Մասնակից:Vardouhie Ghazarian/Ավազարկղ52
Էմիլ Սիորանը(Կաղապար:API-) (8 ապրիլի, 1911 - 20 հունիսի, 1995), ռումինացի փիլիսոփա և էսսեների հեղինակ, որը հրատարակել է իր գործերը և՛ ռումիներենով, և՛ ֆրանսերենով։ Նա իր կյանքի մեծ մասը ապրել է Փարիզի լատինական թաղամասում։Ն Նրա գրքերը արգելված էին իր սեփական հայրենքիում՝Ռումիանիայի սոցալիստական հանրապետություն սկսած 1946 թվականից, երբ այդ երկրում իշխում էր կոմունիզմը։ Չնայած նրան որ կյանքի մեծ մասը նա ապրելէ Ֆրանսիայում նա երբեք չի ցանկացել ընդունԵԼ Ֆրանսիայի քաղաքացիություն [1]։ Նր աստեղծագործությունները երբեմն հրպարակվում էին է․Մ․ Սիորան կեղծանվամբ իր իրական Թմիլ Միհայի Սիորանն անվան փոխարեն։ Նա թաղված է Փարիզի Մոնպարնաս գերեզմանոցում։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երիտասարդություն և ռումինական շրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սիորանի հայրը Ռումինական ուղղափառ եկեղեցու քահանա էր իսկ մայրը աթեիստ էր։ Տրանսիլվանիայի փոքրիկ գյուղերից մեկում՝ Րեշինարիում մի քանի երջանիկ տարիներից հետո Սիորանը մեծ դժվարոթյամբ փորձում է հարմարվել քաղաքային կյանքին, երբ նրա ընտանիքը տեղափոխվում է մեծամասամբ սաքսոնական բնակչություն ունեցող և իր հայրենի գյուղի ավելի հարավ ընկած Սիբիու քաղաքը։ Նրա հայրենակից Լուչիանի Բլագան, որը մշակույթային փիլիսոփա էր, բացատրում է այդ փոքրիկ ռումիական գյուղի մեծ նշանակություն և իր քաղաքային գերմանախոս դասընկերներիի արհամարաքը փոքրիկ վալախիացի գեղջուկի հանդեպ։ Մանկական տարիներից մնացած այս ցնցումը ինչպես նաև մոր հետ նրա ունեցած լարված հարաբերություննները և երիտասարդության տարիներին սկսված բազմաթիվ անքնությունները, կնպաստեն նրա աշխարհի հանդեպ վատատեսությամբ տրամադրվելուն և կստիպեն նրան մտածել ինքնասպանությունների մասին։ Նա յոթ տարեկան էր, երբ Տրանսիլվանիան դարձավ Ռունիաական թագավորության մի մասը։ 17 տարեկան հասակում Սիորանը ընդունվում է Բուխարեստի համալսարանի փիլիսոփայության բաժինը և նա առաջին հերթին սկսում է ուսումնասիրել Էմմանուել Կանտի, Արթուր Շոպենհաուերի և հատկապես Ֆրիդրիխ Նիցշեի աշխատությունները։ Ավարտելով համալսարանը 1932 թվականին նա սկսում է իր ատենախոսությունը Անրի Բերգսոնի ուսմունքի վերաբերյալ։ Հետագայում Սիորանը կմերժի վերջինիս փիլիսոփայական սկզբունքները, համարելով, որնա չի հասկանում կյանքի ողբերգությունը: 1933 թվականին ստանալով կրթաթոշակ շարունակում է իր կրթությունը Բեռլինի Հումբոլդտի անվան համալսարան: 22 տարեկան հասակում հրատարակում է իր առաջին «Հուսահատության գագաթներին»({{lang-fr|Sur les cimes du désespoir}) գիրքը,որի շնորհիվ էլ չնայած երիտասարդ տարիքին ընդգրկվում է ռումիանացի գրողների պանթեոնում։ Բեռլինում երկու տարի ուսուցանելուց հետո նա վերադառնում է Ռումինիա, որտեղ էլ դառնում է Բրասովի Անդրեյ-Սագունայի ավագ դպրոցի փիլիսոփայություան ուսուցիչ 1936-1937 ուսումնական տարում։ Ինչպես իր ժամանականժրջանի ծշատ մտավորակակններ Էմիլ Սիորանը նույնպես Միրչա Էլիադեի հետ ականատեսը եղան Երկաթե գվարդիայի ֆաշիստական և հակասեմիթեական շարժման վերելքին, որը գլխավորում էին պառլանետական ոստիկանությունը։ Երկրում քաղաքացիական պատերազմի տրաամդրույթուն էր բարձրացել քանի որ Ռունիաայի մի կողմից նացիոնալիստ և ալյատյանց ուլտրա-քրիստոնյաները(Երկաթե