Մասնակից:WikiTatik/Միջնադար

Միջնադար

1․ Դաշտադեմի ամրոց

Բաբաջանյան Ա., Աղայան Ս. 2022. Դաշտադեմի միջնադարյան դղյակի ճարտարապետությունը // «ԼՀԳ», 2022, N 2, 268-286: Babajanyan A., Aghaian S., Davtyan D., Melkonyan H. 2021. A view on life in the medieval fortress at Dashtadem: Results of the 2015 and 2018 excavation campaigns // «Archaeology of Armenia in regional context» Proceedings of the International Conference dedicated to the 60th Anniversary of the Institute of Archaeology and Ethnography, Held on July 9-11, 2019 in Yerevan (eds Pavel Avetisyan, Arsen Bobokhyan), Yerevan, «Publishing House of the Institute of Archaeology and Ethnography», 373-395. Melkonyan H., Babajanyan A., Harutyunyan A., Davtyan D., Aghaian S. 2017. The Excavations of Dashtadem Fortress: Preliminary Report of 2015 Fieldwork Activity // Aramazd: Armenian Journal of Near Eastern Studies, Yerevan-Oxford, 2017, vol. 11, issues 1-2, 263-292.

2․ Արփա գյուղատեղի

Պատմութիւն նահանգին Սիսական արարեալ Ստեփանոսի Օրբէլեան արքեպիսկոպոսի Սիւնեաց, Թիֆլիս, Ելեքտրաշարժ տպ. Օր. Ն. Աղանեանցի, Պօլից 7, 1910: Դիվան հայ վիմագրության, 3, Վայոց ձոր.Եղեգնաձորի և Ազիզբեկովի շրջաններ, կազմեց Ս. Գ. Բարխուդարյան, Երևան, ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1967: Սաղումյան Ս.Տ., Արենիի նորահայտ վիմագրերը // Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 1976, 10, 54-67: Քաջբերունի, Ճանապարհորդական նկատողություններ, Երևան, «Մուղնի», 2003։ Բաբաջանյան Ա., Ֆրանկլին Ք. 2021. Միջնադարյան Արփան՝ քարավանային ճանապարհների խաչմերուկին // Վայոց ձոր: պատմամշակութային ժառանգության դրվագներ, հավաքական մենագրություն (խմբ. Տ. Դալալյան), Երևան, ՀԱԻ հրատարակչություն, 231-249: Babajanyan A., Franklin K. 2018. Everyday life on the medieval Silk road: VDSRS excavations at Arpa, Armenia // ‹‹Aramazd›› Armenian Journal of Near Eastern Studies, 2018, 12/1, 154-182.

3․ Այրք (ամրոց)

Հմայակյան և ուրիշ․ 2005 - ՀմայակյանՍ․, Հակոբյան Հ․, Սանամյան Հ․, Սիմոնյան Հ․, Տիրացյան Ն․, Բիշոնե Ռ․, Պարմեջիանի Ն․, Սևանի ավազանում 2000-2003 թթ․ կատարած ուսումնասիրությունների արդյունքները, Հին Հայաստանի մշակույթը, XIII, Նյութեր հանրապետական գիտական նստաշրջանի, Պատասխանատու խմբ․՝ Քալանթարյան Ա․ և ուրիշ․, Երևան, «Մուղնի» հրատ․, էջ 145-146։ Biscione et al. 2002 - Biscione R., Hmayakyan S., Parmegiani N., Sayadyan Y., Description of the sites, The North-Eastern frontier, Biscione R., Hmayakyan S., Parmegiani N.(ed.), Urartians and Non-Urartians in the Sevan Lake basin, I, The Southern Shores, Dacumenti Asiana, vol. VII,Roma, CNR Instituto Di StudiSulleCiviltàDell’Egeo E Del VicinoOriente, pp. 61-249.

4․ Զոդ օպերացիա

Վիրաբյան 2009 - Վիրաբյան Վ., Հայաստանի Հանրապետության հետախուզությունը և բանակը 1918-1920 թթ., Երևան, Լուսակն հրատ., 414 էջ։ Վիրաբյան 2015 - Վիրաբյան Վ., Հայաստանի Հանրապետության պետական անվտագության համակարգի ստեղծումը և գործունեությունը 1918-1920 թթ. (հետախուզություն, բանակ, նգն), Երևան, ԵՊՀ հրատ., 746 էջ։ Գրիգորյան, Բոբոխյան 2022 - Գրիգորյան Ա․, Բոբոխյան Ա․, Օպերացիա «Զոդ»․ ինչպես Հայաստանը 1919-ին պահեց Սոթքի բնագիծը, Երևան, «Newmag» հրատ․, 404 էջ։

5․ Տիգրանաբեր

դ Միրիջանյան, Գրիգորյան 2018 - Միրիջանյան Դ․, Գրիգորյան Ա․, Միջնադարյան Սոթքը նորագույն հնագիտական հետազոտությունների լույսի ներքո, «Էջմիածին» կրօնագիտական և հայագիտական հանդէս, № 3, էջ 87-102։ Գրիգորյան 2019 – Գրիգորյան Ա., Սոթք - 1 ամրոցը և Դվին-Պարտավառևտրական ճանապարհի սոթքյան հատվածը, Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի աշխատություններ 3, Երևան, ՀԱԻ հրատ․, էջ 117-124։ Գրիգորյան 2021 – Գրիգորյան Ա., Իշխանանիստ Սոթքը. Պատմությունը և հուշարձանները, Պատմաբանասիրական հանդես, № 1, էջ 125-144։ Գրիգորյան, Բոբոխյան 2022 - Գրիգորյան Ա․, Բոբոխյան Ա․, Օպերացիա «Զոդ»․ ինչպես Հայաստանը 1919-ին պահեց Սոթքի բնագիծը, Երևան, «Newmag» հրատ․, 404 էջ։

