Բելառուսի հատուկ պահպանվող բնության տարածքներ
Բնության հատուկ պահպանվող տարածքներ (բել.՝ Асабліва ахоўныя прыродныя тэрыторыі Беларусі), Բելառուսի Հանրապետության տարածքի մի մասն է՝ արժեքավոր բնական համալիրներով և (կամ) օբյեկտներով, որոնց նկատմամբ սահմանվել է պաշտպանության և օգտագործման հատուկ ռեժիմ։
Արժեքավոր բնական համալիրներ և առարկաներ՝ եզակи և (կամ) անփոխարինելի բնական համալիրներ և առարկաներ, հատուկ էկոլոգիական, գիտական և (կամ) էսթետիկ արժեքի բնական էկոլոգիական համակարգեր, բնորոշ և հազվագյուտ բնական լանդշաֆտներ և բիոտոպներ, հազվագյուտ և անհետացող տեսակներ վայրի կենդանիներ և վայրի բույսեր, դրանց ապրելավայրերը և աճը։
2018 թվականի դրությամբ պահպանվող տարածքների համակարգը ներառում է 1289 օբյեկտ, որոնց ընդհանուր մակերեսը կազմում է 1861.7 հազար հա կամ երկրի ընդհանուր տարածքи 8.9%: Պահպանվող տարածքների ստեղծված համակարգը թույլ է տալիս պաշտպանել բուսատեսակների մոտ 80 %-ը և Բելառուսի տարածքում գրանցված կենդանիների մոտ 90%-ը, այդ թվում՝ Բելառուսի Հանրապետության Կարմիր գրքում գրանցվածները[1]։
Պահպանվող տարածքների դասակարգում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կախված արժեքավոր բնական համալիրների և օբյեկտների բնութագրերից, պահպանվող տարածքներ հայտարարելու նպատակներից, դրանց պահպանության և օգտագործման ռեժիմից, պահպանվող տարածքները բաժանվում են հետևյալ կատեգորիաների.
- արգելավայր
- ազգային պարկեր
- որսարգելոցներ
- բնության հուշարձաններ
Կախված պետական կառավարման մակարդակից՝ պահպանվող տարածքները բաժանվում են հանրապետական և տեղական նշանակության պահպանվող տարածքների։ Արգելոցները և ազգային պարկերը հանրապետական նշանակության պահպանվող տարածքներ են։ Արգելոցները և բնության հուշարձանները կարող են լինել հանրապետական կամ տեղական նշանակության պահպանվող տարածքներ։ ՊՏ-ները կարող են ճանաչվել որպես միջազգային նշանակության ՊՏ-ներ։
Արգելոցներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արգելոցը պահպանվող տարածք է, որը հայտարարվել է բնական գործընթացների բնական ընթացքն ապահովելու, բնական վիճակում պահպանելու և արժեքավոր բնական համալիրներն ու օբյեկտները ուսումնասիրելու նպատակով։
2018 թվականի դրությամբ պահպանվող տարածքների համակարգը ներառում է 1 արգելոց, որի մակերեսը կազմում է 4.7% բոլոր պահպանվող տարածքների ընդհանուր թվից[1]։
Պոլեսսկու ռադիացիոն-էկոլոգիական արգելոցը ներառված չէ պահպանվող տարածքների ցանցում[2]։
Ազգային պարկեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ազգային պարկը պահպանվող տարածք է, որը հայտարարված է արժեքավոր բնական համալիրների և օբյեկտների պահպանման, վերականգնման (վերարտադրման), դրանց ռացիոնալ (կայուն) օգտագործման, շրջակա միջավայրի պահպանության, գիտական, կրթական, զբոսաշրջության և ռեկրեացիոն գործունեության գործընթացում։
2018 թվականի դրությամբ պահպանվող տարածքների համակարգը ներառում է 4 ազգային պարկ՝ բոլոր պահպանվող տարածքների ընդհանուր տարածքի 21,5% ըստ ընդհանուր մակերեսի[1]։ .
Արգելավայր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Զակազնիկը պահպանվող տարածք է, որը հայտարարված է արժեքավոր բնական համալիրների և օբյեկտների պահպանման և վերականգնման (վերարտադրման) նպատակով։
Կախված բնական համալիրների և հատուկ պահպանության ենթակա օբյեկտների բնութագրերի՝ արգելոցները բաժանվում են հետևյալ տեսակների[3] .
