Մասնակից:MkhitarOrdanyan/Ավազարկղ

Անտիոքի պաշարումը

Անտիոքի պաշարում՝ Անտիոքի գրավումը մամլուքների կողմից 1268 թ։ Քաղաքն արդեն պաշարումներ էր ապրել 1097 և 1098 թվականներին։ Մինչ պաշարումը, Անտիոքի իշխանությունն արդեն գրեթե ամբողջությամբ նվաճված էր մուսուլմանների կողմից (քաղաքը հանձնելու բանակցություններում Բայբարս I-ը նույնիսկ իրեն շնորհեց «Անտիոքի իշխան» կոչումը), և քաղաքի անկումը միայն խորհրդանշական ավարտ էր ամբողջ իշխանութեան անկումը համար։

Նախախապատմություն

   1260 թվականին Մամլուք Սուլթան Բայբարս I-ը սկսեց սպառնալ Անտիոքի Իշխանությանը, որը, որպես Հայաստանի վասալ, աջակցում էր մոնղոլներին՝ մամլուքների ավանդական թշնամիներին։1265 թվականին Բայբարս I-ը գրավեց Կեսարիան, Հայֆան և Արսուֆը և սպանեց նրանց բնակիչներին։ Մեկ տարի անց Բայբարս I-ը գրավեց Գալիլեան և ավերեց և անբնակ սարձրեց Կիլիկյան Հայաստանը։
   Ինչպես նշում է Ստիվեն Ռանսիմանը, քաղաքի պաշարումից շատ առաջ Անտիոքի արքայազն Բոհեմոնդ IV-ը բնակություն հաստատեց Տրիպոլիի կոմսի արքունիքում։ Ուստի 1268 թվականին Անտիոքիայի ասպետներն ու կայազորը գտնվում էին ոստիկան Սիմոն Մանսելի հրամանատարության ներքո, որի կինը հայ էր և ազգական Բոհեմոնդ IV-ի կնոջ հետ։

Պաշարումը

  1268 թվականին Բայբարս I-ը պաշարեց Անտիոքը, որը «բնակիչների մեծ մասի կողմից վատ պաշտպանված և լքված էր»[1]։Մինչ մամլուքների զորքերը կպաշարեին քաղաքը, կոննետաբլ Սիմոն Մանսելը մի խումբ ասպետների հետ միասին անհաջող հարձակում սկսեց մուսուլմանների վրա՝ քաղաքի շրջապատումը կանխելու համար։Պատերը լավ վիճակում էին, բայց կայազորը չկարողացավ պաշտպանել դրանց ողջ երկարությունը։Մանսելը գերի է ընկել հեծելազորի հարձակման ժամանակ, և Բայբարս I-ը հրամայել է նրան համոզել կայազորին հանձնվել։ Սակայն կայազորը հրաժարվեց կապիտուլյացիայից և շարունակեց պաշտպանել պարիսպները։
  Քաղաքն ընկավ մայիսի 18-ին (միջնաբերդը դիմացավ ևս երկու օր) համեմատաբար թույլ դիմադրությունից հետո[2]։Անտիոքը թուլացել էր Հայաստանի հետ նախորդ պայքարից և ներքին իշխանության կռիվներից, և քաղաքի բնակիչները չէին վարանում համաձայնել հանձնվել իրենց կյանքը խնայելու պայմանով։
  Բայբարս I-ը շատ շուտ մոռացավ իր խոստման մասին։ Հենց որ իր զորքերը մտան քաղաք, նա հրամայեց փակել դարպասները և դաժանորեն սպանել բոլոր բնակիչներին։ Ենթադրվում է, որ 40 հազար քրիստոնյա սպանվել է, ևս 100 հազարը ստրկության են տարվել[3]։Այնուհետև, բողոքելով, որ Անտիոքի տիրակալը ներկա չի եղել պաշարման կամ քաղաքի կողոպտման ժամանակ, Բայբարս I-ը հրամայեց իր քարտուղարին նամակ գրել Բոհեմոնդ IV-ին՝ մանրամասն նկարագրելով պաշարման բոլոր հանգամանքները[4]։

― Մահը պաշարվածներին հասավ բոլոր կողմերից և բոլոր ճանապարհներով. մենք սպանեցինք բոլոր նրանց, ում դուք նշանակել էիք քաղաքը հսկելու կամ նրա մոտակայքը պաշտպանելու համար։ Եթե տեսնեիր քո ասպետներին, ոտքի տակ տրորված ձիերին, քո հպատակների կանանց բաց աճուրդի էին հանում. եթե տեսնեիր խաչերը շրջված, Ավետարանի սավանները պատռված ու քամուն նետված, քո գերեզմանները պղծված. եթե տեսնեիր, թե ինչպես են թշնամիներդ ոտնակոխ անում քո սրբությունները՝ վանականներին, քահանաներին ու սարկավագներին, մի խոսքով, եթե տեսնեիր քո պալատները այս աշխարհի կրակով այրված, Սուրբ Պողոսի և Սուրբ Պետրոսի եկեղեցիները հիմնովին ավերված, դու կկանչեիր. «Ես աղոթում եմ, երկինք, որ մոխիր դառնամ» (Michaud, 1853)

     Միշոն, մեջբերելով սուլթանի նամակը, եզրակացնում է.շ
  ― Բայբարս I-ը ավարը բաշխեց իր զինվորների, այդ թվում՝ ստրուկների միջև [...] Փոքր տղան արժեր տասներկու դիրհամ, փոքրիկ աղջիկը՝ հինգ դիրհամ։Մեկ օրվա ընթացքում Անտիոք քաղաքը կորցրեց իր բոլոր բնակիչներին, և սուլթանի հրամանով բռնկված հրդեհը ավարտին հասցրեց այս բարբարոսական գործը։Պատմաբանների մեծամասնությունը համաձայն է գնահատականների հետ՝ ասելով, որ տասնչորս հազար քրիստոնյա սպանվել է, իսկ հարյուր հազարավորները ստրկության են տարվել։

   Հետևանքները

   Կրակ դե Շևալիե Հոսպիտալեր ամրոցն ընկավ երեք տարի անց[5]։ Լյուդովիկոս IX-ը՝ Ֆրանսիայի թագավորը, այս անհաջողությունները փոխհատուցելու համար սկսեց ութերորդ խաչակրաց արշավանքը։ Միաժամանակ նա Կոստանդնուպոլսի փոխարեն գնաց Թունիս, ինչպես խորհուրդ էր տալիս նրա եղբայրը՝ Կառլ I Անժուացին։ Արշավն ի վերջո ձախողվեց։ 1277 թվականին իր մահվան պահին Բայբարս I-ը խաչակիրներին քշել էր ափի երկայնքով մի քանի ամրոցներ, իսկ 14-րդ դարի սկզբին քրիստոնյաները վտարվեցին Մերձավոր Արևելքից: