Մասնակից:MariamKirakosyan/Ավազարկղ
Иога́нна Кла́ра Луи́за Ле́цен, более известная как баронесса Луи́за Ле́цен (англ. Baroness Johanna Clara Louise Lehzen; 3 октября 1784, Королевство Ганновер — 9 сентября 1870, Бюккебург, Провинция Ганновер, Пруссия) — гувернантка, советник и компаньонка принцессы, аа затем королевы Великобритании Виктории.
В 1819 году была принята ко двору герцога и герцогини Кентских. Пять лет спустя стала гувернанткой их единственного ребёнка — дочери Виктории. Лецен выступала против свода правил, названного Кенсингтонской системой[en], навязанной Джоном Конроем и герцогиней Кентской и всячески защищала принцессу Викторию. Когда Виктория в 1837 году стала королевой, баронесса Лецен стала неофициальным секретарём монарха. В 1840 году королева вышла замуж за Альберта Саксен-Кобург-Готского. Альберт и Луиза ненавидели друг друга. Вскоре баронесса была удалена со двора.
Герцог Кентский внезапно умер в 1820 году, всего через неделю после смерти отца. Дядя принцессы Виктории принц-регент Георг стал королём Великобритании, а сама она — третьей в линии наследования короны после герцога Йоркского и герцога Кларенса. Оба они были далеко не молодыми людьми и законных наследников не имели. Как предполагаемая наследница, Виктория должна была получить соответствующее будущему монарху образование. После увольнения воспитательницы миссис Брок[3], Лецен взяла на себя заботы о Виктории в 1824 году[2][3][11]. Герцогиня Кентская и Джон Конрой, управляющий финансами герцогини, назначили Лецен гувернанткой по двум причинам: первая — это её немецкое (а не английское) происхождение, и второе — они верили, что она не будет возражать по поводу их методов воспитания юной принцессы
Историк XX века Кристофер Хибберт[en] описывает Лецен как «красивую женщину, несмотря на её острый нос и подбородок; она умна, эмоциональна и имеет чувство юмора». В первые годы Виктория боялась свою наставницу, но вскоре они сблизились и Луиза стала для принцессы самым близким человеком во дворце, даже ближе матери. Принцесса ласково называла её «Дорогая, милая Лецен». Она призывала Викторию не доверять матери и её приближённым , поддерживала растущую независимость будущей королевы. Луиза Лецен не была заинтересована в деньгах; она полностью посвятила себя воспитанию принцессы. Дома Виктория называла её матерью и «дорогой Дэйзи» и писала в своём дневнике, что Лецен «самый близкий, ласковый и бескорыстный друг, который у неё есть». В соответствии с Кенсингтонской системой[en], разработанной Джоном Конроем после 1824 года, Лецен должна была находится рядом с принцессой весь день, даже ночью, пока её не отпустит мать. Когда Виктория спускалась по лестнице, её обязательно должна была держать за руку гувернантка.
В 1827 году герцог Йоркский умер. Виктория стала ещё ближе к короне, заняв второе место. Конрой жаловался королю, что юную принцессу окружают простолюдины. Георг IV пожаловал Луизе титул баронессы Лецен в королевстве Ганновер. Король умер в 1830 году, и на престол вступил герцог Кларенс, взявший имя Вильгельма IV. Он официально признал свою племянницу предполагаемой наследницей престола. Примерно в это же время, по словам многих историков, Лецен принесла на один из уроков Виктории книгу, в которой была расписана родословная Ганноверской династии. Ознакомившись с ней, Виктория поняла, что её отец, будь он живой, стал бы следующим королём Великобритании и, что её тётя Аделаида, супруга Вильгельма IV, выживших детей не имела. Многие полагают, что именно в этот момент она поняла, что станет в будущем королевой и через некоторое время произнесла свою знаменитую фразу: «Я буду хорошей!». Эта история стала легендой среди её потомков.
В 1831 году король назначил свою близкую подругу Шарлотту Перси, герцогиню Нортумберлендскую[en] в должность официальной гувернантки принцессы, однако та исполняла лишь церемониальные обязанности, оставив всё остальное за баронессой Лецен. Герцогиня Нортумберлендская была уволена в 1837 году по желанию матери Виктории, которая посчитала, что та сильно влияет на её дочь в образовании. В течение этого времени Лецен не занимала никакой должности при дворе.