6․ Ադա մենաստան Բարխուդարյան 1973 – Բարխուդարյան Ս., Դիվան հայ վիմագրության, պր. IV, Գեղարքունիք. Կամոյի, Մարտունու և Վարդենիսի շրջաններ, Երևան, ՀՍՍՀԳԱ հրատ., 526 էջ։ Լալայան 2021 - Լալայան Ե․, Երկեր, հտ․ 4, (խմբ․՝ Ս․ Հոբոսյան), Երևան, ՀԱԻ հրատ․, 692 էջ։ Գրիգորյան և ուրիշ․ 2022 - Գրիգորյան Ա․, Մկրտչյան Լ․, Դանիելյան Հ․, Արտանիշ թերակղզու և շրջակայքի հնագիտական հուշարձանները․ ճշգրտումներ արխիվային տվյալների և նոր հետախուզական աշխատանքների լույսի ներքո, Ուդուրի-Էթիունի երկրի հնագիտական ժառանգությունը, հատորի խմբ.՝ Մ. Բադալյան Ա. Բոբոխյան, Երևան, ՀԱԻ հրատ., էջ 402-415։

7․ Սպիտակավոր եկեղեցի (Գեղամասար) Լալայան 2021 - Լալայան Ե․, Երկեր, հտ․ 4, (խմբ․՝ Ս․ Հոբոսյան), Երևան, ՀԱԻ հրատ․, 692 էջ։ Գրիգորյան և ուրիշ․ 2022 - Գրիգորյան Ա․, Հարությունյան Ա․, Հախվերդյան Ա․, Հավհաննիսյան Ա․, Հարությունյան Մ․, Դավեյան Հ․, Բոբոխյան Ա․, Սրբազան տարածքի կերպափոխումը Գիլլի լճի ավազանում․ վիշապից դեպի Սպիտակավոր, Ուդուրի-Էթիունի երկրի հնագիտական ժառանգությունը, հատորի խմբ.՝ Մ. Բադալյան Ա. Բոբոխյան, Երևան, ՀԱԻ հրատ., էջ 416-432։

8․ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Ազատ) Գրիգորյան 2019 - Գրիգորյան Ա․, Նորահայտ վիմագրեր Սոթքի տարածաշրջանից, Սեդրակ Բարխուդարյան-120, Գիտական հոդվածների ժողովածու, Սարգսյան Գ․ և ուրիշ․ (խմբ.), Երևան, ՀԱԻ հրատ․, էջ 56-64։ Նալբանդյան և ուրիշ․ 2022 - Նալբանդյան Ա․, Մեշինյան Ա․, Գրիգորյան Ա․, «Երկիր և մշակույթ» կազմակերպության հուշարձանապահպան գործունեությունը Գեղարքունիքիում և համագործակցությունը թանգարանների հետ, Ուդուրի-Էթիունի երկրի հնագիտական ժառանգությունը, հատորի խմբ․՝ Մ․ Բադալյան, Ա․ Բոբոխյան, Երևան, ՀԱԻ հրատ․, էջ 42-49։

9․ Փարպիի Ս. Թարգմանիչք եկեղեցի

Գ. Գրիգորյան1982, Հայաստանի վաղ միջնադարյան կենտրոնագմբեթ փոքր հուշարձանները, Երևան: Թ. Թորամանյան 1948, Նյութեր հայկական ճարտարապետության պատմության, հ. 2, Երևան: Ն. Հակոբյան, Դ. Միրիջանյան 2011, Փարպիի ‹‹Ս. Թարգմանիչք›› եկեղեցու պեղումները, N5, էջ 82-87:

10․ Հայաստանի միջնադարյան թաղման կառույցները

Կ. Ղաֆադարյան 1952, Դվին քաղաքը և նրա պեղումները, Երևան: Դ. Միրիջանյան 2019, Դիտարկումներ Հայաստանի վաղմիջնադարյան տապանաքարերի շուրջ, N1, էջ 121-129: Դ. Միրիջանյան, Ս. Աղայան 2019, Դիտարկումներ Գնթունյաց իշխանների տիրույթների մասին` ըստ արձանագիր և մատենագիր աղբյուրների, Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի աշխատություններ, 3, Երևան, էջ 106-116: Դ. Միրիջանյան, Ս. Աղայան 2020, Հայաստանի X-XIII դարերի տապանաքարերի տիպաբանությունը և առանձնահատկությունները, Հայագիտության հարցեր, N1, էջ 86-96: Դ. Միրիջանյան, Ա. Նալբանդյան 2019, Լուսավորման միջոցները թաղման ծեսում, Բանբեր Հայագիտության, N3, էջ 108-121:

11․ Աղցքի հուշահամալիր

Մովսիսի Խորենացւոյ Պատմութիւն Հայոց 1913, աշխ. Մ. Աբեղյան եւ Ս. Յարութիւնեան, Տփղիս, Արագատիպ Մնացական Մարտիրոսեանցի, 306 էջ: Փաւստոսի Բիւզանդացւոյ Պատմութիւն Հայոց 1913, Թիֆլիս, տպ. Յր. Ն. Աղանեանցի, 407 էջ: Առաքելյան Բ. 1949, Հայկական պատկերաքանդակը IV-VII դարերում, Երևան, Հայկական ՍՍՀԳԱ հրատ., 128 էջ: Մնացականյան Ս. 1982, Հայկական վաղ միջնադարյան մեմորիալ հուշարձանները, Երևան, ՀՍՍՀԳԱ հրատ., 196 էջ: Սիմոնյան Հ., Սաֆարյան Մ., Սիմոնյան Տ., Քալանթարյան Ն., Աթոյանց Ե. 2017-2018, «Աղձքի արքայական դամբարանի պեղումների 2015-2017 թթ. արդյունքները», Հուշարձան տարեգիրք, ԺԲ-ԺԳ, էջ 27-29:

