite web |title=The Law of Return |url=https://www.knesset.gov.il/laws/special/eng/return.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20051127033448/http://www.irac.org/article_e.asp?artid=199 |archive-date=2005 թ․ նոյեմբերի 27 |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 14 |publisher=Knesset}}</ref>։ 1948 թվականից ի վեր Իսրայելի բնակչությունը մոտավորապես նույնն է կամ աճել է՝ համեմատած զանգվածային ներգաղթ ունեցած այլ երկրների հետ<ref>{{Cite book |last=DellaPergola |first=Sergio |url=https://archive.org/details/stillmovingrecen0000unse |title=The Global Context of Migration to Israel |publisher=Transaction Publishers |year=2000 |isbn=978-1-56000-428-8 |editor=Daniel J. Elazar |location=New Brunswick, NJ |pages=[https://archive.org/details/stillmovingrecen0000unse/page/13 13]–60 |contribution=Still Moving: Recent Jewish Migration in Comparative Perspective |editor2=Morton Weinfeld |orig-year=2000}}</ref>։ Իսրայելից հրեաների գաղթը (որը երբայերեն կոչվում է [[երիդա]]) հիմնականում Միացյալ Նահանգներ և Կանադա, ժողովրդագիրները գնահատում են սակավաթիվ<ref>{{Cite magazine |last=Herman |first=Pini |date=1983 թ․ սեպտեմբերի 1 |title=The Myth of the Israeli Expatriate |magazine=Moment Magazine |pages=62–63 |volume=8 |issue=8}}</ref>, սակայն Իսրայելի նախարարները հաճախ են այն համարում Իսրայելի ապագային ուղղված լուրջ սպառնալիք<ref>{{Cite journal |last1=Gould |first1=Eric D. |last2=Moav |first2=Omer |year=2007 |title=Israel's Brain Drain |journal=Israel Economic Review |volume=5 |issue=1 |pages=1–22 |ssrn=2180400}}</ref><ref>{{Cite news |last=Rettig Gur |first=Haviv |date=2008 թ․ ապրիլի 6 |title=Officials to US to bring Israelis home |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=97254 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=The Jerusalem Post}}</ref>։

Բնակչության 3/4-ը հրեաներ են, որոնք [[Հրեաների էթնիկ խմբեր|տարբեր հրեական ծագում]] ունեն։ Իսրայելի հրեաների 75%-ը [[Սաբրա (մարդ)|ծնվել է Իսրայելում]]<ref name="population_stat2019" />, 16%-ը ներգաղթյալներ են Եվրոպայից և Հյուսիսային ու Հարավային Ամերիկայից, իսկ 7%-ը՝ Ասիայից և Աֆրիկայից (ներառյալ՝ [[Արաբական աշխարհ]]ը)<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ սեպտեմբերի 6 |title=Jews, by Continent of Origin, Continent of Birth & Period of Immigration |url=http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st02_09&CYear=2017 |access-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 19 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics}}</ref>։ Եվրոպայից և նախկին [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային Միություն]]ից գաղթած հրեաներն ու նրանց սերունդները՝ ներառյալ [[աշկենազներ]]ը, կազմում են հրեա իսրայելցիների մոտ 50%-ը։ Հրեա բնակչության մյուս մասը կազմում են այն հրեաները, որոնք [[Հրեաների գաղթն արաբական և մուսուլմանական երկրներից|գաղթել են արաբական և մուսուլմանական երկրներից]] ու նրանց սերունդները՝ ներառյալ [[միզրահիմներ]]ը և [[սեֆարդիներ]]ը<ref>{{Cite journal |last1=Goldberg |first1=Harvey E. |year=2008 |title=From Sephardi to Mizrahi and Back Again: Changing Meanings of "Sephardi" in Its Social Environments |url=http://muse.jhu.edu/journals/jss/summary/v015/15.1.goldberg.html |journal=Jewish Social Studies |volume=15 |issue=1 |pages=165–188 |doi=10.18647/2793/JJS-2008}}</ref><ref>{{Cite news |date=2009 թ․ ապրիլի 3 |title=The myth of the Mizrahim |url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2009/apr/03/israel-arab-jewish-mizrahi |work=The Guardian |location=London}}</ref><ref>{{Cite web |date=2009 թ․ օգոստոսի 31 |title=Missing Mizrahim |url=http://www.jewcy.com/post/missing_mizrahim}}</ref>։ Հրեաների միջև խառը ամուսնությունների ցուցանիշը գերազանցում է 35%-ը և վերջին ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ սեֆարդիների և աշկենազների խառնամուսնությունից ծնված իսրայելցիների թիվն ամեն տարի աճում է 0,5%-ով. ներկայումս դպրոցականների ավելի քան 25%-ը սերում է այս երկու համայնքից<ref>{{Cite web |last1=Okun |first1=Barbara S. |last2=Khait-Marelly |first2=Orna |year=2006 |title=Socioeconomic Status and Demographic Behavior of Adult Multiethnics: Jews in Israel |url=http://sociology.huji.ac.il/docs/Okun-paper-2006-01.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131029210049/http://sociology.huji.ac.il/docs/Okun-paper-2006-01.pdf |archive-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 29 |access-date=2013 թ․ մայիսի 26 |publisher=Hebrew University of Jerusalem}}</ref>։ Իսրայելցիների մոտ 4%-ը (300 000), որոնք էթնիկապես բնորոշվում են որպես «այլք», հրեական ծագումով [[Մեծ ալիա|ռուս սերունդներ]] են կամ ընտանիքներ են, որոնք ըստ ռաբունիական օրենքի՝ հրեա չեն համարվում, սակայն Վերադարձի օրենքով կարող են Իսրայելի քաղաքացիություն ստանալ<ref name="DellaPergola, Sergio 2011">{{Cite web |author=DellaPergola, Sergio |year=2011 |title=Jewish Demographic Policies |url=http://jppi.org.il/uploads/Jewish_Demographic_Policies.pdf |publisher=The Jewish People Policy Institute}}</ref><ref name="Israel people">{{Cite encyclopedia |year=2007 |title=Israel (people) |encyclopedia=Encyclopedia.com |url=http://www.encyclopedia.com/topic/Israel_(people).aspx}}</ref><ref>{{Cite news |author=Yoram Ettinger |date=2013 թ․ ապրիլի 5 |title=Defying demographic projections |url=http://www.israelhayom.com/site/newsletter_opinion.php?id=3913 |access-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 29 |newspaper=Israel Hayom}}</ref>։

[[Կանաչ գիծ (Իսրայել)|Կանաչ գծից]] այն կողմ [[Հրեական բնակավայրերը Հորդանան գետի արևմտյան ափին և Գազայի հատվածում|բնակվող իսրայելցիների]] ընդհանուր թիվն ավելի քան 600 000 է (հրեական ծագում ունեցող իսրայելցիների ≈10%-ը)<ref>{{Cite magazine |last=Gorenberg |first=Gershom |date=2017 թ․ հունիսի 26 |title=Settlements: The Real Story |url=http://prospect.org/article/settlements-real-story |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 25 |magazine=The American Prospect}}</ref>։ 2016 թվականին 399 300 իսրայելցի է [[Հորդանան գետի արևմտյան ափի բնակավայրերի բնակչության վիճակագրություն|բնակվել]] [[Հորդանան գետի արևմտյան ափ|Արևմտյան ափ]]ի բնակավայրերում<ref name="districts_pop"/>՝ այդ թվում նրանք, ովքեր բնակվել են այդտեղ նաև նախքան Իսրայել պետության ստեղծումը և վերաբնակվել են [[Վեցօրյա պատերազմ]]ից հետո այնպիսի քաղաքներում, ինչպիսիք են [[Հեբրոն]]ը և [[Գուշ Էցիոն (պատմական մարզ)|Գուշ Էցիոն]]ը։ Բացի Արևմտյան ափի բնակավայրերը, ավելի քան 200 000 հրեա է բնակվում [[Արևելյան Երուսաղեմ]]ում<ref name="jerusalem_pop"/>, 22000 էլ՝ [[Գոլանի բարձունքներ]]ում<ref name="districts_pop"/>։ Մոտավորապես 7800 իսրայելցի է բնակվել [[Գազայի հատվածում իսրայելական բնակավայրերի բնակչության վիճակագրություն|Գազայի հատվածի բնակավայրերում]] (հայտնի են [[Գուշ Կատիֆ]] անվամբ) նախքան իշխանությունների կողմից տարհանվելը՝ որպես իրենց 2005 թվականի [[Իսրայելի անջատումը Գազայի հատվածից|անջատման պլանի]] մաս<ref>{{Cite web |title=Settlements in the Gaza Strip |url=http://www.fmep.org/settlement_info/settlement-info-and-tables/stats-data/settlements-in-the-gaza-strip-1 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130826025402/http://www.fmep.org/settlement_info/settlement-info-and-tables/stats-data/settlements-in-the-gaza-strip-1 |archive-date=2013 թ․ օգոստոսի 26 |access-date=2007 թ․ դեկտեմբերի 12 |website=Settlement Information}}</ref>։

Իսրայելի արաբները (ներառյալ Արևելյան Երուսաղեմի և Գոլանի բարձունքների արաբ բնակչությունը) կազմում են բնակչության 21,1%-ը կամ 1 995 000 մարդ<ref>{{Cite web |title=Population of Israel on the Eve of 2022 |url=https://www.cbs.gov.il/en/mediarelease/Pages/2021/Population-of-Israel-on-the-Eve-of-2022.aspx |accessdate=2022 թ․ փետրվարի 13 |publisher=Cbs.gov.il}}</ref>։ 2017 թվականին հեռախոսով անցկացված հարցման արդյունքում Իսրայելի արաբ քաղաքացիների 40%-ը նույնականացվել է որպես «Իսրայելի արաբ» կամ «Իսրայելի արաբ քաղաքացի», 15%-ը՝ որպես «պաղեստինցիներ», 8,9%-ը՝ որպես «Իսրայելի պաղեստինցի» կամ «Իսրայելի պաղեստինցի քաղաքացի», իսկ 8,7%-ը՝ որպես «արաբ»։ Իսրայելի արաբների 60%-ը դրական է վերաբերվում պետությանը<ref>Konrad Adenauer Foundation. [http://www.kas.de/wf/doc/kas_51217-544-2-30.pdf?171228130254 Citizenship, Identity and Political Participation: Measuring the Attitudes of the Arab Citizens in Israel, December 2017: pages 22, 25 and 28; quote (p.28): "The positions of the participants in the focus groups reflect the strength of Palestinian-Arab identity among Arab citizens and the fact that they do not see a contradiction between Palestinian-Arab national identity and Israeli civic identity. The designation "Israeli-Arab" aroused great opposition in the focus groups, as did Israel's Independence Day. A comparison of views expressed in the focus groups with the general results of the survey points to differences between collective positions and memory and individual feelings and attitudes. The collective position presented in the focus group discussions finds expression in the public sphere and emphasizes the Palestinian national identity. Conversely, the responses of the survey participants reveal individual attitudes that assign a broader (albeit secondary, identity) dimension to the component of Israeli civic identity"; quote (p.25): "Amongst the participants there was consensus that Palestinian identity occupies a central place in their consciousness. The definition "Palestinian" has national and emotional importance, as it embodies the heritage of Arab citizens and their culture. This was expressed explicitly in the words of the participants: "We are Palestinian Arabs and we say this with pride;""We are Palestinian citizens of Israel. The emphasis is on the word 'Palestinians'"; "I am first and foremost a Palestinian and nothing more." The designation "Arab citizens of Israel" was acceptable to them on the basis of the understanding that it is impossible to live without citizenship, and as long as Israeli citizenship does not harm the national consciousness. Conversely, the participants spoke out against the designation "Arab-Israeli" and made statements such as "I am an Arab, I belong to a larger culture than the State of Israel"; "We are not the Arabs of Israel, I am an Arab who does not belong to the State of Israel. My roots and my Arabness existed before them." "&#91;Arab-Israeli&#93; is an inappropriate expression because our ancestors were here before '48."]</ref><ref>{{Cite news |last1=Lynfield |first1=Ben |date=2017 թ․ սեպտեմբերի 27 |title=Survey: 60% of Arab Israelis have positive view of state |url=http://www.jpost.com/Israel-News/Survey-60-percent-of-Arab-Israelis-have-positive-view-of-state-506150 |access-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 23 |work=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com}}</ref>։

=== Քաղաքային մեծ բնակավայրեր ===
{{Հիմնական|Իսրայելի քաղաքների ցանկ}}
{{Համայնապատկեր|Tel Aviv Panorama.jpg|1000px|[[Գուշ Դան|Թել Ավիվի]] համայնապատկեր}}
Իսրայելը չորս մեծ մետրոպոլիս ունի՝ [[Գուշ Դան]]ը (Թել Ավիվի մետրոպոլիս, բնակչությունը՝ 3 854 000), [[Մեծ Երուսաղեմ|Երուսաղեմի մետրոպոլիսը]] (բնակչությունը՝ 1 253 900), [[Հայֆայի մետրոպոլիս]]ը (բնակչությունը՝ 924 400) և [[Բեեր Շևայի մետրոպոլիս]]ը (բնակչությունը՝ 377 100)<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ սեպտեմբերի 6 |title=Localities, Population and Density per Sq. Km., by Metropolitan Area and Selected Localities |url=http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st02_25&CYear=2017 |access-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 19 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics}}</ref>։

Իսրայելի ամենամեծ քաղաքը՝ բնակչությամբ և տարածքով, [[Երուսաղեմ]]ն է. 125 կմ² տարածքում բնակվում է 936 425 մարդ։ Իսրայելի իշխանությունները Երուսաղեմի վիճակագրության մեջ ներառում են նաև [[Արևելյան Երուսաղեմ]]ի բնակչությունն ու տարածքը, որը հիմնականում համարվում է [[Պաղեստինի տարածքներ|Պաղեստինի տարածք]]՝ [[Իսրայելի կողմից բռնազավթված տարածքներ|բռնազավթված Իսրայելի կողմից]]<ref>{{Harvard citation no brackets|Roberts|1990|p=60}} Although East Jerusalem and the Golan Heights have been brought directly under Israeli law, by acts that amount to annexation, both of these areas continue to be viewed by the international community as occupied, and their status as regards the applicability of international rules is in most respects identical to that of the West Bank and Gaza.</ref>։ Իսրայելի հաջորդ երկու մեծ քաղաքներն են [[Թել Ավիվ]]ը և [[Հայֆա]]ն՝ համապատասխանաբար 460 613 և 285 316 բնակչությամբ։ [[Բնեյ Բրակ]] քաղաքն Իսրայելի ամենախիտ բնակեցված քաղաքն է և աշխարհի տասն ամենախիտ բնակեցված քաղաքներից մեկը։

Իսրայելն ունի 16 [[Իսրայելի քաղաքների ցանկ|քաղաք]], որոնց բնակչությունը 100 000-ից ավել է։ Ընդհանուր առմամբ Իսրայելի բնակավայրերից 77-ին Ներքին նախարարությունը շնորհել է [[Քաղաքային խորհուրդ (Իսրայել)|քաղաքի կարգավիճակ]]<ref>[http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st02_22&CYear=2018 2.22 Localities and Population, by Municipal Status and District], 2018</ref>, որոնցից [[Հորդանան գետի արևմտյան ափին քաղաքի կարգավիճակ ունեցող Իսրայելի բնակավայրերի ցանկ|չորսը գտնվում է Արևմտյան ափին]]<ref>{{Cite web |title=List of Cities in Israel |url=https://www.science.co.il/municipal/Cities.php}}</ref>։ Նախագծվել է ևս երկու քաղաք. [[Կասիֆ]]ը, որը պետք է կառուցվի [[Նեգև (անապատ)|Նեգևում]] և [[Հարիշ]]ը, որը փոքր քաղաք է և 2015 թվականից ընդլայնվում է, որպեսզի դառնա մեծ քաղաք<ref>{{Cite news |date=2015 թ․ օգոստոսի 25 |title=New town Harish harbors hopes of being more than another Pleasantville |url=https://www.timesofisrael.com/as-harish-rises-some-wonder-if-it-can-break-suburban-mold/ |access-date=2018 թ․ հուլիսի 2 |work=The Times of Israel}}</ref>։
{{Իսրայելի խոշոր քաղաքներ}}