գվարդիան նույնպես ներկայանում էր ինչպես քրիստոնիաներ) և աշխարհիկ դեմոկրատները մյուս կողմից։ Երկաթե Գվարդիան դիմում էր ռունիմացի ժողովրդին հիշեցնելով նրանց հին ռումինական ավանդույթները, հարեւան օտարերկրյա կայսրությունների կողմից ճնշված գյուղացիների արժեքները, նրանք բավական ոգեշնչված Արեւմուտքի արժեքներից միապետության կոչեր էին անում: 1936 թվականին Սիորանը հրապարակեց «Ռումինիայի փոխակերպումը» (Կաղապար:Langue) որտեղ նա մշակեց մի միտք, որը որոշ չափով ազդվել էր երկաթե գվարդիականների տեսակետներից (որտեղ նա զարգացնում է հայրենասեր նահատակի կերպար, քանի որ ցույցերի ժամանակա ոստիկանությունը ցուցարարաների վրա կրար ր բաղում առանց նախազգուժացման[2])։ Այսպիսով, նա 1937 թվականին գրեց իր երրորդ գիրքը՝ «Արցունքներ եւ Սրբերներ»։Այս գիրքը իր երկորւմ համարվեց սկանդալային, քանի որ նա այնտես գրում է․ «Հունգարացիները ատում են մեզ գտնվելով մեզնից հեռու, իսկ հրեաները ատում են մեզ մեր հասարակության սրտում, մեր կողքին»[3] և «Հրեաները դրանք մեր մերձավորը չեն , մեր հարեւանը չենր ինչքան էլ մեծ լինի հրեաի հետ մտերմությունը, մի խորը անդունդ է մեզ բաժանում»[4]: Շատ ավելի ուշ նա կվերացնի այս հատվածները ֆրանսիական հրատարակության համար[5]: Էմիլ Սիրորանը ժամանելով Ֆրանսաի 1937 թվականի վերջին որպես Բուխարեստի ֆրանսական համալսարանից կրթաթոշակ ստացած ուսանող այլևս երբեք չի վերադառնա Ռումինիա։ Իսկ այդ ընթացքում նրա հայրենիքում՝ Ռումինիայում ոագանոր Կառոլ II-ը Երկաթ Գվարդիայի դեմ ավելի հաստատաուն կերպով պայքարելու համար, որոշում է կայուցնում երկրում հաստատել ավտորիտար կարգեր, ձեռբակալու և գնդակահարում է Երկաթե Գվարդիայի հիմնադիր Կորնելիու Կորդրոյին այս իրադարձութնուններր արդյունք եղավ այն որ լեգիոնիստներ, այսպես էին կոչում Երկաթե Գվարդիայի անդամների սկսեցին սպանություններ իրականացնել հիմնական թիրախւ նախարարները , ուսուցիչները, բանկի աշխատակիցները, և հրեաներն էին։ Ֆրանսայի Հանրապետությունը, որը իր աջակցությունն էր հայտնել Ռումինային 1939 թվականի ապրիլի 13 համաձայնագրով փլուզվեց ինչից հետո Ռումինիայում սկսվում է պետական հեղաշրջում, որը ինչ-որ չափաով հովանավորվում էր Ֆաշիստական Գերմանիայի կողմից; Պետական հեղաշրջման մասնակիցները գահընկեց արեցին Կառոլ II –ին իսկ իշխանության գլուխ եկան Երկաթե Գվարդիականները իսկ վարչապետ նշանակվեց Յոն Անտոնեսկուինը, որին շատ հաչախ անվանում էին ռումինացի Պետեն։ Ֆրանսիան Պետենի նախագահության որոք և Ռումինիան Յոն Անտոնեսկուի վարչապետության օրոք մնացի դաշնակիցներ, բայց այս անգամ Առանցքային ուժերի կազմում։ Դա նշանակում էր, որ Սիորանը, ոչպես կրթաթոշակակիր կարող էր մնալ Փարիզում իր կրթությունը շարունակելու նպատակով; Նա Փարիզում է մնում իր Անրի Բերգսոնի մասին փիլիսոփայական թեզը վերջացնելու համար։ Վերջինիս պաշտպանությունից հետո կրթաթոշակի տրամադրումը դադարեցվում էև նա դառնում է Փարիզում Ռումինիայի դեսպանատան մշակութային կցորդը: Սակայն, չցանկանալով զգալ Ֆրանսիայում ֆաշիստական ռեժիմի արյունալի հալածանքները, ինչը նա զգացել էր Ռումինիայում, նա հրաժարվում է բոլոր տասակի գաղափարախոսությունից, որպեզսի կենտրոնանա բացառապես գրելու վրա: Այս ժամանակաշրջանում նրա վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել Օսվալդ Շպենգլեր: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Ռումինիայում իշխանության գլուխ եկած կոմունիստները արգելեցին Էմիլ Սիորանի գրքերը, վերջինս Փարիզում մնաց մինչև կյանքի վերջը, բավականին վատ ապրելով, այս ժամանակաշրջանում նա գրում է իր ստեղծագործությունները ֆրանսերենով, Բացի այդ, իսկ թարգմանություններ է կատարում ռումներենից, նա հիմնականում թարգմանում էր Ստեֆան Մալարիայի բանաստեղծությունները: Փարիզում նա շրջապատված էր այնպիսի մտավորականներով ինչպիսիքն են Միրչա Էլիադեն, Ստեփան Լուպասկոն, Սեմյուել Բեքեթ, Անրի Միշո և Գաբրիել Մարսել, ինչպես նաև փոքրաթիվ սակայն Էմիլ Սիորանի նվրված մի քանի երկրպագուներ; Հրաժարվելով բոլոր տեսակի պարգևներից նա ի վերջո ընդունում է Ֆրանսկական Այկադեմիայի կողմից տրվող Պոլ Մորենի անվան գրականության գրան պրին։ Նրա աշխատանքը, ըստ էության, կազմված է աֆորիզմների հավաքածուներից, որում առկա է ասկետիզմը և հումորը, որը վայելում է աճող հաջողություններ: Փոխարենը, նա ունի «երկայնքով» երկկողմանի հարաբերություններ. «Ես ճանաչում եմ բոլոր քայքայման ձևերը, այդ թվում` հաջողության »: Պատերազմից հետո նա իր ստեղծագործությունները գրել էր ֆրանսերեն լեզվով, լիովին հրաժարվելով իր մայրենի լեզվից՝ ռումիներենից. «Ֆրանսերենով, մենք խենթ չենք դառնում», անդրադառնալով ռումինացի գրականության ավելորդությանը, բայց հատկապես 1938 թվականից սկսվեց հետագա բռնապետական ռեժիմները, փորձելով փոխել ցանկացած ստեղծագործական գործը գովաբանության համար, բռնապետության, առաջին հերթին թագավորական, ապա ֆաշիստական եւ վերջապես կոմունիստական: Սիրորանի հեգնական եւ ապոկալիպպիկ աշխատանքը նշանավորվում է հոռետեսության, թերահավատության եւ հիասթափության կնիքով: 1973-ին Սիորանը հրատարակեց իր ամենակարեւոր աշխատանքը. Ծնված լինելու անհարմարության մասին: 1987-ին նա հրապարակեց նախքան մահանալը իր վերջնական գիրքը `Խոստովանություններ և նզովանքներ իսկ 8 տարի անց, 1995 թվականին, Ալցհայմերի հիվանդություն հիվանդությամբ, առանց իր ինքնասպանության ծրագրի իրականացնելու։ Սիորանի մտքի մասին Սիորանի ստեղծագործությունները ներառում են հեգնական աֆորիզմների հավաքածուներ, թերահավատ ու հարվածող, ինչպես օրնակ Ծնված լինելու անհարմարության մասին կամ կամ Դառնության սիլլոգիզմներ գրքերը , որը կազմում են նրա ամենահայտնի ստեղծագործությունների էական առանցքը, սակայն նրա այդ ստեղծագործություններում կարող ենք գտնել ավելի երկար և մանրամասված տեքստեր։ Ընդհանուր առմամբ, Սիորանի ստեղծագործություններ գլխավոր առանձնահատկությունը այն է, որ նրաննցում մերժվում է ցանկացած փիլիսոփայական համակարգ: Նրա ստեղծագործություններում ավելի շատ, քան պարզապես հոռետեսությունւ չէ որ առկա է, նար սռեղծագործությունններ ամենավառ հատկանիշներից մեկը ն նրա փիլիսոփայական թերահավատությունը: Սիորանը, որի գրվածքները բավականին սռայլ են , սովորական կյանքում նա բավականին լավ և ուրախ մարդ էր եւ շատ լավ ընկեր էր: Նա հայտարարաում է, որ կյանքը անցկացրել է ինքնասպանության մասին խորհուրդներ գրելով, սակայն նա առաջին գլխեւմ իր բառերով նա խուրհուրդ չի տալիս ինքնասպան լինել, սա վեր է հանում գաղափոարների մի ամբողջ խումբ սիկ երկրորդ գլխում նա հայտնվում է կաշվի և այրան զրուցակիցներիդիմաց։ Թեև նա պարադոքսալ կերպով խորհորդ է տալիս և միևնույն ժամանակ խորդուրդ չի տալիս ինքնասպանությունը, նա