12․ Երերույքի վաղքրիստոնեական եռանավ բազիլիկ տաճար

Տեր-Գևորգյան Շ. 2000, Հայաստանի և Սիրիայի վաղքրիստոնեական ճարտարապետության առնչությունները, Երևան, ‹‹Գիտություն››, 283 էջ: Սահինյան Ա. 1964, Երերույքի արհեստական լճի պատնեշը, Ակնարկ հայ ճարտարապետության պատմության, Երևան, ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 326 էջ: Տոնապետյան Պ. 2020, Երերույք. Քրիստոնեական Հայաստանի նշանավոր հնավայր, Երևան, ‹‹Սարգիս Խաչենց. Փրինթինֆո››, 202 էջ: Марр Н. 1968, Ереруйская базилика, армянский храм V-VI вв. в окрестностях Ани, Ереван, изд. АН Арм. ССР, 38с. Тер-Мартиросов Ф. 2001, Мало изученные памятники Ереруйка, Армянские святые и святыни, Ереван, ‹Айастан››, с 234-243.

13․ Գոշավանքի վանական համալիր

Կիրակոս Գանձակեցի 1961, Պատմություն Հայոց, աշխատասիրությամբ Կ. Մելիք Օհանջանյանի, Երևան, ՀՍՍՌԳԱ, 427 էջ: Դիվան հայ վիմագրության 1977, Իջևանի շրջան, պրակ 6, կազմեցին Ս. Ավագյան, Հ. Ջանփոլադյան, Երևան, ՀՍՍՀԳԱ հրատ., 223 էջ: Խորհրդային Հայաստանի պատմական հուշարձանները 1937, Դիլիջանի շրջան, Երևան, Պետհամալսարանի տպարան, 38 էջ: Վ. Հարությունյան 1992, Հայկական ճարտարապետության պատմություն, Երևան, «Լույս», 540 էջ: О. Халпахчьян 1971, Гражданское зодчество Армении, Москва, Изд. Литературы по строительству, 245с.

14․ Հաղարծինի վանական համալիր

Կիրակոս Գանձակեցի 1961, Պատմություն Հայոց, աշխ. Կ. Մելիք-Օհանջանյանի, Երևան, ՀՍՍՀ ԳԱ, 427 էջ: Դիվան հայ վիմագրության 1977, Իջևանի շրջան, պրակ VI, կազմեց Ս. Ավագյան և Հ. Ջանփոլադյան, Երևան, ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 223 էջ: Հ. Եղիազարյան 1954, Հաղարծինի վանքը և նրա վիմագիր արձանագրությունները, ‹‹Էջմիածին››, N9, էջ 32-41, N10, էջ 38-43, N 11, էջ 31-36: Վ. Հարությունյան 1992, Հայկական ճարտարապետության պատմություն, Երևան, «Լույս», 540էջ: В. Арутюнян, С. Сафарян 1951, Памятники армянского Зодчества, Москва, Гос. изд. литературы по строительству и архитектуре, 241с.

15․ Հաղպատի վանական համալիրը

Դիվան հայ վիմագրության 2012, Լոռու մարզ, պրակ IX, կազմեցին Ս. Բարխուդարյան, Կ. Ղաֆադարյան, Ս. Սաղումյան, Երևան, ‹‹Գիտություն››, 612 էջ: Կ. Ղաֆադարյան 1963, Հաղբատ. Ճարտարապետական կառուցվածքները և վիմական արձանագրությունները, Երևան, ՀՍՍՌԳԱ հրատ., 292 էջ: Հաղբատի ավետարանը 2012, Անիի մանրանկարչության եզակի նմուշ, հեղինակ-կազմող Կ. Մաթևոսյան, մասնակից հեղինակ` Գ. Էլիազյան, Երևան, ‹‹Նաիրի››, 61 էջ: Գ. Շախկյան 1986, Լոռի. պատմության քարակերտ էջերը, Երևան, «Հայաստան», 184 էջ: О. Халпахчьян 1973, Архитектурный ансамбль Армении X-XIII веков, Москва, ‹‹Искусство››, 89 с.

16․ Հառիճի վանական համալիր

Ֆ. Բաբայան 2003, Հառիճի վանական համալիրը` իբրև պատմահնագիտական հուշարձան, ‹‹Հայաստանի հնագույն մշակույթը››, N3, Տելեմակ Խաչատրյանի 70-ամյակին նվիրված գիտաժողովի նյութեր, ‹‹Մուղնի››, Երևան, էջ135-144: Ֆ. Բաբայան 1984, Միջնադարյան նորահայտ նյութեր Հառիճի պեղումներից, Լրաբեր հասարակական գիտությունների, N11, էջ 90-98: Դիվան հայ վիմագրության 2017, Շիրակի մարզ, պրակX, կազմեց Ս. Բարխուդարյան, Երևան, ‹‹Գիտություն››, 212 էջ: Ա. Ջալալյան 1986, Հառիճի հուշարձանախումբը (ճարտարապետական սրբագրումներ), Լրաբեր հասարակական գիտությունների, N2, էջ 81-93: О. Халпахчьян 1973, Архитектурный ансамбль Армении X-XIII веков, Москва, ‹‹Искусство››, 89 с.

