«Հոգեկան վիճակներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

11:34, 4 Մարտի 2015-ի տարբերակ

Հոգեկան վիճակներ, տևական ժամանակահատվածում հոգեկան պրոցեսների ընթացքը և նրա համեմատական կայունությունը, հոգեկան բաղադրիչների միջև փոխադարձ ամբողջականությունը։ Հոգեկան վիճակները հարաբերականորեն կայուն, ոչ ինտենսիվ և ցածր շարժունակությամբ օժտված հոգեկան երևույթներ են։ Սակայն մեծամասամբ այդ արտաքին և ներքին պատճառները չեն գիտակցվում կամ գիտակցվում են մասամբ, և անհատը գիտակցում է միայն տվյալ վիճակը։

Հոգեկան վիճակների մեկնաբանությունը փիլիսոփայության մեջ

Մ.թ.ա. 4-րդ դարում Հերակլիտը նշել է, որ «վիճակ» բառը վկայում է կայունություն և հարատևություն։ Միևնույն ժամանակ նա նշել է հոգեկան վիճակների դինամիկության, պրոցեսային բնույթի մասին և ավելացրել, որ «հոգու վիճակը» կարող է անցում կատարել մի որակից մեկ այլ որակի։ Հին հելլենիստական ժամանակաշրջանի ներկայացուցիչներից Ալկմեոնը, Էմպեդոկլեսը, Դեմոկրիտը և այլք գտնում էին, որ հոգեկան վիճակը՝ որպես մարդու հոգու վիճակ, պայմանավորված է արտաքին և ներքին գործոններով։ Իսկ Սոկրատեսը, Պլատոնը և նրանց հետևորդները գտնում էին, որ մարդու հոգու վիճակը ինդետերմինացված է։

Հին ժամանակների բժիշկ և փիլիսոփա Հիպոկրատը նշում է, որ պաթոլոգիկ պրոցեսներ՝ այդ թվում նաև հոգեկանի պաթոլոգիկ վիճակը, պաշտպանական ռեակցիա է, որն ունի առաջնային նորմալ վիճակին անցնելու և կորցրած հավասա-րակշռությունը վերականգնելու ֆունկցիա։

Առավել ճշգրիտ հոգեկան վիճակները ներկայացրել է Արիստոտելը։ Նա գտնում էր, որ հոգեկան վիճակները հոգու առանձնահատուկ վիճակներ են, որոնք ձևավորվում են արտաքին ազդեցություններով։ Ավիցենան և Դեկարտը գտնում էին, որ հույզերը կապված են մարմնական փոփոխությունների հետ։ Նրանք նշում էին նաև մարդու հոգեկան վիճակների և մարմնական հիվանդությունների միջև կապը։

Հոգեկան վիճակների հատկությունները

Ամբողջականություն։ Տվյալ հատկությունը դրսևորվում է նրանում, որ այս կամ այն վիճակն արտացոլում է հոգեկան բոլոր բաղադրիչների միջև կապը և բնութագրում ողջ հոգեկան գործընթացը ժամանակի որոշակի պահին։
Շարժունակություն։ Հոգեկան վիճակները փոխվում են ժամանակի ընթացքում։ Դրանք ունեն սկիզբ, զարգացում, ընթացք։
Հակադրություն։ Յուրաքանչյուր հոգեկան վիճակ ունի իր հակադիր վիճակը։ Օրինակ՝ հետաքրքրվածություն-անտարբերություն, առույգություն-պասիվություն, ֆրուստրացիա-տոլերանտություն և այլն։
Համեմատաբար կայուն։ Հոգեկան վիճակների դինամիկությունն արտահայտվում է բավականին փոքր աստիճանով, քան հոգեկան պրոցեսների դինամիկան։

Հոգեկան վիճակների դասակարգումը

Մարդու հոգեկան վիճակները կարելի է բաժանել 3 մեծ խմբի՝

տիպիկ-դրական (ստենիկ) վիճակներ
տիպիկ-ժխտական(աստենիկ) վիճակներ
մասնավոր վիճակներ^[1]

