Նորածինների դեղնախտ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Նորածնային դեղնուկ
Դեղնուկ նորածնի մոտ
ՏեսակՖիզիոլոգիական, պաթոլոգիական[1]
ՊատճառԱրյան կարմիր բջիջների քայքայում, լյարդի ախտահարում, ինֆեկցիա, հիպոթիրեոզ, նյութափոխանակային հիվանդություններ[1][2]
Հիվանդության ախտանշաններՄաշկի և աչքի սպիտակ հատվածների դեղին գունավորում[1]
Բժշկական մասնագիտությունՄանկաբուժություն
ՀՄԴ-9773 և 774
ՀոմանիշներՆորածնային հիպերբիլիրուբինեմիա, նեոնատալ դեղնուկ, նորածինների դեղնուկ
ԱխտորոշումՀիմնված է ախտանիշների վրա, հաստատվում է բիլիրուբինի մակարդակով[1]
ԲուժումՀաճախակի կերակրում, ֆոտոթերապիա, տրանսֆուզիա[1]
ԲարդություններՑնցումներ, ուղեղային պարալիզ, կերնիկտերուս[1]
ՍկիզբըՆորածիններ[1]
Հանդիպման հաճախականություներեխաների >50%[1]
 Neonatal jaundice Վիքիպահեստում

Նորածինների դեղնախտ, նորածնի մաշկի և աչքի սպիտակ հատվածների դեղին գունավորումն է բիլիրուբինի բարձր մակարդակի պատճառով[1]։ Այլ ախտանիշներից են քնկոտությունը և վատ սնվելը[1]։ Բարդությունները ներառում են ցնցումները, ուղեղային կաթվածը, և կերնիկտերուսը[1]։

Շատ դեպքերում չկա հիմքում ընկած հատուկ հիվանդություն[2]։ Այլ դեպքերում այն առաջանում է արյան կարմիր բջիջների քայքայումից, լյարդի հիվանդություններից, ինֆեկցիայից, հիպոթիրեոզից կամ նյութափոխանակային հիվանդություններից[1][2]։ 34 μmol/l (2 mg/dL)-ից բարձր բիլիրուբինի մակարդակի դեպքում դեղնուկը տեսանելի է լինում[1]։ Խնդիրներ առաջանում են, երբ մակարդակը լինում է 308 μmol/L (18 mg/dL)-ից բարձր, դեղնուկը նկատելի է կյանքի առաջին օրվանից, տևում է ավելի քան 2 շաբաթ[1]։ Այլ հիվանդությունների կասկածի դեպքում անհրաժեշտ է կատարել հետագա հետազոտություններ հիմքում ընկած հիվանդությունը բացահայելու համար[1]։

Բուժման անհրաժեշտությունը կախված է բիլիրուբինի մակարդակից, երեխայի տարիքից և հիմքում ընկած պատճառից[1][3]։ Բուժումը ներառում է ավելի հաճախ կերակրումը, ֆոտոթերապիան, փոխանակային տրանսֆուզիան[1]։ Վաղ ծնված երեխաների դեպքում պետք է իրականացնել ավելի ագրեսիվ բուժում[1]։ Ֆիզիոլոգիական դեղնուկը տևում է 7 օրից քիչ[1]։ Սովորաբար դեղնուկ հայտնաբերվում է երեխաների կոսի մոտ կյանքի առաջին շաբաթվա ընթացքում[1]։ Վաղ ծնված երեխաների 80%-ի մոտ դիտվում է դեղնուկ[2]։ Ամբողջ աշխարհում ամեն տարի վաղ ծնված և ժամանակին ծնված երեխաներց 100,000-ը մահանում է դեղնուկի պատճառով[4]։

Նշաններ և ախտանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական ախտանիշը նորածնի մաշկի և աչքի սպիտակ հատվածի դեղին գունավորումն է[1]։ Այլ ախտանիշներից են քնկոտությունը և վատ սնվելը[1]։

34 μmol/l (2 mg/dL)-ից բարձր բիլիրուբինի մակարդակը տեսանելի է[1]։ Ոտքերի դեղնելու համար բիլիրուբինի մակարդակը պետք է լինի 255 μmol/l (15 mg/dL)-ից ավել[1]։

Բարդություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ձգձգված հիպերբիլիռուբինեմիայի (ծանր դեղնուկ) արդյունքում կարող է զարգանալ քրոնիկ բիլիռուբինային էնցեֆալոպաթիա (կերնիկտերուս)[5][6]։ Նեոնատալ դեղնուկի արագ և ճշգրիտ բուժումը օգնում է կանխել կերնիկտերուսի զարգացումը[7]։

Կերնիկտերուսով երեխաների մոտ կարող է լինել տենդ[8] կամ ցնցումներ[9]։ Ինտենսիվ լացը կերնիկտերուսի հետևանք է։

Փոխանակային տրանսֆուզիան կատարվում է արյան բիլիռուբինի քանակը իջեցնելու նպատակով և ագրեսիվ բուժում է[10]։

Պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նորածինների մոտ դեղնուկը զարգանում է երկու պատճառով՝ ֆետալ հեմոգլոբինի քայքայումից, որը փոխարինվում է հասուն հեմոգլոբինով և լյարդի նյութափոխանակային ուղիների հարաբերական անհասությամբ, որը չի կարողանում կապել և դուրսբերել բիլիռուբինը այնպես, ինչպես դա կատարվում է հասուն օրգանիզմում։ Դրա արդյունքում արյան մեջ հավաքվում է մեծ քանակի բիլիռուբին (հիպերբիլիռուբինեմիա), որից էլ առաջանում է դեղնուկը։

Եթե դեղնուկը չի անցնում հասարակ ֆոտոթերապիայով, ապա պետք է մտածել այլ նորածնային հիվանդագին վիճակների մասին՝ լեղուղիների ատրեզիա, հարաճող ընտանեկան ներլյարդային խոլեստազ, լեղուղիների փոքր քանակ, Ալագիլի համախտանիշ, ալֆա-1 անտիտրիպսինի անբավարարություն և այլն։ Այս վիճակների ախտորոշման համար անհրաժեշտ կլինի կատարել արյան հետազոտություն և օգտագործել այլ հետազոտման մեթոդներ։ Ձգձգված նեոնատալ դեղնուկը լուրջ վիճակ է և պետք է համապատասխան բուժում ստանա։

Ծանր նեոնատալ դեղնուկը կարող է խոսել այլ հիվանդագին վիճակի առկայության մասին, որի պատճառով բիլիռուբինի մակարդակը բարձր է լինում։ Դրանք պետք է հայտնաբերվեն և պետք է անցկացվի տարբերակիչ ախտորոշում հետագա բարդություններից խուսափելու համար։ Դրանք կարող են ներառվել հետևյալ կատեգորիաներում՝

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Նեոնատալ դեղնուկ
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Չկոնյուգացված բիլիռուբին
 
 
 
 
 
 
 
Կոնյուգացված բիլիռուբին
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Պաթոլոգիական
 
 
 
Նորածինների ֆիզիոլոգիական դեղնուկ
 
Լյարդային
 
 
 
Հետլյարդային
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Հեմոլիտիկ
 
 
 
Ոչ հեմոլիտիկ
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Էնդոգեն պատճառներ
 
 
 
Էկզոգեն պատճառներ
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Չկապված[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեմոլիտիկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեմոլիզի էնդոգեն պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Թաղանթային խնդիրներ
    • Սֆերոցիտոզ
    • Ժառանգական էլիպտոցիտոզ
  • Ֆերմենտային խնդիրներ
    • Գլյուկոզ-6-ֆոսֆատ դեհիդրոգենազայի անբավարարություն (նաև կոչվում է G6PD անբավարարություն)
    • Պիրուվատ կինազայի անբավարարություն
  • Գլոբինի սինթեզի դեֆեկտ
    • Մանգաղաբջջային սակավարյունություն
    • Ալֆա-թալասեմիա՝ HbH հիվանդություն
Հեմոլիզի էկզոգեն պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Համակարգային վիճակներ
    • Սեպսիս
    • Զարկերակերակային մալֆորմացիա
  • Ալլոիմունություն (Նորածնի արյունը տալիս է Կումբսի ուղղակի դրական ռեակցիա, իսկ մայրական արյունը տալիս է դրական անուղղակի Կումբսի ռեակցիա)
    • Նորածնի հեմոլիտիկ հիվանդություն[11]
    • Ռեզուս հիվանդություն[11]
    • Նորածնի հեմոլիտիկ հիվանդություն (հակա-Kell)
    • Նորածնի հեմոլիտիկ հիվանդություն (հակա-Rhc)
    • Արյան խմբի այլ անհամապատասխանություններ, որոնք առաջացնում են նորածինների հեմոլիտիկ հիվանդություն