Лецен старалась сделать свою подопечную сильной и независимой, что никак не устраивало герцогиню и Конроя, которые хотели подчинить Викторию своей воле и сделать зависимой от их мнения. Когда принцесса подросла, Конрой сделал попытки удалить баронессу со двора или, по крайней мере, ослабить её влияние. Однако из того ничего не вышло, а Виктория стала ещё более преданной ей, согласно дневникам будущей королевы. В 1828 году другая гувернантка Виктории, баронесса Спат, была уволена по приказу Конроя. Ходили слухи, что причиной стало то, что она однажды стала свидетельницей интимной близости между герцогиней и Конроем. Советники короля Георга IV полагали, что Лецен уйдёт следующей, но та не проронила ни единого слова по поводу близких отношений между ними, сохранив своё положение рядом с принцессой. В 1835 году герцогиня Кентская написала дочери письмо, в котором просила её иметь формальные и холодные отношения с Лецен. В этом же году (Виктории исполнилось шестнадцать лет) герцогиня планировала уволить наставницу, после того как та в течение пяти недель преданно ухаживала за больной принцессой. В период болезни мать и Конрой пытались добиться от Виктории подписания документа, который гарантировал бы Конрою положение при дворе, когда та станет королевой. Во время пребывания в должности, Лецен имела поддержку со стороны Георга IV и Вильгельма IV, а также короля Бельгии Леопольда I, которые считали, что баронесса занимает важное место в здоровье, счастье и жизни Виктории; помогает ей сопротивляться интригам Конроя.
Образование, полученное Викторией от баронессы, было цельным, но не слишком подходило для будущего монарха. Доктор Джордж Дэвис и другие наставники будущей королевы призывали принцессу получить более полное и расширенное образование. Дэвис стал ответственным за образование Виктории в науках, а Лецен учила её танцам и другим, нужным королеве вещам . Благодаря получению «просвещённого образования», Виктория научилась говорить и писать по-французски, по-немецки, на латыни и по-английски, любила историю. Ей преподавали экономику, географию, математику, политику, искусство и музыку. В обучении Лецен была строга, но всегда хвалила принцессу за успехи. Баронесса никогда не использовала телесные наказания, если Виктория не слушалась и не выполняла заданий; по крайней мере, нет никаких свидетельств этому.
Յոգան Կլարա Լուիզա Լիցենը, հայտնի որպես բարոնուհի Լուիզա Լիցեն- կառավարիչ, խորհրդատու և արքայազնի ուղեկից, իսկ այնուհետև Բրիտանիայի թագուհի Վիկտորիա։ 1819թ, ընդունվել է Քենսի դքսի և դքսունհիների դատարանի կողմից։ 5 տարի անց դարձել է կառավարիչ իրենց միակ երեխայի-Վիկտորիայի աղջկա։ Լիցենը դեմ էր Քենիական սիստեմի կանոնների կարգին, ընդունված Ջոն Քոների և Քենիայի կառավարչի կողմից, և ամեն պարագայում պաշտպանել է արքայադուստր Վիկտորիային։Երբ Վիկտորիան 1837թ դարձավ թագուհի , բարոնուհի Լիցենը դարձավ միապետի ոչ պաշտոնական խորհրդատուն։ 1840 թվին թագուհին ամուսնացավ Ալբերտ Սանկսեն-Կոբուրգ Գոտկովի հետ։Ալբերտը և Լուիզան ատում էին միմյանց։ Շուտով բարոնուհին վռնդվեց ամրոցից։ Քենտի կառավարիչը հանկարծամահ է լինում 1820թ․ հոր մահից մեկ շաբաթ անց։ Վիկտորիա արքայադստեր քեռին արաքայազն Գյորգիի դարձավ Մեծ Բրիտանիայի թագավորը, իսկ անձամբ ինքը պետք է լիներ երրորդը թագաժառանգը Իորակա դքսի և Կլարնես դքսից հետո:Նրանք երկուսնել երիտասարդ չէին և օրինական թագաժառանգներ չունեին:Ինչպես ենթանդրաբար քագաժառանգ,Վիկտորիան պետք է ստանար համապատասխան միապետի կրթություն:Նրա դաստեռակչուհու տիկին Բռոկի հեռանալուց հետո Լեցենը 1824 թվականին վերցրեց Վիկտորիաի խնամակալությունը: Դքսուհի Կենտսկայան և Ջոն Կոնրոյը,որոնք կառավարում էին դքսուհու ֆինանսները,Լեցենին դաստիեարակչուհի նշանակեցին երկու պատճառով. -առաջինը դա նրա գերմանական(այլ ոչ անգլիական) ծագումն էր,երկրորդը՝նրանք վստահ էին,որ նա չի հակառակվի երիտասրդ արքայադստերը դաստեարակելու իրենց մեթոդներին:
XX-րդ դարի պատմաբան Կրիստաֆեր Խիբերը նկարագրում էր Լիցենին որպես <<գեղեցիկ կնոջ, չնայած նրա սուր քթին և կզակին: նա խելացի և զգացմունքային է, ունի հումորի զգացում>>:Սկզբանական շրջանում Վիկտորիան վախենում էր իր ուսուցչուհուց,բայց շուտով նրանք ընկերացան և Լուիզան դարձավ արքայադստեր ամենամտերիմ պալատական մարդը, անգամ մտերմ մորից: Արքայադուստրը քնքշորեն անվանում էր նրան ,,<<թանկագին,սիրելի Լեցեն>>:Նա ասում էր Վիկտերիաին չվստահել մորը և նրա հետևորդներին, աջակցում էր ապագա թագուհու աճող անկախությանը: Լուիզ Լեցենը գումարով հետաքրքրված չէր,նա իրեն անբողջությամբ նվիրերել էր արքայդսեր դաստերակման գործին: Տանը Վիկտորրան նրան մայր և <<թանկագին Դեյզի>> էր անվանում ,իսկ իր հուշատետրում գրել էր,որ Լեցենը <<ամենամտերիմ, սիրալիր և անշահախնդիր ընկերը, ում նա ունի>>:Համապատախան Կենսինգտոնական համակարգի,մշակված Ջոն Կառների կողմից 1824 թվականից հետո, Լեցենը պետք է միշտ արքայադստեր կողքին լիներ,անգամ գիշերը,մինչև մայրը բաց կթողներ նրան: Երբ Վիկտորիան իջներ աստիճաններից, պարտադիր պետք է բռներ դաստերակչուհու ձեռքը:
1827 թվականին դուքս Իոռսկին մահացավ: Վիկտորիան զբաղեցնելով երկրորդ տեղը ավելի մոտեցավ գահին:Կոնրոյը մտահոգություն հայտնեց թագավորին ,որ արքայադստերը շրջապատում են հասարկ մարդիկ: Ջորջ IV- ը Լուիզին տվեց Հաննովերի թագավորությունում բարոնուհի Լեցենի կոչումը: Թագավորը մահացավ 1830 թվականին: Գահ բարձրացավ դուքս Կլարենսը,ով հետագայում վերձրեց Վիլհելմ IV-ի անունը:Նա պաշտոնապես ընդունեց իր զարմուհուն,որպես ենքադրյալ թագաժառանգ: Շատ պատմաբանների խոսքերով,այդ ժամանակ Լեցենը տվեց Վիկտորիաին Հոննովերի դինաստիայի ծագման մասին գիրքը:Գրքի հետ ծանոթանալուց հետո,Վիկտորիան հասկացավ,որ եթե իր հայրը լիներ կենդանի կդառնար Մեծ Բրիտանիաի հաջորդ թագավորը,և որ Վիլհելմ IV-ի կինը՝ Ադելաիդան ողջ մնացաց երեխաներ չուներ: Շատերը պնդում են,որ հենց այդ ժամանակ նա հասկացավ,որ կդառնա հաջորդ թագուհին, իսկ որոշ ժամանակ անց ասաց իր հայտնի արտահայտությունը <<Ես կլինեմ լավը!>>: Նրա սերունդների համար այս պատմությունը լեգենդ դարձավ:
1831թ. թագավորը իր մտերիմ ընկերուհուն Շառլոտ Պերսին նշանակեց Ներթբերլենդական դքսուհի,որպես թագուհու պաշտոնական կառավարող, սակայն նա կատարում էր միայն արարողակարգային պարտականություններ մնացածը թողնելով Բարոնուհի Լիցենի հույսին: Նորթումբերլանդիայի դքսուհին ազատվեց այդ պաշտոնից Վիկտորիայի մոր ցանկությամբ վերջինս կարծում էր նա շատ մեծ ազդեցություն էր ունենում դստեր ուսման վրա: Ամրոցում գտնվելու ժամանակահատվածում Լիցենը ոչ մի պաշտոն չէր զբաղեցնում:
Լիցենը փորձում էր ..... դարձնել ավելի ուժեղ ու անկախ, ինչի հետ ոչ մի կերպ չէր հարմարվում դքսուհին և Կոնրոյան, որոնք ցանկանում էին Վիկտորիային դարձնել իրենց ենթական և իրենցից կախում ունենար: Երբ արքայադուստրը մեծացավ Կոնրոյան փորձեց բարոնուհուն դուրս հանել ամրոցից, կամ թուլացնել իր ազդեցությունը:Սակայն դրանից ոչինչ դուրս չեկավ , և Վիկոտորիան ավելի նվիրված եղավ նրան, ըստ թագուհու օրագրի: 1828թ Վիկտորիայի այլ կառավարիչ դքսուհի Սպատը Կոնրոյի հրամանով ազատվում է պաշտոնից: Շշուկներ էին պտտվում ազատման պատճառը եղել է որ նա իմացել է Կոնրոյի և դքսուհու ինտիմ մտերմության մասին:Գեորգի 4 խորհրդատուն կարծում էր որ Լիցենը կլինի հաջորդը, բայց նա այդ մասին ոչ մի խոսք չի ակնարկել պահպանելով իր կարգավիճակը թագուհու կողքին: 1835թ․ Կենտսկայի դքսուհին նամակ է գրում աղջկան խնդրելով Լիցենի հետ ավելի պաշտոնական և սառը հարաբերություներ ունենալ։Հենց նույն թվին (Վիկտորիայի 16 տարին լրացավ) դքսուհին որոշում է վռնդել ուսուցչուհուն , ինչից հետո նա 5 շաբաթ նվիրված խնամում էր հիվանդ արքայադստրին։ Հիվանդության շրջանում մայրը և Կոնրոյը փորձում էին Վիկտորիայից ստանալ փաստաթղթի ստորագրումը այն մասին որ նա ամրոցում որոշակի դիրք զբաղեցնի թագուհի դառնալուց հետո։ Պաշտոնի զբաղեցման ժամանակաշրջանում Լիցենը Գեորգի 4 և Վիլհեմի աջակցությունն էր ստանում, ինչպես նաև Բելգիայի թագավոր Լեոնիդ Առաջինից, որոնք գտնում էին որ բարոնուհին կարևոր տեղ էր զբաղեցնում Վիկտորիայի կյանիք երջանկության և առողջական վիճակի մեջ, ինչպես նաև օգնում էին Կոնրոյի ինտրիգները դիմակայել։ Կրթությունը որը ստացել էր Վիկտորիան բարոնուհուց ամբողջական էր բայց այդքան էլ չէր համապատասխանում ապագա միապետությանը։ Ապագա թագուհու ուսուցիչ Բժիշկ Ջորջ Դենիսը և մյուս ուսուցիչները կոչ էին անում արքայադստերը ստանալ ավելի լիարժեք և ընդլայնված կրթություն։ Դենիսը պատասխանատու էր Վիկտորիայի գիտական կրթության ձևավորման մեջ, իսկ Լիցենը սովորեցնում էր պարեր և թագուհուն անհրաժեշտ այլ բաներ։ Շնորհիվ իր լուսավոր կրթության Վիկտորիան սովորեց խոսել և գրել ֆրանսերեն, գերմաներեն, լատիներեն և անգլերեն։ Նրան դասավանդում էին տնտեսագիտություն, աշխարհագրություն , մաթեմատիկա, քաղաքագիտություն, մշակույթ և երգ։ Դասավանդելու ընթացքում Լիցենը խիստ էր բայց միշտ գովաբանում էր արքայադստերը իր հաջողությունների համար։ Բարոնուհին երբևէ ֆիզիկական ուժ չի կիրառել ,Վիկտորիայի չենթարկվելու կամ առաջադրանքները չկատարելու մեջ , համենայն դեպս դրա վերաբերյալ ոչ մի ապացույց չկա։