Նորածինների դեղնախտ
| Նորածնային դեղնուկ | |
|---|---|
 Դեղնուկ նորածնի մոտ | |
| Տեսակ | Ֆիզիոլոգիական, պաթոլոգիական[1] |
| Պատճառ | Արյան կարմիր բջիջների քայքայում, լյարդի ախտահարում, ինֆեկցիա, հիպոթիրեոզ, նյութափոխանակային հիվանդություններ[1][2] |
| Հիվանդության ախտանշաններ | Մաշկի և աչքի սպիտակ հատվածների դեղին գունավորում[1] |
| Բուժաքննություն | տեսողություն |
| Բժշկական մասնագիտություն | Մանկաբուժություն |
| ՀՄԴ-9 | 773 և 774 |
| Հոմանիշներ | Նորածնային հիպերբիլիրուբինեմիա, նեոնատալ դեղնուկ, նորածինների դեղնուկ |
| Ախտորոշում | Հիմնված է ախտանիշների վրա, հաստատվում է բիլիրուբինի մակարդակով[1] |
| Բուժում | Հաճախակի կերակրում, ֆոտոթերապիա, տրանսֆուզիա[1] |
| Բարդություններ | Ցնցումներ, ուղեղային պարալիզ, կերնիկտերուս[1] |
| Սկիզբը | Նորածիններ[1] |
| Հանդիպման հաճախականություն | երեխաների >50%[1] |
 Neonatal jaundice Վիքիպահեստում | |
Նորածինների դեղնախտ, նորածնի մաշկի և աչքի սպիտակ հատվածների դեղին գունավորումն է բիլիրուբինի բարձր մակարդակի պատճառով[1]։ Այլ ախտանիշներից են քնկոտությունը և վատ սնվելը[1]։ Բարդությունները ներառում են ցնցումները, ուղեղային կաթվածը, և կերնիկտերուսը[1]։
Շատ դեպքերում չկա հիմքում ընկած հատուկ հիվանդություն[2]։ Այլ դեպքերում այն առաջանում է արյան կարմիր բջիջների քայքայումից, լյարդի հիվանդություններից, ինֆեկցիայից, հիպոթիրեոզից կամ նյութափոխանակային հիվանդություններից[1][2]։ 34 μmol/l (2 mg/dL)-ից բարձր բիլիրուբինի մակարդակի դեպքում դեղնուկը տեսանելի է լինում[1]։ Խնդիրներ առաջանում են, երբ մակարդակը լինում է 308 μmol/L (18 mg/dL)-ից բարձր, դեղնուկը նկատելի է կյանքի առաջին օրվանից, տևում է ավելի քան 2 շաբաթ[1]։ Այլ հիվանդությունների կասկածի դեպքում անհրաժեշտ է կատարել հետագա հետազոտություններ հիմքում ընկած հիվանդությունը բացահայելու համար[1]։
Բուժման անհրաժեշտությունը կախված է բիլիրուբինի մակարդակից, երեխայի տարիքից և հիմքում ընկած պատճառից[1][3]։ Բուժումը ներառում է ավելի հաճախ կերակրումը, ֆոտոթերապիան, փոխանակային տրանսֆուզիան[1]։ Վաղ ծնված երեխաների դեպքում պետք է իրականացնել ավելի ագրեսիվ բուժում[1]։ Ֆիզիոլոգիական դեղնուկը տևում է 7 օրից քիչ[1]։ Սովորաբար դեղնուկ հայտնաբերվում է երեխաների կոսի մոտ կյանքի առաջին շաբաթվա ընթացքում[1]։ Վաղ ծնված երեխաների 80%-ի մոտ դիտվում է դեղնուկ[2]։ Ամբողջ աշխարհում ամեն տարի վաղ ծնված և ժամանակին ծնված երեխաներց 100,000-ը մահանում է դեղնուկի պատճառով[4]։
Նշաններ և ախտանիշներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հիմնական ախտանիշը նորածնի մաշկի և աչքի սպիտակ հատվածի դեղին գունավորումն է[1]։ Այլ ախտանիշներից են քնկոտությունը և վատ սնվելը[1]։
34 μmol/l (2 mg/dL)-ից բարձր բիլիրուբինի մակարդակը տեսանելի է[1]։ Ոտքերի դեղնելու համար բիլիրուբինի մակարդակը պետք է լինի 255 μmol/l (15 mg/dL)-ից ավել[1]։
Բարդություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ձգձգված հիպերբիլիռուբինեմիայի (ծանր դեղնուկ) արդյունքում կարող է զարգանալ քրոնիկ բիլիռուբինային էնցեֆալոպաթիա (կերնիկտերուս)[5][6]։ Նեոնատալ դեղնուկի արագ և ճշգրիտ բուժումը օգնում է կանխել կերնիկտերուսի զարգացումը[7]։
