Jump to content

Իբն Սահլ (մաթեմատիկոս)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Իբն Սահլ
Ծնվել է940
Մահացել է1000
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս և ֆիզիկոս
Իբն Սահլի շինարարության մեկնաբանությունը[1]

Իբն Սահլ (ամբողջական անունը՝ Աբու Սաադ ալ-Ալահ իբն Սահլ Աբու Սադ ալ-Ալա Իբն Սահլ, 940 - 1000), Իսլամական ոսկեդարի պարսիկ[2][3][4][5] մաթեմատիկոս և ֆիզիկոս[6],, որը կապված էր Բաղդադի բույիդների արքունիքի հետ։ Նրա անունով ոչինչ մեզ թույլ չի տալիս կասկածի տակ դնել նրա ծագման երկիրը[7]։

Հայտնի է, որ նա գրել է օպտիկական տրակտատ մոտ 984 թվականին։ Այս տրակտատի տեքստը վերակառուցվել է Ռոշդի Ռաշեդի կողմից երկու ձեռագրերից (խմբագրվել է 1993 թ.)։ 51․ Թեհրանի ձեռագիրը շատ ավելի երկար է, բայց խիստ վնասված է, իսկ Դամասկոսի ձեռագիրը պարունակում է մի հատված, որն ամբողջությամբ բացակայում է Թեհրանի ձեռագրից։ Դամասկոսի ձեռագիրն «Այրվող գործիքների մասին», Թեհրանի ձեռագրի վերնագիրն է «Այրիչների գիրքը», որն ավելացվել է ավելի ուշ ձեռքով։

Իբն Սահլը առաջին մուսուլման գիտնականն է, ով հայտնի է, ով ուսումնասիրել է Պտղոմեոսի օպտիկան, և որպես այդպիսին՝ Իբն Ալ-Հայթամի (Ալհազեն) «Օպտիկայի գրքի» կարևոր նախաբանը, որը գրվել է մոտ երեսուն տարի անց[8]։ Իբն Սահլը զբաղվել է կոր հայելիների և ոսպնյակների օպտիկական հատկություններով և նկարագրվել է որպես բեկման օրենքի բացահայտող (Սնելի օրենք)[9][10][11]։ Իբն Սահլը օգտագործում է այս օրենքը՝ ոսպնյակների ձևերը հանելու համար, որոնք կենտրոնացնում են լույսը առանց երկրաչափական շեղումների, հայտնի են որպես անակլաստիկ ոսպնյակներ։ Տրակտատի մնացած մասերում Իբն Սահլն անդրադարձել է պարաբոլիկ հայելիներին, էլիպսոիդ հայելիներին, երկուռուցիկ ոսպնյակներին և հիպերբոլիկ աղեղներ գծելու մեթոդներին։

Իբն Սահլը նախագծել է ուռուցիկ ոսպնյակներ, որոնք կենտրոնացնում են լույսի զուգահեռ ճառագայթները, ինչը կարող է առաջացնել առարկայի այրումը որոշակի հեռավորության վրա։ Երկուռուցիկ ոսպնյակն ունի անսահման հեռավորության վրա գտնվող որոշակի կետում կենտրոնանալու ունակություն։ Իբն Սահլը բազմաթիվ ներդրումներ է կատարել օպտիկայի ոլորտում, նա նաև հոդված է գրել երկնային ոլորտի մասին։ Մշտական հարաբերակցությունը նրա ուսումնասիրության հիմնական կետն է, և դա թույլ է տալիս ավելի լավ հասկանալ ոսպնյակները։ Իբն Սահլը այսպիսի փորձ կատարեց, բյուրեղի մի կտոր օգտագործեց բյուրեղի միջով լույսի ճառագայթ տարածելու համար, որն այնուհետև բեկվում է օդում։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Kurt Bernardo Wolf, Geometric Optics on Phase Space, p. 9, Springer, 2004, 3-540-22039-9 online
  2. Enterprise of Science in Islam: New Perspectives - J. P. Hogendijk,A. I. Sabra "The first clear evidence we have of a correct understanding of Ptolemy's theory of refraction does not appear in the Arabic sources available to us until the second half of the tenth century, when the Persian mathematician al-Ala ibn Sahl was able to put Ptolemy's ideas to use in formulating entirely original geometrical arguments for the construction of burning instruments by means of refraction"
  3. http://www.iranicaonline.org/articles/optics,"There are a number of optical texts by authors with a Persian ethnicity or association. The earliest is Abu Saʿd al-ʿAlāʾ Ebn Sahl at the Persian Buyid court (945–1055), better known for his early conception of the “sine law of refraction” and burning mirrors (Rashed, 1990, pp. 464-68; 1993; 2005) than his work on optics proper (Sabra, 1989, pp. lix-lx; 1994)."
  4. https://ijhpm.org/index.php/IJHPM/article/download/111/62,"Exploiting Արխիվացված 2019-11-16 Wayback Machine the 10th-century Persian mathematician Ibn Sahl’s development on Ptolemy’s studies of refraction,48 he generalized the relationship between incident and refracted rays in a form that presaged Snell’s law."
  5. https://www.sciencelearn.org.nz/resources/1867-light-ideas-and-technology-timeline,"Persian scientist Ibn Sahl writes On burning mirrors and lenses, which sets out his understanding of how curved mirrors and lenses bend and focus light. He discovers a law of refraction mathematically equivalent to Snell’s law (1615)."
  6. Hogendijk, edited by Jan P.; Sabra, Abdelhamid I. (2003). The enterprise of science in Islam : new perspectives. Cambridge, Mass. ; London: MIT. էջ 89. ISBN 0-262-19482-1. {{cite book}}: |first1= has generic name (օգնություն)
  7. "Nothing in his surname and given names, however, allows us to glimpse either his country of origin or his social and religious allegiance — unless a link may be established with another Ibn Sahl of the same period, who was an astrologer concerned with mathematics; for the time being, however, this connection has no historical value." Roshdi Rashed, Geometry and Dioptrics in Classical Islam, London (2005), p. 3.
  8. Rashed (1990:"Ibn al-Haytham was not the first to have effectively used Ptolemy's Optics, [...] al-Kindi was not the only significant figure in the history of Arabic optics before Ibn al-Haytham"
  9. «Roshdi Rashed, Historian of Greek and Arabic Mathematics». 2017: 12. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  10. http://spie.org/etop/2007/etop07fundamentalsII.pdf," R. Rashed credited Ibn Sahl with discovering the law of refraction [23], usually called Snell’s law and also Snell and Descartes’ law."
  11. Smith, A. Mark (2015). From Sight to Light: The Passage from Ancient to Modern Optics (անգլերեն). University of Chicago Press. էջ 178. ISBN 9780226174761.