- Լանդշաֆտային կամ համալրային, որը նախատեսված է արժեքավոր բնական լանդշաֆտների և համալիրների պահպանման և վերականգնման համար։
- Կենսաբանական (բուսաբանական, կենդանաբանական), որը նախատեսված է հազվագյուտ, վտանգված, ինչպես նաև էկոլոգիապես, գիտական, տնտեսապես և մշակութային արժեքավոր բույսերի, կենդանիների կամ առանձնահատուկ արժեքավոր անտառային տարածքների պահպանման և վերականգնման համար։
- Ջրաճահիճային տարածքներ, որոնք նախատեսված են առանձնահատուկ նշանակություն ունեցող ջրաճահիճային տարածքների պաշտպանության համար, որպես ջրային թռչունների ապրելավայրեր պահպանելու համար, միգրացիայի ժամանակաշրջանը ներառյալ։
- Հիդրոլոգիական (ճահճային, լճային, գետային), որը նախատեսված է արժեքավոր ջրային մարմինների և հարակից էկոլոգիական համակարգերի պահպանման և վերականգնման համար։
- Երկրաբանական, որը նախատեսված է անշունչ բնության արժեքավոր օբյեկտների կամ համալիրների պահպանման համար։
- Պալեոնտոլոգիական՝ նախատեսված բրածո բնական օբյեկտների և դրանց համալիրների պահպանման համար։
2018 թվականի դրությամբ պահպանվող տարածքների համակարգը ներառում է հանրապետական նշանակության 99 և տեղական նշանակության 282 արգելոցներ՝ 73.0% ընդհանուր մակերեսиц[1]։ .
Բնության հուշարձաններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բնության հուշարձանը պահպանվող տարածք է, որը հայտարարվել է արժեքավոր բնական համալիր կամ օբյեկտ պահպանելու նպատակով։
Կախված արժեքավոր բնական համալիրների և օբյեկտների բնութագրերից՝ բնության հուշարձանները բաժանվում են հետևյալ տեսակների.
- Բուսաբանական (անտառային վայրեր՝ արժեքավոր ծառատեսակներով, հնագույն զբոսայգիներ, առանձին դարավոր կամ հազվագյուտ ծառեր և դրանց խմբերը, ռելիկտային կամ հատկապես արժեքավոր բուսականությամբ տարածքներ, այլ արժեքավոր բուսաբանական առարկաներ)։
- Հիդրոլոգիական (աղբյուրներ, առուներ և այլ արժեքավոր ջրային մարմիններ և հարակից էկոհամակարգեր)։
- Հրկրաբանական (առանձին հազվագյուտ լանդշաֆտներ, հանքաբանական, պալեոնտոլոգիական և բնական միջավայրում տեղակայված եզակի երկրաբանական նյութեր)։
2018 թվականի դրությամբ պահպանվող տարածքների համակարգը ներառում է 326 հանրապետական և 577 տեղական նշանակության բնության հուշարձան, որոնց ընդհանուր մակերեսը կազմում է 0.8%- բոլոր պահպանվող տարածքների ընդհանուր տարածքից[1]։
Միջազգային նշանակության ՊՏ-ներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Միջազգային նշանակության պահպանվող տարածքը ճանաչվում է որպես պահպանվող տարածք՝ համաձայն Բելառուսի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերի, որոնք ներառված են.
- ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կենսոլորտային արգելոցների համաշխարհային ցանցում։
- ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցուցակներում։
- միջազգային նշանակության խոնավ տարածքների ցուցակներում։
- «Emerald Network» կամ արժեքավոր բնական համալիրների և միջազգային նշանակության օբյեկտների այլ ցանկեր (ցուցակներ), ինչպես նաև։
- Բելառուսի Հանրապետության և հարևան պետությունների (անդրսահմանային պահպանվող տարածքներ) սահմանակից պահպանվող տարածքներում։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Особо охраняемые природные территории // Национальный доклад о состоянии окружающей среды Республики Беларусь. — Минск : Бел НИЦ «Экология», 2019. — С. 71. — 191 с.
- ↑ Бриедис В. Э. Особенности развития экологического туризма в заповедниках Республики Беларусь // Демографические риски XXI века (к Международному дню народонаселения) / гл. ред. Е. А. Антипова. — Минск : Белсэнс, 2017. — С. 186—187. — 269 с. — ISBN 978-985-6946-77-9.
- ↑ Статья 30. Виды заказников // Закон Республики Беларусь от 20 октября 1994 г. № 3335-XІІ «Об особо охраняемых природных территориях»
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Բելառուսի Հանրապետության հատուկ պահպանվող բնական տարածքներ Архивная копия Բելառուսի բնական պաշարների նախարարության կայքում գտնվող ում։