Կերնիկտերուսով երեխաների մոտ կարող է լինել տենդ[8] կամ ցնցումներ[9]։ Ինտենսիվ լացը կերնիկտերուսի հետևանք է։
Փոխանակային տրանսֆուզիան կատարվում է արյան բիլիռուբինի քանակը իջեցնելու նպատակով և ագրեսիվ բուժում է[10]։
Պատճառներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նորածինների մոտ դեղնուկը զարգանում է երկու պատճառով՝ ֆետալ հեմոգլոբինի քայքայումից, որը փոխարինվում է հասուն հեմոգլոբինով և լյարդի նյութափոխանակային ուղիների հարաբերական անհասությամբ, որը չի կարողանում կապել և դուրսբերել բիլիռուբինը այնպես, ինչպես դա կատարվում է հասուն օրգանիզմում։ Դրա արդյունքում արյան մեջ հավաքվում է մեծ քանակի բիլիռուբին (հիպերբիլիռուբինեմիա), որից էլ առաջանում է դեղնուկը։
Եթե դեղնուկը չի անցնում հասարակ ֆոտոթերապիայով, ապա պետք է մտածել այլ նորածնային հիվանդագին վիճակների մասին՝ լեղուղիների ատրեզիա, հարաճող ընտանեկան ներլյարդային խոլեստազ, լեղուղիների փոքր քանակ, Ալագիլի համախտանիշ, ալֆա-1 անտիտրիպսինի անբավարարություն և այլն։ Այս վիճակների ախտորոշման համար անհրաժեշտ կլինի կատարել արյան հետազոտություն և օգտագործել այլ հետազոտման մեթոդներ։ Ձգձգված նեոնատալ դեղնուկը լուրջ վիճակ է և պետք է համապատասխան բուժում ստանա։
Ծանր նեոնատալ դեղնուկը կարող է խոսել այլ հիվանդագին վիճակի առկայության մասին, որի պատճառով բիլիռուբինի մակարդակը բարձր է լինում։ Դրանք պետք է հայտնաբերվեն և պետք է անցկացվի տարբերակիչ ախտորոշում հետագա բարդություններից խուսափելու համար։ Դրանք կարող են ներառվել հետևյալ կատեգորիաներում՝
| Նեոնատալ դեղնուկ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Չկոնյուգացված բիլիռուբին | Կոնյուգացված բիլիռուբին | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Պաթոլոգիական | Նորածինների ֆիզիոլոգիական դեղնուկ | Լյարդային | Հետլյարդային | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Հեմոլիտիկ | Ոչ հեմոլիտիկ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Էնդոգեն պատճառներ | Էկզոգեն պատճառներ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Չկապված
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հեմոլիտիկ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հեմոլիզի էնդոգեն պատճառներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Թաղանթային խնդիրներ
- Սֆերոցիտոզ
- Ժառանգական էլիպտոցիտոզ
- Ֆերմենտային խնդիրներ
- Գլյուկոզ-6-ֆոսֆատ դեհիդրոգենազայի անբավարարություն (նաև կոչվում է G6PD անբավարարություն)
- Պիրուվատ կինազայի անբավարարություն
- Գլոբինի սինթեզի դեֆեկտ
- Մանգաղաբջջային սակավարյունություն
- Ալֆա-թալասեմիա՝ HbH հիվանդություն
Հեմոլիզի էկզոգեն պատճառներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Համակարգային վիճակներ
- Սեպսիս
- Զարկերակերակային մալֆորմացիա
- Ալլոիմունություն (Նորածնի արյունը տալիս է Կումբսի ուղղակի դրական ռեակցիա, իսկ մայրական արյունը տալիս է դրական անուղղակի Կումբսի ռեակցիա)
Ոչ հեմոլիտիկ պատճառներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Կրծքով կերակրումից հետո դեղնուկ
- Ցեֆալոհեմատոմա
- Պոլիցիտեմիա
- Միզուղիների վարակ
- Սեպսիս
- Հիպոթիրեոզ
- Ժիլբերի համախտանիշ
- Կրիգլեր-Նայարի համախտանիշ
- Վերին մարսողական ուղիների խցանում (Պիլորիկ ստենոզ, աղիների խցանում)
