Սմոքի (շուն)
| Սմոքի | |
|---|---|
.jpg) | |
| Տեսակ | շուն |
| Սեռ | իգական |
| Ծնվել է | 1943 |
| Սատկել է | փետրվարի 21, 1957 |
Սմոքի, յորքշիրյան տերիեր տեսակի շուն, որը համբավ է ձեռք բերել Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին։ Ենթադրվում է, որ նրա շնորհիվ նոր հետաքրքրություն է առաջացել ցեղատեսակի նկատմամբ։ Երբեմն նաև անվանվում է առաջին «բուժիչ շուն»[1]։ Սմոքիի քաշը 1,8 կգ էր, հասակը՝ 180 մմ։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայտնաբերում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1944 թվականի փետրվարին Սմոքիին հայտնաբերել է ամերիկացի մի զինվոր Նոր Գվինեայի ջունգլիների լքված խրամատում։ Այդ ժամանակ Սմոքին արդեն չափահաս յորքշիրյան տերիեր էր։ Սկզբում զինվորները կարծում էին, որ Սմոքին պատկանում է ճապոնացիներին, բայց երբ նրան տեղափոխեցին մոտակա ռազմագերիների ճամբար, պարզվեց, որ նա չի հասկանում անգլերեն և ճապոներեն հնչող հրամանները։ Այնուհետև մեկ այլ զինվոր Սմոքիին 2 ավստրալիական ֆունտով վաճառել է Օհայոյի կապրալ Ուիլյամ Ուինին[2][3]։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հաջորդ երկու տարիներին Սմոքին իր տիրոջ՝ Ուինի հետ Ռազմական գործողությունների Խաղաղօվկիանոսյան թատրոնում էր։ Այս ժամանակահատվածում զինվորներն ապրում էին Նոր Գվինեայի և Չելբախեբ կղզիների ջունգլիների ծանր պայմաններում և քնում էին հնամաշ վրաններում՝ տառապելով շոգից և բարձր խոնավությունից[4]։ Ուինն իր «ծառայության» ընթացքում Սմոքիի հետ կիսում էր իր ռազմական մթերաբաժինը և երբեմն ստանում էր SPAM պահածոյացված միս։ Ի տարբերություն «պաշտոնական» մարտական շների՝ Սմոքին անասնաբուժության և հատուկ սննդակարգի հասանելիություն չի ունեցել[4]։ Այնուամենայնիվ, Սմոքին պատերազմի ժամանակ երբեք չի հիվանդացել։ Նա նույնիսկ չորս ամիս վազել է մարջանային լողափերում և չի ունեցել թաթի հիվանդություն՝ ի տարբերություն մի շարք այլ մարտական շների[4]։
Ըստ Ուինի՝ «Սմոքին Խաղաղ օվկիանոսի հարավային մասում ծառայել է 5-րդ ռազմաօդային ուժերի, 26-րդ լուսանկարչական հետախուզական ջոկատի հետ, մասնակցել է 12 օդային և ծովային փրկարարական և լուսանկարչական հետախուզական առաքելությունների»[5]։ Այդ գործողությունների ընթացքում Սմոքին երկար ժամանակ եղել է զինվորական ուսապարկում՝ փաստացի կրակի տակ[3]։ Սմոքին պաշտոնապես մասնակցել է 12 մարտական գործողության, որի արդյունքում ծառայության համար նրան շնորհվել է 8 աստղ[6]։ Նա փրկվել է առնվազն 150 օդային հարձակումից և երկու թայֆունից Օկինավայում[4]։ Սմոքին նաև ցատկ է կատարել հատուկ պարաշյուտով՝ 9,1 մ բարձրությունից։ Ուինն ասել է, որ Սմոքին հաչոցով և վարքով իրեն նախազգուշացրել է ռմբակոծելու սպառնալիքի մասին և առնվազն մեկ անգամ փրկել է իր կյանքը[3]։
Մարտերի ընդմիջումների ժամանակ Սմոքին բազմաթիվ հնարքներ է սովորել և վիրավորներին զվարճացրել դրանց կատարումով[2]։ Ըստ Ուինի՝ Սմոքին ավելի շատ հնարքներ է սովորել, քան այդ ժամանակվա ցանկացած այլ շուն[3]։ 1944 թվականին «Յանկի» բանակային ամսագիրը Սմոքիին անվանել է «լավագույն մասկոտ Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանի հարավ-արևմտյան մասում»[5]։ Սմոքին իր հմտությունների շնորհիվ օգնել է զինվորական ինժեներներին Լինգուան ծոցում կառուցել ռազմական ավիադաշտ Լուզոնի վրա, ինչը նրան իսկական հերոս է դարձրել[5]։ Ստորգետնյա խողովակով կապի մալուխը տեղադնելու հարցում Սմոքին օգնել է դրա համար չօգտագործել 250 աշխատող և 40 մարտական ինքնաթիռ[4][7]։
Պատերազմից հետո[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պատերազմից հետո Ուինի և Սմոքիի պատմությունը լույս է տեսել Cleveland Press թերթում (1945 թվականի դեկտեմբերի 7)[5]։ Հաջորդ 10 տարիների ընթացքում Ուինը և Սմոքին մեկնել են Հոլիվուդ և արտերկիր՝ ցույց տալու, թե ինչպես է շունը կատարում տարբեր հնարքներ, այդ թվում՝ կապված աչքերով պարանով քայլել[3]։ Նա նաև հայտնվել է Վինի կողքին Քլիվլենդի տարածքում գտնվող ամենավաղ հեռուստատեսային ծրագրերում, այդ թվում՝ WKYC Channel 3 Castles in the Air ալիքի հաղորդման մեջ («Օդային փականներ»)[8]։ Ընդհանուր առմամբ, Սմոքին 42 անգամ մասնակցել է ուղիղ եթերում հեռուստաշոուի՝ ամեն անգամ ցուցադրելով նոր հնարքներ[3]։ 1940-ական թվականների վերջին և 1950-ական թվականների սկզբին Սմոքին և Ուինը ակտիվորեն այցելում էին նաև պատերազմի վետերանների հիվանդանոցներ, որտեղ շունը հնարքներ էր ցուցադրում[5]։