=== Լեզու ===
{{Հիմնական|Իսրայելի լեզուներ}}
[[Պատկեր:שלט רחוב יהודה (3777232251).jpg|thumb|[[Իսրայելի ճանապարհային նշաններ|Ճանապարհային նշան]] [[եբրայերեն]], [[արաբերեն]] և [[անգլերեն]]]]
Իսրայելն ունի պաշտոնական լեզու՝ [[եբրայերեն]]ը։ Մինչև 2018 թվականն [[Արաբերենն Իսրայելում|արաբերենը]] ևս Իսրայել պետության երկու պետական լեզուներից մեկն է եղել<ref name=lang1>{{Cite web |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 18 |title=Arabic in Israel: an official language and a cultural bridge |url=http://mfa.gov.il/MFA/IsraelExperience/Culture/Pages/Arabic-in-Israel--an-official-language-and-a-cultural-bridge-18-December-2016.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200802014731/http://mfa.gov.il/MFA/IsraelExperience/Culture/Pages/Arabic-in-Israel--an-official-language-and-a-cultural-bridge-18-December-2016.aspx |archive-date=2020 թ․ օգոստոսի 2 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 8 |website=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref>, սակայն 2018 թվականին դրա [[Հիմնական օրենք. Իսրայելը՝ որպես հրեա ժողովրդի ազգային պետություն|կարգավիճակը նվազեցվել է]]՝ «հատուկ կարգավիճակի», իսկ պետական կառույցների կողմից դրա կիրառումը պետք է ամրագրվի օրենքով<ref name=lang2>{{Cite news |date=2018 թ․ հուլիսի 19 |title=Israel Passes 'National Home' Law, Drawing Ire of Arabs |url=https://www.nytimes.com/2018/07/18/world/middleeast/israel-passes-national-home-law.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107092323/https://www.nytimes.com/2018/07/18/world/middleeast/israel-passes-national-home-law.html%20 |archive-date=2019 թ․ հունվարի 7 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 19 |work=The New York Times |language=en}}</ref><ref name=lang3>{{Cite news |last1=Lubell |first1=Maayan |date=2018 թ․ հուլիսի 19 |title=Israel adopts divisive Jewish nation-state law |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-politics-law/israel-adopts-divisive-jewish-nation-state-law-idUSKBN1K901V |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224205808/https://www.reuters.com/article/us-israel-politics-law/israel-adopts-divisive-jewish-nation-state-law-idUSKBN1K901V |archive-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 24 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 19 |work=Reuters}}</ref><ref name=lang4>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 19 |title=Press Releases from the Knesset |url=https://knesset.gov.il/spokesman/eng/PR_eng.asp?PRID=13978 |website=Knesset website |quote=The Arabic language has a special status in the state; Regulating the use of Arabic in state institutions or by them will be set in law.}}</ref>։ Պետության առաջնային լեզուն եբրայերենն է, որով ամեն օր խոսում է բնակչության մեծամասնությունը։ Արաբերեն է խոսում արաբ փոքրամասնությունը, իսկ արաբական դպրոցներում դասավանդվում է նաև եբրայերեն։

Որպես [[Ալիա (եզր)|ներգաղթյալների]] երկիր՝ փողոցներում կարելի է լսել բազում լեզուներ։ Նախկին Խորհրդային Միությունից և [[Ալիա Եթովպիայից|Եթովպիայից]] (Եթովպիայից ժամանած 130 000 [[Եթովպիայի հրեաներն Իսրայելում|հրեա է բնակվում Իսրայելում]])<ref name="The Ethiopian Population In Israel">Israel Central Bureau of Statistics: [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201211307 The Ethiopian Community in Israel]</ref><ref>{{Cite news |date=2009 թ․ հուլիսի 16 |title=Israel may admit 3,000 Ethiopia migrants if Jews |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-ethiopia-jews-sb-idUSTRE56F4ZY20090716 |newspaper=Reuters}}</ref> զանգվածային ներգաղթի հետևանքով լայն տարածում ունի [[Ռուսերենն Իսրայելում|ռուսերենը]] և [[ամհարերեն]]ը<ref>{{Cite news |last=Meyer |first=Bill |date=2008 թ․ օգոստոսի 17 |title=Israel's welcome for Ethiopian Jews wears thin |url=http://www.cleveland.com/world/index.ssf/2008/08/israels_welcome_for_ethiopian.html |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 1 |newspaper=The Plain Dealer}}</ref>։ 1990-2004 թվականներին հետխորհրդային պետություններից Իսրայել է [[1990-ականների հետխորհրդային ալիա|ժամանել]] ավելի քան մեկ միլիոն ռուսախոս ներգաղթյալ<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ փետրվարի 10 |title=Study: Soviet immigrants outperform Israeli students |url=http://www.haaretz.com/news/study-soviet-immigrants-outperform-israeli-students-1.238970 |newspaper=Haaretz}}</ref>։ [[Ֆրանսերեն]] է խոսում իսրայելցիների գրեթե 700 000-ը<ref>{{Cite news |date=2011 թ․ դեկտեմբերի 5 |title=French radio station RFI makes aliyah |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4156781,00.html |newspaper=Ynetnews}}</ref>, որոնք հիմնականում ծագում են [[Ֆրանսիայի հրեաներն Իսրայելում|Ֆրանսիայից]] և Հյուսիսային Աֆրիկայից։ Մանդատային ժամանակաշրջանում պետական լեզու էր [[անգլերեն]]ը, որն իր կարգավիճակը կորցրեց Իսրայելի հիմնադրմամբ<ref>{{Cite book |last=Spolsky |first=Bernard |url={{Google books|ljumbfV_7y0C|page=PA169|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Round Table on Language and Linguistics |publisher=Georgetown University Press |year=1999 |isbn=978-0-87840-132-1 |location=Washington, DC |pages=169–170 |quote=In 1948, the newly independent state of Israel took over the old British regulations that had set English, Arabic, and Hebrew as official languages for Mandatory Palestine but, as mentioned, dropped English from the list. In spite of this, official language use has maintained a de facto role for English, after Hebrew but before Arabic.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Bat-Zeev Shyldkrot |first=Hava |title=Perspectives on Language and Development: Essays in Honor of Ruth A. Berman |date=2004 |publisher=Kluwer Academic Publishers |isbn=978-1-4020-7911-5 |editor1-last=Diskin Ravid |editor1-first=Dorit |page=90 |chapter=Part I: Language and Discourse |quote=English is not considered official but it plays a dominant role in the educational and public life of Israeli society. ... It is the language most widely used in commerce, business, formal papers, academia, and public interactions, public signs, road directions, names of buildings, etc. English behaves 'as if' it were the second and official language in Israel. |editor2-last=Bat-Zeev Shyldkrot |editor2-first=Hava |chapter-url={{Google books|xMzx6xFB0IgC|page=PA90|keywords=|text=|plainurl=yes}}}}</ref><ref>{{Cite book |last=Shohamy |first=Elana |url={{Google books|5mG09P64jzYC|page=PA72|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Language Policy: Hidden Agendas and New Approaches |publisher=Routledge |year=2006 |isbn=978-0-415-32864-7 |pages=72–73 |quote=In terms of English, there is no connection between the declared policies and statements and de facto practices. While English is not declared anywhere as an official language, the reality is that it has a very high and unique status in Israel. It is the main language of the academy, commerce, business, and the public space.}}</ref>, սակայն ունի պետական լեզվին հավասար դեր. կարելի է հանդիպել անգլերեն ճանապարհային նշանների և պետական փաստաթղթերի։ Շատ իսրայելցիներ լավ են հաղորդակցվում անգլերենով, քանի որ մի շարք հեռուստատեսային ծրագրեր անգլերեն են հեռարձակվում՝ [[ենթագրեր]]ով, իսկ տարրական դասարաններից անգլերեն է ուսուցանվում։ Բացի այդ, Իսրայելի համալսարաններում տարբեր առարկաների շրջանակներում անգլերեն դասընթացներ կան<ref>{{Cite web |title=English programs at Israeli universities and colleges |url=http://mfa.gov.il/MFA/IsraelExperience/AboutIsrael/Education/Pages/English_programs_Israeli_universities_colleges.aspx |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։

=== Կրոն ===
{{Տես նաև|Աբրահամյան կրոններ}}
{{Կրոնն Իսրայելում}}
Իսրայելն ընդգրկում է [[Սուրբ Երկիր|Սուրբ Երկրի]] մեծ մասը, որը մեծ կարևորություն ունի բոլոր [[Աբրահամյան կրոններ]]ի համար՝ ներառյալ [[Հուդայականություն|հուդդայականություն]]ը, [[քրիստոնեություն]]ը, [[իսլամ]]ը, [[սամարիտանիզմ]]ը, [[դրուզների հավատք]]ը և [[Բահայի հավատք]]ը։

[[Իսրայելի հրեաներ]]ի [[Հրեական կրոնական շարժումներ|կրոնական պատկանելիությունը]] տարբեր է. 2016 թվականին [[Փյու հետազոտական կենտրոն]]ի անցկացրած հարցումը ցույց է տվել, որ նրանց 49%-ը իրեն համարում է [[հիլոնի]] (աշխարհիկ), 29%-ը՝ [[Մասորտիմ|մասորտի]] (ավանդական), 13%-ը՝ [[Կրոնական սիոնիզմ|դաթի]] և 9%-ը՝ [[Հարեդիզմ|հարեդի]] (ուլտրա-ուղղափառ)<ref>{{Cite web |last1=Starr |first1=Kelsey Jo |last2=Masci |first2=David |date=2016 թ․ մարտի 8 |title=In Israel, Jews are united by homeland but divided into very different groups |url=http://www.pewresearch.org/fact-tank/2016/03/08/in-israel-jews-are-united-by-homeland-but-divided-into-very-different-groups/ |access-date=2017 թ․ հունվարի 14 |publisher=Pew Research Center}}</ref>։ Ակնկալվում է, որ 2028 թվականին Իսրայելի հրեաների ավելի քան 20%-ը կազմելու են հարեդիները<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ նոյեմբերի 24 |title=At the edge of the abyss |url=http://www.haaretz.com/print-edition/opinion/at-the-edge-of-the-abyss-1.3538 |newspaper=Haaretz}}</ref>։

Իսրայելում կրոնական և աշխարհիկ խմբերն առանձին սոցիալական աշխարհներ են ձևավորում, որոնք շատ քիչ թվով մոտ ընկերներ ունեն և իրենց խմբից դուրս քիչ են խառնամուսնությունները։ 2014-2015 թվականներին անցկացված հարցումը ցույց տվեց, որ հավատացյալ հուդայականների, մուսուլմանների, քրիստոնյաների և դրուզների գերակշիռ մեծամասնության մոտ ընկերները, որպես կանոն, իրենց իսկ կրոնական համայնքին են պատկանում։ Գրեթե բոլոր հուդայականները, մուսուլմանները, քրիստոնյաները և դրուզներն ամուսնանում կամ արտամուսնական հարաբերություններ է ունենում միայն իր կրոնական խմբի ներկայացուցիչների հետ։ Իսրայելի հրեաների ներքին խմբերը նույնպես մեկուսացած են միմյանցից կրոնական առումով. այսպես, [[հարեդիներ]]ի 95%-ի ամուսինը ևս ուլտրա-ուղղափառ է, իսկ ոչ հավատացյալ հրեաների 93%-ը՝ ոչ հավատացյալ ամուսին/զուգընկեր ունի<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ մարտի 8 |title=Israel’s Religiously Divided Society: Intergroup marriage and friendship |url=http://www.pewforum.org/2016/03/08/intergroup-marriage-and-friendship/ |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190608112105/https://www.pewforum.org/2016/03/08/intergroup-marriage-and-friendship/ |archivedate=2019 թ․ հունիսի 8 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 12 |publisher=Pew Research Center's Religion & Public Life Project |language=en}}</ref>։

[[Իսլամը Իսրայելում|Մուսուլմաններն]] Իսրայելի ամենամեծ կրոնական փոքրամասնությունն են՝ կազմելով բնակչության մոտ 17,6%-ը։ Մնացած բնակչության գրեթե 2%-ը [[Քրիստոնեությունը Իսրայելում|քրիստոնյա]] է, իսկ 1,6%-ը՝ [[Իսրայելի դրուզներ|դրուզներ]]<ref name="cia"/>։ Քրիստոնյա բնակչությունը կազմված է հիմնականում [[արաբ քրիստոնյաներ]]ից և [[Իսրայելի արամեացիներ|արամեացի քրիստոնյաներից]], սակայն կան նաև Խորհրդային Միության փլուզումից հետո ներգաղթածներ, բազմազգ ծագում ունեցող օտարերկրյա աշխատավորներ և [[Մեսիական հուդայականություն|մեսիական հուդայականության]] հետևորդներ, որոնց քրիստոնյաների մեծամասնությունն ու հրեաները քրիստոնեության ճյուղ են համարում<ref>{{Cite news |last=Bassok |first=Moti |date=2006 թ․ դեկտեմբերի 25 |title=Israel's Christian population numbers 148,000 as of Christmas Eve |url=http://www.haaretz.com/news/israel-s-christian-population-numbers-148-000-as-of-christmas-eve-1.208151 |access-date=2012 թ․ ապրիլի 26 |newspaper=Haaretz}}</ref>։ Մյուս կրոնական խմբերի անդամները՝ ներառյալ [[Բուդդայականություն|բուդդիստները]] և [[Հինդուիզմը Իսրայելում|հինդուիստները]], փոքր թիվ են կազմում Իսրայելում<ref>{{Cite web |title=National Population Estimates |url=http://www.cbs.gov.il/shnaton53/st_eng02.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110807012547/http://www.cbs.gov.il/shnaton53/st_eng02.pdf |archive-date=2011 թ․ օգոստոսի 7 |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 6 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics |page=27}}</ref>։ Նախկին Խորհրդային Միությունից մեկ միլիոն [[1990-ականների հետխորհրդային ալիա|գաղթած]] մարդկանցից մոտ 300 000-ին [[Իսրայելի գլխավոր ռաբբիություն]]ը հրեա չի համարում<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ մարտի 11 |title=Israel's disputatious Avigdor Lieberman: Can the coalition hold together? |url=http://www.economist.com/node/15675691 |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |newspaper=The Economist}}</ref>։

[[Պատկեր:Westernwall2.jpg|thumb|[[Ժայռի գմբեթ]]ը և [[Լացի պատ]]ը [[Երուսաղեմ]]ում|alt=A large open area with people bounded by old stone walls. To the left is a mosque with large golden dome.]]
[[Երուսաղեմ]]ը [[Երուսաղեմի կրոնական նշանակություն|հատուկ կարևորություն]] ունի հրեաների, մուսուլմանների և քրիստոնյաների համար, քանի որ այստեղ են գտնվում այն [[Երուսաղեմի տեսարժան վայրեր|վայրերը]], որոնք առանցքային են նրանց կրոնական համոզմունքների համար. այդ վայրերից են [[Երուսաղեմի հին քաղաք|Հին քաղաքը]], որտեղ են գտնվում [[Լացի պատ]]ը, [[Տաճարի լեռ]]ը ([[Ալ-Ակսա մզկիթ]]ը) և [[Սուրբ Հարության տաճար]]ը<ref>{{Cite book |last=Levine |first=Lee I. |url=https://archive.org/details/jerusalemitssanc0000unse |title=Jerusalem: its sanctity and centrality to Judaism, Christianity, and Islam |publisher=Continuum International Publishing Group |year=1999 |isbn=978-0-8264-1024-5 |page=[https://archive.org/details/jerusalemitssanc0000unse/page/516 516]}}</ref>։ Իսրայելում կրոնական նշանակություն ունեցող մյուս վայրերն են [[Նազարեթ]]ը (քրիստոնեության մեջ համարվում է սուրբ՝ որպես [[Մարիամ Աստվածածին|Մարիամ Աստվածածնի]] [[ավետում|ավետման]] վայր), [[Տիբերիա (Իսրայել)|Տիբերիան]] և [[Ցֆատ]]ը (հուդայականության մեջ չորս սուրբ քաղաքներից երկուսը), [[Ռամլա]]յի [[Սպիտակ մզկիթ (Ռամլա)|Սպիտակ մզկիթ]]ը (իսլամում սուրբ է համարվում, քանի որ [[Սալիհ]] մարգարեի սրբավայրն է) և [[Լոդ (Իսրայել)|Լոդի]] [[Սուրբ Գևորգ եկեղեցի-մզկիթ (Լոդ)|Սուրբ Գևորգ եկեղեցի-մզկիթ]] (քրիստոնեության և իսլամի մեջ սուրբ է համարվում, քանի որ այստեղ է գտնվում [[Սուրբ Գևորգ]]ի կամ [[Խիդր|ալ-Խիդր]]ի գերեզմանը)։ Մի շարք այլ կրոնական տեսարժան վայրեր գտնվում են Արևմտյան ափին, որոնց թվում են [[Հովսեփի դամբարան]]ը [[Նաբլուս]]ում, [[Սուրբծննդյան տաճար]]ը, [[Ռաքելի գերեզման]]ը [[Բեթղեհեմ]]ում և [[Պատրիարքների քարանձավ]]ը [[Հեբրոն]]ում։ [[Բահայի]]ի [[Բահայիի համաշխարհային կենտրոնի շենքեր|վարչական կենտրոն]]ը և [[Բաբի տաճար]]ը գտնվում են [[Հայֆա]]յի [[Բահայիի համաշխարհային կենտրոն]]ում. հավատքի առաջնորդը [[Բահաուլլայի գերեզմանատուն (Բահջի)|թաղված է]] [[Աքքա]]յում<ref>{{Cite book |url=https://archive.org/details/hebrewphrasebook0000wist |title=Hebrew Phrasebook |publisher=Lonely Planet Publications |year=1999 |isbn=978-0-86442-528-7 |page=[https://archive.org/details/hebrewphrasebook0000wist/page/156 156]}}</ref><ref>{{Cite web |title=The Baháʼí World Centre: Focal Point for a Global Community |url=http://info.bahai.org/article-1-6-0-5.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070629171538/http://info.bahai.org/article-1-6-0-5.html |archive-date=2007 թ․ հունիսի 29 |access-date=2007 թ․ հուլիսի 2 |publisher=The Baháʼí International Community}}</ref><ref>{{Cite web |date=1995 թ․ հունիսի 23 |title=Teaching the Faith in Israel |url=http://bahai-library.com/uhj_teaching_in_israel |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 6 |publisher=Baháʼí Library Online}}</ref>։ Բահայիի համաշխարհային կենտրոնից մի քանի կիլոմետր հարավ գտնվում է [[Մահմուդ (մզկիթ, Հայֆա)|Մահմուդի մզկիթը]], որը կապված է ռեֆորմիստական [[Ահմադիյան Իսրայելում|Ահմադիյա շարժման]] հետ։ [[Քաբաբիր]]ը հրեաների և Ահմադիյա արաբների խառը թաղամաս է Հայֆայում, որտեղ բնակվում են հրեաներ և արաբ-ահմադիներ։ Այն իր տեսակի մեջ մի քանի այսպիսի վայրերից է, մյուսներն են՝ [[Յաֆֆա]]ն, [[Աքքա]]ն, Հայֆայի մյուս թաղամասերը, [[Հարիշ]]ը և [[Նոֆ ՀաԳալիլ|Վերին Նազարեթը]]<ref>{{Cite web |title=Kababir and Central Carmel – Multiculturalism on the Carmel |url=http://www.haifatrail.com/haifa-trail-segment14-eng.htm#./images/sect-14/Haifa-Trail-Sect14-P1610817.jpg |access-date=2015 թ․ հունվարի 8}}</ref><ref>{{Cite web |title=Visit Haifa |url=http://www.visit-haifa.org/eng/Kababir |access-date=2015 թ․ հունվարի 8}}</ref>։

==== Թվականություն ====
«[[Հիմնական օրենք. Իսրայելը՝ որպես հրեա ժողովրդի ազգային պետություն]]» օրենքով Իսրայելում ամրագրվում է [[հրեական օրացույց]]ի պաշտոնական կարգավիճակը, որն օրացուցային տարվա տևողությամբ չի համընկնում [[Գրիգորյան օրացույց]]ի հետ։ Ըստ այս օրացույցի՝ [[Շաբաթ (հուդայականություն)|շաբաթը]] տոնական օրվա կարգավիճակ ունի։ Այս նույն օրացույցով են սահմանվում նաև կրոնական և ոչ կրոնական պետական տոների մեծ մասը և հիշատակի օրերը (ներառյալ [[Իսրայելի անկախության օր|Անկախության օրը]], [[Աղետի օր]]ը և [[Հիշատակի օր (Իսրայել)|Հիշատակի օրը]])։ Կրոնական փոքրամասնություններն իրավունք ունեն ազատ օրեր վերցնել իրենց կրոնական տոների օրերին<ref>{{Cite web |author=Howard Adelman |title=The Jewish Nation-State Law in Israel |url=http://jspacecanada.ca/images/nationstatelaw.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190331110058/http://jspacecanada.ca/images/nationstatelaw.pdf |archivedate=2019 թ․ հունիսի 8 |accessdate=2018 թ․ հոկտեմբերի 31 |publisher=JSpace Canada |language=en}}</ref><ref name="NationStateAnalysis">{{Cite web |date=2018 թ․ օգոստոսի 7 |title=Analysis: Israel’s Nation-State Law |url=https://cija.ca/analysis-israels-nation-state-law/ |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190608113545/https://cija.ca/analysis-israels-nation-state-law/ |archivedate=2019 թ․ հունիսի 8 |accessdate=2018 թ․ հոկտեմբերի 31 |website=Canadian Jewish Advocacy |language=en}}</ref>.։

1998 թվականից Իսրայելում գործում է օրենք, որը պետական հաստատություններին պարտավորեցնում է փաստաթղթերում ամսաթվերը նշել ինչպես հրեական, այնպես էլ Գրիգորյան օրացույցով, սակայն հրեական օրացույցով նշելը չի տարածվում այն բնակավայրերի վրա, որոնց բնակչության զգալի մասը հրեաներ չեն, ինչպես նաև այն կրթական հաստատությունների վրա, որտեղ ուսուցումը [[եբրայերեն]]ով չէ<ref name="NationStateAnalysis" />։ Իսրայելցիների անձը հաստատող փաստաթղթերում ծննդյան ամսաթվերը նշված են թվականության երկու համակարգով՝ թե՛ Գրիգորյան, թե՛ հրեական օրացույցով<ref>{{Cite web |title=Теудат-зеут — удостоверение личности гражданина Израиля |url=https://guide-israel.ru/country/24306-teudat-zeut/ |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190425144229/https://guide-israel.ru/country/24306-teudat-zeut/ |archivedate=2019 թ․ ապրիլի 25 |accessdate=2018 թ․ հոկտեմբերի 31 |website=Путеводитель по Израилю}}</ref>։ Քանի որ Իսրայելում մեծ թիվ են կազմում նախկին ԽՍՀՄ-ից հայրենադարձները, 2017 թվականին որպես պետական տոն ընդունվել է նաև [[Հաղթանակի օր]]ը, որը տոնում են ոչ թե հրեական, այլ Գրիգորյան օրացույցով՝ մայիսի 9-ին<ref>{{Cite web |author=Игорь Ветров |date=2017 թ․ հուլիսի 27 |title=Израиль принял закон о 9 мая |url=https://www.gazeta.ru/social/2017/07/27/10805204.shtml |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190608114519/https://www.gazeta.ru/social/2017/07/27/10805204.shtml |archivedate=2019 թ․ հունիսի 8 |accessdate=2018 թ․ հոկտեմբերի 31 |website=Газета.Ru}}</ref>։

==== Տոներ ====
Պետական մակարդակով Իսրայելում տոնում են հիմնականում ավանդական [[Հրեական օրացույց|հուդայական տոներն ու պասերը]], ինչպես նաև Իսրայել պետության պատմության հետ կապված օրերը ([[Աղետի օր|Աղետի և հերոսության օր]], [[Հիշատակի օր (Իսրայել)|Իսրայելի պատերազմներում ընկածների հիշատակի օր]], [[Իսրայելի անկախության օր|Անկախության օր]] և [[Երուսաղեմի օր]])<ref>{{Cite web |title=Израиль: Праздники |url=http://moscow.mfa.gov.il/mfm/web/main/document.asp?SubjectID=21469&MissionID=78&LanguageID=370&StatusID=0&DocumentID=-1 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110816215136/http://moscow.mfa.gov.il/mfm/web/main/document.asp?SubjectID=21469&MissionID=78&LanguageID=370&StatusID=0&DocumentID=-1 |archivedate=2011 թ․ օգոստոսի 16 |publisher=Министерство иностранных дел Израиля}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ, Իսրայելում տոնում են 12 կրոնական (ներառյալ շաբաթը) և 4 
աշխարհիկ տոներ։ Դրանք բոլորը տոնում են արևամուտից արևամուտ, իսկ դրանց ամսաթվերը սահմանվում են ըստ հրեական լուսնային օրացույցի։ Սա է պատճառը, որ ամեն տարի Իսրայելում պետական տոները նշվում են [[Գրիգորյան օրացույց]]ի տարբեր ամսաթվերին<ref name="Holidays">{{ЭЕЭ|13303|Праздники}}</ref>։

Միաժամանակ այլ կրոնների հետևորդներն ունեն իրենց կրոնական ու ազգային տոները<ref name="NationStateAnalysis" />։

=== Կրթություն ===
{{Հիմնական|Կրթությունն Իսրայելում}}
[[Պատկեր:Brain research labs-Bar Ilan university.jpg|thumb|[[Բար Իլանի համալսարան]]ին կից գործող ուղեղի հետազոտման բազմապրոֆիլ կենտրոնը]]
Իսրայելում կրթությունը բարձր է գնահատվում և [[Կրթության պատմությունը հին Իսրայելում և Հուդայի թագավորությունում|հիմնաքարային է եղել]] հին իսրայելցիների համար<ref>{{Cite web |title=Education in Ancient Israel |url=http://bibleresources.americanbible.org/resource/education-in-ancient-israel |access-date=2015 թ․ հուլիսի 3 |publisher=American Bible Society}}</ref>։ Լևանտի հրեական համայնքներն առաջինն էին, որ կրթությունը դարձրին [[Պարտադիր կրթություն|պարտադիր]], որի համար ոչ միայն ծնողներն էին պատասխանատու, այլև կազմակերպված համայնքը<ref>{{Cite journal |author=Moaz, Asher |year=2006 |title=Religious Education in Israel |url=https://law.bepress.com/taulwps/art44/ |journal=University of Detroit Mercy Law Review |volume=83 |pages=679–728 |number=5}}</ref>։ Մի շարք միջազգային գործարարներ, ինչպիսին է Մայքրոսոֆթի հիմնադիր [[Բիլ Գեյթս]]ը, գովաբանել է Իսրայելը կրթության բարձր որակի համար, որն օգնում է խթանել Իսրայելի տնտեսական զարգացումը և տեխնոլոգիական բումը<ref name="David Adler"/><ref>{{Cite web |author=Karin Kloosterman |date=2005 թ․ հոկտեմբերի 30 |title=Bill Gates – Israel is a high tech superpower |url=http://www.israel21c.org/technology/bill-gates-israel-is-a-high-tech-superpower/ |access-date=2015 թ․ հուլիսի 3 |publisher=Israel21}}</ref><ref>{{Cite magazine |author=Gary Shapiro |date=2013 թ․ հուլիսի 11 |title=What Are The Secrets Behind Israel's Growing Innovative Edge? |url=https://www.forbes.com/sites/realspin/2013/11/07/what-are-the-secrets-behind-israels-growing-innovative-edge/ |access-date=2015 թ․ հուլիսի 3 |magazine=Forbes}}</ref>։ 2015 թվականին [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության]] երկրների ցանկում Իսրայելը [[Երկրների ցանկ ըստ բարձրագույն կրթության մակարդակի|զբաղեցրել է]] երրորդ հորիզոնականը բարձրագույն կրթություն ստացած 25-64 տարեկանների թվով. վերջիններիս տոկոսը կազմել է 49, իսկ ՏՀԶԿ երկրների միջին ցուցանիշը՝ 35% է<ref name="OECD_education">{{Cite report |url=http://www.keepeek.com/Digital-Asset-Management/oecd/education/education-at-a-glance-2016/israel_eag-2016-63-en |title=Education at a Glance: Israel |date=2016 թ․ սեպտեմբերի 15 |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development |access-date=2017 թ․ հունվարի 18}}</ref>։ 2012 թվականին երկիրն աշխարհում երրորդ տեղն է զբաղեցրել բնակչության մեկ շնչին բաժին ընկնող գիտական աստիճանների թվով (բնակչության 20%-ը)<ref name="consulate">{{Cite web |title=Top Ten Reasons to Invest in Israel |url=http://bombay.mfa.gov.il/mfm/web/main/Print.asp?DocumentID=111093 |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20121218124244/http://bombay.mfa.gov.il/mfm/web/main/Print.asp?DocumentID=111093 |archive-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 18 |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref><ref>{{Cite web |title=Israel: IT Workforce |url=http://www.american.edu/initeb/as5415a/Israel_ICT/itWork.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060913013444/http://www.american.edu/initeb/as5415a/Israel_ICT/itWork.html |archive-date=2006 թ․ սեպտեմբերի 13 |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 14 |website=Information Technology Landscape in Nations Around the World}}</ref>։

Իսրայելում դպրոցական կյանքը միջինում 16 տարի է, իսկ [[Երկրների ցանկ ըստ գրագիտության մակարդակի|գրագիտության աստիճանը]]՝ 97,8%<ref name="cia"/>։ 1953 թվականին ընդունված Կրթության մասին պետական օրենքը դպրոցների հինգ տեսակ էր սահմանում՝ պետական աշխարհիկ, պետական կրոնական, ուլտրա-ուղղափառ, համայնքային դպրոցներ և արաբական դպրոցներ։ Հանրային աշխարհիկ դպրոցներն ամենաշատն են և Իսրայելի հրեաների և ոչ արաբ աշակերտների մեծ մասը հաճախում է այս դպրոցներ։ Արաբների մեծամասնությունն իրենց երեխաներին ուղարկում է այնպիսի դպրոցներ, որտեղ ուսուցումն արաբերեն է<ref>{{Cite book |url=http://www.eric.ed.gov/ERICWebPortal/search/detailmini.jsp?ERICExtSearch_SearchValue_0=ED250227&ERICExtSearch_SearchType_0=no&accno=ED250227 |title=Israeli Schools: Religious and Secular Problems |date=1984 թ․ հոկտեմբերի 10 |publisher=Education Resources Information Center |access-date=2012 թ․ մարտի 20}}</ref>։ Իսրայելում 3-18 տարեկանների շրջանում կրթությունը պարտադիր է<ref>{{Cite news |last1=Kashti |first1=Or |last2=Ilan |first2=Shahar |date=2007 թ․ հուլիսի 18 |title=Knesset raises school dropout age to 18 |url=http://www.haaretz.com/print-edition/news/knesset-raises-school-dropout-age-to-18-1.225752 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=Haaretz}}</ref><ref>{{Cite web |date=2003 թ․ հունվարի 26 |title=Summary of the Principal Laws Related to Education |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/MFAArchive/2000_2009/2003/1/Summary+of+the+principal+laws+relating+to+educatio.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060218134833/http://www.mfa.gov.il/MFA/MFAArchive/2000_2009/2003/1/Summary%2Bof%2Bthe%2Bprincipal%2Blaws%2Brelating%2Bto%2Beducatio.htm |archive-date=2006 թ․ փետրվարի 18 |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 4 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ Հանրակրթությունը բաժանված է երեք մակարդակի՝ տարրական (1-6 դասարաններ), [[Միջին դպրոց|միջնակարգ]] (7-9 դասարաններ) և ավագ դպրոց (10-12 դասարաններ). վերջինս ավարտելիս պետք է հանձնել [[Բագրուտի վկայական|Բագրուտի]] քննություններ<ref name="moia">{{Cite web |last1=Shetreet |first1=Ida Ben |last2=Woolf |first2=Laura L. |year=2010 |title=Education |url=http://www.moia.gov.il/Publications/education_en.pdf |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 30 |website=Publications Department |publisher=Ministry of Immigrant Absorption}}</ref>։ Բագրուտի վկայական ստանալու համար պարտադիր է լավ տիրապետել հետևյալ առարկաներին՝ մաթեմատիկա, [[եբրայերեն]], եբրայական և ընդհանուր գրականություն, [[անգլերեն]], պատմություն, Աստվածաշունչ և քաղաքացիական իրավունք։

Իսրայելի հրեա բնակչությունը պահպանում է հարաբերական բարձր կրթական մակարդակ. Իսրայելի հրեաների գրեթե կեսը (46%) բարձրագույն կրթություն ունի։ Վերջին տասնամյակների ընթացքում այս թիվը կայուն պահպանվում է<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Religion and Education Around the World |url=http://www.pewforum.org/2016/12/13/religion-and-education-around-the-world/}}</ref><ref>{{Cite web |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=6. Jewish educational attainment |url=http://www.pewforum.org/2016/12/13/jewish-educational-attainment/}}</ref>։ Իսրայելի հրեաները (25 տարեկան և ավել) դպրոցում սովորում են միջինում 11,6 տարի, ինչը նրանց աշխարհի հիմնական կրոնական խմբերի մեջ ամենակրթվածն է դարձնում<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=How Religious Groups Differ in Educational Attainment |url=http://www.pewforum.org/2016/12/13/how-religious-groups-differ-in-educational-attainment/}}</ref><ref>{{Cite web |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Jews at top of class in first-ever global study of religion and education |url=https://www.ncronline.org/news/world/jews-top-class-first-ever-global-study-religion-and-education}}</ref>։ Արաբական, քրիստոնեական և [[դրուզներ]]ի դպրոցներում Աստվածաշնչի քննության փոխարեն աշակերտները քննություն են հանձնում մուսուլմանությունից, քրիստոնեությունից կամ դրուզների ժառանգությունից<ref>{{Cite web |date=1996 թ․ հունվար |title=The Israeli Matriculation Certificate |url=http://www.bibl.u-szeged.hu/oseas/bagrut.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170915073741/http://www.bibl.u-szeged.hu/oseas/bagrut.html |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 15 |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 5 |publisher=United States-Israel Educational Foundation via the University of Szeged University Library}}</ref>։ [[Մաարիվ (թերթ)|Մաարիվ]] թերթը [[քրիստոնյա արաբներ]]ի դպրոցները բնութագրում է որպես «ամենահաջողված կրթական համակարգը»<ref name="המגזר הערבי נוצרי הכי מצליח במערכת החינוך">{{Cite web |title=המגזר הערבי נוצרי הכי מצליח במערכת החינוך) |url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART2/319/566.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224210324/https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART2/319/566.html%20 |archive-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ հոկտեմբերի 30}}</ref>, քանի որ քրիստոնյաները կրթության առումով լավագույն արդյունքներն են ցուցաբերել՝ Իսրայելում ցանկացած մեկ այլ կրոնի հետ համեմատած<ref name="Christians in Israel: Strong in education">{{Cite news |last1=Druckman |first1=Yaron |date=2012 թ․ դեկտեմբերի 23 |title=Christians in Israel: Strong in education |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4323529,00.html |access-date=2014 թ․ հոկտեմբերի 30 |newspaper=Ynetnews}}</ref>։ Ավագ դպրոցներում ռուսախոս ընտանիքների երեխաներն ավելի բարձր անցողիկ միավոր ունեն Բագրուտից<ref>{{Cite web |last=Konstantinov |first=Viacheslav |date=2015 |title=Patterns of Integration into Israeli Society among Immigrants from the Former Soviet Union over the Past Two Decades |url=http://brookdale.jdc.org.il/?CategoryID=192&ArticleID=351 |access-date=2017 թ․ մարտի 9 |publisher=Myers-JDC-Brookdale Institute}}</ref>։ [[Հետխորհրդային պետություններ|Նախկին Խորհրդային Միությունում]] ծնված ներգաղթյալ երեխաների շրջանում Բագրուտի անցողիկ միավորն ավելի բարձր է եվրոպական երկրներում ծնվածներից, իսկ անցողիկ միավորը ցածր է Կենտրոնական Ասիայի և Կովկասի երկրներից ներգաղթած ընտանիքների երեխաների շրջանում<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ փետրվարի 10 |title=עולים מחבר העמים מצליחים יותר בבגרויות |url=http://news.walla.co.il/item/1232268 |website=וואלה! חדשות}}</ref>։ 2014 թվականին Իսրայելի տասներկուերորդ դասարանցիներից 61,5%-ը ստացել է ավարտական վկայական<ref>{{Cite web |date=2016 |title=Students in Grade 12 – Matriculation Examinees and Those Entitled to a Certificate |url=http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st08_26&CYear=2016 |access-date=2017 թ․ մարտի 5 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics}}</ref>։