Կապված (Ուղղակի)
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լյարդային պատճառներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Ինֆեկցիաներ
- Սեպսիս
- Հեպատիտ A
- Հեպատիտ B
- TORCH ինֆեկցիաներ
- Նյութափոխանակային
- Գալակտոզեմիա
- Ալֆա 1-անտիտրիպսինի անբավարարություն, որը հաճախակի բաց է թողնվում և պետք է ուսումնասիրվի DDx-ում
- Մուկովիսցիդոզ
- Դաբին-Ջոնսոնի համախտանիշ
- Ռոտորի համախտանիշ
- Դեղեր
- Լրիվ պարէնտերալ սնուցում
- Իդիոպաթիկ
Հետլյարդային
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Բիլիար ատրեզիա կամ լեղուղիների խցանում
- Ալագիլի համախտանիշ
- Խոլեդոխի կիստա
Ոչ օրգանական պատճառներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կրծքով կերակրման հետ կապված դեղնուկ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 «Neonatal Hyperbilirubinemia». Merck Manuals Professional Edition (կանադական անգլերեն). August 2015. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 «Jaundice in newborn babies under 28 days | Guidance and guidelines». NICE. October 2016. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
- ↑ «Jaundice in newborn babies under 28 days». NICE. October 2016. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
- ↑ Olusanya, BO; Teeple, S; Kassebaum, NJ (February 2018). «The Contribution of Neonatal Jaundice to Global Child Mortality: Findings From the GBD 2016 Study». Pediatrics. 141 (2). doi:10.1542/peds.2017-1471. PMID 29305393.
- ↑ Juetschke, L.J. (2005, Mar/Apr). Kernicterus: still a concern. Neonatal Network, 24(2), 7-19, 59-62
- ↑ Colletti, JE; Kothari, S; Kothori, S; Jackson, DM; Kilgore, KP; Barringer, K (November 2007). «An emergency medicine approach to neonatal hyperbilirubinemia». Emerg. Med. Clin. North Am. 25 (4): 1117–35, vii. doi:10.1016/j.emc.2007.07.007. PMID 17950138.
- ↑ Watchko, JF (December 2006). «Hyperbilirubinemia and bilirubin toxicity in the late preterm infant». Clin Perinatol. 33 (4): 839–52, abstract ix. doi:10.1016/j.clp.2006.09.002. PMID 17148008.
- ↑ Shah, Z; Chawla, A; Patkar, D; Pungaonkar, S (March 2003). «MRI in kernicterus». Australas Radiol. 47 (1): 55–7. doi:10.1046/j.1440-1673.2003.00973.x. PMID 12581055.
- ↑ Malik, BA; Butt, MA; Shamoon, M; Tehseen, Z; Fatima, A; Hashmat, N (December 2005). «Seizures etiology in the newborn period». Journal of the College of Physicians and Surgeons--Pakistan. 15 (12): 786–90. PMID 16398972.
- ↑ Gómez, M; Bielza, C; Fernández del Pozo, JA; Ríos-Insua, S (2007). «A graphical decision-theoretic model for neonatal jaundice». Med Decis Making. 27 (3): 250–65. doi:10.1177/0272989X07300605. PMID 17545496.
- ↑ 11,0 11,1 Click, R; Dahl-Smith, J; Fowler, L; DuBose, J; Deneau-Saxton, M; Herbert, J (January 2013). «An osteopathic approach to reduction of readmissions for neonatal jaundice». Osteopathic Family Physician. 5 (1): 17–23. doi:10.1016/j.osfp.2012.09.005. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 15-ին.