Ինբրիդինգ

Ինբրիդինգ, (անգլ. inbreeding, < in – ներս և breeding – բուծել), օրգանիզմների մեկ պոպուլյացիայի սահմաններում ազգակցական ձևերի տրամախաչում։ Բուսաբուծության մեջ հայտնի է ինցուխտ (գերմ. Inzucht) անունով։ Բնության մեջ ինբրիդինգի առավել ակնառու ձևն ինքնափոշոտումն է։ Ինբրիդինգը մեծացնում է հոմոզիգոտությունը և նվազեցնում հետերոզիգոտությունը։ Եթե միևնույն անհատը հանդես է գալիս որպես և" հայր, և՝ մայր (ինքնափոշոտվող բույսեր, անողնաշարավորներ ևն), ապա ինբրիդինգի առաջին սերնդում ըստ մեկ գենի ($Aa$) հետերոզիգոտն ունի գենոտիպերի $1AA:2Aa:1aa$ կամ $1:1$ հարաբերակցություն, երկրորդ սերնդում դրանց քանակը կազմում է $1/4$, երրորդում՝ $1/8$, $n$–ում՝ $(1/2)n$ մասը։ Ի վերջո, պոպուլյացիա կազմող անհատները ունենում են $AA$ կամ $aa$ գենոտիպը, որով էլ պայմանավորված է ինբրիդինգի օգտակարությունը և վնասակարությունը։ Հոմոզիգոտության աստիճանը որոշելու համար օգտվում են ինբրիդինգի գործակցից $(F)$, որի մեծությունը կախված է ծնողների ազգակցական մոտիկության աստիճանից։ Ըստ Ռայտի, $X$ կենդանու ինբրիդինգի գործակիցն է՝

$F_{x}=\sum [({\frac {1}{2}})^{n+n_{1}-1}(1-F_{a})]$,

որտեղ $n$–ը տոհմագրության մայրական, իսկ $m$-ը հայրական կողմում հանդիպող ընդհանուր նախնու զբաղեցրած շարքն է, իսկ $F_{a}$-ն ընդհանուր նախնու ինբրիդինգի գործակիցն է՝ արտահայտված միավորի տասնորդական մասերով։ Ինքնափոշոտվող բույսերի մոտ ինբրիդինգը բնական երևույթ է։ Տևական ինբրիդինգի դեպքում բուսական և կենդանական օրգանիզմները ենթարկվում են ռեցեսիվ զեների ազդեցության, նկատվում են այլասերումներ, կենսունակության և մթերատվության նվազում և անկում։ Դրա հետ մեկտեղ, ռեցեսիվ գեների քանակը սերունդների մոտ կարող է պակասել և հասնել նվազագույնի, իսկ պոպուլյացիան ազատվում է ռեցեսիվ գեների վնասակար հետևանքներից։

Տես նաև

• Մենդելի առաջին օրենք
• Հետերոզիս
• Գենետիկա

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 333)։