[[Պատկեր:Hebrew University Jerusalem IL WV.JPG|thumb|[[Երուսաղեմի հրեական համալսարան]]ի [[Սկոպուս լեռ]]ան կամպուսը]]
Իսրայելում բարձրորակ բուհական կրթությունը մեծապես նպաստում է երկրի ներկայիս տնտեսական զարգացմանը<ref>{{Cite web |last=Silver |first=Stefan |date=2017 թ․ մայիսի 11 |title=Israel's educational tradition drives economic growth |url=http://kehilanews.com/2017/05/11/israels-educational-tradition-drives-economic-growth/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190207190253/https://kehilanews.com/2017/05/11/israels-educational-tradition-drives-economic-growth/ |archive-date=2019 թ․ փետրվարի 7 |accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 24 |website=Kehlia News Israel}}</ref>։ [[Իսրայելի համալսարանների և քոլեջների ցանկ|Իսրայելում կա ինը պետական բուհ]], որոնք սուբսիդավորվում են պետության կողմից և 49 մասնավոր քոլեջ<ref name="moia"/><ref>{{Cite web |title=Higher Education in Israel |url=http://embassies.gov.il/delhi/Departments/Pages/Academic%20Affairs.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120725031634/http://embassies.gov.il/delhi/Departments/Pages/Academic%20Affairs.aspx |archive-date=2012 թ․ հուլիսի 25 |access-date=2012 թ․ մարտի 19 |publisher=Embassy of Israel In India}}</ref><ref>{{Cite news |last=Paraszczuk |first=Joanna |date=2012 թ․ հուլիսի 17 |title=Ariel gets university status, despite opposition |url=http://www.jpost.com/National-News/Ariel-gets-university-status-despite-opposition |access-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 21 |newspaper=The Jerusalem Post}}</ref>։ [[Երուսաղեմի հրեական համալսարան]]ում, որն Իսրայելի՝ [[Տեխնիոն]]ից հետո երկրորդ ամենահին համալսարանն է<ref>{{Cite web |title=About Technion |url=http://pard.technion.ac.il/about-technion/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131224101758/http://pard.technion.ac.il/about-technion/ |archive-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 24 |access-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 21 |publisher=Technion}}</ref><ref>{{Cite web |title=Israel |url=http://monash.edu/study-abroad/outbound/exchange/partners/israel/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131224101745/http://monash.edu/study-abroad/outbound/exchange/partners/israel/ |archive-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 24 |access-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 21 |publisher=Monash University}}</ref>, տեղակայված է [[Իսրայելի ազգային գրադարան]]ը<ref>{{Cite web |title=History of the Library |url=http://web.nli.org.il/sites/NLI/English/library/aboutus/past/Building/Pages/history.aspx |access-date=2014 թ․ օգոստոսի 22 |publisher=National Library of Israel}}</ref>։ Աշխարհի բուհերի ակադեմիական վարկանիշային ցանկում [[Տեխնիոն]]ը և Հրեական համալսարանը պարբերաբար հայտնվում են աշխարհի հարյուր համալսարանների թվում<ref name="ARWU">{{Cite web |date=2016 |title=Israel |url=http://www.shanghairanking.com/World-University-Rankings-2016/Israel.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160817025723/http://www.shanghairanking.com/World-University-Rankings-2016/Israel.html |archive-date=2016 թ․ օգոստոսի 17 |access-date=2017 թ․ հունվարի 6 |publisher=Academic Ranking of World Universities}}</ref>։ Երկրի մյուս մեծ համալսարաններն են [[Վեյցմանի գիտական ինստիտուտ]]ը, [[Թել Ավիվի համալսարան]]ը, [[Բեն Գուրիոնի անվան համալսարան (Նեգև)|Բեն Գուրիոնի անվան համալսարան]]ը, [[Բար Իլանի անվան համալսարան]]ը, [[Հայֆայի համալսարան]]ը և [[Իսրայելի բաց համալսարան]]ը։ [[Հորդանան գետի արևմտյան ափ|Արևմտյան ափին]] գտնվող [[Արիելի համալսարան]]ը ամենաերիտասարդ բուհական հաստատությունն է, որը երեսուն տարվա մեջ առաջինն է, որ փոխել է կարգավիճակը և քոլեջից դարձել համալսարան։

==== Տիեզերական ծրագիր ====
{{Հիմնական|Իսրայելի տիեզերական գործակալություն}}
[[Պատկեր:Ofeq-3.gif|thumb|180px|«Օֆեկ-3» արբանյակ]]
1981 թվականին Իսրայելի ռազմական հետախուզությունը՝ Ամանը, 5 մլն դոլար հատկացրեց տիեզերական սարքավորումների և [[կրող հրթիռ]]ների ստեղծման համար<ref name="Afanasiev">{{Cite web |author=Игорь Афанасьев |date=2008 թ․ մայիսի 1 |title=Взлёт против правил |url=http://www.vokrugsveta.ru/vs/article/6236/ |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20120917215945/http://www.vokrugsveta.ru/vs/article/6236/ |archivedate=2012 թ․ սեպտեմբերի 17 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 7 |website=Вокруг света}}</ref>։ Նույն թվականին վարչապետ Բեգինը հաստատեց Իսրայելի տիեզերական ծրագրի ստեղծումը, և 1983 թվականին ստեղծվեց [[Իսրայելի տիեզերական գործակալություն]]ը, որի ղեկավարումը ստանձնեց գիտնական, ֆիզիկոս [[Յուվալ Նեեման]]ը։ 1988 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Իսրայելը, օգտագործելով իր ստեղծած «[[Շավիթ]]» եռաստիճան կրող հրթիռը, [[Պալմահիմ (ավիաբազա)|Պալմահիմ]] ({{lang-he|‏פלמחים‏}}‎) տիեզերակայանից արձակեց իր առաջին արբանյակը՝ «[[Օֆեկ]]-1»-ը<ref name="Ortenberg">{{Cite web |author=Фред Ортенберг. |date=2012 թ․ փետրվարի 15 |title=Израиль в космосе |url=http://rehes.org/lst2/lst2_fred.html |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190602195013/http://rehes.org/lst2/lst2_fred.html |archivedate=2019 թ․ հունիսի 2 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 7 |website=Дом учёных и специалистов Реховота}}</ref>։ 1995 թվականին արձակած «Օֆեկ-3»-ը Իսրայելի առաջին հետախուզական արբանյակն էր<ref name="Afanasiev" />։ Ավելի ուշ արձակվեցին «Օֆեկ-5», «Օֆեկ-7» և «Օֆեկ-9» հետախուզական արբանյակները<ref name="Ortenberg" />։ «Օֆեկ» ծրագրի հիման վրա մշակված Երկրի դիստանցիոն զոնդման «[[EROS-А1|Էրոս]]» ապարատները միաժամանակ կիրառվում են Իսրայելի ռազմական գերատեսչությունների կողմից և որակյալ տվյալներ են հաղորդում աշխարհագրական տարածության տվյալների միջազգային շուկա<ref name="Afanasiev" />։

Տեղական «[[Israel Aerospace Industries]]» ընկերությունը ստեղծել է մի շարք «[[Ամոս (արբանյակ)|Ամոս]]» կապի արբանյակներ (բացառությամբ շարքի վեցերորդ արբանյակի, որը ստեղծվել է Ռուսաստանում)։ Այն արբանյակները, որոնց ստեղծումը մասնակի ֆինանսավորել է պետությունը (պետական ֆինանսավորման չափը չի հրապարակվում), շահագործում է [[Ռամատ Գան]]ում գործող «[[Spacecom]]» ընկերությունը<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ սեպտեմբերի 8 |title=Израиль финансирует создание нового спутника связи |url=http://madan.org.il/ru/news/izrail-finansiruet-sozdanie-novogo-sputnika-svyazi |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181031184935/http://madan.org.il/ru/news/izrail-finansiruet-sozdanie-novogo-sputnika-svyazi |archivedate=2018 թ․ հոկտեմբերի 31 |accessdate=2018 թ․ հոկտեմբերի 31 |website=Madan.co.il}}</ref>։ Շարքի առաջին արբանյակը, որը ստեղծվել է ֆրանսիական և գերմանական մասնագետների մասնակցությամբ, շահագործվում է 1996 թվականից<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Ортенберг Ф. |заглавие=Израиль в космосе. Двадцатилетний опыт (1988—2008) |год=2009 |часть=Спутники связи и экспериментальные спутники |место=Хайфа |издательство=Институт Космических Исследований, Технион |isbn=987-965-555-457-1}}</ref>.։

Այն ժամանակ, երբ «Օֆեկ»-ները շարունակում են արձակվել իսրայելական հրթիռներով և իսրայելական «Պալմահիմ» տիեզերակայանից<ref name="Ortenberg" />, ապա մյուս սերիաների արբանյակներն արձակվել են արտասահմանյան կրող հրթիռների օգնությամբ և այլ երկրների տիեզերակայաններից։ Օրինակ՝ «Էրոս» շարքի առաջին երկու արբանյակներն արձակվել են (2000 և 2006 թվականներին) «[[Սվոբոդնի (տիեզերակայան)|Սվոբոդնի]]» տիեզերակայանից «[[Ստարտ-1 (կրող հրթիռ)|Ստարտ-1]]» կրող հրթիռի օգնությամբ<ref name="Afanasiev" />։

Միակ իսրայելցին, որը եղել է տիեզերքում, [[Իլան Ռամոն]]ն է։ Վերջինս 2003 թվականին «[[Կոլումբիա (շաթլ)|Կոլումբիա]]» կործանված [[Սփեյս Շաթլ|շաթլի]] անձնակազմի անդամն էր։ [[ՆԱՍԱ]]-ն դիտարկում է իսրայելցիներին միջազգային տիեզերական անձնակազմերում ներառելու հնարավորությունը<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 12 |title=NASA will consider sending another Israeli astronaut into space |url=https://www.timesofisrael.com/nasa-will-consider-sending-another-israeli-astronaut-into-space/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190526202542/https://www.timesofisrael.com/nasa-will-consider-sending-another-israeli-astronaut-into-space/ |archivedate=2019 թ․ մայիսի 26 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 7 |website=The Times of Israel}}</ref>։

==== Միջուկային ծրագիր ====
[[Պատկեր:Weizmann accelerator.jpg|thumb|upright|140px|[[Լիցքավորված մասնիկների արագացուցիչ|Մասնիկների արագացուցիչ]], [[Վեյցմանի ինստիտուտ]]]]
Իսրայելի միջուկային ծրագրի հարցերով զբաղվում է 1952 թվականին ստեղծված [[Իսրայելի ատոմային էներգետիկայի կոմիտե]]ն։ Իսրայելի գիտնական-ատոմագետները մասնակցել են ֆրանսիական միջուկային զենքի ստեղծման աշխատանքներին, և 1960-ական թվականներին այդ համագործակցության շրջանակներում ֆրանսիական կողմը [[Նեգև (անապատ)|Նեգևում]]՝ [[Դիմոնա]]յի մոտ, կառուցել է [[Դիմոնայի միջուկային հետազոտական կենտրոն|միջուկային հետազոտական կենտրոն]], որի աշխատանքը հիմնված է [[Ծանր ջրային միջուկային ռեակտոր|ծանր ջրային ռեակտորի]] վրա<ref name="Последняя_надежда">{{Cite web |author=Есин В. |date=2013 թ․ հոկտեմբերի 21 |title=Оружие последней надежды |url=https://vpk-news.ru/articles/17884 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20131231134023/http://vpk-news.ru/articles/17884 |archive-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 31 |access-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 7 |website=Военно-промышленный курьер}}</ref>։ Եվս մեկ [[Նահալ Սորեք միջուկային հետազոտական կենտրոն|միջուկային հետազոտական կենտրոն]], որն աշխատում է [[թեթև ջրային ռեակտոր]]ի հիման վրա, կառուցվել է 1950-ական թվականներին ամերիկյան մասնագետների կողմից «Ատոմ՝ խաղաղության համար» ծրագրի շրջանակներում<ref name="Soreq">{{Cite web |title=Soreq Nuclear Research Center |url=https://www.nti.org/learn/facilities/419/ |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190602201651/https://www.nti.org/learn/facilities/419/ |archivedate=2019 թ․ հունիսի 2 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 7 |publisher=Nuclear Threat Initiative |language=en}}</ref>։ Իսրայելի ատոմային օբյեկտների մի մասը չի գտնվում [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության]] վերահսկողության տակ, քանի որ Իսրայելը չի միացել [[Միջուկային զենքի չտարածման մասին պայմանագիր|Միջուկային զենքի չտարածման մասին պայմանագրին]]<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ սեպտեմբերի 20 |title=МАГАТЭ отклонило проект резолюции о присоединении Израиля к ДНЯО |url=https://ria.ru/20130920/964725537.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190331033517/https://ria.ru/20130920/964725537.html |archivedate=2019 թ․ մարտի 31 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 7 |publisher=РИА Новости}}</ref>։

«Սահալ Սորեկ» թեթև ջրային ռեակտորի հզորությունը՝ 5 Մվտ է<ref name="Soreq" />, իսկ Դիմոնայի ծանր ջրային ռեակտորինը՝ մոտ 75-150 Մվտ<ref name="Последняя_надежда" />։ 2011 թվականին հաղորդվեց Իսրայելի հարավում 1200 Մվտ հզորությամբ [[ատոմակայան]]ի կառուցման մասին, որը պետք է բավարարի երկրի էլեկտրաէներգիայի կարիքների 10%-ը<ref>{{Cite web |date=2011 թ․ սեպտեմբերի 1 |title=В Израиле собираются построить первую АЭС |url=https://www.dp.ru/a/2011/09/01/V_Izraile_postrojat_pervuju |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190602202541/https://www.dp.ru/a/2011/09/01/V_Izraile_postrojat_pervuju |archivedate=2019 թ․ հունիսի 2 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 7 |website=Деловой Петербург}}</ref>։

=== Առողջապահություն ===
[[Պատկեր:PTBeilinson.jpg|thumb|[[Պետահ Տիկվա]]յում գործող [[«Ռաբին» բժշկական կենտրոն]]ի գլխավոր մուտքը]]
Իսրայելում կա պետական բժշկական հաստատությունների զարգացած համակարգ, որը երաշխավորում է բոլոր քաղաքացիների համար բժշկական ծառայություններից օգտվելու հավասար հնարավորություններ։ Այդ իրավունքն ամրագրված է 1995 թվականի օրենքով։ Բժշկական ծառայությունների մատուցումն իրականացվում է պարտադիր [[Բժշկական ապահովագրություն|բժշկական ապահովագրության]] շրջանակներում (ապահովագրավճարը սահմանվում է ըստ եկամտի չափի<ref>{{Cite web |title=Взносы по страхованию здоровья |url=https://www.btl.gov.il/RussianHomePage/Gvia_ru/dmeBituhachBriuut_ru/Pages/default.aspx |accessdate=2012 թ․ դեկտեմբերի 3 |publisher=Институт национального страхования Израиля}}</ref>)։ Կան նաև մասնավոր հիվանդանոցներ։ Պետական վերահսկողությամբ բնակչության ապահովագրությամբ զբաղվում են հետևյալ չորս ընկերությունները՝ [[Կլալիտ]], [[Լեումիտ]], [[Մեուհեդետ (ապահովագրական ընկերություն)|Մեուհեդետ]] և [[Մաքքաբի (ապահովագրական ընկերություն)|Մաքքաբի]]<ref>{{Cite web |title=Israel Health & Medicine: General Overview |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/general-overview-of-health-and-medicine-in-israel#3 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 6 |website=Jewish Virtual Library |language=en}}</ref>։ Հավելյալ մասնավոր բժշկական ապահովագրությունը պարտադիր չէ։ Ապահովագրված ծառայությունների փաթեթի մեջ չեն մտնում հոգեբանական և կախվածություններից բուժման ծառայություններ, կոսմետիկ վիրահատություններ և արտասահմանում կատարվող վիրահատություններ<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://cyberleninka.ru/article/n/zdravoohranenie-izrailya |автор=Алексеев В. А. |заглавие=Здравоохранение Израиля |год=2011 |издание=Медицинские новости |номер=4 |страницы=73}}</ref>։ Ապահովագրական ծառայությունների ընդլայնված փաթեթում 2013 թվականից ներառված են նաև [[Ատամնաբուժություն|ատամնաբուժական ծառայությունները]]<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ փետրվարի 21 |title=Больничная касса впервые включила стоматологическую помощь в страховку |url=https://mkisrael.co.il/articles/2013/02/21/816100-bolnichnaya-kassa-vpervyie-vklyuchila-stomatologicheskuyu-pomosch-v-strahovku.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181206235223/https://mkisrael.co.il/articles/2013/02/21/816100-bolnichnaya-kassa-vpervyie-vklyuchila-stomatologicheskuyu-pomosch-v-strahovku.html |archive-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 6 |website=МК-Израиль}}</ref>։