Ոչ հեմոլիտիկ պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Կրծքով կերակրումից հետո դեղնուկ
  • Ցեֆալոհեմատոմա
  • Պոլիցիտեմիա
  • Միզուղիների վարակ
  • Սեպսիս
  • Հիպոթիրեոզ
  • Ժիլբերի համախտանիշ
  • Կրիգլեր-Նայարի համախտանիշ
  • Վերին մարսողական ուղիների խցանում (Պիլորիկ ստենոզ, աղիների խցանում)

Կապված (Ուղղակի)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լյարդային պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ինֆեկցիաներ
    • Սեպսիս
    • Հեպատիտ A
    • Հեպատիտ B
    • TORCH ինֆեկցիաներ
  • Նյութափոխանակային
    • Գալակտոզեմիա
    • Ալֆա 1-անտիտրիպսինի անբավարարություն, որը հաճախակի բաց է թողնվում և պետք է ուսումնասիրվի DDx-ում
    • Մուկովիսցիդոզ
    • Դաբին-Ջոնսոնի համախտանիշ
    • Ռոտորի համախտանիշ
  • Դեղեր
  • Լրիվ պարէնտերալ սնուցում
  • Իդիոպաթիկ

Հետլյարդային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Բիլիար ատրեզիա կամ լեղուղիների խցանում
    • Ալագիլի համախտանիշ
    • Խոլեդոխի կիստա

Ոչ օրգանական պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կրծքով կերակրման հետ կապված դեղնուկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 «Neonatal Hyperbilirubinemia». Merck Manuals Professional Edition (կանադական անգլերեն). August 2015. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 «Jaundice in newborn babies under 28 days | Guidance and guidelines». NICE. October 2016. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
  3. «Jaundice in newborn babies under 28 days». NICE. October 2016. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
  4. Olusanya, BO; Teeple, S; Kassebaum, NJ (February 2018). «The Contribution of Neonatal Jaundice to Global Child Mortality: Findings From the GBD 2016 Study». Pediatrics. 141 (2). doi:10.1542/peds.2017-1471. PMID 29305393.
  5. Juetschke, L.J. (2005, Mar/Apr). Kernicterus: still a concern. Neonatal Network, 24(2), 7-19, 59-62
  6. Colletti, JE; Kothari, S; Kothori, S; Jackson, DM; Kilgore, KP; Barringer, K (November 2007). «An emergency medicine approach to neonatal hyperbilirubinemia». Emerg. Med. Clin. North Am. 25 (4): 1117–35, vii. doi:10.1016/j.emc.2007.07.007. PMID 17950138.
  7. Watchko, JF (December 2006). «Hyperbilirubinemia and bilirubin toxicity in the late preterm infant». Clin Perinatol. 33 (4): 839–52, abstract ix. doi:10.1016/j.clp.2006.09.002. PMID 17148008.
  8. Shah, Z; Chawla, A; Patkar, D; Pungaonkar, S (March 2003). «MRI in kernicterus». Australas Radiol. 47 (1): 55–7. doi:10.1046/j.1440-1673.2003.00973.x. PMID 12581055.
  9. Malik, BA; Butt, MA; Shamoon, M; Tehseen, Z; Fatima, A; Hashmat, N (December 2005). «Seizures etiology in the newborn period». Journal of the College of Physicians and Surgeons--Pakistan. 15 (12): 786–90. PMID 16398972.
  10. Gómez, M; Bielza, C; Fernández del Pozo, JA; Ríos-Insua, S (2007). «A graphical decision-theoretic model for neonatal jaundice». Med Decis Making. 27 (3): 250–65. doi:10.1177/0272989X07300605. PMID 17545496.
  11. 11,0 11,1 Click, R; Dahl-Smith, J; Fowler, L; DuBose, J; Deneau-Saxton, M; Herbert, J (January 2013). «An osteopathic approach to reduction of readmissions for neonatal jaundice». Osteopathic Family Physician. 5 (1): 17–23. doi:10.1016/j.osfp.2012.09.005. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 15-ին.