պնդում է, որ մահվան առջեւ գոյություն ունի կյանքի գերազանցություն. Այն անհայտին, որը հիմնված չէ տրամաբանության կամ համահունչության վրա եւ չի ապահովում ստվեր, որը պատճառաբանում է, որ մենք մնում ենք այն կամ մնալու ենք դրան: Ընդհակառակը, մահվան վերջնականությունը մնում է պարզ և հստակ: Սիորանի խոսքերով, միայն կյանքի առեղծվածը և այն հետաքրքրությունը, որն առաջացնում է ստիպում է շարունակել ապրել: Մենք Սիորանին կարրող ենք մեղադրել նրանում, որ նա իր ստեղծագործություններում շատ հաճախ հուսահատ դիրք է ընդունում, նա խորապես վշտացնում եւ նույնիսկ անկեղծորեն հիասթափեցնում է, քանի որ նա չի կարող հստակորեն հաստատել մտածողության համակարգ, որն իսկապես իր կյանքին իմաստ էր տալիս երիտասարդության տարիներին , երբ նա շատ ոգեծնչված էր ... բայց հետո, ակնհայտ տեսնում ենք որ , նա հստակորեն խճճվել է սխալի մեջ որն ավելի ակնառու կերպով երևում է նրա «Հուսահատության գագաթները» ստեղծագործության մեջ։ Սիորանի գրական ուղին և հոգևոր ճանապարհորդությունը ըստ Լիլիանա Նիսորեսկու ունեն երեք խոշոր ուղենիշ: Այդ երեք ուղենիշերից մեկը ռումինացի և միևնույն ժամանակ հրեա լինելու գայթակղություն էր, սակայն ոչ նրա կողմից ժխտված ռունիականություն, ոչ էլ ձախողված հրեականությունը նրա նվստացումներին և ծնված լինելու անհարմարությանը չեղան մխիթարանք.
|
Թերհավատությունը իմ բոլոր հարցադրումները կենտրոնն է: Եթե որևից մեկը ցանկանա որևէ կոտկրետ բան գրել իմ մասին, ապա պետք վերլուծի այն ինչ դարձել է իմ մտահոգությունը ու սևեռուն միտք ինձ համար | 
|
Գեղագիտական ողջյուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դատապարտված լինելով պայծառատեսության և մշտական ժխտման Սիորանը կգտնի էքսիստենցիալ տարեկետում գեղագիտության և գրելու արվեստի ճանապարհին `ռոմանտիկ կամ բանաստեղծական: Այսպիսով նա հստակորեն կվերսկսի կենսական պատրանքի թեման (Նիցշեն): Սեփական գրելու ոճի, հանդեպ կայուն ուշադրությունը, արձակի արտահայտված ճաշակը և աֆորիզմները դառնում են շարժիչ ուժ նրա համար, ապահովելով նրա կենսունակությունը: Բացի այդ նա կսկսի շեղվել հստակ մտքերից, շատ հաճախ կորցնելով իր ընթերցողին կամ ստիպում է նրան՝ ընթերցողին ոչ միշը ամեն ինչ հասկանալ: Բանաստեղծությունը դառնում է այն, որ իր միտքը թարգմանելու միջոց է որպես վճռականություն կամ ժամանակավոր միջոց, որն արտահայտված է իր պարզությամբ: «Նա ունի կյանքի նման` ոչինչ չապացուցելու արդարացում:» Կյանքի փորձը, որը նա կհամարի ամողթալի, շատ կենսարար, հաճախ ատելի, կուղեկցի և կառաջնորդի նրան: Ինչպես շատ գրողներ Սիորանը նունպես ընդունի իր մտածողության այս պարադոքսը:
- ↑ {{{վերնագիր}}}..
- ↑ . ISBN 978-2-213-59425-5. OCLC 299463909.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(օգնություն); Unknown parameter|nom1=ignored (|last1=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|passage=ignored (|pages=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|éditeur=ignored (|editor=suggested) (օգնություն). - ↑ Alexandra Laignel-Lavastine, Cioran, Eliade, Ionesco - l'oubli du fascisme, P., PUF, 2002.
- ↑ Michaël Finkelsthal, Cahiers Benjamin Fondane, Կաղապար:Numéro, 2003.
- ↑ Alexandra Laignel-Lavastine, Cioran, Eliade, Ionesco - l'oubli du fascisme, P., PUF, 2002.