17․ Մակարավանք վանական համալիր

Դիվան հայ վիմագրության 1977, Իջևանի շրջան, պրակ 6, կազմեցին Ս. Ավագյան, Հ. Ջանփոլադյան, Երևան, ՀՍՍՀԳԱ հրատ., 223 էջ: Գ. Կարախանյան 1974, Մակարավանքի քանդակները և նրանց հեղինակը, Պատմա-բանասիրական հանդես, N4, էջ 100-108: Վ. Հարությունյան 1992, Հայկական ճարտարապետության պատմություն, Երևան, «Լույս», 540էջ: Գ. Սարգսյան 1954, Մակարավանք, «Էջմիածին», N2, էջ 22-34, N3, էջ 19-22, N4, էջ 30-36, N5, էջ 46-52:

18․ Օձունի եկեղեցի

Կիրակոս Գանձակեցի 1961, Պատմություն Հայոց, աշխ. Կ. Մելիք-Օհանջանյանի, Երևան, ՀՍՍՀ ԳԱ, 427 էջ: Դիվան հայ վիմագրության 2012, Լոռու մարզ, պրակ IX, կազմեցին Ս. Բարխուդարյան, Կ. Ղաֆադարյան, Ս. Սաղումյան, Երևան, ‹‹Գիտություն››, 612 էջ: Թ. Թորամանյան 1942, Նյութեր հայկական ճարտարապետության պատմության, Երևան, Արմֆանի հրատ., 403 էջ: Զ. Հակոբյան 2005, Օձունի կոթողի պատկերների մեկնաբանման հարցի շուրջ, ‹‹Էջմիածին››, Ա (հունվար), էջ 75-87: Ս. Մնացականյան 1982, Հայկական վաղ միջնադարյան մեմորիալ հուշարձանները, Երևան, ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 196 էջ: Գ. Շախկյան 1983, Oձունի եկեղեցին, Երևան, ‹‹Սովետական գրող››, 83էջ:

19․ Ախթալայի վանական համալիր

Վ. Հարությունյան 1992, Հայկական ճարտարապետության պատմություն, Երևան, ‹‹Լույս››, 540 էջ: Գ. Շախկյան 1986, Լոռի. Պատմության քարակերտ էջերը, Երևան, ‹‹Հայաստան››, 184 էջ: Л. Дурново 1979, Очерки изобразительного искусства средневековой Армении, Москва, Искусство, 331с. А.Лидов 2014, Росписи монастыря Ахтала. история, иконография, мастера, Москва, 528с. О. Халпахчьян 1971, Гражданское зодчество Армении, Москва, Изд. Литературы по строительству, с.246.

20․ Քոբայրի վանական համալիր

Դիվան հայ վիմագրության 2012, Լոռու մարզ, պրակIX, կազմեցին Ս.Բարխուդարյան, Կ. Ղաֆադարյան, Ս. Սաղումյան, Երևան, ‹‹Գիտություն››, 612 էջ: Դ. Միրիջանյան, Ա. Բաբաջանյան 2014, Քոբայր վանական համալիրի զանգակատան պեղման աշխատանքների արդյունքները, Պատմա-բանասիրական հանդես N1, էջ155-163: Պ. Մուրադյան 1977, Հայաստանի վրացերեն արձանագրությունները, Երևան, 362էջ: Գ. Շախկյան 1986, Լոռի. Պատմության քարակերտ էջերը, Երևան, ‹‹Հայաստան››, 184 էջ: Л. Дурново 1979, Очерки изобразительного искусства средневековой Армении, Москва, Искусство, 331с. И.Дрампян 1979, Фрески Кобайра, Ереван, ‹‹Советакангрох››, с.72. О. Халпахчьян 1971, Гражданское зодчество Армении, Москва, Изд. Литературы по строительству, с.246.

21․ Մարմաշենի ճարտարապետական համալիր

Ղ. Ալիշան 1881, Շիրակ, Վենետիկ-Ս. Ղազար, 192 էջ: Դիվան հայ վիմագրության 2017, Շիրակի մարզ, պրակ X, կազմեց Ս. Բարխուդարյան, Երևան, ‹‹Գիտություն››, 212 էջ: Թ. Թորամանյան 1948, Նյութեր հայկական ճարտարապետության պատմության, հատ. II, Երևան, ՀՍՍՌԳԱ հրատ., 307 էջ: Վ. Հարությունյան, Հայկական ճարտարապետության պատմություն, Երևան, ‹‹Լույս››, 1992, 540 էջ: Ս. Սաղումյան, Մարմաշենի վանք, Վաղարշապատ, 1998, 64 էջ: Ս. Հարությունյան 1977, Մարմաշենի պեղումները, ՀՍՍՀ-ում 1975-1976 թթ. դաշտային հնագիտական աշխատանքների արդյունքներին նվիրված զեկուցումների թեզիսներ, Երևան, էջ 40-41: Ս. Հարությունյան 1983, Մարմաշենի 1980-1982 թթ. պեղումների արդյունքները, ՀՍՍՀ-ում 1981-1982 թթ. դաշտային հնագիտական աշխատանքների արդյունքներին նվիրված գիտական նստաշրջան, զեկուցումների թեզիսներ, Երևան, էջ 35:

22․ Մեղրիի Ս. Հովհաննես Մկրտիչ (Ս. Սարգիս) եկեղեցի

Ստեփանոս Օրբելյան 1910, Պատմութիւն նահանգին Սիսական, Թիֆլիս, Ն. Աղանեանցի տպ., 619 էջ: Մ. Հասրաթյան, Սյունիքի XVII-XVIII դարերի ճարտարապետական համալիրները, Երևան, ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1973, 162 էջ: Մ. Հասրաթյան, Մեղրու շրջանիհուշարձանները, Երևան, ‹‹Հայաստան››, 1987, 78 էջ: Ա. Ավետիսյան 2020, Մեղրու փոքր թաղի Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցու որմնանկարների 2017-2019 թթ. ուսումնասիրման և վերականգնման աշխատանքները, ‹‹Հուշարձանտարեգիրք››, ԺԵ, էջ 9-29:

23․ Մեղրիի բերդը

Ստեփանոս Օրբելյան 1910, Պատմութիւն նահանգին Սիսական, Թիֆլիս, Ն. Աղանեանցի տպ., 619 էջ: Մ. Հասրաթյան, Սյունիքի XVII-XVIII դարերի ճարտարապետական համալիրները, Երևան, ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1973, 162 էջ: Մ. Հասրաթյան, Մեղրու շրջանի հուշարձանները, Երևան, ‹‹Հայաստան››, 1987, 78 էջ:

24․ Հայաստանի Վարդանանց սրբավայրերը

Ստեփաննոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի պատմութիւն տանն Սիսական, Մոսկվա, 1861,էջ 48-51: Տ. Ալեքսանյան, «Վարդանանց նահատակներ» և «Վարդանանց սրբավայրեր»: Սահմանումը և ուսումնասիրության խնդիրները, «Էջմիածին», 2021, Բ, էջ 106-111: Տ. Ալեքսանյան, Դիտարկումներ Վարդանանքի վայոցձորյան հուշարձանների շուրջ, Վայոց ձոր, Պատմամշակութային ժառանգության դրվագներ, Երևան, 2021, էջ 250-258: Տ. Ալեքսանյան, Դ. Միրիջանյան, Գեղարքունիքի մարզի Ս. Վարդան հուշարձանները Վարդանանց սրբավայրերի ուսումնասիրության համատեքստում, Հայագիտության հարցեր (ԵՊՀ), 2022, № 1, էջ 178-188: Տ. Ալեքսանյան, Վարդանանց սրբավայրերը Վայոց ձորի տարածքում, Հայագիտության հարցեր (ԵՊՀ), 2020, № 1, էջ 76-85:

25․ Բաղաբերդ

Ստեփանոս Օրբելյան 1910, Պատմութիւն նահանգին Սիսական, Թիֆլիս, Ն. Աղանեանցի տպ., 619 էջ: Ս. Մնացականյան 1960, Հայկական ճարտարապետության Սյունիքի դպրոցը, Երևան, ՀՍՍՌԳԱ հրատ., 267 էջ: Ղևոնդ Ալիշան 1893, Սիսական. Տեղագրութիւն Սիւնեաց աշխարհի, Վենետիկ-Ս.Ղազար, 563 էջ: Մ. Հովհաննեսյան 1970, Հայաստանի բերդերը, Վենետիկ-Ս. Ղազար, 745 էջ: Г. Григорян 1990, Очерки истории Сюника IX-XV вв., Ереван, изд. АН АрмССР, 390с.

26․ Տավուշ ամրոց

Յովհաննու կաթողիկոսի Դրասխանակերտեցւոյ Պատմութիւն հայոց, Թիֆլիս, 1912, Ն. Աղանեանցի տպարան, 428 էջ: Ալեքսանյան Տ., Բադալյան Հ. 2021, Տավուշ ամրոցի նախընթաց և ներկա հետազոտությունները, Հայագիտության հարցեր (ԵՊՀ), N 2, էջ 113-127: Եսայան Հ., Սաղումյան Ս., Շահնազարյան Ա. 1991, Տավուշ ամրոցի պեղումները, Լրաբեր հասարակական գիտությունների, N 2, էջ 132-141: Մակար եպս. Բարխուտարեանց, Արցախ, Բագու, 1895, «Արօր», 462 էջ: Ա. Ղանալանյան, Ավանդապատում, Երևան, 1969, էջ 207:

27․ Լոռե բերդաքաղաք

Ի. Ղարիբյան 2009, Լոռե բերդաքաղաքը և նրա պեղումները, Երևան, ‹‹Գիտություն››, 290էջ: Հ. Սիմոնյան, Ի. Ղարիբյան, Հ. Բադալյան, Տ. Ալեքսանյան 2015, Լօռէ բերդաքաղաքը (2009-2013թթ. պեղումների նախնական արդյունքները), Հուշարձան տարեգիրք, Ժ, էջ 29-56: О. Халпахчьян 1971, Гражданское зодчество Армении, Москва, Изд. Литературы по строительству, 245с.

28․ Բերդավանի ամրոց

Վրաց աղբյուրները Հայաստանի և հայերի մասին 1955, կազմեց Լ. Մելիքսեթ-Բեկը, հ. Գ, Երևան, Հայկական ՍՍՌ ԳԱ հրատ., 345 էջ: Լ. Բարսեղյան, Ժ. Խաչատրյան 1962, Միջնադարյան Հայաստանի երկու ամրոցների մասին, Տեղեկագիր հայկական ՍՍՌ ԳԱ հասարակական գիտությունների, էջ 71-76: Գ. Շախկյան 1986, Լոռի. Պատմության քարակերտ էջերը, Երևան, ‹‹Հայաստան››, 184 էջ:

29․ Տանձափարախի (Բեխի) անապատ

Ստեփաննոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի պատմութիւն Տանն Սիսական (Ստ. Օրբելյան), Մոսկվա 1861: Ալիշան Ղ., Սիսական, Վենետիկ, 1893: Հասրաթյան Մ., Սյունիքի 17-18-րդ դդ. ճարտարապետական համալիրները, Երևան, 1973:

30․ Մեղրիի Սբ Հովհաննես (Անապաստանաց) վանք

Ստ. Օրբելեան, Պատմութիւն նահանգին Սիսական, Թիֆլիս, 1910։ Աբրահամ Կրետացի, Պատմություն, Երևան, 1973։ Ղ. Ալիշան, Սիսական, Վենետիկ, 1893։ Մ. Հասրաթյան, Սյունիքի XVII-XVIII դարերի ճարտարապետական համալիրները, Երևան, 1973։ Մ. Հասրաթյան, Մեղրու շրջանի հուշարձանները, Երևան, 1987։ Նալբանդյան Ա., 2019, Արձանագիր խաչքարեր Մեղրիի Ս. Հովհաննես (Անապաստանաց) վանքից, Լրաբեր հասարակական գիտությունների, հ. 2: Նալբանդյան Ա., Սիմոնյան Ա., 2020, Նորահայտ պատառիկներ Մեղրիի Ս. Հովհաննես եկեղեցու պեղումներից, Բանբեր Մատենադարանի, հ. 29:

31․ Սանահին վանական համալիրի Սբ․ Հակոբ եկեղեցի

Ջալալյանց Ս., 1842, Ճանապարհորդութիւն ի Մեծն Հայաստան, Մասն Ա, Տփղիս, Ի տպագրատան Հոգևոր ճեմարանի հայոց Տփխիսայ, 1842: Յիշատակարան Սանահնոյ վանից (Սանահնի քէօթուկը), աշխ.՝ Պ. Մուրադյանի, Ս, Էջմիածին, «Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին» հրատ., 2007: Եղիազարյան Հ., Սանահնի վանքը, Էջմիածին, 1958, N 12։ Լալայեան Ե., Բորչալուի գաւառ, Նշանաւոր վանքեր. Ա, Ազգագրական հանդէս, 1901, N 7-8։ Ղաֆադարյան Կ., 1957, Սանահնի վանքը և նրա արձանագրությունները, Երևան, ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1957: Շախկյան Գ., 1986, Լոռի. պատմության քարակերտ էջերը, Երևան, հրատ․ 1986: Халпахчьян О. Х. 1980, Архитектурные ансамбли Армении, Москва, 1980: Նալբանդյան Ա., Նորահայտ տապանագրեր Սանահինից, Հայագիտու-թյան հարցեր, հ. 1 (25), Երևան, 2022,

32․ Սանահին վանական համալիրի Սբ․ Հարություն եկեղեցի

Ջալալյանց Ս., 1842, Ճանապարհորդութիւն ի Մեծն Հայաստան, Մասն Ա, Տփղիս, Ի տպագրատան Հոգևոր ճեմարանի հայոց Տփխիսայ, 1842: Յիշատակարան Սանահնոյ վանից (Սանահնի քէօթուկը), աշխ.՝ Պ. Մուրադյանի, Ս, Էջմիածին, «Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին» հրատ., 2007: Եղիազարյան Հ., Սանահնի վանքը, Էջմիածին, 1958, N 12։ Լալայեան Ե., Բորչալուի գաւառ, Նշանաւոր վանքեր. Ա, Ազգագրական հանդէս, 1901, N 7-8։ Ղաֆադարյան Կ., 1957, Սանահնի վանքը և նրա արձանագրությունները, Երևան, ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1957: Շախկյան Գ., 1986, Լոռի. պատմության քարակերտ էջերը, Երևան, հրատ 1986: Халпахчьян О. Х. 1980, Архитектурные ансамбли Армении, Москва, 1980: Նալբանդյան Ա., Նորահայտ տապանագրեր Սանահինից, Հայագիտու-թյան հարցեր, հ. 1 (25), Երևան, 2022:

33․ Սանահին վանական համալիրի Զաքարյանների դամբարան

Ջալալյանց Ս., 1842, Ճանապարհորդութիւն ի Մեծն Հայաստան, Մասն Ա, Տփղիս, Ի տպագրատան Հոգևոր ճեմարանի հայոց Տփխիսայ, 1842: Յիշատակարան Սանահնոյ վանից (Սանահնի քէօթուկը), աշխ.՝ Պ. Մուրադյանի, Ս, Էջմիածին, «Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին» հրատ., 2007: Եղիազարյան Հ., Սանահնի վանքը, Էջմիածին, 1958, N 12, Լալայեան Ե., Բորչալուի գաւառ, Նշանաւոր վանքեր. Ա, Ազգագրական հանդէս, 1901, N 7-8, Ղաֆադարյան Կ., 1957, Սանահնի վանքը և նրա արձանագրությունները, Երևան, ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1957: Շախկյան Գ., 1986, Լոռի. պատմության քարակերտ էջերը, Երևան, հրատ 1986: Халпахчьян О. Х. 1980, Архитектурные ансамбли Армении, Москва, 1980:

34․ Բարձրաքաշ վանական համալիր

Ջալալյանց Ս., 1842, Ճանապարհորդութիւն ի Մեծն Հայաստան, Մասն Ա, Տփղիս, Ի տպագրատան Հոգևոր ճեմարանի հայոց Տփխիսայ, 1842: Լալայեան Ե., Բորչալուի գաւառ, Նշանաւոր վանքեր. Ա, Ազգագրական հանդէս, 1901, N 7-8, Շախկյան Գ., 1986, Լոռի. պատմության քարակերտ էջերը, Երևան, հրատ 1986:

35․ Փարպիի Ծիրանավոր եկեղեցի

Յովհ. Շահխաթունեանց, Ստորագրութիւն Կաթողիկէ Էջմիածնի..., հ. II, Էջմիածինֆտև, 1842, էջ 75: Ղ. Ալիշան, Այրարատ, Վենետիկ, 1890, էջ 159: Թ. Թորամանյան, Նյութեր հայկական ճարտարապետության պատմության, հ. II, Երևան, 1948, էջ 227: Կ. Ղաֆադարյան, Դվին քաղաքը և նրա պեղումները, Երևան, 1952, էջ 43, 101, 168: Գ. Հովսեփյան, Արագածի գագաթին ի խնդիր Լուսավորչի կանթեղի, Նյու-Յորք, 1941, էջ 5: Ստ. Մնացականյան, Զվարթնոցը և նույնատիպ հուշարձանները, Երևան, 1971, էջ 142: Ստ. Մնացականյան, Երևանը և նրա շրջակայքը, Երևան, 1971, էջ 142: Մ. Հասրաթյան, Հայաստանի արտաքուստ շեշտված աբսիդով միանավ հուշարձանները, <Լրաբեր հաս. գիտ.>, 1976, N 11, էջ 34-37: <Խորհրդային Հայաստանի պատմական հուշարձանները>, հ. IV, Աշտարակի շրջան, Երևան, 1940, էջ 15: Մ. Հասրաթյան, Հայկական վաղքրիստոնեական ճարտարապետու-թյունը, Երևան, 2010։ Ա. Մանուչարյան, «Փարպիի Ծիրանավորի արձանագրությունները», Էջմիածին, 2014, Գ, էջ 134-143:

36․ Շիկահողի Սբ․ Ստեփանոս Նախավկա եկեղեցի

Ստեփաննոս եպիսկոպոս Սիւնեաց, Պատմութիւն տանն Սիսական, Մոսկվա, 1861։ Ալիշան Ղ, Սիսական, Վենետիկ, 1893։ Խնկիկյան Օ. Հետախուզական պեղումներ Ղափանի շրջանում (1970-1971), ՀՍՍՀ ԳԱ, Երևան, Պատմաբանասիրական հանդես, 1973, № 3:

37․ Հին Գորիսի Մելիք Օհանի ապարանք

Ալիշան Ղ., Սիսական, Վենետիկ, 1893։ Լալայան Ե., Զանգեզուր, Ազգագրականհանդես, Դ․ գիրք, Թիֆլիս, 1898։ Լիսիցյան Ստ., Զանգեզուրի հայերը, Երևան, 1969։ Մաղալյան Ա., Արցախի մելիքությունների պատմության մի քանի հարցերի շուրջ, Պատմա-բանասիրական հանդես, 2014, № 1 Նալբանդյան Ա., 2019, Գորիսի մելիքական ապարանքի պեղումները, «Սյունիքը կրթության և մշակույթի օջախ» գիտաժողովի զեկուցումների ժողովածու, Երևան, «Արմավ» հրատ.,

38․ Կուրիսի Ամենափրկիչ եկեղեցի

Մ․Մ․ Հասրաթյան, Սյունիքի՝ XVII-XVIII դարերի ճարտարապետական համալիրները, Երևան, 1973: Մ․Մ․ Հասրաթյան, Մեղրու շրջանի հուշարձանները, Երևան, 1987: Ա. Նալբանդյան, Խ. Վարդանյան, Ագարակի Ամենափրկիչ եկեղեցու պեղումները, «Հուշարձան» տարեգիրք, պրակ Թ:

39․ Թեղենյաց վանքի Կաթողիկե եկեղեցու քանդակաշարը Ա․ Ենոքյան, Թեղենեաց վանքի Կաթողիկէ եկեղեցու բեմառէջքի քանդակաշարը, «Հանդէս ամսօրեայ» հայագիտական ուսումնաթերթ, 2022, թ․ 1-12, էջ 437-472։ Գ․ Սարգսյան, Թեղենյաց վանքի պեղումները (1979-1989 թթ․ արդյունքները), ՊԲՀ, 1990, թ․ 2, էջ 174-190։ Վ․ Պետրոսյանց, Թեղենյաց վանքը և նրա առաջնորդները, «Էջմիածին», 1977, Ը․ էջ 48-51։

40․ Սիրամարգը հայ քանդակային արվեստում Հայ ձեռագրային զարդանկարչություն, կազմեց՝ Լ․ Դուրնովո, առաջաբանը՝ Մ․ Սարգսյանի, Երևան, 1978։ Հայկական մանրանկարչություն․ Կենդանազարդեր, կազմեց՝ Ա․ Գևորգյան, Երևան, 1996։ Վ․ Ղազարյան, Մեկնութիւնք խորանաց, Մայր Աթոռ Ս․ Էջմիածին, 2004։ Ժան-Պիեռ Մահե, Սիրամարգն ու սկահը հայկական աւետարանների խորաններում, ՊԲՀ, 1986, թ. 1, էջ 106-112։ А. Уваров, Христiанская символика. Часть первая. Символика дрвне-христiанкого перiода, Москва, 1908․ F. Canillas del Rey, La iconografía del pavo real en la edad media ”Revista Digital de Iconografía Medieval”, 2021, N 23, էջ 143-168։

J. Anđelković, D. Rogić, E. Nikoliće, Peacock as a Sign in the Late Antique and Early Christian Art, ”Archaeology and Science”, 2011, N 6, էջ 231-248։ 

X. Barbier De Montault, Traité D'iconographie chrétienne, tome second, Paris, 1898․

41․ Արտավանի եկեղեցու պատկերաքանդակը

Ա․ Ենոքյան, Արտաւանի եկեղեցու բարաւորի «Տիրամայրը Մանկան հետ» Պատկերաքանդակը, «Սիօն» կրօնական, գրական, բանասիրական պաշտօնաթերթ Երուսաղէմի հայոց պատրիարքութեան, 2021, թ․ 8-12, էջ 281-290։ Ք․ Ավետիսյան, Աստուածածնի պատկերագրութիւնը հայ միջնադարեան արուեստում, Երեւան, 2015։ Հր․ Հակոբյան, Հայոց տերունական սրբապատկերներ, Երևան, 2003։ Н. Кондаков, Иконография Богоматери. Связи гречесской и русской иконописи съ итальянскою живописью Возрожденiя, Москва, 1910.

43․ Ստեփանոս Առնջեցու մանրանկարչական արվեստը

Ա․ Ենոքյան, Ստեփանոս Առնջեցու մանրանկարչական արվեստը, «Բանբեր մատենադարանի», հ․ 31, Երևան, 2021, էջ 69-84+2։ Ն․ արք․ Ծովական, Հայ նկարողներ (ԺԱ-ԺԷ․ դդ․), Երուսաղեմ, 1989։

44․ Վիշապ-օձի պատկերագրությունը հայ մանրանկարչության մեջ

Ա․ Ենոքյան, Վիշապ-օձի պատկերագրությունը հայ մանրանկարչության մեջ, «Վիշապը հեքիաթի և իրականության սահմանին», հոդվածների ժողովածու, Երևան, 2019, էջ 387-395։ Կ․ Մաթևոսյան, Ա․ Ավետիսյան, Ավետարանական պատկերներ, Ավետարանական պատկերներ, Երևան, 1993։ Дж. Холл, Словарь сюжетов и символов в искусстве, Москва, 1996.