Իսրայելում կա [[Շտապօգնության մեքենա|շտապօգնության երկու տեսակի մեքենա]]։ Սպիտակը նախատեսված է այն հիվանդներին բուժհաստատություններ հասցնելու համար, որոնք միջին ծանրության հիվանդություններ և վնասվածքներ ունեն և չեն պահանջում հատուկ բուժում ճանապարհին։ Այդպիսի շտապօգնության մեքենայում գտնվում են ֆելդշեր վարորդը և, որպես կանոն, որևէ կամավոր։ Գազարագույն ռեանիմացիոն բրիգադները կազմված են բժիշկներից։ Թե երկու բրիգադից որը պետք է սպասարկի կանչը, որոշում է շտապօգնության ծառայության դիսպետչերը։ Իսրայելում շտապօգնության դիսպետչերական ծառայությանը կարելի է միանալ՝ զանգահարելով 101 կամ էլ բոլոր բջջային հեռախոսներից զանգահարելով 112<ref name=PoliceUrgentLines/><ref>{{Cite web |title=Israel emergency & important contact numbers |url=https://anglo-list.com/directory/emergency-numbers-in-israel |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190414203556/https://anglo-list.com/directory/emergency-numbers-in-israel |archivedate=2019 թ․ ապրիլի 14 |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 14 |publisher=Anglo-List}}</ref>։

==== Կյանքի տևողություն, հիվանդացություն և մահացություն ====
[[Իսրայելի Կենտրոնական վիճակագրական բյուրո]]յի տվյալներով՝ երկիրը կյանքի ակնկալվող տևողության ցուցանիշով 2016 թվականին զբաղեցրել է 11-րդ հորիզոնականը (2010-2013 թվականներին՝ 8-րդ հորիզոնականը)։ [[Կյանքի միջին տևողություն]]ը կազմել է 82,5 տարի (84,2 տարի՝ կանանց մոտ և 80,7 տարի՝ տղամարդկանց մոտ)։ Այնպիսի նոր ցուցանիշով, ինչպիսին է առողջ կյանքի ակնկալվող տևողությունը, իսրայելցիները 3-4 տարով առաջ են անցել միջինեվրոպական ցուցանիշներից (կանանց մոտ 65,1՝ ընդդեմ 61,8-ի, իսկ տղամարդկան մոտ՝ 65,4՝ ընդդեմ 61,4-ի)<ref>{{Cite web |author=Lidar Gravé-Lazi |date=2017 թ․ դեկտեմբերի 11 |title=Israel 11th among OECD in life expectancy |url=https://www.jpost.com/Israel-News/Israel-11th-among-OECD-in-life-expectancy-517736 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 1 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ 1970 թվականից Իսրայելում կյանքի ակնկալվող տևողությունն աճել է 10,3 տարով։ Մյուս ցուցանիշները՝ հավելյալ քաշ ունեցող (53%) և գեր (17%) բնակչության տոկոսը, հասուն բնակչության շրջանում ծխողների թիվը (19,4%), կաթվածից հետո առաջին 30 օրերի ընթացքում մահացությունը (6,8%), նման են [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության]] միջին ցուցանիշներին, իսկ ալկոհոլի սպառումը՝ էականորեն ցածր է (տարվա կտրվածքով բնակչության մեկ շնչին բաժին է ընկնում 2,6 լ՝ ի տարբերություն մյուս երկրների 9 լիտրի)։ Շնչառական և սրտի անբավարարության հիվանդություններով հոսպիտալացման հաճախականությունը նվազում է, սակայն դեռ մնում է բարձր, քան Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության երկրների միջին ցուցանիշն է, այն դեպքում, երբ շաքարախտով հոսպիտալացման հաճախականությունը ցածր է (Իսրայելը 37 երկրներից 6-րդ հորիզոնականում է)<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ նոյեմբերի 12 |title=OECD рассказала о состоянии здравоохранения. Что в Израиле? |url=https://news.israelinfo.co.il/health/69256 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181116131444/https://news.israelinfo.co.il/health/69256 |archive-date=2018 թ․ նոյեմբերի 16 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 1 |website=Israelinfo}}</ref>։ Իսրայելում մանկական մահացության ցուցանիշն ամենացածրերից մեկն է աշխարհում։ Ըստ Կենտրոնական հետախուզական վարչության փաստերի համաշխարհային գրքի՝ 2017 թվականին Իսրայելը 1000 նորածնից 3,4 մահացության քանակով 225 երկրներից զբաղեցրել է 204-րդ հորիզոնականը<ref>{{Cite web |title=Country Comparison: Infant Mortality Rate |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2091rank.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180207062332/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2091rank.html |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 7 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 1 |website=The World Factbook |publisher=CIA |language=en}}</ref>։ Այդուհանդերձ, 2008֊2011 թվականներին մանկական մահացությունն արաբական բնակչության շրջանում (6,78 մահացություն 1000 երեխայի շրջանում) զգալիորեն ցածր է եղել, քան այլ էթնիկ խմբերի շրջանում (2,72)<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ նոյեմբերի 25 |title=Министерство здравоохранения публикует отчёт о младенческой смертности в Израиле в 2008—2011 годах |url=https://www.health.gov.il/NewsAndEvents/SpokemanMesseges/Documents/infant_mortality-2008-2011.pdf |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 15 |publisher=Министерство здравоохранения Израиля |language=he}}</ref>։

==== ՁԻԱՀ/ՄԻԱՎ-ի վիճակը երկրում ====
1981-2010 թվականներին Իսրայելում գրանցվել է մոտ 6600 [[ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ|ՁԻԱՀ/ՄԻԱՎ]]-ով հիվանդ։ 2010 թվականին 100 000 բնակչության շրջանում նոր դեպքերի թիվը կազմել է 5,6 (1986 թվականի 3,6 ցուցանիշի հետ համեմատած)։ Այդ թվի ավելի քան 40%-ը կազմել են վարակվածության բարձր մակարդակ ունեցող երկրներից ժամանածները (օրինակ՝ հիմնականում [[Եթովպիայի հրեաներ|Եթովպիայից ժամանած հայրենադարձները]], ներգաղթած աշխատուժը)։ Բարձր ռիսկայնության մյուս խմբերից են [[Համասեռականություն|համասեռամոլ]] տղամարդիկ և ներարկվող թմրամիջոցներ օգտագործողները<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://bmjopen.bmj.com/content/3/7/e003078 |автор=Mor Z., Weinstein R., Grotto I., et al. |заглавие=Thirty years of HIV in Israel: current epidemiology and future challenges |год=2013 |издание=BMJ Open |номер=3 |pages=e003078 |doi=10.1136/bmjopen-2013-003078}}</ref>։ 2016 թվականին գրանցված դեպքերի թիվը գերազանցել է 9100-ը, այն դեպքում, երբ 2013 թվականից վարակվածների թիվն ամեն տարի նվազել է։ Հաղորդվում է ՁԻԱՀ-ի դեմ բուժամիջոցի հաջող կլինիկական փորձարկումների մասին, որը հայտնի է «Գամորա» անվամբ<ref>{{Cite web |author=Judy Siegel-Itzkovich. |date=2017 թ․ դեկտեմբերի 3 |title=HIV down in Israel but high-risk populations must still be on guard |url=https://www.jpost.com/HEALTH-SCIENCE/HIV-down-in-Israel-but-high-risk-populations-must-still-be-on-guard-515880 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 1 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։

=== Սոցիալական ապահովություն ===
Իսրայելի բնակչության [[Սոցիալական ապահովություն|սոցիալական ապահովությամբ]] զբաղվում է [[Իսրայելի սոցիալական ապահովության և բարօրության նախարարություն|Սոցիալական ապահովության նախարարությունը]] և նրան ենթակա [[Իսրայելի Ազգային ապահովագրական ինստիտուտ|Ազգային ապահովագրական ինստիտուտ]]ը։ Պետական ապահովագրության մասին օրենքը պարտավորեցնում է 18 տարին լրացած Իսրայելի բնակիչներին վճարումներ կատարել պետական ապահովագրական համակարգին։ Ապահովագրական կանոնավոր վճարումները հնարավորություն են տալիս տարբեր նպաստներ ստանալ (ապրելու համար անհրաժեշտ նվազագույն զամբյուղի ապահովում, աշխատանքի ժամանակավոր կորստի դեպքում, ծերության, երեխայի ծննդի և դաստիարակման նպաստներ)<ref>{{Cite web |date=2017 |title=Национальное страхование |url=http://archive.moia.gov.il/Publications/bleumi_ru.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190415093334/http://archive.moia.gov.il/Publications/bleumi_ru.pdf |archivedate=2019 թ․ ապրիլի 15 |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 15 |publisher=Министерство алии и интеграции Израиля |pages=С. 3—7}}</ref><ref name="Insurance">{{ЭЕЭ|11751|Государство Израиль. Социальное обеспечение}}</ref>։

== Մշակույթ ==
{{Հիմնական|Իսրայելի մշակույթ}}
Իսրայելի մշակութային բազմազանությունը գալիս է իր բնակչության բազմազանությունից։ Սփյուռքի հրեաներն իրենց հետ բերել են իրենց մշակութային և կրոնական ավանդույթները՝ ստեղծելով հրեական սովորույթների և հավատքների բույլ<ref>{{Cite web |title=Asian Studies: Israel as a 'Melting Pot' |url=http://www.hse.ru/en/news/28331917.html |access-date=2012 թ․ ապրիլի 18 |publisher=National Research University Higher School of Economics}}</ref>։ Մշակույթի տարբեր ոլորտներում<ref name="MendelRanta2016p137">{{Cite book |last1=Mendel |first1=Yonatan |url={{Google books|dD_7CwAAQBAJ|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=From the Arab Other to the Israeli Self: Palestinian Culture in the Making of Israeli National Identity |last2=Ranta |first2=Ronald |publisher=Routled |year=2016 |isbn=978-1-317-13171-7 |page=137 |quote=early settlers found it useful and suitable to imitate, adopt, adapt and later appropriate local customs, traditions, symbols and words. This was the principal process that we have unearthed in the book, and which changed in style, volume and recognition with time and with the shifting political environment in Palestine/Israel, yet was kept in the DNA of what Jewish-Israelis perceive as 'Israeliness'. It was an ongoing love-hate tango with the Arab-Palestinian 'other', which on the one hand represented the opposite of the 'self', and on the other hand, its presence was a mandatory ingredient in the creation of many of the customs, traditions and practices considered as local and as Israeli [...] the line of thinking according to which the Arab-Palestinian influence on Hebrew culture has been dramatically reduced following the creation of Israel as an independent state in 1948, is simply inaccurate and does not reflect the reality of Jewish-Arab-Palestinian relations. Not only were the early relations between settlers and Arab-Palestinians important – we would say essential – to our understanding of modern life in Israel and to Jewish-Israeli identity and culture, but the fascination leading to adaptation of Arab and Arab-Palestinian cultures did not end in 1948, it is in fact an ongoing process [...] many of the customs and traditions, which Jewish-Israelis define as belonging to the Israeli way of life and that represent 'Israeliness', are based on those early relations and cultural appropriations.}}</ref><ref name="MendelRanta2016p140">{{Cite book |last1=Mendel |first1=Yonatan |url={{Google books|dD_7CwAAQBAJ|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=From the Arab Other to the Israeli Self: Palestinian Culture in the Making of Israeli National Identity |last2=Ranta |first2=Ronald |date=2016 |publisher=Routledge |isbn=978-1-317-13171-7 |pages=140–141 |quote=Jewish-Israeli identity and culture [...] have had a wide range of influences, among these were also Arab and Arab-Palestinian elements. When we looked at them in greater detail through Israeli food, Israeli dance, Israeli music, or Israeli symbols, we found – somewhere in their very root – also an Arab component. This is a unique influence not only because the Arab-Palestinian influence is common in different cultural fields, but because it seems that these influences are the least noted [...] Arab and Arab-Palestinian influence is much more important in understanding Jewish-Israeli identity and culture than given credit or recognised, and that it had an effect – at times basic and at times more profound – on the deferent cultural fields that constitute what Jewish-Israelis perceive as 'Israeliness' and the Israeli way of life. We believe that due to political reasons, the Arab influence on Israeli culture has been underestimated and overlooked [...] presentation of the Jewish and Arab identity and culture as two binaries is misleading. The two identities should be viewed more accurately as a scale with overlapping points, while acknowledging that – despite the conflict and at times because of the conflict – it is hard to admit that at the end of many Hebrew sentences sits an Arab smoking a 'nargilah' and that the Arab-Palestinian 'Other' is actually at the very heart of the Jewish-Israeli 'Self'... Jewish-Israelis and Arab-Palestinians share a number of similarities and points of contact that allow for easier diffusion of culture and symbols. These include, for example the presence of large communities of Jews who have originated in Arab countries and the increasing visibility and involvement of Arab-Palestinians in Israeli politics, economy and society. It is therefore expected that this proximity will result in constant cultural diffusion.}}</ref>, ինչպիսիք են [[Իսրայելի ճարտարապետություն|ճարտարապետությունը]]<ref>{{Cite web |last=Ran |first=Ami |date=1998 թ․ օգոստոսի 25 |title=Encounters: The Vernacular Paradox of Israeli Architecture |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/MFA+Publications/Photo+exhibits/Encounters-+The+Vernacular+Paradox+of+Israeli+Arch-+Intro.htm |access-date=2007 թ․ սեպտեմբերի 6 |publisher=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>, [[Իսրայելի երաժշտություն|երաժշտությունը]]<ref>{{Cite news |last=Brinn |first=David |date=2005 թ․ հոկտեմբերի 23 |title=Israeli, Palestinian and Jordanian DJs create bridge for peace |url=http://www.israel21c.org/culture/israeli-palestinian-and-jordanian-djs-create-bridge-for-peace |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |newspaper=ISRAEL21c}}</ref> և [[Իսրայելական խոհանոց|խոհանոցը]], զգացվում է արաբական ազդեցությունը<ref>{{Cite web |title=The International Israeli Table |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/History/Modern%20History/Israel%20at%2050/The%20International%20Israeli%20Table |access-date=2009 թ․ հունիսի 26 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ Իսրայելն աշխարհի միակ երկիրն է, որտեղ ընդունված է [[հրեական օրացույց]]ը։ [[Իսրայելի պետական տոներ|Աշխատանքային և դպրոցական արձակուրդները]] որոշվում են [[Իսրայելի տոներ|հրեական տոների]] հիման վրա, պաշտոնական հանգստյան օրը շաբաթն է՝ հրեական [[Շաբաթ (հուդայականություն)|շաբաթը]]<ref>{{Cite web |title=Jewish Festivals and Days of Remembrance in Israel |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/Facts%20About%20Israel/People/Jewish%20Festivals%20in%20Israel |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070814055003/http://www.mfa.gov.il/mfa/facts%20about%20israel/people/jewish%20festivals%20in%20israel |archive-date=2007 թ․ օգոստոսի 14 |access-date=2007 թ․ սեպտեմբերի 16 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։

