Իբն Սահլ (մաթեմատիկոս)
Իբն Սահլ | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 940 |
| Մահացել է | 1000 |
| Մասնագիտություն | մաթեմատիկոս և ֆիզիկոս |
Իբն Սահլ (ամբողջական անունը՝ Աբու Սաադ ալ-Ալահ իբն Սահլ Աբու Սադ ալ-Ալա Իբն Սահլ, 940 - 1000), Իսլամական ոսկեդարի պարսիկ[2][3][4][5] մաթեմատիկոս և ֆիզիկոս[6],, որը կապված էր Բաղդադի բույիդների արքունիքի հետ։ Նրա անունով ոչինչ մեզ թույլ չի տալիս կասկածի տակ դնել նրա ծագման երկիրը[7]։
Հայտնի է, որ նա գրել է օպտիկական տրակտատ մոտ 984 թվականին։ Այս տրակտատի տեքստը վերակառուցվել է Ռոշդի Ռաշեդի կողմից երկու ձեռագրերից (խմբագրվել է 1993 թ.)։ 51․ Թեհրանի ձեռագիրը շատ ավելի երկար է, բայց խիստ վնասված է, իսկ Դամասկոսի ձեռագիրը պարունակում է մի հատված, որն ամբողջությամբ բացակայում է Թեհրանի ձեռագրից։ Դամասկոսի ձեռագիրն «Այրվող գործիքների մասին», Թեհրանի ձեռագրի վերնագիրն է «Այրիչների գիրքը», որն ավելացվել է ավելի ուշ ձեռքով։
Իբն Սահլը առաջին մուսուլման գիտնականն է, ով հայտնի է, ով ուսումնասիրել է Պտղոմեոսի օպտիկան, և որպես այդպիսին՝ Իբն Ալ-Հայթամի (Ալհազեն) «Օպտիկայի գրքի» կարևոր նախաբանը, որը գրվել է մոտ երեսուն տարի անց[8]։ Իբն Սահլը զբաղվել է կոր հայելիների և ոսպնյակների օպտիկական հատկություններով և նկարագրվել է որպես բեկման օրենքի բացահայտող (Սնելի օրենք)[9][10][11]։ Իբն Սահլը օգտագործում է այս օրենքը՝ ոսպնյակների ձևերը հանելու համար, որոնք կենտրոնացնում են լույսը առանց երկրաչափական շեղումների, հայտնի են որպես անակլաստիկ ոսպնյակներ։ Տրակտատի մնացած մասերում Իբն Սահլն անդրադարձել է պարաբոլիկ հայելիներին, էլիպսոիդ հայելիներին, երկուռուցիկ ոսպնյակներին և հիպերբոլիկ աղեղներ գծելու մեթոդներին։
Իբն Սահլը նախագծել է ուռուցիկ ոսպնյակներ, որոնք կենտրոնացնում են լույսի զուգահեռ ճառագայթները, ինչը կարող է առաջացնել առարկայի այրումը որոշակի հեռավորության վրա։ Երկուռուցիկ ոսպնյակն ունի անսահման հեռավորության վրա գտնվող որոշակի կետում կենտրոնանալու ունակություն։ Իբն Սահլը բազմաթիվ ներդրումներ է կատարել օպտիկայի ոլորտում, նա նաև հոդված է գրել երկնային ոլորտի մասին։ Մշտական հարաբերակցությունը նրա ուսումնասիրության հիմնական կետն է, և դա թույլ է տալիս ավելի լավ հասկանալ ոսպնյակները։ Իբն Սահլը այսպիսի փորձ կատարեց, բյուրեղի մի կտոր օգտագործեց բյուրեղի միջով լույսի ճառագայթ տարածելու համար, որն այնուհետև բեկվում է օդում։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Kurt Bernardo Wolf, Geometric Optics on Phase Space, p. 9, Springer, 2004, 3-540-22039-9 online
- ↑ Enterprise of Science in Islam: New Perspectives - J. P. Hogendijk,A. I. Sabra "The first clear evidence we have of a correct understanding of Ptolemy's theory of refraction does not appear in the Arabic sources available to us until the second half of the tenth century, when the Persian mathematician al-Ala ibn Sahl was able to put Ptolemy's ideas to use in formulating entirely original geometrical arguments for the construction of burning instruments by means of refraction"
- ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/optics,"There are a number of optical texts by authors with a Persian ethnicity or association. The earliest is Abu Saʿd al-ʿAlāʾ Ebn Sahl at the Persian Buyid court (945–1055), better known for his early conception of the “sine law of refraction” and burning mirrors (Rashed, 1990, pp. 464-68; 1993; 2005) than his work on optics proper (Sabra, 1989, pp. lix-lx; 1994)."