Տիպիկ-դրական վիճակներից կարելի է առանձնացնել մարդու առօրյա կյանքին և գործունեության որոշակի տիպին վերաբերող վիճակներ։ Առօրյա կյանքին վերաբերող տիպիկ-դրական վիճակներից են ուրախությունը, երջանկությունը, սերը, որոնք արտահայտված են բավականին վառ նկարագրով։ ՈՒսուցողական կամ պրոֆեսիոնալ գործունեության մեջ առանձնացնում են հետաքրքրասիրությունը, ստեղծագործական ներշնչանքը, վճռականությունը և այլն։ Հետաքրքրասիրության վիճակը ստեղծում է մոտիվացիա գործունեությունը հաջող իրականացնելու համար։ Ստեղծագործական ոգեշնչման վիճակն իրենից ներկայացնում է ինտելեկտուալ և հուզական բաղադրիչների բարդ կոմպլեքս։ Այն պայմանավորում է գործունեության առարկայի նկատմամբ կենտրոնացումը, սուբյեկտիվ ակտիվությունը, ընկալումը, մտածողությունը։ Վճռականությունը հասկացվում է որպես որոշման ընդունման և դրա իրագործման պատրաստակամություն։ Տիպիկ-ժխտական հոգեկան վիճակներին համապատասխանում են սթրեսը, լարվածությունը, ֆրուստացիան։ Սթրեսն առավել շատ դիտարկվում է հոգեկանի հուզական դաշտում։ Եթե շեշտը դրվում է հուզական սթրես վրա, ապա այս դեպքում սթրեսը հասկացվում է որպես բացասական ազդեցությունների ռեակցիա։ Ֆրուստրացիան բացասական հուզական վիճակների ապրումն է, երբ պահանջմունքները բավարարելիս սուբյեկտը հանդիպում է անսպասելի արգելքների։ Ֆրուստրիացիայի տիպիկ ռեակցիաներից են ագրեսիան, ֆիքսացիան, դեպրեսիան և այլն։ Լարված վիճակները ևս բացասական վիճակներ են, որոնք ծագում են անձի համար դժվարին իրավիճակներում.

Սուբյեկտը չի տիրապետում որոշակի ինֆորմացիայի, որպեսզի կարողանա որոշում ընդունել և կառուցել իր վարքի մոդելը։
Մարդը գտնվում է այնպիսի վիճակում, որը առաջացնում է հակասական հույզեր։
Մարդն իրականացնում է բարդ գործունեություն՝ առավելագույնս իրացնելով իր հնարավորությունները;

Մասնավոր հոգեկան վիճակներից են քնի–արթնության, գիտակցության փոփոխվող վիճակները և այլն։

Հոգեկան վիճակների տեսակները

երկարատև վիճակ (տարի, ամիս)։
արճատև վիճակ՝ ժամեր, րոպեներ, վարկյաններ։
Անձնային և իրավիճակային վիճակ։ Առաջին հերթին, արտացոլում են մարդու անհատական հատկությունները, երկրորդ՝ իրավիճակային առանձնահատկությունները։
Ավելի խորքային և ավելի մակերեսային վիճակներ՝ կախված մարդու ապրումների ուժի ազդեցությունից և մարդու վարքից՝։
Դրական և բացասական վիճակներ՝ համաձայն մարդու գործունեությանը։
Շատ կամ քիչ գիտակցված վիճակներ։ Օրինակ՝ ցրվածությունն ավելի շատ ոչ գիտակցական հոգեկան վիճակ է, իսկ որոշման ընդունումը՝ գիտակցական։

Ծանոթագրություններ

↑ Дмитриева Н. Ю.‚ Общая психология‚ Москва‚ 2007г.‚ 75с

Գրականություն

П.А.Сорокун. Основы психологии։ Псков, ПГПУ, 2005 (ռուս.)

[1] Дмитриева Н. Ю.‚ Общая психология‚ Москва‚ 2007г.‚ 75с

[1]