=== Գրականություն ===
{{Հիմնական|Իսրայելի գրականություն}}
[[Պատկեր:Agnon.jpg|thumb|upright|[[Գրականության Նոբելյան մրցանակ]]ի դափնեկիր [[Շմուել Ագնոն]]ը]]
[[Իսրայելի գրականություն]]ը նախևառաջ [[եբրայերեն]] [[Ժամանակակից եբրայերեն պոեզիան|պոեզիան]] է և արձակը, որը գրվել է եբրայերենի՝ 19-րդ դարի կեսերին որպես խոսակցական լեզու [[Եբրայերենի վերածնունդ|վերածննդի]] ժամանակ, թեև գրականության մի փոքր հատված էլ հրապարակվել է այլ լեզուներով, օրինակ՝ անգլերեն։ Օրենքով Իսրայելում բոլոր տպագրվող նյութերից երկու օրինակ պետք է պահպանվի [[Երուսաղեմի հրեական համալսարան]]ում տեղակայված [[Իսրայելի ազգային գրադարան|Ազգային գրադարան]]ում։ 2001 թվականին օրենքում փոփոխություններ կատարվեցին, որպեսզի տպագիր նյութերից բացի գրադարան ուղարկվեն նաև աուդիո և վիդեո ձայնագրություններ և այլ՝ ոչ տպագիր մեդիա նիշքեր<ref>{{Cite web |title=Depositing Books to The Jewish National & University Library |url=http://jnul.huji.ac.il/eng/lgd.html |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20120529153016/http://jnul.huji.ac.il/eng/lgd.html |archive-date=2012 թ․ մայիսի 29 |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 21 |publisher=Jewish National and University Library}}</ref>։ 2016 թվականին գրադարան փոխանցված 7300 գրքերի 89%-ը եբրայերեն է եղել<ref>{{Cite web |title=The Annual Israeli Book Week Report 2016 |url=http://web.nli.org.il/sites/NLI/English/library/depositing/statistics/Pages/lgd-statistics-2016.aspx |access-date=2018 թ․ ապրիլի 26 |publisher=National Library of Israel}}</ref>։

1966 թվականին [[Շմուել Ագնոն]]ը [[գրականության Նոբելյան մրցանակ]]ը կիսեց գերմանական ծագմամբ հրեա գրող [[Նելլի Զաքս]]ի հետ<ref>{{Cite web |title=The Nobel Prize in Literature 1966 |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1966/index.html |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 12 |publisher=Nobel Foundation}}</ref>։ Հայտնի պոետներից են [[Հուդա Ամիխայ]]ը, [[Նաթան Ալտերման]]ը, [[Լեա Գոլդբերգ]]ը, [[Ռախել Բլուվշտեյն]]ը։ Միջազգային հարթակում հայտնի ժամանակակից գրողներից են [[Ամոս Օզ]]ը, [[Էդգար Քերետ]]ը, [[Դավիթ Գրոսսման]]ը։ Իսրայելի արաբ երգիծաբան [[Սայեդ Կաշուա]]ն (որը գրում է եբրայերեն) ևս միջազգայնորեն ճանաչում ունի։ Իսրայելում է ծնվել, ստեղծագործել արաբ գրող [[Էմիլ Հաբիբի]]ն, որի «Սաիդի գաղտնի կյանքը. հոռետեսը» վեպը և մյուս ստեղծագործություններն արժանացել են Իսրայելի մրցանակի՝ արաբական գրականության անվանակարգում<ref>{{Cite web |title=Emile Habibi, Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/250792/Emile-Habibi |access-date=2014 թ․ հունիսի 21}}</ref><ref name=prize>{{Cite web |title=Israel Prize Official Site – Recipients in 1992 (in Hebrew) |url=http://cms.education.gov.il/EducationCMS/Units/PrasIsrael/Tashmag/Tashnab_Tashmag_Rikuz.htm?DictionaryKey=Tashnab}}</ref>։

=== Երաժշտություն և պար ===
{{Հիմնական|Իսրայելի երաժշտություն|Իսրայելական պար}}
[[Պատկեր:Israel Philharmonic Orchestra.jpg|thumb|[[Իսրայելի ֆիլհարմոնիկ նվագախումբ]]ը. դիրիժոր՝ [[Զուբին Մեթա]]|alt=Several dozen musicians in formal dress, holding their instruments, behind a conductor]]
[[Իսրայելի երաժշտություն]]ը կրում է ամբողջ աշխարհի ազդեցությունը՝ [[Միզրահիների երաժշտություն|միզրահիների]] և [[Սեֆարդիների երաժշտություն|սեֆարդիների]] երաժշտություն, [[Հասիդական հուդայականություն|հասիդական]] մեղեդիներ, [[Հունական երաժշտությունը Իսրայելում|հունական երաժշտություն]], [[ջազ]], [[փոփ ռոք]]<ref>{{Harvard citation no brackets |Broughton |Ellingham |Trillo |1999 |pp=365–369}}</ref><ref>{{Cite web |title=Israel |url=http://worldmusic.nationalgeographic.com/view/page.basic/country/content.country/israel_36 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120210070052/http://worldmusic.nationalgeographic.com/view/page.basic/country/content.country/israel_36 |archive-date=2012 թ․ փետրվարի 10 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |website=World Music |publisher=National Geographic Society}}</ref>։ Համաշխարհային ճանաչում ունեցող<ref>{{Harvard citation no brackets|Ben-Sasson|1985|p=1095}}</ref><ref>{{Cite book |last=Ewbank |first=Alison J. |url=https://archive.org/details/whosemastersvoic0000unse |title=Whose Master's Voice?: The Development of Popular Music in Thirteen Cultures |author2=Papageorgiou, Fouli T. |publisher=Greenwood Press |year=1997 |isbn=978-0-313-27772-6 |page=[https://archive.org/details/whosemastersvoic0000unse/page/117 117]}}</ref> նվագախմբերից է [[Իսրայելի ֆիլհարմոնիկ նվագախումբ]]ը, որը գործում է ավելի քան յոթանասուն տարի և ամեն տարի տալիս է ավելի քան երկու հարյուր համերգ<ref>{{Cite web |last=Davis |first=Barry |date=2007 թ․ փետրվարի 5 |title=Israel Philharmonic Orchestra celebrates 70th anniversary |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/Israel+beyond+politics/Israel+Philharmonic+Orchestra+celebrates+70th+anniversary+5-Feb-2007.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070206190159/http://www.mfa.gov.il/MFA/Israel%2Bbeyond%2Bpolitics/Israel%2BPhilharmonic%2BOrchestra%2Bcelebrates%2B70th%2Banniversary%2B5-Feb-2007.htm |archive-date=2007 թ․ փետրվարի 6 |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 13 |publisher=Ministry of Foreign Affairs (from Israel21c)}}</ref>։ Իսրայելում ծնված երաժիշտներ [[Իցհակ Պերլման]]ը, [[Պինխաս Ցուկերման]]ը և [[Օֆրա Հազա]]ն միջազգային ճանաչում ունեն։ Իսրայելը 1973 թվականից գրեթե ամեն տարի [[Իսրայելը Եվրատեսիլ երգի մրցույթում|մասնակցել է]] [[Եվրատեսիլ|Եվրատեսիլ երգի մրցույթին]], որտեղ հաղթել է չորս անգամ, իսկ մրցույթը հյուրընկալել՝ երկու անգամ<ref>{{Cite web |title=Israel |url=http://www.eurovision.tv/page/history/by-country/country?country=18 |access-date=2013 թ․ մայիսի 31 |website=Eurovision Song Contest |publisher=European Broadcasting Union}}</ref><ref>{{Cite web |title=History |url=http://www.eurovision.tv/page/history/year |access-date=2013 թ․ մայիսի 31 |website=Eurovision Song Contest |publisher=European Broadcasting Union}}</ref>։ 1987 թվականից յուրաքանչյուր ամառ [[Էյլաթ]]ում կազմակերպվում է [[Կարմիր ծովի ջազ փառատոն]]ը, որը միջազգային երաժշտական փառատոն է<ref>{{Cite web |title=About the Red Sea Jazz Festival |url=http://www.redseajazzeilat.com/en/about/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120312202659/http://www.redseajazzeilat.com/en/about/ |archive-date=2012 թ․ մարտի 12 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |publisher=Red Sea Jazz Festival}}</ref>։ [[Ժողովրդական երաժշտություն|Ժողովրդական կանոնական երգերը]], որոնք հայտնի են «Իսրայել հողի երգեր», պատմում են Հրեական հայրենիքը կառուցողների մասին<ref>{{Cite web |title=Israeli Folk Music |url=http://worldmusic.nationalgeographic.com/view/page.basic/genre/content.genre/israeli_folk_735/en_US |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120103145812/http://worldmusic.nationalgeographic.com/view/page.basic/genre/content.genre/israeli_folk_735/en_US |archive-date=2012 թ․ հունվարի 3 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |website=World Music |publisher=National Geographic Society}}</ref>։

=== Կինո և թատրոն ===
Իսրայելի հիմնադրման օրից ի վեր տասը ֆիլմ է առաջադրվել [[Օսկար]]ի՝ [[Օսկար լավագույն օտարալեզու ֆիլմի համար|«Լավագույն օտարալեզու ֆիլմ» անվանակարգում]]։ Պաղեստինյան ծագում ունեցող իսրայելցի կինեմատոգրաֆիստները մի շարք ֆիլմեր են նկարահանել արաբա-իսրայելական հակամարտության և Իսրայելում պաղեստինցիների կարգավիճակի վերաբերյալ։ Դրանցից են 2002 թվականին [[Մուհամեդ Բաքրի]]ի նկարահանած «[[Ջենին, Ջենին]]» և «[[Սիրիացի հարսնացուն]]» ֆիլմերը։

Շարունակելով Արևելյան Եվրոպայում [[իդիշական թատրոն]]ի թատերական ավանդույթները՝ Իսրայելը վառ թատերական կյանքով է ապրում։ Հիմնադրված լինելով 1918 թվականին՝ Թել Ավիվի [[Հաբիմա թատրոն]]ն Իսրայելի ամենահին թատերական խաղացանկային ընկերությունն է և ազգային թատրոնը<ref>{{Cite web |script-title=he:התיאטרון הלאומי הבימה |url=http://www.habima.co.il/ |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 13 |publisher=Habima National Theatre |language=he}}</ref>։

=== ԶԼՄ ===
[[Մամուլը Իսրայելում|Իսրայելի մամուլը]] և հեռուստառադիոհեռարձակող ընկերությունները տարբերվում են իրենց քաղաքական, կրոնական և տնտեսական հայացքներով ու հեռարձակվող լեզուներով<ref name="oranim">{{Cite web |date=2006 թ․ մայիսի 8 |title=Государство еврейских диаспор: этнолингвистическое многообразие израильских СМИ |url=http://www.oranim.ac.il/Site/ru/General.aspx?l=5&id=2248 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071109131107/http://www.oranim.ac.il/Site/ru/General.aspx?l=5&id=2248 |archivedate=2007 թ․ նոյեմբերի 9 |publisher=Ассоциация «Эхо»}}</ref>։ Խոշոր թերթերի մեծ մասը հիմնադրվել են դեռևս մինչև Իսրայել պետության հռչակումը։ Օրինակ՝ «[[Գաարեց]]»-ը հիմնադրվել է 1919 թվականին, «[[The Jerusalem Post]]»-ը՝ 1932 թվականին (թողարկվում է անգլերեն), իսկ «[[Եդիոթ ահրոնոթ]]»-ը՝ 1939 թվականին<ref name="The press in Israel">{{Cite web |date=2006 թ․ մայիսի 8 |title=The press in Israel |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4969714.stm |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20120717083025/http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4969714.stm |archivedate=2012 թ․ հուլիսի 17 |accessdate=2008 թ․ հունիսի 23 |website=Middle East Press Profiles |publisher=BBC Monitoring |language=en}}</ref>։ Այս թերթերը շարունակում են հանրահայտ լինել նաև մեր օրերում։ Խոշոր պարբերականներից են նաև 1948 թվականին ստեղծված եբրայերեն «[[Մաարիվ (թերթ)|Մաարիվ]]» օրաթերթը և 2007 թվականին ստեղծված անվճար, եբրայերեն «[[Իսրայել Հայոմ]]» թերթը, որը 2010 թվականի կեսերին դարձավ երկրի ամենատարածվող օրաթերթը<ref>{{Cite web |author=Александр Кац. |date=2011 թ․ հուլիսի 20 |title=TGI: «Исраэль Хайом» укрепила своё лидерство и близка к 40 % рынка, «Гаарец» и «Маарив» ослабили свои позиции{{ref-he}} |url=http://www.ice.co.il/article/view/278753 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190403151357/http://www.ice.co.il/media/news/article/278753 |archivedate=2019 թ․ ապրիլի 3 |accessdate=2019 թ․ հունիսի 9 |publisher=Сайт ICE.co.il}}</ref>։

Իսրայելում հրապարակվում է ավելի քան հազար պարբերական, որոնց մեծ մասը հասանելի է համացանցում<ref name="MFA-SMI">{{Cite web |title=Средства массовой информации |url=http://mfa.gov.il/MFARUS/AboutIsrael/Culture/Pages/FactsCultureMedia.aspx |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190609141635/https://mfa.gov.il/MFARUS/AboutIsrael/Culture/Pages/FactsCultureMedia.aspx |archivedate=2019 թ․ հունիսի 9 |accessdate=2019 թ․ հունիսի 9 |publisher=Министерство иностранных дел Израиля}}</ref>։ Թերթերի մեծ մասը թողարկվում է եբրայերեն և արաբերեն, սակայն կան նաև ռուսերեն, գերմաներեն<ref name="RusGerm1">{{Cite web |date=2000 թ․ հոկտեմբերի 16 |title=The Printed Media- Israel-s Newspapers |url=https://mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/culture/pages/the%20printed%20media-%20israel-s%20newspapers.aspx |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20190609142025/https://mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/culture/pages/the%20printed%20media-%20israel-s%20newspapers.aspx |archivedate=2019 թ․ հունիսի 9 |accessdate=2019 թ․ հունիսի 9 |publisher=Министерство иностранных дел Израиля |language=en}}</ref><ref name="RusGerm2">{{Cite web |date=2000 թ․ հոկտեմբերի 16 |title=All Newspapers in Israel |url=http://www.earthnewspapers.com/Israel-Newspapers/index.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190420220636/http://www.earthnewspapers.com/Israel-Newspapers/index.html |archivedate=2019 թ․ ապրիլի 20 |accessdate=2019 թ․ հունիսի 9 |publisher=Earth Newspapers.com |language=en}}</ref> և իդիշ լեզվով<ref name="Eretz">{{Cite web |date=2016 |title=Israel’s Yiddish Romance |url=http://www.eretz.com/NEW/Yiddish.shtml |url-status=live |archiveurl=https://archive.today/20120729173702/http://www.eretz.com/NEW/Yiddish.shtml |archivedate=2012 թ․ հուլիսի 29 |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 19 |publisher=Eretz (журнал) |language=en}}</ref> թողարկվող պարբերականներ։

Հեռուստատեսությունն Իսրայելում երևան է եկել 1960-ական թվականներին։ 1969 թվականի վերջից [[Առաջին ալիք (Իսրայել)|պետական հեռուստատեսության]] հեռարձակումները (տվյալ պահին միակ) դարձան ամենօրյա, իսկ 1981 թվականին՝ [[Գունավոր հեռուստատեսություն|գունավոր]]<ref name="Eleven-SMI">{{ЭЕЭ|11753|Государство Израиль. Средства массовой информации}}</ref>։ Պետական հեռուստաալիքները մինչև 2017 թվականը հեռարձակումներն անում էին [[Իսրայելի հեռուստառադիոհեռարձակման վարչություն|Իսրայելի հեռուստառադիոհեռարձակման վարչության]] վերահսկողությամբ, իսկ 2017 թվականից՝ Իսրայելի հանրային ռադիոհեռարձակման ընկերության վերահսկողությամբ<ref name="bbc1" />։ Առաջին կոմերցիոն հեռուստաալիքը սկսեց իր աշխատանքները 1994 թվականին<ref name="MFA-SMI" />։ Իսրայելում ընտանիքների մեծ մասը բաժանորդագրված է հեռուստաալիքների [[Կաբելային հեռուստատեսություն|կաբելային]] կամ [[Արբանյակային հեռուստատեսություն|արբանյակային]] փաթեթների<ref name="bbc1"/>։ Բազմալեզվությունը հատուկ է նաև այս փաթեթներին։ Օրինակ՝ 21-րդ դարի առաջին տասնամյակում «Հոտ» կաբելային ընկերության հիմնական փաթեթի մեջ կային 12 լեզվով հեռուստաալիքներ<ref name="oranim"/>։ 2002 թվականի նոյեմբերից կենտրոնական իսրայելական ալիքների թվում ընդգրկվեց նաև [[Իսրայել Պլյուս|ռուսերեն հեռուստաալիք]]։

«[[Կոլ Իսրայել]]» ռադիոկայանը հեռարձակվում է ութ թեմատիկ ալիքներով. հեռարձակվում է նաև արտասահմանում։ Հաղորդումները հեռարձակվում են 17 լեզվով։ Բացի «Կոլ Իսրայելից», Իսրայելում գործում է երկու ռադիոկայան, որոնք վերահսկվում են [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ]]ի կողմից («[[Գալեյ ցախալ]]» և «Գալգալաց»)<ref name="MFA-SMI" /> և ավելի քան տասը մասնավոր ռադիոկայաններ<ref name="bbc1"/>։

2017 թվականին «[[Լրագրողներ առանց սահմանների]]» կազմակերպությունն իր հաշվետվության մեջ նշել է, որ իսրայելցի լրագրողներն օգտվում են Մերձավոր Արևելքում հազվադեպ հանդիպող իրենց կարծիքն ազատ արտահայտելու հնարավորությունից<ref name="bbc1"/>։ 2005 թվականին այս նույն կազմակերպությունն իսրայելական ԶԼՄ-ներին նկարագրել է որպես «ուժեղ և անկախ»՝ այդուհանդերձ համաշխարհային ԶԼՄ-ների անկախության իրենց ցանկում Իսրայելին դնելով 67-րդ հորիզոնականում։ Հիմնական նկատառումը կապված էր ԶԼՄ-ների գործունեության մեջ ռազմական գերատեսչության միջամտության հետ՝ հատկապես բռնազավթված տարածքներում<ref name="The press in Israel"/>։