- ↑ https://ijhpm.org/index.php/IJHPM/article/download/111/62,"Exploiting Արխիվացված 2019-11-16 Wayback Machine the 10th-century Persian mathematician Ibn Sahl’s development on Ptolemy’s studies of refraction,48 he generalized the relationship between incident and refracted rays in a form that presaged Snell’s law."
- ↑ https://www.sciencelearn.org.nz/resources/1867-light-ideas-and-technology-timeline,"Persian scientist Ibn Sahl writes On burning mirrors and lenses, which sets out his understanding of how curved mirrors and lenses bend and focus light. He discovers a law of refraction mathematically equivalent to Snell’s law (1615)."
- ↑ Hogendijk, edited by Jan P.; Sabra, Abdelhamid I. (2003). The enterprise of science in Islam : new perspectives. Cambridge, Mass. ; London: MIT. էջ 89. ISBN 0-262-19482-1.
{{cite book}}:|first1=has generic name (օգնություն) - ↑ "Nothing in his surname and given names, however, allows us to glimpse either his country of origin or his social and religious allegiance — unless a link may be established with another Ibn Sahl of the same period, who was an astrologer concerned with mathematics; for the time being, however, this connection has no historical value." Roshdi Rashed, Geometry and Dioptrics in Classical Islam, London (2005), p. 3.
- ↑ Rashed (1990:"Ibn al-Haytham was not the first to have effectively used Ptolemy's Optics, [...] al-Kindi was not the only significant figure in the history of Arabic optics before Ibn al-Haytham"
- ↑ «Roshdi Rashed, Historian of Greek and Arabic Mathematics». 2017: 12.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն) - ↑ http://spie.org/etop/2007/etop07fundamentalsII.pdf," R. Rashed credited Ibn Sahl with discovering the law of refraction [23], usually called Snell’s law and also Snell and Descartes’ law."
- ↑ Smith, A. Mark (2015). From Sight to Light: The Passage from Ancient to Modern Optics (անգլերեն). University of Chicago Press. էջ 178. ISBN 9780226174761.
Աղբյուրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Rashed, R. "A pioneer in anaclastics: Ibn Sahl on burning mirrors and lenses", Isis 81, pp. 464–491, 1990.
- Rashed, R., Géométrie et dioptrique au Xe siècle: Ibn Sahl, al-Quhi et Ibn al-Haytham. Paris: Les Belles Lettres, 1993
- Zghal, Mourad; և այլք: (2007). Nantel, Marc (ed.). «The first steps for learning optics: Ibn Sahl's, Al- Haytham's and Young's works on refraction as typical examples» (PDF). The Education and Training in Optics and Photonics Conference. Tenth International Topical Meeting on Education and Training in Optics and Photonics. International Commission for Optics. 9665: 3. Bibcode:2007SPIE.9665E..09Z. doi:10.1117/12.2207465. S2CID 13875045. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 20-ին.
- Berggren, Len (2007). «Ibn Sahl: Abū Saʿd al‐ʿAlāʾ ibn Sahl». In Thomas Hockey; և այլք: (eds.). The Biographical Encyclopedia of Astronomers. New York: Springer. էջ 567. ISBN 978-0-387-31022-0. (PDF version)
- Selin, Helaine (1997). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. Springer Science & Business Media. էջեր 432–433. ISBN 978-07-92-34066-9.
- Sarmiş, İbrahım (1999). İBN SEHL - An article published in Turkish Encyclopedia of Islam. Vol. 20. Istanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi. էջ 312. ISBN 978-97-53-89447-0.