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
-'''Հոգեկան վիճակներ''', տևական ժամանակահատվածում [[հոգեկան պրոցեսներ]]ի ընթացքը և նրա համեմատական կայունությունը, հոգեկան բաղադրիչների միջև փոխադարձ ամբողջականությունը: Հոգեկան վիճակները հարաբերականորեն կայուն, ոչ ինտենսիվ և ցածր շարժունակությամբ օժտված հոգեկան երևույթներ են։Սակայն մեծամասամբ այդ արտաքին և ներքին պատճառները չեն գիտակցվում կամ գիտակցվում են մասամբ, և [[անհատ]]ը գիտակցում է միայն տվյալ վիճակը։
+'''Հոգեկան վիճակներ''', տևական ժամանակահատվածում [[հոգեկան պրոցեսներ]]ի ընթացքը և նրա համեմատական կայունությունը, հոգեկան բաղադրիչների միջև փոխադարձ ամբողջականությունը։ Հոգեկան վիճակները հարաբերականորեն կայուն, ոչ ինտենսիվ և ցածր շարժունակությամբ օժտված հոգեկան երևույթներ են։ Սակայն մեծամասամբ այդ արտաքին և ներքին պատճառները չեն գիտակցվում կամ գիտակցվում են մասամբ, և [[անհատ]]ը գիտակցում է միայն տվյալ վիճակը։
 == Հոգեկան վիճակների մեկնաբանությունը փիլիսոփայության մեջ ==
-Մ.թ.ա. 4-րդ դարում [[Հերակլիտ]]ը նշել է, որ «վիճակ» բառը վկայում է կայունություն և հարատևություն: Միևնույն ժամանակ նա նշել է [[հոգեկան վիճակներ]]ի դինամիկության, պրոցեսային բնույթի մասին և ավելացրել, որ «հոգու վիճակը» կարող է անցում կատարել մի որակից մեկ այլ որակի: Հին հելլենիստական ժամանակաշրջանի ներկայացուցիչներից Ալկմեոնը, [[Էմպեդոկլես]]ը, [[Դեմոկրիտ]]ը և այլոք գտնում էին, որ հոգեկան վիճակը՝ որպես մարդու հոգու վիճակ, պայմանավորված է արտաքին և ներքին գործոններով: Իսկ Սոկրատեսը, Պլատոնը և նրանց հետևորդները գտնում էին, որ մարդու հոգու վիճակը ինդետերմինացված է:
+Մ.թ.ա. 4-րդ դարում [[Հերակլիտ]]ը նշել է, որ «վիճակ» բառը վկայում է կայունություն և հարատևություն։ Միևնույն ժամանակ նա նշել է հոգեկան վիճակների դինամիկության, պրոցեսային բնույթի մասին և ավելացրել, որ «հոգու վիճակը» կարող է անցում կատարել մի որակից մեկ այլ որակի։ Հին հելլենիստական ժամանակաշրջանի ներկայացուցիչներից Ալկմեոնը, [[Էմպեդոկլես]]ը, [[Դեմոկրիտ]]ը և այլք գտնում էին, որ հոգեկան վիճակը՝ որպես մարդու հոգու վիճակ, պայմանավորված է արտաքին և ներքին գործոններով։ Իսկ Սոկրատեսը, Պլատոնը և նրանց հետևորդները գտնում էին, որ մարդու հոգու վիճակը ինդետերմինացված է։
-Հին ժամանակների բժիշկ և փիլիսոփա [[Հիպոկրատը]] նշում է, որ [[պաթոլոգիկ պրոցեսներ]]՝ այդ թվում նաև հոգեկանի պաթոլոգիկ վիճակը,  պաշտպանական ռեակցիա է, որն ունի առաջնային նորմալ վիճակին անցնելու և կորցրած հավասա-րակշռությունը վերականգնելու ֆունկցիա:
+Հին ժամանակների բժիշկ և փիլիսոփա [[Հիպոկրատը]] նշում է, որ [[պաթոլոգիկ պրոցեսներ]]՝ այդ թվում նաև հոգեկանի պաթոլոգիկ վիճակը,  պաշտպանական ռեակցիա է, որն ունի առաջնային նորմալ վիճակին անցնելու և կորցրած հավասա-րակշռությունը վերականգնելու ֆունկցիա։
-Առավել ճշգրիտ հոգեկան վիճակները ներկայացրել է Արիստոտելը: Նա գտնում էր, որ հոգեկան վիճակները հոգու առանձնահատուկ վիճակներ են, որոնք ձևավորվում են արտաքին ազդեցություններով: Ավիցենան և Դեկարտը գտնում էին, որ հույզերը կապված են մարմնական   փոփոխությունների հետ: Նրանք  նշում էին նաև  մարդու հոգեկան վիճակների և մարմնական   հիվանդությունների միջև կապը:
+Առավել ճշգրիտ հոգեկան վիճակները ներկայացրել է Արիստոտելը։ Նա գտնում էր, որ հոգեկան վիճակները հոգու առանձնահատուկ վիճակներ են, որոնք ձևավորվում են արտաքին ազդեցություններով։ Ավիցենան և Դեկարտը գտնում էին, որ հույզերը կապված են մարմնական   փոփոխությունների հետ։ Նրանք  նշում էին նաև  մարդու հոգեկան վիճակների և մարմնական   հիվանդությունների միջև կապը։
 == Հոգեկան վիճակների հատկությունները ==
-# Ամբողջականություն: Տվյալ հատկությունը դրսևորվում է նրանում, որ այս կամ այն վիճակն արտացոլում է հոգեկան բոլոր բաղադրիչների միջև կապը և բնութագրում ողջ հոգեկան գործընթացը ժամանակի որոշակի պահին:
+# Ամբողջականություն։ Տվյալ հատկությունը դրսևորվում է նրանում, որ այս կամ այն վիճակն արտացոլում է հոգեկան բոլոր բաղադրիչների միջև կապը և բնութագրում ողջ հոգեկան գործընթացը ժամանակի որոշակի պահին։
-# Շարժունակություն: Հոգեկան վիճակները փոխվում են ժամանակի  ընթացքում: Դրանք ունեն սկիզբ, զարգացում, ընթացք:
+# Շարժունակություն։ Հոգեկան վիճակները փոխվում են ժամանակի  ընթացքում։ Դրանք ունեն սկիզբ, զարգացում, ընթացք։
-# Հակադրություն: Յուրաքանչյուր հոգեկան վիճակ ունի իր հակադիր վիճակը: Օրինակ՝ հետաքրքրվածություն-անտարբերություն, առույգություն-պասիվություն, ֆրուստրացիա-տոլերանտություն և այլն:
+# Հակադրություն։ Յուրաքանչյուր հոգեկան վիճակ ունի իր հակադիր վիճակը։ Օրինակ՝ հետաքրքրվածություն-անտարբերություն, առույգություն-պասիվություն, ֆրուստրացիա-տոլերանտություն և այլն։
-# Համեմատաբար կայուն: Հոգեկան վիճակների դինամիկությունն արտահայտվում է բավականին փոքր աստիճանով, քան հոգեկան պրոցեսների դինամիկան:
+# Համեմատաբար կայուն։ Հոգեկան վիճակների դինամիկությունն արտահայտվում է բավականին փոքր աստիճանով, քան հոգեկան պրոցեսների դինամիկան։
 == Հոգեկան վիճակների դասակարգումը ==
@@ Տող 19. / Տող 19. @@
 # տիպիկ-ժխտական(աստենիկ) վիճակներ
 # մասնավոր վիճակներ<ref>Дмитриева Н. Ю.‚ Общая психология‚ Москва‚ 2007г.‚ 75с</ref>
-Տիպիկ-դրական վիճակներից կարելի է առանձնացնել մարդու առօրյա կյանքին և գործունեության որոշակի տիպին վերաբերող վիճակներ: Առօրյա կյանքին վերաբերող տիպիկ-դրական վիճակներից են  ուրախությունը, երջանկությունը, սերը, որոնք արտահայտված են բավականին  վառ նկարագրով: ՈՒսուցողական կամ  պրոֆեսիոնալ գործունեության մեջ առանձնացնում են հետաքրքրասիրությունը, ստեղծագործական ներշնչանքը, վճռականությունը և այլն: Հետաքրքրասիրության վիճակը ստեղծում է մոտիվացիա գործունեությունը հաջող իրականացնելու համար: Ստեղծագործական ոգեշնչման վիճակն իրենից ներկայացնում է ինտելեկտուալ և հուզական բաղադրիչների բարդ կոմպլեքս: Այն պայմանավորում է գործունեության առարկայի նկատմամբ կենտրոնացումը, սուբյեկտիվ ակտիվությունը, ընկալումը, մտածողությունը: Վճռականությունը հասկացվում է որպես  որոշման ընդունման և դրա իրագործման պատրաստակամություն:
+Տիպիկ-դրական վիճակներից կարելի է առանձնացնել մարդու առօրյա կյանքին և գործունեության որոշակի տիպին վերաբերող վիճակներ։ Առօրյա կյանքին վերաբերող տիպիկ-դրական վիճակներից են  ուրախությունը, երջանկությունը, սերը, որոնք արտահայտված են բավականին  վառ նկարագրով։ ՈՒսուցողական կամ  պրոֆեսիոնալ գործունեության մեջ առանձնացնում են հետաքրքրասիրությունը, ստեղծագործական ներշնչանքը, վճռականությունը և այլն։ Հետաքրքրասիրության վիճակը ստեղծում է մոտիվացիա գործունեությունը հաջող իրականացնելու համար։ Ստեղծագործական ոգեշնչման վիճակն իրենից ներկայացնում է ինտելեկտուալ և հուզական բաղադրիչների բարդ կոմպլեքս։ Այն պայմանավորում է գործունեության առարկայի նկատմամբ կենտրոնացումը, սուբյեկտիվ ակտիվությունը, ընկալումը, մտածողությունը։ Վճռականությունը հասկացվում է որպես  որոշման ընդունման և դրա իրագործման պատրաստակամություն։