=== Կերպարվեստ և ճարտարապետություն ===
{{Հիմնական|Իսրայելի ճարտարապետություն}}
[[Պատկեր:Regency Jerusalem Hotel.JPG|right|225px|thumb|Երուսաղեմի «Hyatt Regency» հյուրանոցը, ճարտարապետ՝ [[Դավիդ Ռեզնիկ]]]]
[[Էրեց Իսրայել]]ի [[իշուվ|հրեական բնակչության]] շրջանում կերպարվեստի զարգացման համար կարևոր քայլ էր 1906 թվականին Երուսաղեմում [[Բեցալելի անվան արվեստի և դիզայնի ակադեմիա]]յի բացումը<ref name="Eleven_Culture">{{ЭЕЭ|11744|Государство Израиль. Культура}}</ref>։ Ճարտարապետության մեջ սկզբնական շրջանում հիմնականում կրկնօրինակում էին արևելյան և միջնադարյան ոճերը, սակայն հետագայում սկսեցին օգտագործել ժամանակակից արևմտյան ճարտարապետական դպրոցների փորձը, այդ թվում՝[[միջազգային ոճ]]ը և [[Ֆունկցիոնալիզմ (ճարտարապետություն)|ֆունկցիոնալիզմ]]ը։ Այս ոճերով են կառուցվել Թել Ավիվի գլխավոր կառույցը և Հայֆայի [[Տեխնիոն]]ը։ Իսրայելի հիմնադրումից հետո այնտեղ աշխատել են այնպիսի հայտնի արտասահմանյան ճարտարապետներ, ինչպիսիք են [[Օսկար Նիմեյեր]]ը ([[Հայֆայի համալսարան]]ի գլխավոր կորպուսը) և [[Ֆիլիպ Ջոնսոն]]ը։ 20-րդ դարի վերջին Իսրայելի ճարտարապետության վրա նշանակալի հետք են թողել [[Պոստմոդեռնիզմի ճարտարապետություն|պոստմոդեռնիստ]] [[Մոշե Սաֆդի]]ն և [[Դավիդ Ռեզնիկ]]ը<ref name="BRE" />։

1934 թվականին Էրեց Իսրայելում ստեղծվել է Գեղանկարիչների և քանդակագործների ասոցիացիան (հետագայում՝ Իսրայելի նկարիչների միություն)։ Գեղարվեստական կրթություն, բացի Բեցալելի ակադեմիայից, տալիս են նաև Թել Ավիվի և Բեեր Շևայի ուսումնարանները, իսկ որակավորված ճարտարապետների պատրաստում է հիմնականում Հայֆայի Տեխնիոնը<ref name="Eleven_Culture" />։

=== Թանգարաններ ===
[[Պատկեր:Billy Rose Art Garden (14755133799).jpg|thumb|[[Գրքի տաճար]]ը՝ Երուսաղեմում [[Կումրանի ձեռագրեր]]ի պահոցը]]
[[Երուսաղեմ]]ում գտնվող [[Իսրայելի թանգարան]]ը երկրի ամենակարևոր մշակութային հաստատություններից մեկն է<ref name="imj">{{Cite web |title=About the Museum |url=http://www.english.imjnet.org.il/page_1465?c0=14896&bsp=14393 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130302154234/http://www.english.imjnet.org.il/page_1465?c0=14896&bsp=14393 |archive-date=2013 թ․ մարտի 2 |access-date=2013 թ․ մարտի 13 |publisher=The Israel Museum, Jerusalem}}</ref>, որտեղ պահվում են [[Կումրանի ձեռագրեր]]ը<ref>{{Cite web |title=Shrine of the Book |url=http://www.imj.org.il/eng/shrine/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070709044752/https://www.imj.org.il/eng/shrine/index.html |archive-date=2007 թ․ հուլիսի 9 |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 13 |publisher=The Israel Museum, Jerusalem}}</ref>, ինչպես նաև հրեական ծիսական արվեստի ու [[եվրոպական մշակույթ]]ի ցուցանմուշներ<ref name="imj"/>։ Իսրայելի [[Հոլոքոստ]]ի ազգային թանգարանը՝ [[Յադ Վաշեմ]]ը, Հոլոքոստի վերաբերյալ ամբողջ ինֆորմացիայի կենտրոնական արխիվն է աշխարհում<ref>{{Cite web |title=About Yad Vashem |url=http://www1.yadvashem.org/yv/en/about/index.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120314132026/http://www1.yadvashem.org/yv/en/about/index.asp |archive-date=2012 թ․ մարտի 14 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |publisher=Yad Vashem}}</ref>։ [[Սփյուռքի թանգարան|Սփյուռքի թանգարան - Հրեա ժողովրդի թանգարանը]], որը գտնվում է [[Թել Ավիվի համալսարան]]ի կամպուսում, ինտերակտիվ թանգարան է՝ նվիրված ամբողջ աշխարհում հրեական համայնքների պատմությանը<ref>{{Cite web |title=Museum Information |url=http://www.bh.org.il/about-us.aspx |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 13 |publisher=Beth Hatefutsoth}}</ref>։ Բացի մեծ քաղաքներում խոշոր թանգարաններից, մի շարք փոքր քաղաքներում և [[կիբուց]]ներում կան բարձրորակ արվեստի կենտրոններ։ [[Էին Հարոդ Մուհադ]] կիբուցի [[Միշկան արվեստի թանգարան]]ը երկրի հյուսիսում գտնվող ամենամեծ արվեստի թանգարանն է<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ մարտի 25 |title=Mishkan LeOmanut |url=https://www.haaretz.com/israel-news/travel/mishkan-leomanut-1.242533 |access-date=2017 թ․ նոյեմբերի 4 |work=Haaretz}}</ref>։

Իսրայելը մեկ բնակչին բաժին ընկնող թանգարանների թվով աշխարհում ամենաշատ թանգարաններն ունի<ref>{{Cite web |last=Ahituv |first=Netta |date=2013 թ․ հունվարի 29 |title=10 of Israel's best museums |url=http://travel.cnn.com/best-israel-museums-361281/ |access-date=2017 թ․ հունվարի 9 |publisher=CNN}}</ref>։ Որոշ թանգարաններ նվիրված են իսլամական մշակույթին, որոնցից են [[Ռոքֆելերի թանգարան]]ը և [[Իսլամական արվեստի թանգարան (Երուսաղեմ)|Իսլամական արվեստի թանգարան]]ը՝ երկուսն էլ Երուսաղեմում։ Ռոքֆելերի թանգարանում պահվում են Օսմանյան կայսրության և Միջին Արևելքի պատմական տարբեր ժամանակաշրջանների հնագիտական գտածոներ։ Այստեղ է գտնվում նաև առաջին հոմինիդի գանգը, որը գտել են Արևմտյան Ասիայում<ref>{{Cite book |last=Rast |first=Walter E. |url={{Google books|4Z0YrPfeHa8C|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Through the Ages in Palestinian Archaeology: An Introductory Handbook |publisher=Continuum International Publishing Group |year=1992 |isbn=978-1-56338-055-6 |page=50}}  "Galilee man" (lowercase "m") in this source is a typo&nbsp;– ref. Solo Man, Peking Man and so forth.</ref>. ցուցադրվում է Իսրայելի թանգարանում<ref>{{Cite web |year=1995 |title=The Israel Museum Permanent Exhibitions: Archaeology Wing&nbsp;– The Dawn of Civilization |url=http://www.imj.org.il/imagine/galleries/viewItemE.asp?case=1&itemNum=359979 |access-date=2013 թ․ մարտի 13 |publisher=The Ridgefield Foundation |id=Skull (cast) Zuttiyeh Cave Lower Palaeolithic |location=New York}}</ref>։

=== Խոհանոց ===
{{Հիմնական|Իսրայելական խոհանոց}}
[[Պատկեր:Food in Israel.jpg|thumb|Ուտեստ, որը բաղկացած է [[ֆալաֆել]]ից, [[հումուս]]ից, [[Ֆրի (ուտեստ)|ֆրի]]ից և [[իսրայելական աղցան]]ից]]
[[Իսրայելական խոհանոց]]ը ներառում է ինչպես տեղական ուտեստներ, այնպես էլ [[Հրեական սփյուռք|սփյուռքից]] «բերված» [[հրեական խոհանոց]]ի այլ ուտեստներ։ 1948 թվականին պետության հիմնադրումից ի վեր և հատկապես 1970-ական թվականների վերջից զարգացել է իսրայելական [[ֆյուժն խոհանոց]]ը<ref name=raviv/>։ Իսրայելական խոհանոցը շարունակաբար վերցրել և իրեն է հարմարեցրել տարրեր [[Միզրահիների խոհանոց|միզրահի]], [[Սեֆարդիների խոհանոց|սեֆարդի]] և [[Աշկենազների խոհանոց|աշքենազ]] խոհանոցներից։ Այն ներառում է [[Լևանտական խոհանոց|լևանտական]], [[Արաբական խոհանոց|արաբական]], [[Միջինարևելյան խոհանոց|միջինարևելյան]] և [[միջերկրական խոհանոց]]ի ավանդական կերակուրներ, ինչպիսիք են [[ֆալաֆել]]ը, [[Հումուս (ուտեստ)|հումուս]]ը, [[շակշուկա]]ն, [[կուսկուս]]ը և [[զաթար]]ը։ Իսրայելում տարածված է նաև [[շնիցել]]ը, [[պիցցա]]ն, [[համբուրգեր]]ը, [[Ֆրի (ուտեստ)|ֆրին]], [[բրինձ]]ը և [[աղցան]]ները։

Իսրայելահրեական բնակչության գրեթե կեսը հավաստիացնում է, որ տանը պահպանում է [[կաշրութ|կաշերային սնունդը]]<ref>Uzi Rebhun, Lilakh Lev Ari, [https://books.google.com/books?id=CG-WQZDJdo8C&pg=PA113 ''American Israelis: Migration, Transnationalism, and Diasporic Identity,''] Brill, 2010 pp. 112–113.</ref><ref name="Bernstein" >Julia Bernstein, [https://books.google.com/books?id=FYXlAgAAQBAJ&pg=PA227 ''Food for Thought: Transnational Contested Identities and Food Practices of Russian-Speaking Jewish Migrants in Israel and Germany,''] Campus Verlag, 2010 pp. 227, 233–234.</ref>։ 1960-ական թվականներին հազվադեպ հանդիպող [[կաշերային ռեստորան]]ները 2015 թվականին արդեն կազմում էին ընդհանուր ռեստորանների գրեթե մեկ քառորդը<ref name=raviv>Yael Raviv, [https://books.google.com/books?id=KjuYCgAAQBAJ&pg=PT119 ''Falafel Nation,''] University of Nebraska Press, 2015</ref>։ Հյուրանոցների ռեստորանները հիմնականում մատուցում են կաշերային սնունդ<ref name=raviv/>։ Ոչ կաշերային սննդի շուկան սովորաբար փոքր էր, սակայն զգալիորեն և արագ աճեց, երբ 1990-ական թվականներին [[1990-ականների հետխորհրդային ալիա|հետխորհրդային երկրներից ներգաղթյալների հոսք]] սկսվեց<ref name=bernstein/>։ Ոչ կաշերային ձկան, ճագարների և ջայլամների հետ միասին [[խոզի միս]]ը<ref name=bernstein>Bernstein, [https://books.google.com/books?id=FYXlAgAAQBAJ&pg=PA233 pp. 231–233].</ref> հաճախ են Իսրայելում անվանում «սպիտակ միս». դրանք բուծվում և սպառվում են, թեև [[Խոզի մսի սպառման կրոնական սահմանափակումներ|արգելված են]] թե՛ հուդդայականության, թե՛ իսլամի օրենքներով<ref>{{Cite news |date=2012 թ․ օգոստոսի 8 |title=Israel's Pork Problem |url=http://www.slate.com/articles/life/faithbased/2012/08/israel_s_pork_problem_and_what_it_means_for_the_country_s_christian_arabs_.single.html |access-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 28 |work=Slate |location=New York}}</ref>։

=== Սպորտ ===
{{Հիմնական|Սպորտն Իսրայելում}}
[[Պատկեր:Teddy Stadium, Jerusalem (cropped).jpg|thumb|Երուսաղեմի [[Տեդդի մարզադաշտ]]ը]]
Ամենահայտնի սպորտաձևերն Իսրայելում [[ֆուտբոլ]]ն է և [[բասկետբոլ]]ը<ref>{{Harvard citation no brackets|Torstrick|2004|p=141}}</ref>։ [[Իսրայելի ֆուտբոլի առաջնություն|Իսրայելի պրեմիեր լիգան]] երկրի բարձրագույն ֆուտբոլային առաջնությունն է, իսկ [[Իսրայելի բասկետբոլի առաջնություն|Իսրայելի բասկետբոլի պրեմիեր լիգան]]՝ բասկետբոլի բարձրագույն առաջնությունն է<ref>{{Cite web |title=Basketball Super League Profile |url=http://www.basket.co.il/Data.asp?id=1&lang=en |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 13 |publisher=Winner Basketball Super League}}</ref>։ [[Մաքքաբի (ֆուտբոլային ակումբ, Հայֆա)|Հայֆայի Մաքքաբին]], [[Մաքքաբի (ֆուտբոլային ակումբ, Թել Ավիվ)|Թել Ավիվի Մաքքաբին]], [[Հապոել (ֆուտբոլային ակումբ, Թել Ավիվ)|Հապոելը]] և [[Բեյթար (ֆուտբոլային ակումբ, Երուսաղեմ)|Բեյթարը]] խոշոր [[Իսրայելի ֆուտբոլային ակումբների ցանկ|ֆուտբոլային ակումբներն]] են։ Թել Ավիվի Մաքքաբին, Հայֆայի Մաքքաբին և Հապոելը հանդես են եկել [[ՈՒԵՖԱ Չեմպիոնների Լիգա|ՈՒԵՖԱ-ի չեմպիոնների լիգայում]], իսկ Հապոելը հասել է [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա|ՈՒԵՖԱ-ի գավաթի]] կիսաեզրափակիչ։ 1964 թվականին Իսրայելը հյուրընկալել և հաղթել է [[Ֆուտբոլի Ասիայի գավաթ]]ը։ 1970 թվականին [[Իսրայելի ֆուտբոլի ազգային հավաքական]]ն անցել է [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1970|ՖԻՖԱ-ի աշխարհի առաջնության որակավորման փուլը]]. դա այն եզակի դեպքն է, երբ թիմը մասնակցել է Աշխարհի գավաթին։ 1974 թվականին Թեհրանում կայացած Ասիայի առաջնությունը վերջին Ասիական խաղերն էին, որին [[Իսրայելն Ասիական խաղերում|մասնակցել է]] Իսրայելը. արաբական երկրները հրաժարվում էին մրցել Իսրայելի հետ։ Իսրայելը հեռացվել է 1978 թվականի Ասիական խաղերից և դրանից հետո չի մասնակցել Ասիական սպորտի որևէ միջոցառման<ref>{{Cite web |date=1976 թ․ հուլիսի 26 |title=Israel Barred from Asian Games |url=http://www.jta.org/1976/07/26/archive/israel-barred-from-asian-games |access-date=2014 թ․ ապրիլի 11 |publisher=Jewish Telegraphic Agency}}</ref>։ 1994 թվականին [[ՈՒԵՖԱ]]-ն համաձայնվեց ընդունել Իսրայելին և վերջինիս ֆուտբոլային թիմերն այժմ հանդես են գալիս Եվրոպայում։ [[Մակկաբի Թել Ավիվ ԲԱ|Թել Ավիվի Մաքքաբի բասկետբոլի հավաքականը]] վեց անգամ հաղթել է Եվրոպայի առաջնությունում<ref>{{Cite web |title=Maccabi Electra Tel Aviv – Welcome to EUROLEAGUE BASKETBALL |url=http://www.euroleague.net/final-four/milan-2014/maccabi-electra-tel-aviv |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140625083458/http://www.euroleague.net/final-four/milan-2014/maccabi-electra-tel-aviv |archive-date=2014 թ․ հունիսի 25 |access-date=2014 թ․ հոկտեմբերի 30}}</ref>։ 2016 թվականին երկիրն ընտրվել է որպես [[ԵվրոԲասկետ-2017|Եվրոբասկետ 2017]]-ի անցկացման վայր։