Սմոքին մահացել է 1957 թվականի փետրվարի 21-ին՝ 14 տարեկանում։ Ուինն ու նրա ընտանիքը Սմոքիին թաղել են Օհայո նահանգի Լեյքվուդ քաղաքում՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակների 30-րդ տրամաչափի փամփուշտների տուփի մեջ[3]։ Գրեթե 50 տարի անց՝ 2005 թվականի նոյեմբերի 11-ին՝ վետերանների օրը, շան թաղման վայրում տեղադրվել է նրա բրոնզե արձանը՝ բնական մեծությամբ։ Հուշարձանում գրված է. «Սմոքիի, Յորքի Դուդլ Դենդիի և բոլոր պատերազմների շներին»[9]։
Սմոքիի հուշարձաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ընդհանուր առմամբ, ԱՄՆ-ում Սմոքիին նվիրված վեց հուշարձան է կանգնեցվել[8][10]։ Բացի այդ, Yorkshire Terrier National Rescue (YTNR) ամենամյա «Սմոքի մրցանակ» է շնորհում տարվա ամենանշանավոր փրկարար շներին։
Առաջին «բուժիչ շուն»[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Animal Planet-ի հետաքննության համաձայն՝ Սմոքիին կարելի է համարել աշխարհի առաջին «բուժիչ շունը»։ 1944 թվականի հուլիսին նրա գործունեությունը սկսվել է Նոր Գվինեայի № 233 հիվանդանոցային կայարանում, որտեղ նա ուղեկցում էր Բիակ կղզու ճակատամարտում վիրավորված զինվորներին խնամող բուժքույրերին[4]։ Այդ ժամանակ Սմոքին արդեն բավականին հայտնի էր, քանի որ նրա լուսանկարը հրապարակվել էր «Յանկի» ամսագրում[6]։ Սմոքիի «աշխատանքը» որպես «բուժիչ շուն» տևել է ավելի քան 12 տարի՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում և դրանից հետո, որի ժամանակ նա հիվանդանոցներում հանդիպել է բազմաթիվ հիվանդների[4]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Popular Dog, 2001 and Dog Fancy, 2003.
- ↑ 2,0 2,1 Wynne, William A. "Yorkie Doodle Dandy: 4 Pound Yorkshire Terrier Hero of World War II", Index. Retrieved from «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունվարի 25-ին. Վերցված է 2007 թ․ փետրվարի 15-ին.
{{cite web}}: Invalid|url-status=да(օգնություն) on 2007-02-15. - ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Wynne, Bill, "Smoky 'Corporal Smoky' United States Army/Air Corps." Retrieved from http://www.patsyann.com/smoky.htm Արխիվացված 2014-07-27 Wayback Machine on 2007-02-15
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Wynne, William A. "Yorkie Doodle Dandy: 4 Pound Yorkshire Terrier Hero of World War II", Book. Retrieved from «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ նոյեմբերի 25-ին. Վերցված է 2007 թ․ փետրվարի 15-ին. on 2007-02-15.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Kohl, Joyce (1998-01-30), "Go Inside Yorkie Doodle Dandy". Retrieved from «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ ապրիլի 18-ին. Վերցված է 2007 թ․ փետրվարի 15-ին.
{{cite web}}: Invalid|url-status=да(օգնություն) on 2007-02-15. - ↑ 6,0 6,1 "WW II K-9: Smoky", Olive-Drab.com. Retrieved from http://www.olive-drab.com/od_wardogs_famous_smoky.php Արխիվացված 2013-05-12 Wayback Machine on 2007-02-15.
- ↑ "A Tribute to the War Dogs of the United States Military". Retrieved from http://www.eagleid.com/veterans/dogs.htm on 2007-02-15.
- ↑ 8,0 8,1 Simon, Ron (2004-08-08), "Veteran's dog was a loved mascot for unit during World War II", News Journal. Retrieved from http://www.yorkierescue.com/articlebill.html Արխիվացված 2014-03-16 Wayback Machine on 2007-02-10.
- ↑ Timieski, Mark (2005-11-15) ". . . And Spends Some Time Honoring Man's Best Friend", The Lakewood Observer. Retrieved from http://lakewoodobserver.com/pdfs/Observer%20Vol.%2001%20Issue%2011.pdf Արխիվացված 2007-09-29 Wayback Machine on 2007-02-15.
- ↑ Deering, Marcia (January/February 2006), "Smoky Memorial Dedicated", The Yorkie Times. Retrieved from «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ նոյեմբերի 15-ին. Վերցված է 2007 թ․ փետրվարի 15-ին. on 2007-02-15.