-Տիպիկ-ժխտական հոգեկան վիճակներին համապատասխանում են [[սթրես]]ը, լարվածությունը, [[ֆրուստացիա]]ն: Սթրեսն  առավել շատ դիտարկվում է հոգեկանի հուզական  դաշտում: Եթե շեշտը դրվում է [[հուզական  սթրես]] վրա, ապա այս դեպքում սթրեսը հասկացվում է որպես բացասական ազդեցությունների ռեակցիա: Ֆրուստրացիան բացասական հուզական  վիճակների ապրումն  է, երբ պահանջմունքները բավարարելիս  սուբյեկտը հանդիպում է անսպասելի արգելքների: Ֆրուստրիացիայի տիպիկ ռեակցիաներից են [[ագրեսիա]]ն, [[ֆիքսացիա]]ն, [[դեպրեսիա]]ն և այլն: Լարված վիճակները ևս բացասական վիճակներ են, որոնք  ծագում են  անձի համար դժվարին իրավիճակներում.
+Տիպիկ-ժխտական հոգեկան վիճակներին համապատասխանում են [[սթրես]]ը, լարվածությունը, [[ֆրուստացիա]]ն։ Սթրեսն  առավել շատ դիտարկվում է հոգեկանի հուզական  դաշտում։ Եթե շեշտը դրվում է [[հուզական սթրես]] վրա, ապա այս դեպքում սթրեսը հասկացվում է որպես բացասական ազդեցությունների ռեակցիա։ Ֆրուստրացիան բացասական հուզական  վիճակների ապրումն  է, երբ պահանջմունքները բավարարելիս  սուբյեկտը հանդիպում է անսպասելի արգելքների։ Ֆրուստրիացիայի տիպիկ ռեակցիաներից են [[ագրեսիա]]ն, [[ֆիքսացիա]]ն, [[դեպրեսիա]]ն և այլն։ Լարված վիճակները ևս բացասական վիճակներ են, որոնք  ծագում են  անձի համար դժվարին իրավիճակներում.
-* Սուբյեկտը չի տիրապետում որոշակի ինֆորմացիայի, որպեսզի կարողանա որոշում ընդունել և կառուցել  իր վարքի մոդելը:
+* Սուբյեկտը չի տիրապետում որոշակի ինֆորմացիայի, որպեսզի կարողանա որոշում ընդունել և կառուցել  իր վարքի մոդելը։
-* Մարդը գտնվում է այնպիսի վիճակում, որը առաջացնում է հակասական հույզեր:
+* Մարդը գտնվում է այնպիսի վիճակում, որը առաջացնում է հակասական հույզեր։
 * Մարդն իրականացնում է բարդ գործունեություն՝ առավելագույնս իրացնելով իր հնարավորությունները;
-Մասնավոր հոգեկան վիճակներից են քնի–արթնության, գիտակցության փոփոխվող վիճակները և այլն:
+Մասնավոր հոգեկան վիճակներից են քնի–արթնության, գիտակցության փոփոխվող վիճակները և այլն։
 == Հոգեկան վիճակների տեսակները ==
-# երկարատև վիճակ (տարի, ամիս):
+# երկարատև վիճակ (տարի, ամիս)։
-# արճատև վիճակ՝ ժամեր, րոպեներ, վարկյաններ:
+# արճատև վիճակ՝ ժամեր, րոպեներ, վարկյաններ։
-# Անձնային և իրավիճակային վիճակ: Առաջին հերթին, արտացոլում են մարդու անհատական հատկությունները, երկրորդ՝ իրավիճակային առանձնահատկությունները:
+# Անձնային և իրավիճակային վիճակ։ Առաջին հերթին, արտացոլում են մարդու անհատական հատկությունները, երկրորդ՝ իրավիճակային առանձնահատկությունները։
-# Ավելի խորքային և ավելի մակերեսային վիճակներ՝ կախված մարդու ապրումների ուժի ազդեցությունից և մարդու վարքից՝:
+# Ավելի խորքային և ավելի մակերեսային վիճակներ՝ կախված մարդու ապրումների ուժի ազդեցությունից և մարդու վարքից՝։
-# Դրական և բացասական վիճակներ՝ համաձայն մարդու գործունեությանը:
+# Դրական և բացասական վիճակներ՝ համաձայն մարդու գործունեությանը։
-# Շատ կամ քիչ գիտակցված վիճակներ: Օրինակ՝ ցրվածությունն ավելի շատ ոչ գիտակցական հոգեկան վիճակ է, իսկ որոշման ընդունումը՝ գիտակցական:
+# Շատ կամ քիչ գիտակցված վիճակներ։ Օրինակ՝ ցրվածությունն ավելի շատ ոչ գիտակցական հոգեկան վիճակ է, իսկ որոշման ընդունումը՝ գիտակցական։
 == Ծանոթագրություններ ==