[[Իսրայելն Օլիմպիական խաղերում]] նվաճել է ինը մեդալ. առաջինը եղել է [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 1992|1992 թվականին]]։ Ոսկե մեդալ է նվաճել նաև [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2004|2004 թվականի Ամառային օլիմպիական խաղերում]]<ref>{{Cite web |title=Israel |url=http://www.olympic.org/israel |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |publisher=International Olympic Committee}}</ref>՝ [[վինդսերֆինգ]]ի մրցումներում։ [[Իսրայելը Պարաօլիմպիկ խաղերում|Պարաօլիմպիկ խաղերում]] Իսրայելը նվաճել է 100 ոսկե մեդալ և [[Պարաօլիմպիկ խաղերի մեդալների ցանկ|ընդհանուր մեդալների քանակով]] զբաղեցնում է 20-րդ հորիզոնականը։ [[Մաքքաբիական խաղեր]]ի, որոնք Օլիմպիական խաղերի ոճի միջոցառում է [[Հրեա մարզիկների ցանկ|հրեա]] և իսրայելցի մարզիկների համար, բացումը եղավ 1930-ականներին և կազմակերպվում է չորս տարին մեկ անգամ<ref>{{Cite web |title=Tel Aviv 1968 |url=http://www.paralympic.org/paralympic-games/tel-aviv-1968 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120320024849/http://www.paralympic.org/paralympic-games/tel-aviv-1968 |archive-date=2012 թ․ մարտի 20 |access-date=2012 թ․ մարտի 20 |publisher=International Paralympic Committee}}</ref>։ Իսրայելի թենիսի չեմպիոն [[Շահար Պեեր]]ը 2011 թվականի հունվարի 31-ին զբաղեցրել է 11-րդ հորիզոնականն աշխարհում<ref>{{Cite web |title=Shahar PEER |url=http://www.itftennis.com/procircuit/players/player/profile.aspx?playerid=100012630 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170603141858/http://www.itftennis.com/procircuit/players/player/profile.aspx?playerid=100012630 |archive-date=2017 թ․ հունիսի 3 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 19 |publisher=International Tennis Federation}}</ref>։ [[Կրավ մագա]] ձեռնամարտը, որը մշակել են հրեական [[գետտո]]ների պաշտպանները Եվրոպայում ֆաշիզմի դեմ պայքարի ժամանակ, այժմ կիրառվում է Իսրայելի անվտանգության ուժերի և ոստիկանության կողմից։ Դրա արդյունավետությունն ու ինքնապաշտպանության նկատմամբ պրակտիկ մոտեցումը համընդհանուր հիացմունք և ճանաչում են ստացել ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite magazine |last=Ellis |first=Judy |date=1998 թ․ մայիսի 4 |title=Choke! Gouge! Smash! |url=http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,988284,00.html |url-access=subscription |access-date=2017 թ․ հունվարի 1 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref>։

==== Շախմատ ====
[[Պատկեր:BorisGelfandSicilianDefence.jpg|thumb|Գրոսմայստեր [[Բորիս Գելֆանդ]]ը]]
[[Շախմատ]]ն առաջատար սպորտ է Իսրայելում և տարբեր տարիքի մարդիկ են զբաղվում շախմատով։ Իսրայելցի գրոսմայստերները շատ են, իսկ իսրայելցի շախմատ խաղացողները հաղթել են մի շարք երիտասարդական համաշխարհային առաջնություններում<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ հոկտեմբերի 4 |title=Pawn stars shine in new 'national sport' |url=http://www.haaretz.com/print-edition/news/pawn-stars-shine-in-new-national-sport-1.317002 |access-date=2012 թ․ մայիսի 21 |newspaper=Haaretz}}</ref>։ Իսրայելում ամեն տարի կազմակերպվում է միջազգային [[Շախմատի Իսրայելի առաջնություն|առաջնություն]], իսկ 2005 թվականին այստեղ կայացավ [[Շախմատի աշխարհի թիմային առաջնություն]]ը։ Կրթության նախարարությունը և [[Շախմատի միջազգային ֆեդերացիա|Շախմատի համաշխարհային ֆեդերացիան]] համաձայնության եկան, որպեսզի Իսրայելի դպրոցներում դասավանդվի շախմատ, և առարկան ներառվեց մի քանի դպրոցի ուսումնական պլաններում<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ մայիսի 28 |title=Chess in Schools in Israel: Progress report |url=http://cis.fide.com/en/reports/186-chess-in-schools-in-israel-progress-report |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170108193104/http://cis.fide.com/en/reports/186-chess-in-schools-in-israel-progress-report |archive-date=2017 թ․ հունվարի 8 |access-date=2017 թ․ հունվարի 7 |publisher=FIDE}}</ref>։ [[Բեեր Շևա]] քաղաքը դարձել է շախմատի ազգային կենտրոն. նույնիսկ քաղաքի մանկապարտեզներում է դասավանդվում շախմատ։ Մասամբ նաև Խորհրդային Միությունից ներգաղթյալների շնորհիվ այստեղ բնակվում են մեծ թվով [[գրոսմայստեր]]ներ<ref>{{Cite news |last=Bekerman |first=Eitan |date=2006 թ․ սեպտեմբերի 4 |title=Chess masters set to blitz Rishon Letzion |url=http://www.haaretz.com/print-edition/news/chess-masters-set-to-blitz-rishon-letzion-1.196475 |newspaper=Haaretz}}</ref><ref>{{Cite web |date=2005 թ․ նոյեմբերի 1 |title=World Team Championship in Beer Sheva, Israel |url=http://www.fide.com/component/content/article/9-other/2182-673-world-team-championship-in-beer-sheva-israel |access-date=2009 թ․ մարտի 13 |publisher=World Chess Federation}}</ref>։ [[Շախմատային օլիմպիադա 2008|2008 թվականի Շախմատի օլիմպիադայում]] Իսրայելի շախմատի թիմը նվաճել է արծաթե<ref>{{Cite news |last=Tzahor |first=Uri |date=2008 թ․ նոյեմբերի 26 |title=Israel takes silver medal in Chess Olympiad |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3628765,00.html |newspaper=Ynetnews}}</ref> և բրոնզե մեդալ՝ [[Շախմատային օլիմպիադա 2010|2010 թվականի օլիմպիադայում]] 148 թիմերի մեջ զբաղեցնելով երրորդ հորիզոնականը։

== Տես նաև ==
* [[Թել Ավիվ]]
* [[Երուսաղեմ]]
* [[Իսրայելի վարչական բաժանում]]

== Նշումներ ==
{{ծանցանկ|group=fn}}

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ|2}}

== Գրականություն ==
{{Refbegin|2}}
* {{Cite book |last=Abadi |first=Jacob |title=Israel's Quest for Recognition and Acceptance in Asia: Garrison State Diplomacy |publisher=Routledge |year=2004 |isbn=978-0-7146-5576-5}}
* {{Cite book |last1=Barton |first1=John |url=https://archive.org/details/originalstorygod0000bart |title=The Original Story: God, Israel and the World |last2=Bowden |first2=Julie |publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing Company |year=2004 |isbn=978-0-8028-2900-9}}
* {{Cite book |last=Ben-Sasson |first=Hayim |title=A History of the Jewish People |publisher=Harvard University Press |year=1985 |isbn=978-0-674-39731-6}}
* {{Cite book |last=Bregman |first=Ahron |url=https://archive.org/details/historyofisrael0000breg |title=A History of Israel |publisher=Palgrave Macmillan |year=2002 |isbn=978-0-333-67631-8}}
* {{Cite book |last1=Broughton |first1=Simon |url=https://archive.org/details/roughguidetoworl00simo |title=World Music: The Rough Guide |last2=Ellingham |first2=Mark |last3=Trillo |first3=Richard |publisher=Rough Guides |year=1999 |isbn=978-1-85828-635-8}}
* {{Cite book |last=Cole |first=Tim |url=https://archive.org/details/holocaustcitymak0000cole |title=Holocaust City: The Making of a Jewish Ghetto |publisher=Routledge |year=2003 |isbn=978-0-415-92968-4}}
* {{Cite book |last=Fraser |first=T.G. |url={{Google books|IBJrQgAACAAJ|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=The Arab-Israeli Conflict |publisher=Palgrave Macmillan Limited |year=2004 |isbn=978-1-4039-1338-8 |access-date=2013 թ․ մայիսի 12}}
* {{Cite book |last=Gelvin |first=James L. |url=https://archive.org/details/israelpalestinec0000gelv |title=The Israel-Palestine Conflict: One Hundred Years of War |publisher=Cambridge University Press |year=2005 |isbn=978-0-521-85289-0}}
* {{Cite book |last=Gilbert |first=Martin |title=The Routledge Atlas Of The Arab–Israeli conflict |publisher=Routledge |year=2005 |isbn=978-0-415-35900-9 |edition=8th}}
* {{Cite book |last=Goldreich |first=Yair |title=The Climate of Israel: Observation, Research and Application |publisher=Springer |year=2003 |isbn=978-0-306-47445-3}}
* {{Cite book |last1=Harkavy |first1=Robert E. |url=https://archive.org/details/warfarethirdworl0000hark |title=Warfare and the Third World |last2=Neuman |first2=Stephanie G. |publisher=Palgrave Macmillan |year=2001 |isbn=978-0-312-24012-7}}
* {{Cite book |last=Henderson |first=Robert D'A. |title=Brassey's International Intelligence Yearbook |publisher=Brassey's Inc. |year=2003 |isbn=978-1-57488-550-7 |edition=2003}}
* {{Cite book |last=Herzl |first=Theodor |url=https://archive.org/details/jewishstate0000theo_s7e1 |title=The Jewish State |publisher=American Zionist Emergency Council |year=1946 |isbn=978-0-486-25849-2}}
* {{Cite book |last=Jacobs |first=Daniel |url=https://archive.org/details/israelpalestinia00jaco |title=Israel and the Palestinian Territories: The Rough Guide |publisher=Rough Guides |year=1998 |isbn=978-1-85828-248-0 |edition=2nd revised}}
* {{Cite book |last=Kellerman |first=Aharon |url=https://archive.org/details/societysettlemen0000kell |title=Society and Settlement: Jewish Land of Israel in the Twentieth Century |publisher=State University of New York Press |year=1993 |isbn=978-0-7914-1295-4 |url-access=registration}}
* {{Cite book |last=Kornberg |first=Jacques |title=Theodor Herzl: From Assimilation to Zionism |publisher=Indiana University Press |year=1993 |isbn=978-0-253-33203-5}}
* {{Cite book |last=Lustick |first=Ian |url=https://archive.org/details/forlandlordjewis0000lust |title=For the Land and the Lord: Jewish Fundamentalism in Israel |publisher=Council on Foreign Relations Press |year=1988 |isbn=978-0-87609-036-7}}
* {{Cite book |last=Mazie |first=Steven |url=https://archive.org/details/israelshigherlaw0000mazi |title=Israel's Higher Law: Religion and Liberal Democracy in the Jewish State |publisher=Lexington Books |year=2006 |isbn=978-0-7391-1485-8}}
* {{Cite book |last=McNutt |first=Paula M. |url={{Google books|hd28MdGNyTYC|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Reconstructing the Society of Ancient Israel |date=1999 |publisher=Westminster John Knox |isbn=978-0-664-22265-9}}
* {{Cite book |last=Miller |first=Robert D. |url={{Google books|P35NAwAAQBAJ|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=Chieftains of the Highland Clans |date=2012 |isbn=978-1-62032-208-6 |orig-year=First published 2005}}
* {{Cite book |last=Morçöl |first=Göktuğ |title=Handbook of Decision Making |publisher=CRC Press |year=2006 |isbn=978-1-57444-548-0}}
* {{Cite book |last=Morris |first=Benny |url={{Google books|J5jtAAAAMAAJ|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}} |title=1948: A History of the First Arab–Israeli War |date=2008 |publisher=Yale University Press |isbn=978-0-300-14524-3}}
* {{Cite book |last1=Mowlana |first1=Hamid |url=https://archive.org/details/triumphofimageme0000unse |title=Triumph of the File: The Media's War in the Persian Gulf&nbsp;— A Global Perspective |last2=Gerbner |first2=George |last3=Schiller |first3=Herbert I. |publisher=Westview Press |year=1992 |isbn=978-0-8133-1610-9}}
* {{Citation |author=OECD |title=Study on the Geographic Coverage of Israeli Data |date=2011 |url=https://www.oecd.org/els/48442642.pdf |publisher=OECD Statistics Directorate}}
* {{Cite journal |last=Roberts |first=Adam |year=1990 |title=Prolonged Military Occupation: The Israeli-Occupied Territories Since 1967 |url=https://semanticscholar.org/paper/8aaa455b51d4c49285089a97a08496071e322877 |journal=The American Journal of International Law |volume=84 |issue=1 |pages=44–103 |doi=10.2307/2203016 |jstor=2203016 |s2cid=145514740}}
* {{Cite book |last=Romano |first=Amy |url=https://archive.org/details/historicalatlaso0000roma_r5h5 |title=A Historical Atlas of Israel |publisher=The Rosen Publishing Group |year=2003 |isbn=978-0-8239-3978-7 |url-access=registration}}
* {{Cite book |last=Rosenzweig |first=Rafael |title=The Economic Consequences of Zionism |publisher=Brill Academic Publishers |year=1997 |isbn=978-90-04-09147-4}}
* {{Cite book |last=Rummel |first=Rudolph J. |url=https://archive.org/details/powerkillsdemocr00rumm |title=Power Kills: Democracy As a Method of Nonviolence |publisher=Transaction Publishers |year=1997 |isbn=978-0-7658-0523-2}}
* {{Cite book |last=Scharfstein |first=Sol |title=Understanding Jewish History |publisher=KTAV Publishing House |year=1996 |isbn=978-0-88125-545-4}}
* {{Cite book |last=Segev |first=Tom |title=1967: Israel, the War, and the Year that Transformed the Middle East |publisher=Henry Holt and Company |year=2007 |isbn=978-0-8050-7057-6}}
* {{Cite book |last=Shindler |first=Colin |url=https://archive.org/details/landbeyondpromis0000shin |title=The Land Beyond Promise: Israel, Likud and the Zionist Dream |publisher=I.B.Tauris Publishers |year=2002 |isbn=978-1-86064-774-1}}
* {{Cite book |last=Skolnik |first=Fred |title=Encyclopedia Judaica |publisher=Macmillan |year=2007 |isbn=978-0-02-865928-2 |edition=2nd |volume=9}}
* {{Cite book |last=Smith |first=Derek |url=https://archive.org/details/deterringamerica0000smit |title=Deterring America: Rogue States and the Proliferation of Weapons of Mass Destruction |publisher=Cambridge University Press |year=2006 |isbn=978-0-521-86465-7}}
* {{Cite book |last=Stein |first=Leslie |url=https://archive.org/details/hopefulfilledris00lesl |title=The Hope Fulfilled: The Rise of Modern Israel |publisher=Greenwood Press |year=2003 |isbn=978-0-275-97141-0}}
* {{Cite book |last=Stendel |first=Ori |url=https://archive.org/details/arabsinisrael00sten |title=The Arabs in Israel |publisher=Sussex Academic Press |year=1997 |isbn=978-1-898723-23-3}}
* {{Cite book |last1=Stone |first1=Russell A. |title=Critical Essays on Israeli Social Issues and Scholarship |last2=Zenner |first2=Walter P. |publisher=SUNY Press |year=1994 |isbn=978-0-7914-1959-5}}
* {{Cite book |last=Torstrick |first=Rebecca L. |url=https://archive.org/details/culturecustomsof0000tors |title=Culture and Customs of Israel |publisher=Greenwood Press |year=2004 |isbn=978-0-313-32091-0}}
{{Refend}}

== Արտաքին հղումներ ==
* [https://www.mfa.am/hy/bilateral-relations/il Իսրայել - Հայաստան - Երկկողմ հարաբերություններ]
* [https://azg.am/am/հայաստան-իսրայել-հարաբերությունների/ Հայաստան-Իսրայել հարաբերությունների թունավոր ճաքերը]
* [https://www.bbc.com/news/world-middle-east-14628835 Իսրայելի մասին ԲիԲիՍիի կայքում] {{ref-en}}
* {{Cite web |date=2018 թ․ հոկտեմբերի 23 |title=Israel |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/is.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224211321/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/is.html |archive-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 24 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 20 |website=The World Factbook |publisher=CIA |language=en}}
* [http://habama.co.il/ Իսրայելի մշակութային պորտալ] {{ref-he}}
{{Իսրայելի թեմաներ}}
{{Կաղապարների խումբ
|title = Իտալիայի հետ կապված հոդվածներ|list=
{{Միջին Արևելք}}
{{Մերձավոր Արևելքի երկրներ}}
{{Միջերկրական ծովի երկրներ և տարածքներ}}
{{Ասիայի երկրներ և կախյալ տարածքներ}}
{{ՏՀԶԿ անդամներ երկրներ}}
{{Սիոնիզմ և Իսրայելի երկիր}}
}}
{{Արտաքին հղումներ}}
{{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}}

[[Կատեգորիա:1948 հիմնադրումներ Ասիայում]]
[[Կատեգորիա:1948 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]]
[[Կատեգորիա:Ասիայի երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Արաբախոս երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Արևելյան Միջերկրական]]
[[Կատեգորիա:Արևմտյան Ասիայի երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Իսրայել]]
[[Կատեգորիա:Լևանտ]]
[[Կատեգորիա:Հանրապետություններ]]
[[Կատեգորիա:ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Մերձավոր Արևելքի երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Միջերկրածովյան միության անդամներ]]
[[Կատեգորիա:Միջին Արևելքի երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Պաղեստին]]