Խմբագրման ենթակա վերնագրեր

1. Ուշիի Ս. Սարգիս վանք 2. Սաղմոսավանք 3. Հովհաննավանք 4. Արուճ. Կաթողիկե տաճար /տաճարական համալիր 5. Արուճի ամրոց 6. Թալինի կաթողիկե տաճար 7. Աշտարակի Կարմրավոր եկեղեցի 8. Անբերդ 9. Մաքենյաց վանք 10. Հայրավանք 11. Բերդկունք ամրոց 12. Սպիտակավորի Ս. Աստվածածին վանք 13. Պռոշաբերդ 14. Սմբատաբերդ 15. Սելիմի քարավանատուն 16. Հարժիսի քարավանատուն 17. Թանահատի վանք 18. Գնդեվանք 19. Ցաղաց քարի վանք 20. Արենիի. Ս. Աստվածածին եկեղեցի 21․ Մաքրավանք Ասատրյան, Գրիգորյան 2020 - Ասատրյան Գ․, Գրիգորյան Ա․, Մաքրավանքի խաչքարերը (XII-XIV դդ․), Պատմություն և մշակույթ։ Հայագիտական հանդես, № 1, էջ 176-184։ Գրիգորյան, Ասատրյան 2020 - Գրիգորյան Ա․, Ասատրյան Գ․, Մաքրավանքի նորահայտ խաչքարերը (IX-XI դդ․), Բանբեր Մատենադարանի№ 29, էջ 421-427։ Grigoryan, Mirijanyan 2020 -Grigoryan A., Mirijanyan D.,The excavations Grigoryan, Mirijanyan 2020 - Grigoryan A., Mirijanyan D., The excavations of Makravank, Aramazad: Armenian journal of near easter studies, volume XIV, issue 1-2, 246-267pp.

22․ Մայրավանք (Սոլակ) Սարգսյան 1958 -Սարգսյան Գ․, Մայրավանք (Ախտայի շրջան), «Էջմիածին», Դ, էջ 45-52։ Քենդերյան1973 - Քենդերյան Հ․, Հավհան Մայրագոմեցի, Երևան, ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ․, 135 էջ։ Քէոսէեան 2005 -Քէոսէեան Յ․, Յովհան Մայրագոմեցին եւ իր երկերը, Մատենագիրք Հայոց, հտ․ Դ, Է դար, Անթիլիաս-Լիբանան, 1408 էջ։ Ղեւոնդ Ալիշան 1890 -Հ․ Ղեւոնդ Ալիշան, Այրարատ․ բնաշխարհ Հայաստանեայց, Վենետիկ-Ս. Ղազար, 590 էջ։

23․ Կլոր դարի կիկլոպյան ամրոց Միքայելյան 1968 - ՄիքայելյանԳ., Սևանի ավազանի կիկլոպյան ամրոցները, Հայաստանի հնագիտական հուշարձանները, հտ․1, Բրոնզեդարյան հուշարձաններ, պր․ I, Երևան, ՀՍՍՀԳԱ հրատ., 116 էջ: Խաչատրյան, Քալանթարյան 1972 – Խաչատրյան Ժ., Քալանթարյան Ա., Մարտունու և Վարդենիսի շրջանների անտիկ և միջնադարյան հուշարձանները, Լրաբեր հասարակական գիտությունների, № 1, էջ 58-67: Хачатряни друг. 1979 – Хачатрян Ж., Зардарян М., Манукян А., Раскопки в Акунке, Археологические открытия 1978 года, Москва, 527 с. Biscione et al. 2002 - Biscione R., Hmayakyan S., Parmegiani N., Sayadyan Y., Description of the sites, The North-Eastern frontier, Biscione R., Hmayakyan S., Parmegiani N.(ed.), Urartians and Non-Urartians in the Sevan Lake basin, I, The Southern Shores, Dacumenti Asiana, vol. VII,Roma, CNR Instituto Di StudiSulleCiviltàDell’Egeo E Del VicinoOriente, pp. 61-249.

24․ Սոթքի լեռնանցք Բարխուդարյան 1982 - Բարխուդարյան Ս., Դիվան հայ վիմագրության, պր. V, Արցախ, Երևան, ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 348 էջ։ Բոբոխյան և ուրիշ․ 2022 - Բոբոխյան Ա․, Կունցե Ռ․, Մելիքսեթյան Խ․, Ամիրյան Մ․, Դանիելյան Հ․, Վանյան Հ․, Սիմոնյան Հ․, Գրիգորյան Ա․, Հովսեփյան Ռ․, Սոթքի տարածաշրջանի բնակեցման հիմնական փուլերը, Ուդուրի-Էթիունի երկրի հնագիտական ժառանգությունը, խմբ.՝Բադալյան Մ․, Բոբոխյան Ա․, Երևան, Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի հրատ․, էջ 134-145։ Գրիգորյան 2016 - Գրիգորյան Ա․, Նոր հետազոտություններ Սոթքում և Զաութիս կայան-քարավանատան տեղադրության խնդիրը, Հայաստանը և արևելաքրիստոնեական քաղաքակրթությունը, Միջազգային գիտաժողով՝ նվիրված ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի Քրիստոնյա Արևելքի բաժնի ստեղծման 40-ամյակին և նրա հիմնադիր, պրոֆեսոր Պարույր Մուրադյանի մահվան 5-րդ տարելիցին, Երևան, 12-13 դեկտեմբերի, 2016, Զեկուցուներ և զեկուցումների դրույթներ, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ․, էջ 66-71։ Գրիգորյան, Բոբոխյան 2022 - Գրիգորյան Ա․, Բոբոխյան Ա․, Օպերացիա «Զոդ»․ ինչպես Հայաստանը 1919-ին պահեց Սոթքի բնագիծը, Երևան, «Newmag» հրատ․, 404 էջ։